ЖОЛ ҚОЗҒАЛЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУГЕ АРНАЛҒАН ШАРАЛАР

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. ЖОБАЛАНУШЫ АУДАНДАҒЫ НАҚТЫ ЖАҒДАЙДЫ САРАПТАУ

1. 1 Жобаланушы ауданның қысқаша міңездемесі.

1. 2 Қарастырылатын көшелер қилысындағы сараптама.

1. 3 Жобаланушы аудандағы ЖКО-ын талдау

1. 4. Жобаланушы аумақтағы бастапқы мәліметтер.

Бөлім бойынша қорытынды

2. ҚОЗҒАЛЫС ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ

2. 1. Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелері қиылысындағы келтірілген қозғалыс қарқындылығын анықтау

2. 2 Қақтығыс нүктелері мен қақтығыс жағдайларын анықтау.

2. 3 Бағдаршамдық реттеуді орнату

2. 4 Жолақтар санын анықтау

2. 5 Ағынның қаныққандығын анықтау

2. 6 Фазалық коэффициенттерді анықтау

2. 7 Реттеу циклының ұзақтығы мен такттер ұзақтығын анықтау

Бөлім бойынша қорытынды

3. ЖОЛ ҚОЗҒАЛЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУГЕ АРНАЛҒАН ШАРАЛАР

3. 1 Бағадаршамдық реттеуді енгізу

3. 2 Жол белгілері

3. 4 Жол таңбалары

Бөлім бойынша қорытынды

4. ЕҢБЕК ҚОРҒАУ

4. 1 Еңбек қорғаудың нұсқамалары

4. 2 Өндіріс жұмыстары орындарын қоршау мен дайындау тәртібі

4. 3 Бағдаршамды пайдалану және жинақтау кезіндегі қауіпсіздік техникасы

4. 4 Автомобильдің бағытқа шығар алдындағы даярлығы

4. 5 Бағыттағы автомобиль жұмысы

Бөлім бойынша қорытынды

5. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ

5. 1 Автoмoбильді көліктің қазіpгі заманға cай экoлoгиялық бағаcы

6. ЖОБАНЫҢ ЭКОНОМИКАЛҚ НЕГІЗДЕМЕСІ

6. 1 ЖКО-ның зақымын бағалау

6. 2 Бағдаршамды орнатуға кететін шығындар

6. 3 Жол белгілерін орнатуға кететін шығындар

6. 3. 1 Жол белгілерін орнататын жұмысшыла классының еңбекақы қоры

6. 3. 2 Машиналар мен механизмдерді пайдалану шығындары

6. 3. 3 Қолданылатын жол белгілері мен шығындар

6. 4 Жол таңбаларын жағуға кететін шығындарды есептеу

6. 5 Қаржы салымдарын есептеу

6. 6 Экономикалық нәтиже

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Қaзaқcтaн Рeспубликacындa жүк жәнe жoлaушы тacымaлын қамтамасыз ету жағдайында көлік саласында нақты міндеттер қойылады, солардың ішінде республикалық барлық аумақта жолаушы және жүк тасымалын дамыту, экономикалық жағдайдын өсуіне септігін тигізу, ауыл-шаруашылық индустриясын көтеру және халықты еңбекпен қамтамасыз ету кіреді.

Солтүстік Қазақстан облысы, Тайынша қаласында темір жол және автомобиль көлік түрлері барлығы біртұтас көлік жүйесін құрайды, тасымал осы аталған көлік түрлерінің арасында реттеліп, рационалдық ортаның қолдануының анықталуын бастапқы түрлі технико-экономикалық ерекшелігінен білінеді.

Темір жол арқылы алыс шақырымдағы үлкен ауыр жүктер тасымалданады және жолаушылардың үлкен жылдамдықпен жедел түрде тасымалын орындайды.

Автомобильді көлікке ішкі елді-мекендегі көп түрлі тасымалды қамтамасыз ету жүктеледі, сондай-ақ елді-мекендердің аралығындағы тасымал.

Автомобильді көлік ауқымды түрдегі көлік болып отыр, басқа елдегі көлік түрлерін алып қоса қарағанда көлемді жүктер мен жолаушылар тасымалы едәуір асқан.

Автомобиль тасымалының өсуі, оның өз бағасы, тасымал ұйымдастырылуының жағдайы мен қозғалысты қауіпсіз қамтамасыз ету біраз түрде жол жүйесінің дамуы мен жағдайына байланысты.

Қозғалыс кезінде нашар жол мен көшеде жылдамдық кемиді, жанармай шығыны артады, жол-көлік оқиғасының саны көбейеді, көліктің тозуы күшейеді, осының барлығы жөндеудегі шығын мен бос тұрудың өсуіне әкеліп соғады. Жақсы жобаланған және дұрыс салынған жолдың беті қатты және тегіс қапталғанда көлік үлкен жылдамдықпен жүк тасымалын дамытады, соған сәйкес максималды жүккөтергіші. Осыдан қорытыңды алып шығатынымыз, автомобильді жолдың техникалық жағдайы жақсы болған сайын, автомобильді көлік толық және үнемді қолданылады.

Бір деңгейлі қиылыстағы көлік ағыны тартысты өткізуін қозғалыстағы басымдылықтың біреуінің кезек амалымен орындалады. Бағдаршам реттегішін енгізу арқылы қауіпті жердегі нүктелерді жояды, соған орай қозғалыс қауіпсіздігінің артуына септігін тигізеді, оған қоса Тайынша қаласының тұрғындары, жол қозғалысына қатысушыларының жолға қауіпсіздігінің артуына септігін тигізеді.

1. ЖОБАЛАНУШЫ АУДАНДАҒЫ НАҚТЫ ЖАҒДАЙДЫ САРАПТАУ.

1. Жобаланушы ауданның қысқаша міңездемесі.

Тайынша ауданының автомобильдік жолдарының ұзындығы 1132 км. Оның ішінде 144 км - республикалық маңыздағы, 280 км - облыстық маңыздағы, 708 км - аудандық маңыздағы жолдар. Жабылған жолдар ұзындығы: 192 км - асфальтобетонмен (республикалық 144, облыстық 41, аудандық 7 шақырым), 387 км - қара-гравиймен жабылған (облыстық 154, аудандық 233), 419 км - гравиймен жабылған (облыстық 85, аудандық 334), 134 км - топырақ жолдар (аудандық 134 шақырым) .

Ауданның елді-мекендерін 6 автобустық бағыт қосады. Тайынша қаласында 2 автобустық бағыт, 35 такси қызмет етеді.

Үш елді-мекенде: Тайынша қ., Келлеровка с., Чкалов с. халықаралық, республикалық және облыс аралық бағыттар өтетін автостанциялар бар.

Аудан Петропавловск, Көкшетау қалаларымен темір жолмен байланысады. Жолаушылар пойызы тоқтайтын станция Тайынша қаласында. Тайынша станциясы арқылы 7 жолаушылар пойызы өтеді, олар Қазақстан Республикасы қалаларымен, Ресей, Өзбекстан, Қырғызстанмен қатынасады. Темір жолдың жалпы ұзындығы 130 шақырым.

Тайынша қаласы Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданының орталығы. Ол облыс орталығы Петропавл қаласынан 158 км және Көкшетау қаласынан 72 км қашықтықта орналасқан. Қалааралық экономикалық, сауда және басқа қатынастардың артуы себебінен көлік қатынасы артуда.

Жобаланушы Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелер қиылысы Тайынша қаласының орталығында орналасқан. Жақын маңда сауда орталықтары, әкімшілік ғимараттар, денсаулық сақтау орталығы, мектептер және т. б. маңызды нышандар орналасуының себебінен бұл көшелер қиылысында көлік және жаяу жүргіншілер қарқыны өте үлкен.

2. Қарастырылатын көшелер қилысындағы сараптама.

Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелері созылған және түзу қиылыс болып келеді. Почтовый к-сі қозғалыс бағыты бойынша жолдың ені 6, 0 метр және Қазақстан Конституциясы к-сі бағытында 7, 5 метр. Берілген көше қиылысында жол қозғалысын реттеу жол белгілері арқылы жүзеге асырылады. Қиылыстың схемасы 1. 1- суретте көрсетілген.

1. 1-сурет. Қазақстан Конституциясы және Почтовый қиылысының схемасы.

3. Жобаланушы аудандағы ЖКО-ын талдау.

Қазіргі уақытта өндіріс көліксіз жұмыс жасай алмайды, 50%-дан артық жүк және 90% жолаушылар автомобиль көлігімен тасымалданады. Көлiктiң басқа түрлерінің алдында автомобиль көлiгiнiң артықшылығы оның жоғары маневрлiгi және өнiмдiлiгінде, пайдаланудағы қолайлылығы, жарамдылығы және техникалық күтiммен түсiндiріледi. Алайда қанша мемлекетке экономикалық пайда әкелгенімен, адамдарға жайлылығымен қатар жағымсыз жағы да бар. Автомобильдер паркінің және тасымал көлемінің артуы жол қозғалысының қарқындылының өсуіне әкеледі, салдарынан жол көлік оқиғаларының (ЖКО) болу ықтималдығы артады. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей ЖКО салдары адам өміріне қауіп төндіреді және материалдық шығындарды көбейтеді.

ЖКО болуының негізгі себептері - бұл жүргізушілердің жол жүру ережелерін (ЖЖЕ) бұзу, жылдамдықты асыру; көше қиылыстарын ережесіз өту; айдап жету ережелері мен жол белгілеріне назар аудармау; мас күйінде көлік құралын басқару, техникалық түрде жөнделмеген көлікті басқару, жаяу жүргіншілер көп жерде абайсыз жүру және т. б. Біраз ЖКО жаяу жүргіншілер кесірінен, қанағаттандырылмаған жолдың жағдайынан, дұрыс жарық түсірмеуден, дұрыс жөндеу және қызмет көрсетулер жүргізбегендіктен болады.

Құралдар мен көліктердің техникалық қалпы «Техникалық пайдалану ережелеріне», «Еңбекті қорғау ережелеріне» және «Жол жүру ержелеріне» сай болуы тиіс.

Кесте 1. 1 - Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелері қиылысындағы жол көлік оқиғалары. 2011 - 2013 жылдар аралығында.

Кестедегі мәліметтер бойынша жол көлік оқиғаларының графигі құрастырылған (1. 2-сурет) . ЖКО бойынша мәліметтер Тайынша АІІБ ЖПБ берілген.

1. 2-сурет. ЖКО графигі.

ЖКО графигіне қарап 2013 жылдағы ЖКО 2011 жылмен салыстырғанда күрт өскенін байқауға болады. Мұны көлік ағынының тез арада өсу себебінен және көлік ағыны жыл сайын халық санының өсуімен бірге көлік ағыны да өсе береді. Көп жағдайда ЖКО кіңәлісі болып жаяу жүргіншілер де болады, көп жағдайда көрсетілмеген жерде жолды өту бұзушылықтары.

1. 4. Жобаланушы аумақтағы бастапқы мәліметтер.

Бастапқы параметрлерге 60 минут ішінде көлік ағынын визуалды түрде бақылау жүргізу. Бұл шара көліктер қозғалысының «пик» уақытында жүргізіледі. Көліктік ағынның негізгі құраушылары болып жеңіл (Л), жүк (Г) және автобустар (А) табылады.

1. 2-кесте. Кірмелі көлік құралдарының қарқындылығы, олардың тип бойынша бөлінуі.

Кірмелі көлік ағындарының бағыттар бойынша пайыздық мөлшерлемесі 1. 3-кестеде көрсетілген.

1. 3-кесте. Кірмелі көлік ағындарының бағыты бойынша үлестіру, %

1. 4-кесте. Жаяу жүргіншілер ағынының қарқындылығы, адам/сағ

Бөлім бойынша қорытынды

Жобаланушы аудандағы сараптамалардан соң, келесі шараларды қолдану қажет:

1. Берілген қиылыста бағдаршам реттеуін орнату;
2. Автобустық аялдамаларды зерттеп, орнату мүмкіншілігін жобалау;
3. Жол белгілерін орнату;
4. Қажетті жол таңбаларын - бояулар жағу.

2. ҚОЗҒАЛЫС ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ

2. 1. Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелері қиылысындағы келтірілген қозғалыс қарқындылығын анықтау

Әр түрлі көлік құралдары жеңіл автомобильге келесі формула бойынша келтіріледі:

(2. 1)

Мұндағы N _л , N _г , N _а - жеңіл, жүк автомобильдері және автобустар; К _г , К _а - жүк автомобильдері және автобустардың келтіру коэффициенттері.

Бағыт бойынша қарқындылық келесі формулалар арқылы анықталады:

N _п ↑=0, 01∙Р↑∙N _п - движение прямо(2. 2)

N _п →=0, 01∙Р→∙N _п - движение направо(2. 3)

N _п ←=0, 01∙Р←∙N _п - движение налево(2. 4)

мұндағы Р↑, Р→, Р← - тура, оң және сол бағыттарындағы көліктердің пайызы.

N ₅ , N ₆ , N ₇ , N ₈ - қарқындылығы барлық бағыттарды қосу арқылы табылады.

,

Есептеу нәтижелері 2. 1-кестеге жинақталды.

2. 1-кесте. Келтірілген қозғалыс қарқындылығы, ед/ч

Есептеулер нәтижесі бойынша берілген көше қиылысының келтірілген картограммасы құрылды (2. 1-сурет) .

2. 1-сурет. Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелер қиылысының келтірілген картораммасы.

2. 2 Қақтығыс нүктелері мен қақтығыс жағдайларын анықтау.

Көше қиылысының күрделілік дәрежесін анықтау және бағдаршамдық реттеуді орнату шешімін қабылдау үшін қақтығыс нүктелері саны мен олардын қауіп дәрежесін анықтау керек( сурет 2. 2 ) .

Қиылыстын күрделілік дәрежесі бес балдық бағалау бойынша қақтығыс нүктелер қауіпін келесі формуласы бойынша анқтайды:

(2. 5)

мұндағы n _о - ауытқу нүктелер саны;

n _с - қосылу нүктелер саны;

n _n - қиылысу нүктелер саны.

2. 2-сурет. Реттелмейтін Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелер қиылысындағы қақтығыс жағдайлар талдауы.

Берілген нүктелер саны қиылыстағы қозғалыс қарқындылығы сандық картограммасынан анықталады. Қиылысты m көрсеткіші бойынша күрделіліктің бір түріне жатқызады.

m<40 - қарапайым (простой) ;

40<m<80 - орташа (средней сложности) ;

80<m<150 - күрделі (сложный) ;

m>15 - аса күрделі (очень сложный) .

Формула (2. 5) -тен :

m=8+3∙8+5∙16=112

Осыдан, берілген қиылысты күрделі қиылыстар қатарына жатқыза аламыз.

Қақтығыс жағдайларын ең «әлсіз» қақтығыс ағындары бойынша анықтаймыз, қиылыстын сандық картограммасына қарап (сурет 2. 2) .

Реттелмейтін Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелер қиылысы үшін қақтығыс жағдайларын қарастырайық:

Сандарды қойғанда:

Ауытқулар үшін қақтығыс жағдайларын қарастырайық:

Қосылу нүктелеріндегі қақтығыс жағдайларын қарайстырайық:

Әртүрлілігін ескере отырып, ұқсас түрде реттелеген көше қиылысы үшін есептеулер жүргізіледі.

Қазақстан Конституциясы және Почтовый қиылысын (2. 3-сурет) қарастырамыз, бұл қиылыс қарапайым болып есептеледі, өйткені m=4+3∙4+5∙2=26

2. 3-сурет. Реттелетін Қазақстан Конституциясы және Почтовый көшелер қиылысындағы қақтығыс жағдайларын талдауы.

Бірінші фаза бойынша қақтығыс жағдайы:

Екінші фазада:

Сандарды қойғандай:

Бірінші фаза:

Екінші фаза :

Ауытқулар үшін қақтығыс жағдайлары:

Бірінші фаза:

Екінші фаза:

Қосылу нүктелеріндегі қақтығыс жағдайларын қарастырайық:

Бірінші фаза:

Екінші фаза:

Реттелмейтін және реттелетін қиылыстардың есептеулер нәтижелері 2. 2 - кестеге келтіріледі.

2. 2 - кесте. Реттелмейтін және реттелетін қиылыстар.

2. 3 Бағдаршамдық реттеуді орнату

Бағдаршамды орнатудың мақсатқа сәйкестігі нормативтік құжаттар негізінде, көліктер қақтығысының есептік картограммасы және жаяу жүргіншілер ағыны негізінде бекітіледі.

Бағдаршамдық циклдың құрылымы көлік құралдарына кезектесіп қозғалуына мүмкіндік береді. Бағдаршамның сандық және сапалық жұмысын сипаттауға реттеу такті, фазасы және цикл ұғымдары пайдаланылады.

Фаза бойынша тараудың негізгі принциптері:

1) Көліктік және жаяу жүргіншілер кідірісін қысқарту үшін реттеу циклындағы минималды фаза болуын қадағалау;

2) Бір фазада біріктіруге рұқсат етіледі:

а) солжақбұрылысты ағын, қарсы және тура келе жатқан ағын фазасының ұзақтығын анықтауышпен қақтығысатын, егер солжақбұрылысты ағын 120 авт/сағ аспаса;

б) жаяу жүргіншілер және олармен қақтығысатын бұрылатын көлік ағындары, егер жаяу жүргіншілер ағыны 900 адам/сағ (чел/ч), ал бұрылатын көлік ағыны 120 авт/сағ (авт/ч) -тан аспаса.

3) Әр бағыт үшін, бөлек фазада қызмет көрсетілсе, олар үшін ең болмаса бір жолақ бөліну керек.

4) Солжақбұрылысты көлік құралдарының ағыны үшін, өткізілімі шиеленген немесе фазаларды ыдырату әдісі бойынша осы көше қиылысына келетін бөлек жолақ немесе орын қарастыру, ол жерде сол жаққа бұрылатын көлік құралдары жол қозғалысын тежемей, өз өту уақытын күте алады.

5) Бірқалыпты жолдың жеңілдетуіне жүгіну. Бір жолаққа тиісті көлік ағыны 600-700 бір/сағ (ед/ч) аспау керек.

6) Кеңейтілген жолдарда (3 және одан көп жолақты, бір бағытта) кезең бойынша жаяу жүргіншілерді көшені өтуде бірінен соң бірі фазаларды реттеуде қауіпсіз аялдамаларды ұйымдастыру.

7) 1000 адам/сағ(чел/ч) асатын қарқынды қозғалыс кезінде, әсіресе қиылыстың барлық өтпелерінде, қақтығыссыз өткізілімді қамтамасыз ету.

8) Оңжақбұрылысты көліктік ағындарды өткізуде екі түрлі амал қолданады, қиылысқа кіреберісте оң жақ жолақты пайдалануына байланысты:

а) тек оң бұрылысты ағын үшін;

б) оң бұрылысты және тура жүретін көлік құралдары үшін.

а) - жағдайы оңжақ бұрылысты ағындар үшін жарамсыз және толық түрде олардың кептелістерін жоя алады [] .

Көше қиылыстарындағы нақты жағдайларды ескере отырып біз бағдаршамдық реттеудің екі фазалы түрін қолданамыз. Осыдан біз мынадай нәтиже аламыз:

2. 4 Жолақтар санын анықтау

Магистральдық схемаға қарап бізде түзу бұрышта қиылысатын бір көше қиылысы бар, олардың ені берілген [] . Жолақтар санын келесі формула арқылы табамыз:

(2. 6)

мұндағы B - жолдың ені;

В ₁ - бір жолақтың (полоса) ені (B ₁ = 3, 75) .

жолақ жолақ

2. 5 Ағынның қаныққандығын анықтау

Ағынның қаныққандығы дегенімз тыюшы сигналмен тоқтатылғаннан кейінгі, көлік құралдарының реттік тарауының шектеулі қарқындылығы. Тура бағытта қозғалатын көлік ағындары үшін қаныққандықты мына формуламен есептейді:

(2. 7)

мұндағы В - берілген бағыттағы жолдың ені.

Егер жолдың ені 5, 4 м-ден кем болса, онда есепке келесі мәліметтер қолданады:

2. 3-кесте. Ағындар қаныққандығы

Көлік құралдарының тура, сонымен қатар солға және (немесе) оңға бір жол жолақтарымен қозғалатындар үшін, егер сол-оңжақ тыбұрылыс қарқындылығы қаралып жатқан фазада жалпы қарқындылық 10%-дан көп болса, ағын қаныққандығы келесе формула бойынша анықталады:

(2. 8)

мұндағы а, в, с - қозғалыс бағыты тура, солға және оңға сәйкесінше қозғалыс қарқындылығының пайыздық мөлшері.

2. 6 Фазалық коэффициенттерді анықтау

Фазалық коэффициент тиісті жүктеулерді сипаттайды, i - қозғалыс қарқындылығын реттеу фазалары [] . Фазалық коэффициент әр жүру бағыты үшін сол реттеу фазасында анықталады.

Фазалық коэффициент келесі формуламен анықталады:

(2. 9)

мұндағы N _i - қарастырылып жатқан бағыт үшін келтіріген қозғалыс қарқындылығы, бір/сағ (ед/ч) ;

М _нi - қарастырылып жатқан бағыттың ағын қаныққандығы, бір/сағ (ед/ч) .

2. 4-кесте. Фазалық коэффициенттерді анықтау

Айыру фазалық коэффициент етіп, бұл фазадағы ең үлкені алынады, ары қарай ол негізгі (рұқсат етуші) такт ретінде қолданатын болады.

Бағдаршамның екі фазалық жүйеде жұмыс істеуі қиылысатын көшелердегі көлік құралдарына рет-реттік қозғалысты қамтамасыз етеді, сондықтан әрбір фаза ең үлкен фазалық коэффициентпен бір бағыттағы қозғалыспен ұсынылады. Болмаған жағдайда ең жүктелген бағытта кезектер мен өсуідің пайда болмауы, көлік құралдарына өтілімді қамтамасыз етеді.

Фаза бойынша реттеулерде, егер бір бағыттағы көлік құралдарының өтілімі екі немесе одан да көп фазалар арқылы жүзеге асырылса, онда солардың әрқайсысы үшін фазалық коэффициенттері бөлек саналып және содан кейін олар бөлек өздігінен қолданылады.

Қақтығысатын бағыттардың фазалық коэффициенттерінің ең үлкен мәндері табылғаннан кейін, олардың қосындысы табылады.

Фазалық коэффициенттердің қосындысы:

(2. 10)

мұндағы У _1max , У _2max - әрбір реттелетін фазалардағы фазалық коэффициенттердің ең үлкен мәндері.

Шыққан мағыналарды 2. 5-кестеге енгіземіз.

Кесте 2. 5 - Қаныққандық ағындары және фазалық коэффициенттер

2. 7 Реттеу циклының ұзақтығы мен такттер ұзақтығын анықтау

... жалғасы

ҚОЗҒАЛЫС ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ

Жолаушы тасымалын уйымдастыру

Жолаушылар тасымалданатын маршруттың сипаттамасы

Жүк қозғалысы көшелерін құру

Автобус маршрутының жалпы сипаттамасы

Алматы қаласы күрделі қиылыстарында орын алған ЖКО топографиялық талдау негізінде қозғалыс қауіпсіздігін жетілдіру

Халықаралық автомобиль тасымалдарын жетілдірудің негізгі шаралары

Көлік ағымының сипаттамасы, тығыздығы

Жолаушы тасымалдау көліктер

Қазақстан Республикасында нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрестің 2006-2014 жылдарға арналған стратегиясы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс