Қылмыстық іс жүргізуге қатысушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты шетелдердің тәжірибесі

1 Қылмыстық іс жүргізуге қатысатын тұлғалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету
2 АҚШ.та қылмыстық іс жүргізуге қатысушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы маңызды заңдар

Қылмыстық іс жүргізуге қатысатын тұлғалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және осы аталған саладағы заңдардың негізгі бағыттарын анықтау, шетелдердің тәжірибесін зерттеуді қажет етеді. Куә мен жәбірленуші ден жауап алу көп жағдайларда ұқсас болып келеді, өйткені олардың процесуалдық жағдайлары шамалас, жақын. Жәбірленуші деп қылмыстан мүліктік, денелік және моральдық зардап шеккен жеке тұлғаны атайды. Жәбірленуші тергеу ісіне өзі немесе өкілін қатыстыруға, тергеу кезінде тергеу әрекеттеріне қатысуға, іс материалдарымен толықтай танысуға, іс материалдарынан өзіне керекті мәліметтерді, тергеу және сот құжаттарының көшірмелерін алуға, тергеу кезінде өзінен алынған құжаттар түпнұсқасын, мүлік-заттарды қайтарып алуға құқылы. Қазіргі кезде онша ауыр емес және орташа қылмысты жасаған адамдар жәбірленушіге қылмыс салдарынан келтірілген залалды толықтай өтеп, жәбірленушімен татуласып, жәбірленуші сотталушымен татуласқанын көрсетіп, оны қылмыстық жауаптылықтан босату туралы өтініш берген жағдайда, қылмыс жасаған адам қылмыстық жауаптылықтан босатылады. Ал ауыр қылмыс жасаған (адамның қайтыс болуымен немесе жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтірумен байланысты болмаған жағдайда) кәмелетке жасы толмаған адам жәбірленушімен татуласса және келтірілген зиянның есесін толтырса, қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін. Сондықтан жәбірленуші өзіне қылмыс салдарынан келтірілген залалды тергеу әрекеті кезінен өндіріп алуы заңға қайшы болып табылмайды.
1999 жылы 2-3 шілдеде Алматы қаласында өткен «Қазақстандағы пенитенциарлық реформа және анықтау мен тергеуді жүргізудегі заңсыз тәсілдермен күресу туралы» ғылыми-тәжірибелік семинарда қылмыстық іс жүргізу барысында азаматтық және жалпы адамзаттық құқықтардың бұзылуы, соның ішінде азаптаумен байланысты әрекеттердің кең таралғандығын, адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету мәселелері туралы айтылды. Еліміздің құқық қорғау органдары кез-келген тәсілмен өздеріне қажетті жауап алу үшін әр түрлі заң бұзушылықтар жасайтыны, адамдарды бірнеше тәулік бойы қызметтік үй-жайларда, кабинеттерде ұстайды. Осы мақсаттарда арнайы қабылдағыштар, медициналық айықтырғыштар қолданылып, адамдар әкімшілік тәртіппен ұсталады. Ұсталғандарға қатысты түрлі заңсыз әсер етулер қолданылады.[1; 128 б.]

1. Пенитенциарная реформа и проблемы борьбы с незаконными методами ведения дознания и следствия в Казахстане: Материалы науч.-практ. семинара. – Алматы, 1999. – 128 б.
2. Төлеубекова Б.Х., Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу құқығы, Жалпы бөлім, Алматы, 2000. – 212 б.
3. Воронин Ю.А. Система борьбы с преступностью в США., Свердловск, 1990. – 140 б.
4. Князев В.В. Защита свидетелей за рубежом, М., 1994. – 123 б.