Қазіргі экономикалық дамудағы табиғи ресурстардың рөлі
Жоспар:
Кіріспе
I тарау: Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
1.1. Дүние жүзіндегі табиғи ресурстардың шоғырлануы
1.2. Табиғи ресурстарды классификациялау
II тарау: Қазақстанның табиғи ресурс потенциалы
2.1. Қазақстанда шоғырланған табиғи ресурстардың түрлері
2.2. Қазақстандағы табиғи ресурстар қорын болжау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
I тарау: Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
1.1. Дүние жүзіндегі табиғи ресурстардың шоғырлануы
1.2. Табиғи ресурстарды классификациялау
II тарау: Қазақстанның табиғи ресурс потенциалы
2.1. Қазақстанда шоғырланған табиғи ресурстардың түрлері
2.2. Қазақстандағы табиғи ресурстар қорын болжау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру, соның нәтижесінде халықтың тұрмысын, әл-ауқатын жақсарту өндірістің еңбек, материалдық және табиғи қорлдарын тиімді пайдаланумен тікелей байланысты. Қазіргі кезде және болашақта өндіріс қорларының барлық түрін кешенді, үнемді пайдалану мәселесін шешкенде ғана экономиакның даму қарқынын арттыруға болады.
Бұл мәселенің шешімі ең алдымен табиғаттың қалыпты жағдайын сақтап, оның ресурстарын тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Өйткені табиғат өндіріс қорының көзі, әрі өндірісті орналастыру ортасы ретінде өндірістің барлық сласына қатысты. Өндірістің даму қарқыны артқан сайын табиғат байлығын пайдалану мөлшері де өсіп келеді. Соған байланысты әсіресе қалпына келмейтін табиғат байлығының тиімді қорының азаюы немесе спасының төмендеуі қоғамның өндірске жұмсалған шығынының артуына кері әсер етуде.
Табиғат байлықтарын пайдалану экономикасы ғылымның жеке саласы ретінде жаңадан қалыптасып келеді. Қоғамдық өндірістің дамуына қарай табиғат байлықтарына деген сұраным да көбеюде. Сонымен бірге табиғат байлықтарынигерудің өзіндік құны, оған жұмсалатын қоғамдық қажетті еңбек те ұлғаюда. Соған орай табиғат байлықтарын тиімді пайдаланып, ысырапшылыққа жол бермеу, айналадағы ортаны ластамай, адамзат қажетін барынша қамтамасыз ету көзделіп отыр. Міне осы мәселелерді шешуде табиғат байлықтарын пайдалану экономикасының арта түспек.
Табиғат байлықтары қоғамдық өндірісте алатын орнына байланысты түгесілетін және таусылмайтын, қалпына қайта келетін және келмейтін болып бөлінеді. Мысалы, таусылмайтын қорға күн сәулесі, одан алынатын энергия көзі, жердің ішкі жылуы, жел, су энергиясы, мұхиттың және теңіздің сулары жатады. Ал түгесілетіндерді - жер қойнауындағы қазба байлықтар: Мұныай, көмір, кен рудалары, құрылыс материалдарының шикізаты / саз, балшық, құм, тас/ т.б.
Біздің республикамыздатабиғат байлықтарының қай түрі де кездеседі. /мұхит суынан басқасы/. Солардың қазіргі кезде қоғамдық өндірісте пайдаланылып журген түрлеріне және қалай пайдаланылытынына шолу жасап көрейік. Бұл ретте олардың басты – басты түрлерін қарастырсақ та жеткілікті. Мысалы, отын, энергия қоры, металл кендері, орман байлығы, құрылыс материалдарының шикізаттары, тыңайтқыш шикізаттары, топырақ құнарлылығы, су байлығы, т.б. Бүгінде ауыр өнеркәсәп өнімдерінің 90% - і және халық тұтынатын тауарлардың 20% - і минералдық шикізат негізінде шығарылады. Минералдық шигізаттың едәуір бөлігі Қазастанды өндіріледі: түсті және қара металдар кені, фосфор, асбест,қымбат бағалы металдар т.б. Жыл сайын 360 млн.т. астам кен өндіріледі.
Әлемдік шаруашылықтың табиғи ресурстық потенциялы көптүрлі. Жоғарыда айтылғандай оған энергетиалық, жер, су, орман, биологиялық /өсімдік және жануарлар әлемі/, минералдық / пайдалы қазбалар/, климаттық және рекриациялық ресуртар жатады.
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру, соның нәтижесінде халықтың тұрмысын, әл-ауқатын жақсарту өндірістің еңбек, материалдық және табиғи қорлдарын тиімді пайдаланумен тікелей байланысты. Қазіргі кезде және болашақта өндіріс қорларының барлық түрін кешенді, үнемді пайдалану мәселесін шешкенде ғана экономиакның даму қарқынын арттыруға болады.
Бұл мәселенің шешімі ең алдымен табиғаттың қалыпты жағдайын сақтап, оның ресурстарын тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Өйткені табиғат өндіріс қорының көзі, әрі өндірісті орналастыру ортасы ретінде өндірістің барлық сласына қатысты. Өндірістің даму қарқыны артқан сайын табиғат байлығын пайдалану мөлшері де өсіп келеді. Соған байланысты әсіресе қалпына келмейтін табиғат байлығының тиімді қорының азаюы немесе спасының төмендеуі қоғамның өндірске жұмсалған шығынының артуына кері әсер етуде.
Табиғат байлықтарын пайдалану экономикасы ғылымның жеке саласы ретінде жаңадан қалыптасып келеді. Қоғамдық өндірістің дамуына қарай табиғат байлықтарына деген сұраным да көбеюде. Сонымен бірге табиғат байлықтарынигерудің өзіндік құны, оған жұмсалатын қоғамдық қажетті еңбек те ұлғаюда. Соған орай табиғат байлықтарын тиімді пайдаланып, ысырапшылыққа жол бермеу, айналадағы ортаны ластамай, адамзат қажетін барынша қамтамасыз ету көзделіп отыр. Міне осы мәселелерді шешуде табиғат байлықтарын пайдалану экономикасының арта түспек.
Табиғат байлықтары қоғамдық өндірісте алатын орнына байланысты түгесілетін және таусылмайтын, қалпына қайта келетін және келмейтін болып бөлінеді. Мысалы, таусылмайтын қорға күн сәулесі, одан алынатын энергия көзі, жердің ішкі жылуы, жел, су энергиясы, мұхиттың және теңіздің сулары жатады. Ал түгесілетіндерді - жер қойнауындағы қазба байлықтар: Мұныай, көмір, кен рудалары, құрылыс материалдарының шикізаты / саз, балшық, құм, тас/ т.б.
Біздің республикамыздатабиғат байлықтарының қай түрі де кездеседі. /мұхит суынан басқасы/. Солардың қазіргі кезде қоғамдық өндірісте пайдаланылып журген түрлеріне және қалай пайдаланылытынына шолу жасап көрейік. Бұл ретте олардың басты – басты түрлерін қарастырсақ та жеткілікті. Мысалы, отын, энергия қоры, металл кендері, орман байлығы, құрылыс материалдарының шикізаттары, тыңайтқыш шикізаттары, топырақ құнарлылығы, су байлығы, т.б. Бүгінде ауыр өнеркәсәп өнімдерінің 90% - і және халық тұтынатын тауарлардың 20% - і минералдық шикізат негізінде шығарылады. Минералдық шигізаттың едәуір бөлігі Қазастанды өндіріледі: түсті және қара металдар кені, фосфор, асбест,қымбат бағалы металдар т.б. Жыл сайын 360 млн.т. астам кен өндіріледі.
Әлемдік шаруашылықтың табиғи ресурстық потенциялы көптүрлі. Жоғарыда айтылғандай оған энергетиалық, жер, су, орман, биологиялық /өсімдік және жануарлар әлемі/, минералдық / пайдалы қазбалар/, климаттық және рекриациялық ресуртар жатады.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Клавдиенко В.Т.
«Сырьевая составляющая устойчивых равитий мирового сообщества»
Вестник Московского Университета: Экономика 14 – 2004 №2 23-40 б.
2. Кокурин Д., Мелкумов Г.
«Участники мирового рынка нефти»
Россискии экономическии журнал 2003 №9 123-136 б.
3. С. Сатыбалдин, О. Төлемісов, С. Мұқаев
«Табиғат байлығына егеменділік және оның құны», Алматы 1998ж.
4. К. Дүкенбаев «Қазақстан энергетикасы» Алматы 1999ж
5. Каримова З, Умирбаева Э. «Минеральные ресурсы Казахстана и мира»//Экономика и статистика 2002 №2 40-49 б.
6. Сабырова М.Е. «Көмір саласының құрылымын қайта құру тиімділігі және оның іске асырылу механизмі» Алматы. Домино 2004ж
7. Нұрғалиев Қ.Р. « Қазақстан экономикасы» Алматы, Қазақ ун-ті 1999ж
8. Сәбден О. « XXI ғасырға қандай экономикамен кіреміз» Алматы 1997ж
9. Қазақстан цифрларда 2004ж . Статистикалық жинақ, ҚР Стастистика жөніндегі агенттігі
10. А.С. Булатов « Мировая экономика» Москва 2003г
11. Тонкопий М.С. « Экономическая оценка минеральных и земельных ресурсов» алматы 1999ж.
12. Упушев Е.М. « Экономическая эффективность коплесного использования природных ресурсов и охраны окружающей среды.» Алматы 2000ж
13. Камали Қ,М. « Нарық жағдайында отын – энергетика кешенінің қызметі және дамуы» Алматы 2004ж.
14. Мамыров Н.К. и др. « Экономика природопользования» Москва 2003 г.
15. Өрісбаев Қ. « Табиғи ресурстарды тиімді пайдаланудың жолдары қандай?: Шикізат та, орман да, су да, шектеулі» Алматы ақшамы-2003- 4 ақпан
16. М.Ш. Ярмұхамедов « Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы» Алматы 1995ж.
1. Клавдиенко В.Т.
«Сырьевая составляющая устойчивых равитий мирового сообщества»
Вестник Московского Университета: Экономика 14 – 2004 №2 23-40 б.
2. Кокурин Д., Мелкумов Г.
«Участники мирового рынка нефти»
Россискии экономическии журнал 2003 №9 123-136 б.
3. С. Сатыбалдин, О. Төлемісов, С. Мұқаев
«Табиғат байлығына егеменділік және оның құны», Алматы 1998ж.
4. К. Дүкенбаев «Қазақстан энергетикасы» Алматы 1999ж
5. Каримова З, Умирбаева Э. «Минеральные ресурсы Казахстана и мира»//Экономика и статистика 2002 №2 40-49 б.
6. Сабырова М.Е. «Көмір саласының құрылымын қайта құру тиімділігі және оның іске асырылу механизмі» Алматы. Домино 2004ж
7. Нұрғалиев Қ.Р. « Қазақстан экономикасы» Алматы, Қазақ ун-ті 1999ж
8. Сәбден О. « XXI ғасырға қандай экономикамен кіреміз» Алматы 1997ж
9. Қазақстан цифрларда 2004ж . Статистикалық жинақ, ҚР Стастистика жөніндегі агенттігі
10. А.С. Булатов « Мировая экономика» Москва 2003г
11. Тонкопий М.С. « Экономическая оценка минеральных и земельных ресурсов» алматы 1999ж.
12. Упушев Е.М. « Экономическая эффективность коплесного использования природных ресурсов и охраны окружающей среды.» Алматы 2000ж
13. Камали Қ,М. « Нарық жағдайында отын – энергетика кешенінің қызметі және дамуы» Алматы 2004ж.
14. Мамыров Н.К. и др. « Экономика природопользования» Москва 2003 г.
15. Өрісбаев Қ. « Табиғи ресурстарды тиімді пайдаланудың жолдары қандай?: Шикізат та, орман да, су да, шектеулі» Алматы ақшамы-2003- 4 ақпан
16. М.Ш. Ярмұхамедов « Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы» Алматы 1995ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Қазіргі экономикалық дамудағы табиғи ресурстардың рөлі.
Жоспар:
Кіріспе
I тарау: Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
1.1. Дүние жүзіндегі табиғи ресурстардың шоғырлануы
1.2. Табиғи ресурстарды классификациялау
II тарау: Қазақстанның табиғи ресурс потенциалы
1. Қазақстанда шоғырланған табиғи ресурстардың түрлері
2. Қазақстандағы табиғи ресурстар қорын болжау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру, соның нәтижесінде халықтың
тұрмысын, әл-ауқатын жақсарту өндірістің еңбек, материалдық және табиғи
қорлдарын тиімді пайдаланумен тікелей байланысты. Қазіргі кезде және
болашақта өндіріс қорларының барлық түрін кешенді, үнемді пайдалану
мәселесін шешкенде ғана экономиакның даму қарқынын арттыруға болады.
Бұл мәселенің шешімі ең алдымен табиғаттың қалыпты жағдайын сақтап,
оның ресурстарын тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Өйткені табиғат
өндіріс қорының көзі, әрі өндірісті орналастыру ортасы ретінде өндірістің
барлық сласына қатысты. Өндірістің даму қарқыны артқан сайын табиғат
байлығын пайдалану мөлшері де өсіп келеді. Соған байланысты әсіресе қалпына
келмейтін табиғат байлығының тиімді қорының азаюы немесе спасының төмендеуі
қоғамның өндірске жұмсалған шығынының артуына кері әсер етуде.
Табиғат байлықтарын пайдалану экономикасы ғылымның жеке саласы ретінде
жаңадан қалыптасып келеді. Қоғамдық өндірістің дамуына қарай табиғат
байлықтарына деген сұраным да көбеюде. Сонымен бірге табиғат
байлықтарынигерудің өзіндік құны, оған жұмсалатын қоғамдық қажетті еңбек те
ұлғаюда. Соған орай табиғат байлықтарын тиімді пайдаланып, ысырапшылыққа
жол бермеу, айналадағы ортаны ластамай, адамзат қажетін барынша қамтамасыз
ету көзделіп отыр. Міне осы мәселелерді шешуде табиғат байлықтарын
пайдалану экономикасының арта түспек.
Табиғат байлықтары қоғамдық өндірісте алатын орнына байланысты
түгесілетін және таусылмайтын, қалпына қайта келетін және келмейтін болып
бөлінеді. Мысалы, таусылмайтын қорға күн сәулесі, одан алынатын энергия
көзі, жердің ішкі жылуы, жел, су энергиясы, мұхиттың және теңіздің сулары
жатады. Ал түгесілетіндерді - жер қойнауындағы қазба байлықтар: Мұныай,
көмір, кен рудалары, құрылыс материалдарының шикізаты саз, балшық, құм,
тас т.б.
Біздің республикамыздатабиғат байлықтарының қай түрі де кездеседі.
мұхит суынан басқасы. Солардың қазіргі кезде қоғамдық өндірісте
пайдаланылып журген түрлеріне және қалай пайдаланылытынына шолу жасап
көрейік. Бұл ретте олардың басты – басты түрлерін қарастырсақ та
жеткілікті. Мысалы, отын, энергия қоры, металл кендері, орман байлығы,
құрылыс материалдарының шикізаттары, тыңайтқыш шикізаттары, топырақ
құнарлылығы, су байлығы, т.б. Бүгінде ауыр өнеркәсәп өнімдерінің 90% - і
және халық тұтынатын тауарлардың 20% - і минералдық шикізат негізінде
шығарылады. Минералдық шигізаттың едәуір бөлігі Қазастанды өндіріледі:
түсті және қара металдар кені, фосфор, асбест,қымбат бағалы металдар т.б.
Жыл сайын 360 млн.т. астам кен өндіріледі.
Әлемдік шаруашылықтың табиғи ресурстық потенциялы көптүрлі. Жоғарыда
айтылғандай оған энергетиалық, жер, су, орман, биологиялық өсімдік және
жануарлар әлемі, минералдық пайдалы қазбалар, климаттық және
рекриациялық ресуртар жатады.
Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
Дүние жүзіндегі табиғи ресурстардың шоғырлануы
Әлемнің табиғи ресурс потенциалы алуан түрлі: отын энергетикасы, жер және
құрғақ, су, орман, геологиялық өсімдіктер әлемі және жануарлар әлемі,
минералды расурстар, климаттық және т.б. Қазаіргі кезде әлемдік
экономиканың дамуының негізгі шарттары табиғи ресуртар болып саналмайды.
ҒРТ жетістіктеріне сәйкес дамыған елдердің экономикасында табиғи
ресурстардың фактр\оры бірте-бірте ығыстырылып келеді. Табиғи ресурстарды
пайдалану бір-бірімен араласып кеткен жер ресурстары. Табиғи
байлықтарэкономиканың дамуының бірден – бір себепшісіболып табылады. Ғылыми
– техникалық прогресс барысында дамыған елдердің экономикасына әсері бірте
– біртеп төсмендеп келе жатқаны байқалады.Соңғы оңжылдықта пайдалы қазбалар
қоры жоқ мемлекеттердің экономикасы айтарлықтай тез дамып келеді. Мысалы
Жанония, Оңтүстік корея, Сингапур.
Табиғи ресурстардың барлығын пайдалану тығыз байланысты. Мысалы, жер
ресурстары отынмен қозғалысқа түсетін техникамен жабдықталған болса, онда
ол көбірек өнін береді.
Жалпы табиғи ресурстарды классификациялацға төмендегідей тәсіл
пайдаланылады: А, В, С 1 және С2.
А категориясына шекара белгіленген, анықталған категория;В шамамен белгілі
шекарасы бар кен орындарын айтамыз; С1 кен орындарының қоры жалпы
белгіленіп қана анықталған, тек қана болжам;С2 табиғи ресуртар қорын
болжаммен есептеу; .
Табиғи ресурстарды классификациялау
Дүние жүзінің энергетикалық қоры
Электр энергетика дүниежүзілік энергетикалық шаруышылықтың бір бөлігі.
Оның қал жағдайын және даму болашағын көбінесі бүеіл дүниежүзілік
энеггетиканың болашағы және оның қормен қамдануы анықтайды. Сондықтан
электр энергетика аумағындағы негізгі үрдістерді талдауды дүние жүзіндегі
энергетиканың жалпы мәселелерімен байланыстыра жргізген дұрыс болар.
Дүниежүзілік энергетиканы талдаудың маңызды бір қыры шет елдердің
тәжәрибесін дамып келе жатқан Қазақстан энергетикасындақолдаудың мүмкін
аймақтарын және Қазақстан отын – энегргетикалық кешенінің мүмкіншілігін
шетелдік әнергетиканың дамуы мен қалыптастыруында пайдалануды айқындау.
Өзіндік даму жолына түскен және едәуір отын – энергетикалық қорға ие
Қазақстан үшін барлық дүние жүзінің және жеке мемлекеттер энергетикасының
жағдайы мен дамуының негізгі үрдістерін талдауды жүйелі түрде жүргізіп тұру
өте маңызды. Бұл әсіресе ұзақ мерзімді энергетикалық саясатты
қалыптастырғанда және дүниежүзілік рынокқа шыққанда қажет.
Дүние жүзіндегі органикалық отынның шығарылатын қоры 6,3 трлн. т.ш.о.
деп бағаланады да отын түрі бойынша былыа бөлінеді:[1]
Тас және қоңыр көмір 4850 млрд.т.ш.о. 76 %
Мұнай және шық 1150 млрд.т.ш.о. 19 %
Табиғи газ 310 млрд.т.ш.о.
5 %
Органикалық отынның дәлелденген қоры жер шарының алқаптары бойынша
біркелкі тарамаған. Егер дәлелденген көмір қоры негізінде Азияда, яғни
Қытай, Ресей, Қазақстанда, шоғырлансы, ал мұнай қорлары Таяу және Орта
Шығыста, табиғи газ Ресейде, Таяу және Орта Шығыста шоғырланған.
Органикалық отынның дәлелденген қорының ішінде қатты отын, яғни көмір
басым.
Көмір күниежүзілік отын – энергетикалық теңестікте маңызды орын алады.
Көмірдің өте үлкен қорының болуы дүниежүзілік алғашқы энергияның үштен
бірін және электр энергия өндіру үшін пайдаланатын жанарғының 40 % - ін
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Жақын Азия мен Австталияда, соның ішінде дүниеде көмір өндіру бойынша 8
– ші орын алатын Қазақстанда, көмір негізгі энергия қоры болып саналады.
Негізгі көмір өндіретін елдерде 1998 жылыкөмір өндіру және экспорт былай
сипатталады:
Ел Өндіру Экспорт
Қытай 1138 млн.т. 20
АҚШ 775 68
Ресей 417 20
ОАР 182 53
Австралия 178 132
Польша 130 20
Украина Ресеймен бірге
Қазақстан 76 21
Ұлыбритания 68 0
Германия 64 4
Канада 35 28
Пайдаланылатын алғашқы энергетикалық қордың негізгі түріне мұнай мен газ
жатады.
Қазіргі тәсілдеме еөмегімен шығаруға болатын мұнайдың дүниедегі ресми
қоры былай таралды:
• Таяу Шығыс, Араб шығанағының бес елі ( Сауд Арабиясы, Кувейт, Абу –
Даби, Ирак және Иран) өңделмеген мұнайдың ресми дүниежүзілік қордың
66%- -не ие. Иран мен Сауд Арабиясынан басқаларында қорөндіру
қатынасы 100 жылдан артады, яғни қазіргі өндіру деңгейі бойынша қор
100 жылдан артық уақытқа жетеді;
• Латын Америкасы дүниежүзілік қордың 12% - -не ие және Венесуеллада
қор өндіру қатынасы 70 жыл;
• Бұрынғы ССро үлесіне дүниежүзілік мұнай қорының 5,6 % келеді, оның
көбі Ресейде шоғырланған;
Қазақстанда дүниежүзілік қордың 1,6 % - і(2,2 млн тонна мұнай) бар, қор
өндіру қатынасы 31 жыл.
АҚШ – та дүниежүзілік қордың 3% бар және қор өндіру қатынасы 10 жыл.
БҰҰ – ның статистикалық мәліметтері бойынша алғашқы коммерциялық
энергетикалық қорлардың, яғни көмір, мұнай, шық, газ және т.б., жиынтық
өндірілудің өсу қарқыны дүние жүзінде соңғы жылдары өте төмендеді.
Өндірудің жылдық өсімі 60 млн.т.ш.о. немесе 60% - тей болды. Әр түрлі
алғашқы энергетикалық қорларды өндіруде айтарлықтай айырмашылықтар
байқалды. Мұнай, шық және газды өндіру өссе, қатты отындарды өндік
азайды. [2]
Дәлелденген мұнай қорлары
Елдер 1985 ж. 1995ж. 2000ж. соңында
соңында соңында млрд.т. млрдбар
млрд. Бармлрд.бар %жалпыдан қор өнд.
1 2 3 4 5 6 7
АҚШ 39,3 35,9 29,6 3,7 2,9 9,7
Канада 8,2 7,4 7,2 0,9 0,7 10
Мексика 9,5 49,3 49,8 7,1 4,9 47,1
Барлығы 57 92,6 86,6 11,7 8,5 18,8
Солтүстік
Америкада
Аргентина 205 2,3 2,2 0,3 0,2 8,3
Бразилия 0,8 2,1 4,2 0,6 0,4 16,3
Колумбия 0,6 1,2 3,5 0,5 0,4 16,3
Эквадор 2,5 1,7 2,1 0,3 0,2 14,8
Перу 0,8 0,6 0,8 0,1 0,1 18
Тринидад и 0,7 0,5 0,5 0,1 0,1 9,7
Табаго
Венесуэлла 17,7 25,6 64,5 9,3 6,3 63,5
Оңтж\еОртаАмер-0,4 0,9 1,1 0,2 0,1 34,9
ң басқа елдері
Барлығы оңт ж 25,9 34,9 78,9 11,4 7,8 39,3
орт Амер.
Дания 0,2 0,5 1 0,1 0,1 14,8
Норвегия 7 10,9 8,4 1,1 0,8 7,8
Румыния 1,6 0,2 0,2 31,5
Ұлыбритания 16 13 4,3 0,6 0,4 4,4
Еуропаның басқа5,3 4 2,4 0,3 0,2 12,8
елдері
Барлығы 28,6 28,4 17,7 2,3 1,7 6,9
Еуропада
Әзербайжан 1,2 0,2 0,1 17,2
Қазақстан 5,3 0,7 0,5 35,5
Өзбестан 0,3 4,5
БұрынғыССРО 1,2 0,2 0,1 15,2
басқа респ
Барлығы бұрынғы80,4 61 57 7,8 5,5 22
ССРо - да
Иран 64,5 47,9 88,2 12 8,7 65,9
Ирак 34,4 44,1 100 13,4 9,8
Кувейт 71,2 92,5 96,5 13,3 9,5
Оман 5,9 4 5,1 0,7 0,5 16,2
Катар 5,9 3,3 3,7 0,5 0,4 23,1
Сауд Арабиясы 151,8 171,5 261,2 35,7 25,7 83,8
Сирия 2,2 1,4 2,5 0,4 0,2 11,2
БАЭ 32,2 33 98,1 12,7 9,7
Таяу Шығыстың 0,3 0,2 0,2 12
басқа елдері
Барл Т. Шығ 368,3 398 659,5 89,2 64,9 92,3
Барлығ Африкада65,1 56,7 73,1 9,8 7,2 29,2
Австралия 1,7 1,4 1,6 0,2 0,2 7,9
Қытай 20 18,4 24 3,3 2,4 22
Индия 0,9 3,7 5,8 0,8 0,6 20,9
Индонезия 14 8,5 5,2 0,7 0,5 9,3
Малайзия 2,5 3,1 4,3 0,6 0,4 16,1
Азия мен 2,3 2,1 3,2 0,5 0,4 14,5
Австралияның
басқа елдері
Барл Аз мен 41,4 37,3 44,1 6,1 4,4 17
Авст
Барлығы дүние 666,7 708,9 1016,9 138,3 100 42,8
жүзінде[3]
Дәлелденген газ қорлары
Елдер 1985. 1995ж.соңы
соңынданда
трил.м.трил.м.куб
куб Трил.м.куТрил.ку.ф%жалпыдан Қорөндіру
б ут
АҚШ 6,1 5,6 4,6 163.8 3.3 8.8
Канада 1,5 2,8 1,9 67.0 1.4 13.0
Мексика 0,3 2,2 1,9 68.4 1.4 66.8
Барлығы Солт 7,9 10,6 8,4 299.2 6.1 12.0
Амер
Аргентина 0,2 0,7 0,5 18.6 0.4 20.8
Болавия 0,3 0,1 0,1 4.5 0.1 38.3.
Бразилия 0 0,1 0,1 5.2 0.1 30.2
Колумбия 0,1 0,1 0,3 10.0 0.2 58.3
Эквадаор 0,1 0,1 0,1 3.8 0.1 *
Тринидад и 0,1 0,3 0,3 10.6 0.2 41.4
Табаго
Венесуелла 1,2 1,7 4,0 139.9 2.8 *
Оңт же орта 0,1 0,1 0,3 11.0 0.2 *
Амер басқа
елдері
Барл.оңт және2,2 3,2 5,7 203.6 4.1 73.9
орт.Амер
Дания ** 0,1 0,1 4.0 0.1 22.7
Германия 0,2 0,2 0,3 11.3 0.2 19.9
Венгрия - -- 0,1 3.4 0.1 19.8
Италия 0,3 0,1 0,4 13.2 0.3 20.7
Нидерланды 2,0 1,9 1,8 65.2 1.3 24.2
Норвегия 2,0 2,9 1,3 47.5 1.0 43.0
Румыния ** , 0,4 13.0 0.3 20.5
Ұлыбритания 1,4 0,9 0,7 23.3 0.5 9.2
Еур. Басқа 0,8 0,7 0,4 12.5 0.2 26.0
елдері
Барлығы 5,6 6,9 5,5 193.4 4.0 21.5
Еур-да
әзербайжан 0,1 4.3 0.1 18.9
Қазақстан 1,8 65.0 1.3
Түркменістан 2,9 101.0 2.0 89.9
Украина 1,1 40.0 0.8 63.5
Өзбекстан 1,9 66.0 1.3 39.0
Бұрынғы ССРО 0.7 ** 62.3
Барл б. ССРО 22,7 42,5 56,0 1977.0 40.0 80.4
Бахрейн 0,2 0,2 0.10 5.3 0.1 22.3
Иран 9,3 13,3 21.0 741.6 15.0 *
Ирак 0,8 0,8 3.1 109.5 2.2 *
Кувейт 1,0 1,0 1.5 52.9 1.1 *
Оман 1,0 0,2 0.7 25.2 0.5 *
Катар 0,2 4,2 7.1 250.0 5.1 *
Сауд Арабиясы3,0 3,5 5.3 185.9 3.8 *
БАЭ 0,6 0,9 5.8 204.6 4.1 *
Йемен -- -- 0.4 15.0 0.3 *
Таяу шығ басқ** ** 0.2 7.2 0.2 *
елдері
Барлығы Таяу 15,2 24,2 45.2 1597.2 32.4 *
Шығыста
Барлығы 5,9 5,6 9.4 334.6 6.7 *
Африкада
Австралия 0,9 0,5 0.6 20.1 0.4 19.2
Қытай 0,7 0,8 1.7 59.0 1.2 94.9
Индия 0,1 0,5 0.7 25.0 0.5 37.8
Индонезия 0,4 1,0 2.0 68.9 1.4 33.4
Малайзия 0,5 0,4 0.8 27.0 0.5 56.9
Азия мен 1,3 2,5 3.7 128.6 2.6 53.5
Австралазияны
ң басқа
елдері
Барлығы Азия 3,9 5,7 9.5 328.6 6.7 45.8
мен
Австразияда
Барлығы дүние63,2 98,7 139.7 4933.6 100 64..7
жүзінде
О.і.ОЕСР да 14,2 17,7 13.9 491.2 10.0 14.4
Еуропалық 4,4 3,5 3.4 120.2 2.4 17.6
Одақ
Көмір қорлары
Елдер Антрацит және Азбитумдық Барлығы Қорөндіру
битумдық көміржәне газдық
көмір
АҚШ 106495 134063 240558 258
Канада 4509 4114 8623 115
Мексика 860 351 1211 129
Барлығы Соль. 111864 138528 250392 246
Америкада
Бразилия - 2845 2845 *
Венесуэла 417 - 417 83
Оңт. Және орта992 1404 2396 *
американың
басқа елдері
Франция 113 26 139 17
Германия 24000 43300 67300 273
Греция - 3000 3000 52
Польша 29100 13000 42100 212
Ұлыбритания 2000 500 2500 48
Еуропаның 3686 30794 34480 140
басқа елдері
Барлығы- 59061 97606 156667 183
Еуропада
Қазақстан - - 201700 *
Ресей - - 34100 408
Барлығы 104000 137000 241000 *
бұрынғы
ССРО-да
Оңт. Африка 55333 - 55333 272
Зимбабве 734 - 734 118
Африканың 4338 1267 5605 *
басқа елдері
Таяу Шығыс 193 - 193 129
Барлығы Таяу 60589 1267 61865 289
Шығыс пен
Африкада
Австралия 45340 45600 90940 375
Қытай 62200 52300 114500 88
Индия 68047 1900 69947 245
Индонезия 962 31101 32063 *
Жапония 804 17 821 130
Жаңа Зеландия 27 90 117 33
Сот. Корея 300 300 600 11
Оңт. Корея 183 - 183 32
Тайвань 99 - 99 413
Азияның басқа 225 1995 2220 61
елдрері
Барлығы 178187 133303 311490 158
Австралия мен
Азияда
Барлығы дүние 519358 512252 1031610 228
жүзінде
Энергия тасығыштармен халықаралық сауда елеулі өсті. Дүниежүзілік
нарыққа шығрылатын энерггия тасығыштар мөлшері 4 млрд.т.ш.о. немесе
дүниежүзінеде бір жылда өндірілетін алғашқы энергетикалық қорлардың үштен
біріне жетті. Энергетикалық қорлармен дүниежүзілік сауда 6 %-ке [4]өсті.
Мәліметтер млрд. баррелмен келтірілген
Металлургия
Металлургия – кен өндіру, қара және түсті металдарды қорыту – ауыр
өнеркәсіптің аса маңызды саласы. Ол өнеркәсіптің өзегі – машина жасауды
дамытудың іргетасы болып табылады. Металсыз машиналар болмайды, ал
машиналар мен тиісті жаьдықтар болмайынша, халық шаруашылығының бірде – бір
саласы дами алмайды. Міне, сондықтан да металл өндірудің, ең алдымен шойын
мен болат қорытудың көлемі елдің экономикалық даму деңгейінің негізгі
көрсеткіштерінің бірі болып табылады.
Қазба байлықты тиімді пайдаланудың ең басты жолы кен қорындағы
металдарды толық айырып алу. Мамандардың есебі бойынша қазып алынған
кендерден әртүрлі металдарды барынша толығырақ айырып алатын болсақ, жылдық
өнімнің мөлшерін 20 – 30 % - ке арттыруға болады. Табиғатта әдетте бір
жердің кенінде бірнеше металдар кездеседі.Әсіресе мыс, қорғасын, алтын,
күміс, және басқалары күоделі кеннің қорында жиі кездеседі. Боксит
кендерінде ванадий, галий, скандий элементтері болады. Кен қазғанда,
байытқанда металл қорында пайда болатын қалдықтардан жанама өнім ретінде
көптеген құрылыс материалдырын өндіруге мүмкіндік бар.
Қара металды өндірушілер үшін темір рудаларының қоры өте маңызды.
Темір рудалары дүние жүзілік болжам бойынша 600 млрд.т. Ал зерттелген қоры
– 260 млрд.т. Дүние жүзіндегі ең ірі кен көздері Бразилия, Австралия,
Канада, Ресей, Қытай, АҚШ, Индия, Швеция да орналасқан. Темір рудаларын
қорыту дүние жүзінде жыл сайын 0,9 – 1,0 млрд.т. болып есептеледі. Әлемдік
шаруашылықта бұл ресуртың қоры шамамен 250 жылға жетеді. [5]
Түсті металды өндірушілер үшін шикізаттардың ішінде бірінші орында
бокситтер болып есептеледі. Болжам боыйнша олардың қорлары 50 млрд. Т.,
соның ішінде зерттелгендері – 20 млрд. Т. Дүние жүзінде бокситтердің кең
шағырланған жері Австраия, Гвинея, Бразилия, Венесуела, Ямайка болып
есептеледі. Жыл сайынғы боксидтерді өндіру 80 млн. т-ға жуық. Сол себептен
қазіргі кездегі қорлар шамамен 250 жылға жетуі тиіс.
Ал мыс кенің геологиялық қоры 860 млрд.т. болып есептелуде. Соның ішінде
зертелген дері – 450 млн. т. Ненгізгі кен орындары: Индия, Зимбабве,
Замбия, Конго, АҚШ, Ресей, Канада. Өндірудің қазіргі көлемінде – жылына 8
млн.т. – мыс кенінің зерттелген қоры шамамен 55 жылға жетуі тиіс.
Ал Қазақстанға келетін болсақ, соңғы жылдары республикамызда минералдық
шикізаттарды ұтымдыда кешенді пайдалануда белгілі бір табыстарға қол
жеткізді. Мысалы, Өскемен қорғасын – мырыш комбинатында кеннің құрамындағы
15 элементтің 13 – і , Балхаш мыс комбинатында 14 элементтің 12 – сі
алынады.
Қазақстан түсті металліргиясы қазіргі кезде жер қойнауйнан алынатын
кендерден таза металл және қоспа түрінде 498 элемент өндіреді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Қазіргі экономикалық дамудағы табиғи ресурстардың рөлі.
Жоспар:
Кіріспе
I тарау: Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
1.1. Дүние жүзіндегі табиғи ресурстардың шоғырлануы
1.2. Табиғи ресурстарды классификациялау
II тарау: Қазақстанның табиғи ресурс потенциалы
1. Қазақстанда шоғырланған табиғи ресурстардың түрлері
2. Қазақстандағы табиғи ресурстар қорын болжау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру, соның нәтижесінде халықтың
тұрмысын, әл-ауқатын жақсарту өндірістің еңбек, материалдық және табиғи
қорлдарын тиімді пайдаланумен тікелей байланысты. Қазіргі кезде және
болашақта өндіріс қорларының барлық түрін кешенді, үнемді пайдалану
мәселесін шешкенде ғана экономиакның даму қарқынын арттыруға болады.
Бұл мәселенің шешімі ең алдымен табиғаттың қалыпты жағдайын сақтап,
оның ресурстарын тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Өйткені табиғат
өндіріс қорының көзі, әрі өндірісті орналастыру ортасы ретінде өндірістің
барлық сласына қатысты. Өндірістің даму қарқыны артқан сайын табиғат
байлығын пайдалану мөлшері де өсіп келеді. Соған байланысты әсіресе қалпына
келмейтін табиғат байлығының тиімді қорының азаюы немесе спасының төмендеуі
қоғамның өндірске жұмсалған шығынының артуына кері әсер етуде.
Табиғат байлықтарын пайдалану экономикасы ғылымның жеке саласы ретінде
жаңадан қалыптасып келеді. Қоғамдық өндірістің дамуына қарай табиғат
байлықтарына деген сұраным да көбеюде. Сонымен бірге табиғат
байлықтарынигерудің өзіндік құны, оған жұмсалатын қоғамдық қажетті еңбек те
ұлғаюда. Соған орай табиғат байлықтарын тиімді пайдаланып, ысырапшылыққа
жол бермеу, айналадағы ортаны ластамай, адамзат қажетін барынша қамтамасыз
ету көзделіп отыр. Міне осы мәселелерді шешуде табиғат байлықтарын
пайдалану экономикасының арта түспек.
Табиғат байлықтары қоғамдық өндірісте алатын орнына байланысты
түгесілетін және таусылмайтын, қалпына қайта келетін және келмейтін болып
бөлінеді. Мысалы, таусылмайтын қорға күн сәулесі, одан алынатын энергия
көзі, жердің ішкі жылуы, жел, су энергиясы, мұхиттың және теңіздің сулары
жатады. Ал түгесілетіндерді - жер қойнауындағы қазба байлықтар: Мұныай,
көмір, кен рудалары, құрылыс материалдарының шикізаты саз, балшық, құм,
тас т.б.
Біздің республикамыздатабиғат байлықтарының қай түрі де кездеседі.
мұхит суынан басқасы. Солардың қазіргі кезде қоғамдық өндірісте
пайдаланылып журген түрлеріне және қалай пайдаланылытынына шолу жасап
көрейік. Бұл ретте олардың басты – басты түрлерін қарастырсақ та
жеткілікті. Мысалы, отын, энергия қоры, металл кендері, орман байлығы,
құрылыс материалдарының шикізаттары, тыңайтқыш шикізаттары, топырақ
құнарлылығы, су байлығы, т.б. Бүгінде ауыр өнеркәсәп өнімдерінің 90% - і
және халық тұтынатын тауарлардың 20% - і минералдық шикізат негізінде
шығарылады. Минералдық шигізаттың едәуір бөлігі Қазастанды өндіріледі:
түсті және қара металдар кені, фосфор, асбест,қымбат бағалы металдар т.б.
Жыл сайын 360 млн.т. астам кен өндіріледі.
Әлемдік шаруашылықтың табиғи ресурстық потенциялы көптүрлі. Жоғарыда
айтылғандай оған энергетиалық, жер, су, орман, биологиялық өсімдік және
жануарлар әлемі, минералдық пайдалы қазбалар, климаттық және
рекриациялық ресуртар жатады.
Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
Дүние жүзіндегі табиғи ресурстардың шоғырлануы
Әлемнің табиғи ресурс потенциалы алуан түрлі: отын энергетикасы, жер және
құрғақ, су, орман, геологиялық өсімдіктер әлемі және жануарлар әлемі,
минералды расурстар, климаттық және т.б. Қазаіргі кезде әлемдік
экономиканың дамуының негізгі шарттары табиғи ресуртар болып саналмайды.
ҒРТ жетістіктеріне сәйкес дамыған елдердің экономикасында табиғи
ресурстардың фактр\оры бірте-бірте ығыстырылып келеді. Табиғи ресурстарды
пайдалану бір-бірімен араласып кеткен жер ресурстары. Табиғи
байлықтарэкономиканың дамуының бірден – бір себепшісіболып табылады. Ғылыми
– техникалық прогресс барысында дамыған елдердің экономикасына әсері бірте
– біртеп төсмендеп келе жатқаны байқалады.Соңғы оңжылдықта пайдалы қазбалар
қоры жоқ мемлекеттердің экономикасы айтарлықтай тез дамып келеді. Мысалы
Жанония, Оңтүстік корея, Сингапур.
Табиғи ресурстардың барлығын пайдалану тығыз байланысты. Мысалы, жер
ресурстары отынмен қозғалысқа түсетін техникамен жабдықталған болса, онда
ол көбірек өнін береді.
Жалпы табиғи ресурстарды классификациялацға төмендегідей тәсіл
пайдаланылады: А, В, С 1 және С2.
А категориясына шекара белгіленген, анықталған категория;В шамамен белгілі
шекарасы бар кен орындарын айтамыз; С1 кен орындарының қоры жалпы
белгіленіп қана анықталған, тек қана болжам;С2 табиғи ресуртар қорын
болжаммен есептеу; .
Табиғи ресурстарды классификациялау
Дүние жүзінің энергетикалық қоры
Электр энергетика дүниежүзілік энергетикалық шаруышылықтың бір бөлігі.
Оның қал жағдайын және даму болашағын көбінесі бүеіл дүниежүзілік
энеггетиканың болашағы және оның қормен қамдануы анықтайды. Сондықтан
электр энергетика аумағындағы негізгі үрдістерді талдауды дүние жүзіндегі
энергетиканың жалпы мәселелерімен байланыстыра жргізген дұрыс болар.
Дүниежүзілік энергетиканы талдаудың маңызды бір қыры шет елдердің
тәжәрибесін дамып келе жатқан Қазақстан энергетикасындақолдаудың мүмкін
аймақтарын және Қазақстан отын – энегргетикалық кешенінің мүмкіншілігін
шетелдік әнергетиканың дамуы мен қалыптастыруында пайдалануды айқындау.
Өзіндік даму жолына түскен және едәуір отын – энергетикалық қорға ие
Қазақстан үшін барлық дүние жүзінің және жеке мемлекеттер энергетикасының
жағдайы мен дамуының негізгі үрдістерін талдауды жүйелі түрде жүргізіп тұру
өте маңызды. Бұл әсіресе ұзақ мерзімді энергетикалық саясатты
қалыптастырғанда және дүниежүзілік рынокқа шыққанда қажет.
Дүние жүзіндегі органикалық отынның шығарылатын қоры 6,3 трлн. т.ш.о.
деп бағаланады да отын түрі бойынша былыа бөлінеді:[1]
Тас және қоңыр көмір 4850 млрд.т.ш.о. 76 %
Мұнай және шық 1150 млрд.т.ш.о. 19 %
Табиғи газ 310 млрд.т.ш.о.
5 %
Органикалық отынның дәлелденген қоры жер шарының алқаптары бойынша
біркелкі тарамаған. Егер дәлелденген көмір қоры негізінде Азияда, яғни
Қытай, Ресей, Қазақстанда, шоғырлансы, ал мұнай қорлары Таяу және Орта
Шығыста, табиғи газ Ресейде, Таяу және Орта Шығыста шоғырланған.
Органикалық отынның дәлелденген қорының ішінде қатты отын, яғни көмір
басым.
Көмір күниежүзілік отын – энергетикалық теңестікте маңызды орын алады.
Көмірдің өте үлкен қорының болуы дүниежүзілік алғашқы энергияның үштен
бірін және электр энергия өндіру үшін пайдаланатын жанарғының 40 % - ін
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Жақын Азия мен Австталияда, соның ішінде дүниеде көмір өндіру бойынша 8
– ші орын алатын Қазақстанда, көмір негізгі энергия қоры болып саналады.
Негізгі көмір өндіретін елдерде 1998 жылыкөмір өндіру және экспорт былай
сипатталады:
Ел Өндіру Экспорт
Қытай 1138 млн.т. 20
АҚШ 775 68
Ресей 417 20
ОАР 182 53
Австралия 178 132
Польша 130 20
Украина Ресеймен бірге
Қазақстан 76 21
Ұлыбритания 68 0
Германия 64 4
Канада 35 28
Пайдаланылатын алғашқы энергетикалық қордың негізгі түріне мұнай мен газ
жатады.
Қазіргі тәсілдеме еөмегімен шығаруға болатын мұнайдың дүниедегі ресми
қоры былай таралды:
• Таяу Шығыс, Араб шығанағының бес елі ( Сауд Арабиясы, Кувейт, Абу –
Даби, Ирак және Иран) өңделмеген мұнайдың ресми дүниежүзілік қордың
66%- -не ие. Иран мен Сауд Арабиясынан басқаларында қорөндіру
қатынасы 100 жылдан артады, яғни қазіргі өндіру деңгейі бойынша қор
100 жылдан артық уақытқа жетеді;
• Латын Америкасы дүниежүзілік қордың 12% - -не ие және Венесуеллада
қор өндіру қатынасы 70 жыл;
• Бұрынғы ССро үлесіне дүниежүзілік мұнай қорының 5,6 % келеді, оның
көбі Ресейде шоғырланған;
Қазақстанда дүниежүзілік қордың 1,6 % - і(2,2 млн тонна мұнай) бар, қор
өндіру қатынасы 31 жыл.
АҚШ – та дүниежүзілік қордың 3% бар және қор өндіру қатынасы 10 жыл.
БҰҰ – ның статистикалық мәліметтері бойынша алғашқы коммерциялық
энергетикалық қорлардың, яғни көмір, мұнай, шық, газ және т.б., жиынтық
өндірілудің өсу қарқыны дүние жүзінде соңғы жылдары өте төмендеді.
Өндірудің жылдық өсімі 60 млн.т.ш.о. немесе 60% - тей болды. Әр түрлі
алғашқы энергетикалық қорларды өндіруде айтарлықтай айырмашылықтар
байқалды. Мұнай, шық және газды өндіру өссе, қатты отындарды өндік
азайды. [2]
Дәлелденген мұнай қорлары
Елдер 1985 ж. 1995ж. 2000ж. соңында
соңында соңында млрд.т. млрдбар
млрд. Бармлрд.бар %жалпыдан қор өнд.
1 2 3 4 5 6 7
АҚШ 39,3 35,9 29,6 3,7 2,9 9,7
Канада 8,2 7,4 7,2 0,9 0,7 10
Мексика 9,5 49,3 49,8 7,1 4,9 47,1
Барлығы 57 92,6 86,6 11,7 8,5 18,8
Солтүстік
Америкада
Аргентина 205 2,3 2,2 0,3 0,2 8,3
Бразилия 0,8 2,1 4,2 0,6 0,4 16,3
Колумбия 0,6 1,2 3,5 0,5 0,4 16,3
Эквадор 2,5 1,7 2,1 0,3 0,2 14,8
Перу 0,8 0,6 0,8 0,1 0,1 18
Тринидад и 0,7 0,5 0,5 0,1 0,1 9,7
Табаго
Венесуэлла 17,7 25,6 64,5 9,3 6,3 63,5
Оңтж\еОртаАмер-0,4 0,9 1,1 0,2 0,1 34,9
ң басқа елдері
Барлығы оңт ж 25,9 34,9 78,9 11,4 7,8 39,3
орт Амер.
Дания 0,2 0,5 1 0,1 0,1 14,8
Норвегия 7 10,9 8,4 1,1 0,8 7,8
Румыния 1,6 0,2 0,2 31,5
Ұлыбритания 16 13 4,3 0,6 0,4 4,4
Еуропаның басқа5,3 4 2,4 0,3 0,2 12,8
елдері
Барлығы 28,6 28,4 17,7 2,3 1,7 6,9
Еуропада
Әзербайжан 1,2 0,2 0,1 17,2
Қазақстан 5,3 0,7 0,5 35,5
Өзбестан 0,3 4,5
БұрынғыССРО 1,2 0,2 0,1 15,2
басқа респ
Барлығы бұрынғы80,4 61 57 7,8 5,5 22
ССРо - да
Иран 64,5 47,9 88,2 12 8,7 65,9
Ирак 34,4 44,1 100 13,4 9,8
Кувейт 71,2 92,5 96,5 13,3 9,5
Оман 5,9 4 5,1 0,7 0,5 16,2
Катар 5,9 3,3 3,7 0,5 0,4 23,1
Сауд Арабиясы 151,8 171,5 261,2 35,7 25,7 83,8
Сирия 2,2 1,4 2,5 0,4 0,2 11,2
БАЭ 32,2 33 98,1 12,7 9,7
Таяу Шығыстың 0,3 0,2 0,2 12
басқа елдері
Барл Т. Шығ 368,3 398 659,5 89,2 64,9 92,3
Барлығ Африкада65,1 56,7 73,1 9,8 7,2 29,2
Австралия 1,7 1,4 1,6 0,2 0,2 7,9
Қытай 20 18,4 24 3,3 2,4 22
Индия 0,9 3,7 5,8 0,8 0,6 20,9
Индонезия 14 8,5 5,2 0,7 0,5 9,3
Малайзия 2,5 3,1 4,3 0,6 0,4 16,1
Азия мен 2,3 2,1 3,2 0,5 0,4 14,5
Австралияның
басқа елдері
Барл Аз мен 41,4 37,3 44,1 6,1 4,4 17
Авст
Барлығы дүние 666,7 708,9 1016,9 138,3 100 42,8
жүзінде[3]
Дәлелденген газ қорлары
Елдер 1985. 1995ж.соңы
соңынданда
трил.м.трил.м.куб
куб Трил.м.куТрил.ку.ф%жалпыдан Қорөндіру
б ут
АҚШ 6,1 5,6 4,6 163.8 3.3 8.8
Канада 1,5 2,8 1,9 67.0 1.4 13.0
Мексика 0,3 2,2 1,9 68.4 1.4 66.8
Барлығы Солт 7,9 10,6 8,4 299.2 6.1 12.0
Амер
Аргентина 0,2 0,7 0,5 18.6 0.4 20.8
Болавия 0,3 0,1 0,1 4.5 0.1 38.3.
Бразилия 0 0,1 0,1 5.2 0.1 30.2
Колумбия 0,1 0,1 0,3 10.0 0.2 58.3
Эквадаор 0,1 0,1 0,1 3.8 0.1 *
Тринидад и 0,1 0,3 0,3 10.6 0.2 41.4
Табаго
Венесуелла 1,2 1,7 4,0 139.9 2.8 *
Оңт же орта 0,1 0,1 0,3 11.0 0.2 *
Амер басқа
елдері
Барл.оңт және2,2 3,2 5,7 203.6 4.1 73.9
орт.Амер
Дания ** 0,1 0,1 4.0 0.1 22.7
Германия 0,2 0,2 0,3 11.3 0.2 19.9
Венгрия - -- 0,1 3.4 0.1 19.8
Италия 0,3 0,1 0,4 13.2 0.3 20.7
Нидерланды 2,0 1,9 1,8 65.2 1.3 24.2
Норвегия 2,0 2,9 1,3 47.5 1.0 43.0
Румыния ** , 0,4 13.0 0.3 20.5
Ұлыбритания 1,4 0,9 0,7 23.3 0.5 9.2
Еур. Басқа 0,8 0,7 0,4 12.5 0.2 26.0
елдері
Барлығы 5,6 6,9 5,5 193.4 4.0 21.5
Еур-да
әзербайжан 0,1 4.3 0.1 18.9
Қазақстан 1,8 65.0 1.3
Түркменістан 2,9 101.0 2.0 89.9
Украина 1,1 40.0 0.8 63.5
Өзбекстан 1,9 66.0 1.3 39.0
Бұрынғы ССРО 0.7 ** 62.3
Барл б. ССРО 22,7 42,5 56,0 1977.0 40.0 80.4
Бахрейн 0,2 0,2 0.10 5.3 0.1 22.3
Иран 9,3 13,3 21.0 741.6 15.0 *
Ирак 0,8 0,8 3.1 109.5 2.2 *
Кувейт 1,0 1,0 1.5 52.9 1.1 *
Оман 1,0 0,2 0.7 25.2 0.5 *
Катар 0,2 4,2 7.1 250.0 5.1 *
Сауд Арабиясы3,0 3,5 5.3 185.9 3.8 *
БАЭ 0,6 0,9 5.8 204.6 4.1 *
Йемен -- -- 0.4 15.0 0.3 *
Таяу шығ басқ** ** 0.2 7.2 0.2 *
елдері
Барлығы Таяу 15,2 24,2 45.2 1597.2 32.4 *
Шығыста
Барлығы 5,9 5,6 9.4 334.6 6.7 *
Африкада
Австралия 0,9 0,5 0.6 20.1 0.4 19.2
Қытай 0,7 0,8 1.7 59.0 1.2 94.9
Индия 0,1 0,5 0.7 25.0 0.5 37.8
Индонезия 0,4 1,0 2.0 68.9 1.4 33.4
Малайзия 0,5 0,4 0.8 27.0 0.5 56.9
Азия мен 1,3 2,5 3.7 128.6 2.6 53.5
Австралазияны
ң басқа
елдері
Барлығы Азия 3,9 5,7 9.5 328.6 6.7 45.8
мен
Австразияда
Барлығы дүние63,2 98,7 139.7 4933.6 100 64..7
жүзінде
О.і.ОЕСР да 14,2 17,7 13.9 491.2 10.0 14.4
Еуропалық 4,4 3,5 3.4 120.2 2.4 17.6
Одақ
Көмір қорлары
Елдер Антрацит және Азбитумдық Барлығы Қорөндіру
битумдық көміржәне газдық
көмір
АҚШ 106495 134063 240558 258
Канада 4509 4114 8623 115
Мексика 860 351 1211 129
Барлығы Соль. 111864 138528 250392 246
Америкада
Бразилия - 2845 2845 *
Венесуэла 417 - 417 83
Оңт. Және орта992 1404 2396 *
американың
басқа елдері
Франция 113 26 139 17
Германия 24000 43300 67300 273
Греция - 3000 3000 52
Польша 29100 13000 42100 212
Ұлыбритания 2000 500 2500 48
Еуропаның 3686 30794 34480 140
басқа елдері
Барлығы- 59061 97606 156667 183
Еуропада
Қазақстан - - 201700 *
Ресей - - 34100 408
Барлығы 104000 137000 241000 *
бұрынғы
ССРО-да
Оңт. Африка 55333 - 55333 272
Зимбабве 734 - 734 118
Африканың 4338 1267 5605 *
басқа елдері
Таяу Шығыс 193 - 193 129
Барлығы Таяу 60589 1267 61865 289
Шығыс пен
Африкада
Австралия 45340 45600 90940 375
Қытай 62200 52300 114500 88
Индия 68047 1900 69947 245
Индонезия 962 31101 32063 *
Жапония 804 17 821 130
Жаңа Зеландия 27 90 117 33
Сот. Корея 300 300 600 11
Оңт. Корея 183 - 183 32
Тайвань 99 - 99 413
Азияның басқа 225 1995 2220 61
елдрері
Барлығы 178187 133303 311490 158
Австралия мен
Азияда
Барлығы дүние 519358 512252 1031610 228
жүзінде
Энергия тасығыштармен халықаралық сауда елеулі өсті. Дүниежүзілік
нарыққа шығрылатын энерггия тасығыштар мөлшері 4 млрд.т.ш.о. немесе
дүниежүзінеде бір жылда өндірілетін алғашқы энергетикалық қорлардың үштен
біріне жетті. Энергетикалық қорлармен дүниежүзілік сауда 6 %-ке [4]өсті.
Мәліметтер млрд. баррелмен келтірілген
Металлургия
Металлургия – кен өндіру, қара және түсті металдарды қорыту – ауыр
өнеркәсіптің аса маңызды саласы. Ол өнеркәсіптің өзегі – машина жасауды
дамытудың іргетасы болып табылады. Металсыз машиналар болмайды, ал
машиналар мен тиісті жаьдықтар болмайынша, халық шаруашылығының бірде – бір
саласы дами алмайды. Міне, сондықтан да металл өндірудің, ең алдымен шойын
мен болат қорытудың көлемі елдің экономикалық даму деңгейінің негізгі
көрсеткіштерінің бірі болып табылады.
Қазба байлықты тиімді пайдаланудың ең басты жолы кен қорындағы
металдарды толық айырып алу. Мамандардың есебі бойынша қазып алынған
кендерден әртүрлі металдарды барынша толығырақ айырып алатын болсақ, жылдық
өнімнің мөлшерін 20 – 30 % - ке арттыруға болады. Табиғатта әдетте бір
жердің кенінде бірнеше металдар кездеседі.Әсіресе мыс, қорғасын, алтын,
күміс, және басқалары күоделі кеннің қорында жиі кездеседі. Боксит
кендерінде ванадий, галий, скандий элементтері болады. Кен қазғанда,
байытқанда металл қорында пайда болатын қалдықтардан жанама өнім ретінде
көптеген құрылыс материалдырын өндіруге мүмкіндік бар.
Қара металды өндірушілер үшін темір рудаларының қоры өте маңызды.
Темір рудалары дүние жүзілік болжам бойынша 600 млрд.т. Ал зерттелген қоры
– 260 млрд.т. Дүние жүзіндегі ең ірі кен көздері Бразилия, Австралия,
Канада, Ресей, Қытай, АҚШ, Индия, Швеция да орналасқан. Темір рудаларын
қорыту дүние жүзінде жыл сайын 0,9 – 1,0 млрд.т. болып есептеледі. Әлемдік
шаруашылықта бұл ресуртың қоры шамамен 250 жылға жетеді. [5]
Түсті металды өндірушілер үшін шикізаттардың ішінде бірінші орында
бокситтер болып есептеледі. Болжам боыйнша олардың қорлары 50 млрд. Т.,
соның ішінде зерттелгендері – 20 млрд. Т. Дүние жүзінде бокситтердің кең
шағырланған жері Австраия, Гвинея, Бразилия, Венесуела, Ямайка болып
есептеледі. Жыл сайынғы боксидтерді өндіру 80 млн. т-ға жуық. Сол себептен
қазіргі кездегі қорлар шамамен 250 жылға жетуі тиіс.
Ал мыс кенің геологиялық қоры 860 млрд.т. болып есептелуде. Соның ішінде
зертелген дері – 450 млн. т. Ненгізгі кен орындары: Индия, Зимбабве,
Замбия, Конго, АҚШ, Ресей, Канада. Өндірудің қазіргі көлемінде – жылына 8
млн.т. – мыс кенінің зерттелген қоры шамамен 55 жылға жетуі тиіс.
Ал Қазақстанға келетін болсақ, соңғы жылдары республикамызда минералдық
шикізаттарды ұтымдыда кешенді пайдалануда белгілі бір табыстарға қол
жеткізді. Мысалы, Өскемен қорғасын – мырыш комбинатында кеннің құрамындағы
15 элементтің 13 – і , Балхаш мыс комбинатында 14 элементтің 12 – сі
алынады.
Қазақстан түсті металліргиясы қазіргі кезде жер қойнауйнан алынатын
кендерден таза металл және қоспа түрінде 498 элемент өндіреді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz