Минералды азықтар. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі күшті заттар
1. Ас тұзы, бор, әк тастар, сүйек ұны, преципитат, азықтық фосфаттар, т.б. Сол сияқты минералды заттардың мал азығындағы маңызы.
2. Макро . және микроэлементтер тұздарының сапасы, оған қойылатын талаптар.
3. Минералды қосымша азқтарды малға беру тәсілдері және нормалары.
4. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі күшті заттардың зат алмасуына, малдың өсуіне және мал өнімінің ұлғаюына тигізетін әсері.
2. Макро . және микроэлементтер тұздарының сапасы, оған қойылатын талаптар.
3. Минералды қосымша азқтарды малға беру тәсілдері және нормалары.
4. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі күшті заттардың зат алмасуына, малдың өсуіне және мал өнімінің ұлғаюына тигізетін әсері.
Мал азықтарының мииералдык құндылығымен танысу. Қай азықтарда қандай жәке қанша мөлшерде минералды заттар бар екенін анықтау. Минералдық заттар ың мал органнзмдегі ролімен танысу.
Методикалык нұсқау. Мал шаруашьільіғын шұғыл өрге бастыру мақсатында, берік жемшөп базасьш жасаум'ен қатар, малға берілетін азықтың сапалы және оньщ биологиялық құн-дылығы да жоғары болуы қажет. Әсіресе'өнімнің мөлшері мен сапасын арттыруға минералдық заттардың жетіспеуі көп нұқ-сан келтіреді, малдың қысыр қалуьша, тіпті ауырып өлім:жі-тімге ұшырауына әкеліп соқтырады.
Әзірше белгілі ,101 химиялық элементтердің 50-і мал орга-
низмінде, өсімдік тканьдерінде үнемі кездесіп отырады. Бірақ
олардың ішінде тек 18 элементі ғана организмнің тіршілік етуі
үшін өте қажет екені анықталған: олар көміртегі, оттегі, кү-
кірт1, фосфор, кальций, магний, калий т. б. Осылардың ішінде
тек алтауы, яғни көміртегі, оттегі, сутегі, азот, кальций, фос-
фор жануар мен өсімдік денесінің98 процентін құрайды. Бұ-
лар макроэлементтёр деп аталады.
Бұл ат-гкектін «макрос» көп және латынның «элементум» алғашқы деген мағынасын, білдіреді. Макрозлементтердің ішінде оттегі, сутегі, азот және кеміртегі негізінен белок, май, көмірсу және басқа органикалық заттардың құрамына кіретін-діктен көбіне минералдық заттардьщ қатарына жата бермей-
Қалған элементтер 1/1000 өте аз мәлшерде де кездеседі. Мысалы, ірі қара малының 1 кг қанында 397 мг, ал 1 кг сүтте 1,33 мг темір болады. Дегенмен осьілардың, ішінде әсіресе ко-балть, иод, марганец тіршілік үшін өте қажет. Бұларды мик-роэлементтер деп атайды. Ол гректің «микрос» аз және латын-ның «элементум» деген сөздерінен шыққан. Азықтардьщ мак-роэлементтік қоректілігі химиялық жолмен анықталып, олар-дьщ табиғи түріндегі, я болмаса құрғақ затындағы мөлшерін (макроэлементтердің) грамм, (микроэлем:енттер миллиграмм) мг, микрограммен (мкг), есептейді.
Өсімдік пен жануар денесінің негізгі бөлігі ауадан алынатын (көміртегі, оттегі) элементтерден тұрады, кальций, фос-фор, азот т. б. злементтер бұлармен салыстырғанда ете аз. болады. Бұған қарамстан топырақтағы минералдық заттардьщ өсімдік пен жануарлардьщ бірқалыпты өсіп-өнуі үшін маңызы зор. Олар организмдегі әртүрлі тканьдер мен орган-
дардьщ құрамына еңеді, зат алмасу процесінде түрлі реакиия-
ға қатысады, денедегі осмостық қысымды реттейді, организм-
де пайда болған улы заттардьщ күшін кемітеді және де басқа
қызметтер атқарады. Өсімдік тканінде әртүрлі минералдық элементтердің көп немесе керісінше аз мөлшерде болуы топырактың минералдық
кұрамы мен ондағы еріндінің қышқылдығына тікелей байла-нысты.
Методикалык нұсқау. Мал шаруашьільіғын шұғыл өрге бастыру мақсатында, берік жемшөп базасьш жасаум'ен қатар, малға берілетін азықтың сапалы және оньщ биологиялық құн-дылығы да жоғары болуы қажет. Әсіресе'өнімнің мөлшері мен сапасын арттыруға минералдық заттардың жетіспеуі көп нұқ-сан келтіреді, малдың қысыр қалуьша, тіпті ауырып өлім:жі-тімге ұшырауына әкеліп соқтырады.
Әзірше белгілі ,101 химиялық элементтердің 50-і мал орга-
низмінде, өсімдік тканьдерінде үнемі кездесіп отырады. Бірақ
олардың ішінде тек 18 элементі ғана организмнің тіршілік етуі
үшін өте қажет екені анықталған: олар көміртегі, оттегі, кү-
кірт1, фосфор, кальций, магний, калий т. б. Осылардың ішінде
тек алтауы, яғни көміртегі, оттегі, сутегі, азот, кальций, фос-
фор жануар мен өсімдік денесінің98 процентін құрайды. Бұ-
лар макроэлементтёр деп аталады.
Бұл ат-гкектін «макрос» көп және латынның «элементум» алғашқы деген мағынасын, білдіреді. Макрозлементтердің ішінде оттегі, сутегі, азот және кеміртегі негізінен белок, май, көмірсу және басқа органикалық заттардың құрамына кіретін-діктен көбіне минералдық заттардьщ қатарына жата бермей-
Қалған элементтер 1/1000 өте аз мәлшерде де кездеседі. Мысалы, ірі қара малының 1 кг қанында 397 мг, ал 1 кг сүтте 1,33 мг темір болады. Дегенмен осьілардың, ішінде әсіресе ко-балть, иод, марганец тіршілік үшін өте қажет. Бұларды мик-роэлементтер деп атайды. Ол гректің «микрос» аз және латын-ның «элементум» деген сөздерінен шыққан. Азықтардьщ мак-роэлементтік қоректілігі химиялық жолмен анықталып, олар-дьщ табиғи түріндегі, я болмаса құрғақ затындағы мөлшерін (макроэлементтердің) грамм, (микроэлем:енттер миллиграмм) мг, микрограммен (мкг), есептейді.
Өсімдік пен жануар денесінің негізгі бөлігі ауадан алынатын (көміртегі, оттегі) элементтерден тұрады, кальций, фос-фор, азот т. б. злементтер бұлармен салыстырғанда ете аз. болады. Бұған қарамстан топырақтағы минералдық заттардьщ өсімдік пен жануарлардьщ бірқалыпты өсіп-өнуі үшін маңызы зор. Олар организмдегі әртүрлі тканьдер мен орган-
дардьщ құрамына еңеді, зат алмасу процесінде түрлі реакиия-
ға қатысады, денедегі осмостық қысымды реттейді, организм-
де пайда болған улы заттардьщ күшін кемітеді және де басқа
қызметтер атқарады. Өсімдік тканінде әртүрлі минералдық элементтердің көп немесе керісінше аз мөлшерде болуы топырактың минералдық
кұрамы мен ондағы еріндінің қышқылдығына тікелей байла-нысты.
Дәріс № 7
Минералды азықтар. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі
күшті заттар.
Жоспар
1. Ас тұзы, бор, әк тастар, сүйек ұны, преципитат, азықтық фосфаттар,
т.б. Сол сияқты минералды заттардың мал азығындағы маңызы.
2. Макро – және микроэлементтер тұздарының сапасы, оған қойылатын
талаптар.
3. Минералды қосымша азқтарды малға беру тәсілдері және нормалары.
4. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі күшті заттардың
зат алмасуына, малдың өсуіне және мал өнімінің ұлғаюына тигізетін
әсері.
Минералды азықтар. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі
күшті заттар.
Мал азықтарының мииералдык құндылығымен танысу. Қай азықтарда
қандай жәке қанша мөлшерде минералды заттар бар екенін анықтау. Минералдық
заттар ың мал органнзмдегі ролімен танысу.
Методикалык нұсқау. Мал шаруашьільіғын шұғыл өрге бастыру мақсатында,
берік жемшөп базасьш жасаум'ен қатар, малға берілетін азықтың сапалы және
оньщ биологиялық құн-дылығы да жоғары болуы қажет. Әсіресе'өнімнің мөлшері
мен сапасын арттыруға минералдық заттардың жетіспеуі көп нұқ-сан келтіреді,
малдың қысыр қалуьша, тіпті ауырып өлім:жі-тімге ұшырауына әкеліп
соқтырады.
Әзірше белгілі ,101 химиялық элементтердің 50-і мал орга-
низмінде, өсімдік тканьдерінде үнемі кездесіп отырады. Бірақ
олардың ішінде тек 18 элементі ғана организмнің тіршілік етуі
үшін өте қажет екені анықталған: олар көміртегі, оттегі, кү-
кірт1, фосфор, кальций, магний, калий т. б. Осылардың ішінде
тек алтауы, яғни көміртегі, оттегі, сутегі, азот, кальций, фос-
фор жануар мен өсімдік денесінің98 процентін құрайды. Бұ-
лар макроэлементтёр деп аталады.
Бұл ат-гкектін макрос көп және латынның элементум алғашқы деген
мағынасын, білдіреді. Макрозлементтердің ішінде оттегі, сутегі, азот және
кеміртегі негізінен белок, май, көмірсу және басқа органикалық заттардың
құрамына кіретін-діктен көбіне минералдық заттардьщ қатарына жата бермей-
Қалған элементтер 11000 өте аз мәлшерде де кездеседі. Мысалы, ірі қара
малының 1 кг қанында 397 мг, ал 1 кг сүтте 1,33 мг темір болады. Дегенмен
осьілардың, ішінде әсіресе ко-балть, иод, марганец тіршілік үшін өте қажет.
Бұларды мик-роэлементтер деп атайды. Ол гректің микрос аз және латын-ның
элементум деген сөздерінен шыққан. Азықтардьщ мак-роэлементтік
қоректілігі химиялық жолмен анықталып, олар-дьщ табиғи түріндегі, я болмаса
құрғақ затындағы мөлшерін (макроэлементтердің) грамм, (микроэлем:енттер
миллиграмм) мг, микрограммен (мкг), есептейді.
Өсімдік пен жануар денесінің негізгі бөлігі ауадан алынатын (көміртегі,
оттегі) элементтерден тұрады, кальций, фос-фор, азот т. б. злементтер
бұлармен салыстырғанда ете аз. болады. Бұған қарамстан топырақтағы
минералдық заттардьщ өсімдік пен жануарлардьщ бірқалыпты өсіп-өнуі
үшін маңызы зор. Олар организмдегі әртүрлі тканьдер мен орган-
дардьщ құрамына еңеді, зат алмасу процесінде түрлі реакиия-
ға қатысады, денедегі осмостық қысымды реттейді, организм-
де пайда болған улы заттардьщ күшін кемітеді және де басқа
қызметтер атқарады. Өсімдік тканінде әртүрлі минералдық элементтердің
көп немесе керісінше аз мөлшерде болуы топырактың минералдық
кұрамы мен ондағы еріндінің қышқылдығына тікелей байла-нысты. Сол себептен
де топрырақтын түріне және оның вдсие-тіне карай ол жерде соған орай
өсімдіктер тобы өседі. Мал азығының минералдық кұрамы топырақты йайдалану
жуйесі-не және жерге тыңайтқыштар енгізуге де байланысты болады. Өсімдіктің
жеке бөліктерінде де минераддық заттар түрлі , мелшерде кездеседі. Бұл
әсіресе азықтық есімдіктің дәні мен сабағында өте айқын болады. Мал азықтық
өсімдіктердің са-бағы мен жапырағы . минералдық заттарға бай келеді. Күйіс
малының негізгі азығы жергілікті жерде есетін өсімдік тектес ірі азьіқтар
болғандықтан олардың минералдық заттарға де-ген қажетін қанағаттандыру
дәрежесі осы заттардың өсімдік тканіндегі мөлшеріне байланысты.
Әдетте макро- және микроэлементтер мал организмінде ете аз болады.
Мәселен мал денесін өртегеннен соң қалған кул, орта есеппен малдың тірі
салмағының 1 проценті ғана болады. Микроэлементтердің негізгі міндеті
организмде өтетін био-химиялық процестерді жеделдету. Минералдық , заттар
жас төлдердің дұрыс есіп-өнуіне, денесінің қалыптасуына қажет, : өйткені
олар тез өседі. Бұлай болуы малдың қаңқа суйегінің 99 проценті минералдық
заттардаң туратындығынан. Мине-ралдық заттар ересек малдарға да қажет. Асыл
тұқымды мал-дардың рационында минералдық заттардың қажетті мөлшерде . болуы
олардан жоғары өнім алудың бірден-бір шарты
Малдан көп сүт альшса, малдыц денесінен соғұрлым көп минералдық заттар
сыртқа шығарылады. Өнімділік төменде-меуі үшін оның орнын кунделікті
толықтырып отыру қажет. Минералдық заттар күйіс малының ішек-қарның
мекендей-.. тін микроорганизмдерінің тіршілік етуіне қажет, олардьщ •
нормадан аз, не болмаса Көп болуы микробтьщ өсуін тежейді. Сонымен бұл
айтылғандардан малдардың тұзсыз тіршіліқ , етуі мүмкін еместігін көреміз.
Олардьщ ауырмауы, өнімді ша-масынан көп беруі макро- және
микроэлементтердің күнделік-ті азықпен бірге қажетті мөлшерде организмге
түсіп тұруына .. байланысты.
Минералдық заттардың мал организмінде жетіспеуі біраз ™ аурулардыц
тууына себеп болады. Мәселен марганецтің же-тіспеуінен мал парозиспен мыс,
кобальт, темір аз болса ане-миямен ауырады, қалайының аздығы паракератоз,
йодтың азықта, суда жетіспеуінен малдың безі, ісінді және тағы да басқа
аурулардың таралуы мумкін. Мунымен қатар минерал-дық заттардьщ нормадан тыс
малға артық берілуі организмге пайда келтірмейді. Керісінше кейбір
элементтер (фтор*мо-либден, селен) денені уландыруы мүмкін. Тым а.з
мөлшерде берілген жағдайда баска да элементтер зиян келтіруі мүмкін. ;
Сондықтан малды азықтандырғанда рациондағы барлық қо-ректі элементтер
белгілі мелшерде өзара байланысты болғаны жөн. Рацйондңғы және азықтағы
минералдық заттарды бай-ланысты ёсептегенде олардың құрамындағы тек
абсолюттік мөлшерге қарамай кейбір элементердіқ, әсіресе кальцийдің
фосформен, натрийдің фосформен ара қатынасына қараған жөн. .
Минералдық элементтердің қажеттілігі малдардың жасы-на, өніміне,
физиологиялық жағдайына байланысты: Сонымен датар кейбір минералдық
элементтердің қарама қайшы қа-сиеті бар. Сондықтан рационға әр элементтерді
қосқанда олардың осы қасиеттерін, ара қатынасын ескерген жөн. Мы-салы
кальцийдің фосформен ара қатынасы өсетін жас малдар үшін 1,5—2,1, ал сақа
малдар үшін 1,2:1-ге тең. Сауатын си-ырлардың сүтімен кальцийдің көп
мөлшерде бөлініп шығуы (әсіресе сүтті сиырлардан) және буаз сиырдың соқ-ғы
айла-рында олардың организміне өте қажет екендігі көрінеді. Сон- . дықтан
мұндай малдар үшін кальцийдің фосформен арақаты-насы 1,6—"-1,7:1 болуы
тиіс, ал шошқалар үшін бұл керсеткіш 1,2:1-Ге тең. Тауықтардың көп жұмыртқа
салатын кезінде кальцийге деген мұқтаждылығы кенет өседі. Сондықтан Са:Р '
қатынасы 4,4—4:1, ал натрийдіқ кальциймен — 0,05:1 тең бо-луы керек.
Сонымен қатар кальций мен магнийдің ара қаты-насы 2,5—3:1, калий мен
натрийдің — 4—5:1 болғаны жөн.
Рациондағы азықтар құрамындағы минералдық заттардың байланыеын
есептегенде көңіл бөлетін мәселенің бірі, қышқыл және негіз элементтердің
ара қатынасы. Ол үшін азықтағы қышқыл (Р, 5, СІ), негіз (Са, К- Мд, Ыа)
элементтер мөлше-рін 15 кестедегі көрсетілген гэквивалент коэффициентін
қол-дана отырып шығарады да, олардың ара қатынасын есептеу " үшін төменгі
формуланы қолданады:
ҚН-қышқыл және негіз элементтердің ара қатынасы. Қышқыл мен негіз
элементтердің- ара қатынасы 0,8—0,1 бо-луы тиіс, ал 1 азықтық өлшемге
есептегенде сілтілік элемент-тердің эквиваленттік артықтығы 0,3—0,5-тен
аспауы кереқ.
Ас тұзы, бор, әк тастар, сүйек ұны, преципитат, азықтық фосфаттар, т.б.
Сол сияқты минералды заттардың мал азығындағы маңызы.
Азықтық бор, көМірқышқылды кальций — ақ түсті,
аморфты, суда.ерімейтін үнтақ. Қүрамында 37% кальций,
0,8% фосфор, 0,5% калий, 0,3% натрий болады. Құс
азығында кеңінен пайдаланылады. ' ;
Әктердің химиялық формуласы бордікіндей. Республиканыц көптеген
жерлерінде кездеседі, Мал азығьшда кальций жетіспеген жағдайда, алдын ала
үңтактап пайдаланылады.
Сапропель— көл тұнбасы. Химиялық құрамы жинал-ған жеріне байланысты
өзгереді. Негізінен (7—25%)кадьцийден түрады. Құрамьшда мағігай
(0,5%), күкірт(0,5—2%), фосф.ор, калий, және бағальгкөптеген микро-
элементтер, антибиотиктер, витаминдер, каротин бола-
■ _ды. Азықтық рациондарға қосылған сапропель организм- ініц за-Т
алмасуын жақсартьш, іш жәие басқа ауруларғадөзімділігін жоғарылатады.
Азьщтық фосфаттар — фосфорсыздандырылғаннанкейін ғана мал азығына
қолданылады.. Қазақстанда азықтық фосфаттар қаратау кенінен Жамбыл
суперфос-
фат зауытында шығарыладьі. Құрамында-22—28% кальцнй, І2'—1'4'% фосфор,
0,2% фтор, 0,01—0,1%. қүкірт,
0,01%: марганец, 20%-ке дейін магний, 3—4% темір бар. -
Сүцек ұны .— майсыздандырыдған сүйектерді ұнтақ-тау арқылы жасалады.
Құрамында 30%-тен астам каль-ций, 16% фосфор, 1,2% "астам азот, 0,8%-тен
кем май бар,. ылғалдылығы 10 нроценттен аспайтын қүрғақ, ақ-сұр түсті
ұнтак.
Азьщтық преципитат, екікальций фосфат— сүйектен і
желатин өндіргендегі қалдықтардан шығарылады. Қүра- ,
мьшда 16% астам фосфор, 0,012%-теи кем күщеле, 0,2%-тенкем фторы бар
ақсұр түсті кристалды ұнтақ. '
.Азъщтық бірқалцийфосфатсуда ёрйтін,. қышқыл-
дық көрсеткіші рН—3,5 сүр түсті, ұсақ түйіршікті ұнтақ.
Қүрамында 17,6% ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Минералды азықтар. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі
күшті заттар.
Жоспар
1. Ас тұзы, бор, әк тастар, сүйек ұны, преципитат, азықтық фосфаттар,
т.б. Сол сияқты минералды заттардың мал азығындағы маңызы.
2. Макро – және микроэлементтер тұздарының сапасы, оған қойылатын
талаптар.
3. Минералды қосымша азқтарды малға беру тәсілдері және нормалары.
4. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі күшті заттардың
зат алмасуына, малдың өсуіне және мал өнімінің ұлғаюына тигізетін
әсері.
Минералды азықтар. Азықтық антибиотиктер және басқа биологиялық әсерлі
күшті заттар.
Мал азықтарының мииералдык құндылығымен танысу. Қай азықтарда
қандай жәке қанша мөлшерде минералды заттар бар екенін анықтау. Минералдық
заттар ың мал органнзмдегі ролімен танысу.
Методикалык нұсқау. Мал шаруашьільіғын шұғыл өрге бастыру мақсатында,
берік жемшөп базасьш жасаум'ен қатар, малға берілетін азықтың сапалы және
оньщ биологиялық құн-дылығы да жоғары болуы қажет. Әсіресе'өнімнің мөлшері
мен сапасын арттыруға минералдық заттардың жетіспеуі көп нұқ-сан келтіреді,
малдың қысыр қалуьша, тіпті ауырып өлім:жі-тімге ұшырауына әкеліп
соқтырады.
Әзірше белгілі ,101 химиялық элементтердің 50-і мал орга-
низмінде, өсімдік тканьдерінде үнемі кездесіп отырады. Бірақ
олардың ішінде тек 18 элементі ғана организмнің тіршілік етуі
үшін өте қажет екені анықталған: олар көміртегі, оттегі, кү-
кірт1, фосфор, кальций, магний, калий т. б. Осылардың ішінде
тек алтауы, яғни көміртегі, оттегі, сутегі, азот, кальций, фос-
фор жануар мен өсімдік денесінің98 процентін құрайды. Бұ-
лар макроэлементтёр деп аталады.
Бұл ат-гкектін макрос көп және латынның элементум алғашқы деген
мағынасын, білдіреді. Макрозлементтердің ішінде оттегі, сутегі, азот және
кеміртегі негізінен белок, май, көмірсу және басқа органикалық заттардың
құрамына кіретін-діктен көбіне минералдық заттардьщ қатарына жата бермей-
Қалған элементтер 11000 өте аз мәлшерде де кездеседі. Мысалы, ірі қара
малының 1 кг қанында 397 мг, ал 1 кг сүтте 1,33 мг темір болады. Дегенмен
осьілардың, ішінде әсіресе ко-балть, иод, марганец тіршілік үшін өте қажет.
Бұларды мик-роэлементтер деп атайды. Ол гректің микрос аз және латын-ның
элементум деген сөздерінен шыққан. Азықтардьщ мак-роэлементтік
қоректілігі химиялық жолмен анықталып, олар-дьщ табиғи түріндегі, я болмаса
құрғақ затындағы мөлшерін (макроэлементтердің) грамм, (микроэлем:енттер
миллиграмм) мг, микрограммен (мкг), есептейді.
Өсімдік пен жануар денесінің негізгі бөлігі ауадан алынатын (көміртегі,
оттегі) элементтерден тұрады, кальций, фос-фор, азот т. б. злементтер
бұлармен салыстырғанда ете аз. болады. Бұған қарамстан топырақтағы
минералдық заттардьщ өсімдік пен жануарлардьщ бірқалыпты өсіп-өнуі
үшін маңызы зор. Олар организмдегі әртүрлі тканьдер мен орган-
дардьщ құрамына еңеді, зат алмасу процесінде түрлі реакиия-
ға қатысады, денедегі осмостық қысымды реттейді, организм-
де пайда болған улы заттардьщ күшін кемітеді және де басқа
қызметтер атқарады. Өсімдік тканінде әртүрлі минералдық элементтердің
көп немесе керісінше аз мөлшерде болуы топырактың минералдық
кұрамы мен ондағы еріндінің қышқылдығына тікелей байла-нысты. Сол себептен
де топрырақтын түріне және оның вдсие-тіне карай ол жерде соған орай
өсімдіктер тобы өседі. Мал азығының минералдық кұрамы топырақты йайдалану
жуйесі-не және жерге тыңайтқыштар енгізуге де байланысты болады. Өсімдіктің
жеке бөліктерінде де минераддық заттар түрлі , мелшерде кездеседі. Бұл
әсіресе азықтық есімдіктің дәні мен сабағында өте айқын болады. Мал азықтық
өсімдіктердің са-бағы мен жапырағы . минералдық заттарға бай келеді. Күйіс
малының негізгі азығы жергілікті жерде есетін өсімдік тектес ірі азьіқтар
болғандықтан олардың минералдық заттарға де-ген қажетін қанағаттандыру
дәрежесі осы заттардың өсімдік тканіндегі мөлшеріне байланысты.
Әдетте макро- және микроэлементтер мал организмінде ете аз болады.
Мәселен мал денесін өртегеннен соң қалған кул, орта есеппен малдың тірі
салмағының 1 проценті ғана болады. Микроэлементтердің негізгі міндеті
организмде өтетін био-химиялық процестерді жеделдету. Минералдық , заттар
жас төлдердің дұрыс есіп-өнуіне, денесінің қалыптасуына қажет, : өйткені
олар тез өседі. Бұлай болуы малдың қаңқа суйегінің 99 проценті минералдық
заттардаң туратындығынан. Мине-ралдық заттар ересек малдарға да қажет. Асыл
тұқымды мал-дардың рационында минералдық заттардың қажетті мөлшерде . болуы
олардан жоғары өнім алудың бірден-бір шарты
Малдан көп сүт альшса, малдыц денесінен соғұрлым көп минералдық заттар
сыртқа шығарылады. Өнімділік төменде-меуі үшін оның орнын кунделікті
толықтырып отыру қажет. Минералдық заттар күйіс малының ішек-қарның
мекендей-.. тін микроорганизмдерінің тіршілік етуіне қажет, олардьщ •
нормадан аз, не болмаса Көп болуы микробтьщ өсуін тежейді. Сонымен бұл
айтылғандардан малдардың тұзсыз тіршіліқ , етуі мүмкін еместігін көреміз.
Олардьщ ауырмауы, өнімді ша-масынан көп беруі макро- және
микроэлементтердің күнделік-ті азықпен бірге қажетті мөлшерде организмге
түсіп тұруына .. байланысты.
Минералдық заттардың мал организмінде жетіспеуі біраз ™ аурулардыц
тууына себеп болады. Мәселен марганецтің же-тіспеуінен мал парозиспен мыс,
кобальт, темір аз болса ане-миямен ауырады, қалайының аздығы паракератоз,
йодтың азықта, суда жетіспеуінен малдың безі, ісінді және тағы да басқа
аурулардың таралуы мумкін. Мунымен қатар минерал-дық заттардьщ нормадан тыс
малға артық берілуі организмге пайда келтірмейді. Керісінше кейбір
элементтер (фтор*мо-либден, селен) денені уландыруы мүмкін. Тым а.з
мөлшерде берілген жағдайда баска да элементтер зиян келтіруі мүмкін. ;
Сондықтан малды азықтандырғанда рациондағы барлық қо-ректі элементтер
белгілі мелшерде өзара байланысты болғаны жөн. Рацйондңғы және азықтағы
минералдық заттарды бай-ланысты ёсептегенде олардың құрамындағы тек
абсолюттік мөлшерге қарамай кейбір элементердіқ, әсіресе кальцийдің
фосформен, натрийдің фосформен ара қатынасына қараған жөн. .
Минералдық элементтердің қажеттілігі малдардың жасы-на, өніміне,
физиологиялық жағдайына байланысты: Сонымен датар кейбір минералдық
элементтердің қарама қайшы қа-сиеті бар. Сондықтан рационға әр элементтерді
қосқанда олардың осы қасиеттерін, ара қатынасын ескерген жөн. Мы-салы
кальцийдің фосформен ара қатынасы өсетін жас малдар үшін 1,5—2,1, ал сақа
малдар үшін 1,2:1-ге тең. Сауатын си-ырлардың сүтімен кальцийдің көп
мөлшерде бөлініп шығуы (әсіресе сүтті сиырлардан) және буаз сиырдың соқ-ғы
айла-рында олардың организміне өте қажет екендігі көрінеді. Сон- . дықтан
мұндай малдар үшін кальцийдің фосформен арақаты-насы 1,6—"-1,7:1 болуы
тиіс, ал шошқалар үшін бұл керсеткіш 1,2:1-Ге тең. Тауықтардың көп жұмыртқа
салатын кезінде кальцийге деген мұқтаждылығы кенет өседі. Сондықтан Са:Р '
қатынасы 4,4—4:1, ал натрийдіқ кальциймен — 0,05:1 тең бо-луы керек.
Сонымен қатар кальций мен магнийдің ара қаты-насы 2,5—3:1, калий мен
натрийдің — 4—5:1 болғаны жөн.
Рациондағы азықтар құрамындағы минералдық заттардың байланыеын
есептегенде көңіл бөлетін мәселенің бірі, қышқыл және негіз элементтердің
ара қатынасы. Ол үшін азықтағы қышқыл (Р, 5, СІ), негіз (Са, К- Мд, Ыа)
элементтер мөлше-рін 15 кестедегі көрсетілген гэквивалент коэффициентін
қол-дана отырып шығарады да, олардың ара қатынасын есептеу " үшін төменгі
формуланы қолданады:
ҚН-қышқыл және негіз элементтердің ара қатынасы. Қышқыл мен негіз
элементтердің- ара қатынасы 0,8—0,1 бо-луы тиіс, ал 1 азықтық өлшемге
есептегенде сілтілік элемент-тердің эквиваленттік артықтығы 0,3—0,5-тен
аспауы кереқ.
Ас тұзы, бор, әк тастар, сүйек ұны, преципитат, азықтық фосфаттар, т.б.
Сол сияқты минералды заттардың мал азығындағы маңызы.
Азықтық бор, көМірқышқылды кальций — ақ түсті,
аморфты, суда.ерімейтін үнтақ. Қүрамында 37% кальций,
0,8% фосфор, 0,5% калий, 0,3% натрий болады. Құс
азығында кеңінен пайдаланылады. ' ;
Әктердің химиялық формуласы бордікіндей. Республиканыц көптеген
жерлерінде кездеседі, Мал азығьшда кальций жетіспеген жағдайда, алдын ала
үңтактап пайдаланылады.
Сапропель— көл тұнбасы. Химиялық құрамы жинал-ған жеріне байланысты
өзгереді. Негізінен (7—25%)кадьцийден түрады. Құрамьшда мағігай
(0,5%), күкірт(0,5—2%), фосф.ор, калий, және бағальгкөптеген микро-
элементтер, антибиотиктер, витаминдер, каротин бола-
■ _ды. Азықтық рациондарға қосылған сапропель организм- ініц за-Т
алмасуын жақсартьш, іш жәие басқа ауруларғадөзімділігін жоғарылатады.
Азьщтық фосфаттар — фосфорсыздандырылғаннанкейін ғана мал азығына
қолданылады.. Қазақстанда азықтық фосфаттар қаратау кенінен Жамбыл
суперфос-
фат зауытында шығарыладьі. Құрамында-22—28% кальцнй, І2'—1'4'% фосфор,
0,2% фтор, 0,01—0,1%. қүкірт,
0,01%: марганец, 20%-ке дейін магний, 3—4% темір бар. -
Сүцек ұны .— майсыздандырыдған сүйектерді ұнтақ-тау арқылы жасалады.
Құрамында 30%-тен астам каль-ций, 16% фосфор, 1,2% "астам азот, 0,8%-тен
кем май бар,. ылғалдылығы 10 нроценттен аспайтын қүрғақ, ақ-сұр түсті
ұнтак.
Азьщтық преципитат, екікальций фосфат— сүйектен і
желатин өндіргендегі қалдықтардан шығарылады. Қүра- ,
мьшда 16% астам фосфор, 0,012%-теи кем күщеле, 0,2%-тенкем фторы бар
ақсұр түсті кристалды ұнтақ. '
.Азъщтық бірқалцийфосфатсуда ёрйтін,. қышқыл-
дық көрсеткіші рН—3,5 сүр түсті, ұсақ түйіршікті ұнтақ.
Қүрамында 17,6% ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz