Жылқыны нормалап азықтандыру

Жоспар
Кіріспе

1. Жылқының ас қорыту және зат алмасу ерекшеліктері.
2. Тұқымдық айғырларды азықтандыру.
3. Буаз биені азықтандыру.
4. Құлынды биені азықтандыру.
5. Спорттық жылқыны азықтандыру.

Жылқы - қарапайым қарынды мал. Денесінің ірілігіне қарамай қарнының сыйымдылыгы небәрі 14-16 л көлемінде. Сондықтан жылқы бос уақытының бәрін дерлік азықтануға жұмсайды. Бұл әсіресе қара жұмыс атқаратын жұмыс аттары үшін көңіл аударарлық жағдай. Өйткені күйісті малдікіндей жеген азығын түпкілікті өндеуден өткізетін месқарыны болмағандықтан, жылқы жемшөпті ауыз қуысында мұқият шайнап, мол сілекеймен ылғалдандырып барып жұтатындықтан, азықтануға ұзағырақ уақыт жұмсайды.
Жұтылған азық қарынға сүйір бұрыштанып жалғасқан өңеш арқылы өтеді. Егерде қарынға енген азық қоректік заттарының жедел түрде ашуынан (брожение) көп көлемде ішек газдары пайда болса, олар қарын аумағын керіп жанай қосылған өңеш тесігін бекітеді де, өңеш арқылы кері ауыз қуысына кекіріліп шығуына жол бермейді. Кекіре алмаған жылқы қарны кернеп, қатты түйнеуінен (колики) ол тіпті өліп кетуі мүмкін. Жылқының желінетін жемшөп пен суарылар судың тазалығы мен сапасына аса сезімталдык, талғампаздықпен қарайтыны осындай морфо-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Эволюция бойында дамыған иіс сезгіштігінің арқасында жылқы бүлінген сапасыз жемшөпті жемейтін лайланып, ластанған суды ішпейтін текті жануар. Қарын сөлі ферменттерінің әсерімен қорытыла бастаған азық қоректік заттары жылқы ішегінің күшті дамыған, химусының реакциясы сәл сілтілі айналмалы (ободочная) тоқ және аумақты (сыйымдылығы 20-70 л) соқыр ішегінде микробиологиялық өңдеуден өтеді. Соның нәтижесінде химус микробтық аминқышқылдары және витаминдерімен байытылады. Жылқы ішегі күйісті малдікінен 2—2,5 есе қысқалығынан одан жылдамырақ өтетін химус қоректік заттары қысқа мерзімде қорытылып үлгеруі керек. Сондықтан атқаратын жұмысы ауырлап, азықтануға уақыты қысқарған сайын жылқы азығының энергиялық қуаттылығы арттырылып, желінген азық құрғақ затындағы жеңіл ыдырап, жылдам сіңірілетін қоректік заттардың шоғырлануы жоғарылай түсуі керек.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Дәріс 12 Жылқыны нормалап азықтандыру
Жоспар
1. Жылқының ас қорыту және зат алмасу ерекшеліктері.
2. Тұқымдық айғырларды азықтандыру.
3. Буаз биені азықтандыру.
4. Құлынды биені азықтандыру.
5. Спорттық жылқыны азықтандыру.

1. Жылқының ас қорыту және зат алмасу ерекшеліктері.
Жылқы - қарапайым қарынды мал. Денесінің ірілігіне қарамай қарнының сыйымдылыгы небәрі 14-16 л көлемінде. Сондықтан жылқы бос уақытының бәрін дерлік азықтануға жұмсайды. Бұл әсіресе қара жұмыс атқаратын жұмыс аттары үшін көңіл аударарлық жағдай. Өйткені күйісті малдікіндей жеген азығын түпкілікті өндеуден өткізетін месқарыны болмағандықтан, жылқы жемшөпті ауыз қуысында мұқият шайнап, мол сілекеймен ылғалдандырып барып жұтатындықтан, азықтануға ұзағырақ уақыт жұмсайды.
Жұтылған азық қарынға сүйір бұрыштанып жалғасқан өңеш арқылы өтеді. Егерде қарынға енген азық қоректік заттарының жедел түрде ашуынан (брожение) көп көлемде ішек газдары пайда болса, олар қарын аумағын керіп жанай қосылған өңеш тесігін бекітеді де, өңеш арқылы кері ауыз қуысына кекіріліп шығуына жол бермейді. Кекіре алмаған жылқы қарны кернеп, қатты түйнеуінен (колики) ол тіпті өліп кетуі мүмкін. Жылқының желінетін жемшөп пен суарылар судың тазалығы мен сапасына аса сезімталдык, талғампаздықпен қарайтыны осындай морфо-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Эволюция бойында дамыған иіс сезгіштігінің арқасында жылқы бүлінген сапасыз жемшөпті жемейтін лайланып, ластанған суды ішпейтін текті жануар. Қарын сөлі ферменттерінің әсерімен қорытыла бастаған азық қоректік заттары жылқы ішегінің күшті дамыған, химусының реакциясы сәл сілтілі айналмалы (ободочная) тоқ және аумақты (сыйымдылығы 20-70 л) соқыр ішегінде микробиологиялық өңдеуден өтеді. Соның нәтижесінде химус микробтық аминқышқылдары және витаминдерімен байытылады. Жылқы ішегі күйісті малдікінен 2 -- 2,5 есе қысқалығынан одан жылдамырақ өтетін химус қоректік заттары қысқа мерзімде қорытылып үлгеруі керек. Сондықтан атқаратын жұмысы ауырлап, азықтануға уақыты қысқарған сайын жылқы азығының энергиялық қуаттылығы арттырылып, желінген азық құрғақ затындағы жеңіл ыдырап, жылдам сіңірілетін қоректік заттардың шоғырлануы жоғарылай түсуі керек.
Жылқы астық тұқымдастары басым шалғын және дала пішені мен бұршақ тұқымдастардың аралас пішенін сүйсініп жегенмен беде пішенін онша жаратпайды. Жылқының сұйікті азығы - сұлы дәні. Оны жылқыға шектемей жегенінше беруге болады. Басқа дәндерден жүгері мен арпаны жақсы жейді. Оларды бұршақ тұқымдастар пішенімен араластырып берген дұрыс. Ал ауыз қуысында нашар шайналып, қарында бөртіп, ұлғайып, ішті кептіру қаупін тудыратын қара бидай дәнін тек ұнтақтап, туралған сабанмен араластырып жегізуге болады. Жылқының ас қорытуына бидай кебегі көмектеседі. 4-5 л жылы суға ерітілген 1,5 кг азықтық сірне ерітіндісімен туралған пішен мен сабан кесіндісін бүркіп, жылқының ас қорытуының бұзылуынан туындайтын өлі тиюін (колики лошадей) тоқтату үшін жегізеді.
Жылқының, әсіресе, қара жұмыс атқаратын аттардың азықтандыруын атқаратын жұмыс ерекшеліктерін ескере отырып ұйымдастырады. Сауылатын немесе соғымға сойылатын жылқы азықтандырылуы олардың сүттілігін және салмақ қосуына жоғарылатуға бағытталса, көлікке мініліп, жегілетін, түрлі шаруашылық қара жұмысына пайдаланылатын аттарды энергия шығындау көлемі мен мерзіміне тәуелді қоректендіреді. Көлікке жегілген немесе мінілген аттың энергиясы алдымен өз денесін алып жүруге, содан кейін барып үстіне артылған (мінілген) жүкті тасуға немесе жегілген жүкті тартуға (сила тяги) жұмсалады. Аттың өз денесін алып жүруге бүкіл энергия шығынының 13 бөлігі, яғни 25 -- 30% жұмсалады.
Жылқының, әсіресе, қара жұмыс атқарып немесе мініліп жиі терлейтін аттардың суару мен азықтандыру реті мен тәртібін қатаң сақтау қажет. Терлеген атты алдымен терін басқызып, суытып барып суарады. Уақытты ұтымды пайдалану үшін, алдымен ірі жемшөптің бір бөлігін беріп терін бастырғаннан кейін суарып, шырынды азықты, артынан жем жегізеді де, қалған уақытта ірі жемшөптің қалған бөлігін салып қояды.
Сауылатын бие мен етке сойылатын жылқы азықтандыруын жасы, жынысы, тірілей салмағы мен өнімділігіне (сүттілігі мен салмақ қосуы) сәйкес азықтандырады. Сонымен қатар жылқы тұқымдарының зат алмасуындағы барысы едәуір ерекшеленетінін ескеру қажет. Мысалы, жеңіл жүрісті мініс тұқымдарына жататын шабыс аттары мен желіс тұқымдарына жататын жегіс аттарының зат алмасуы жедел жүреді де, аяң жүрісті ауыр салмақты тұқым аттарының зат алмасуы баяу жүріп алғашқылардыкімен салыстырғанда 100 кг тірілей салмағына шаққандағы энергетикалық мұқтаждығы 8 -- 10% төмен болады.
Жылқының зат алмасуына атқаратын жұмысы да ықпал етеді. Ауыр қара жұмыстагы жұмыс аттары мен жылдам қимылдайтын мініс және спорт аттары энергетикалық мұқтаждығын алғашқы 3 сағат мерзімінде желінген жемшөптің жеңіл қорытылатын көмірсуларымен қанағаттандыратынын ескеріп, осы мерзімде оларды толықтыруды ойластыру қажет. Ол үшін жылқыға жеңіл қорытылатын энергетикалық қуаттылығы жоғары жемшөп ретінде шырынды қызылша, сәбіз, картоп секілді тамыр-түйнек жемістілерді береді. Бірақ бұл азықтар аттың ас қорыту жолындағы ашыту үрдісін өрістеп, атқарылатын жұмысына (жедел қимылына) кедергі келтіретіндіктен, олардың көліктік және мініс аттарына берілетін мөлшерін шектейді.

2. Тұқымдық айғырларды азықтандыру.
Асыл тұқымды айғырды үйірге салынбаған кезде орташа қоңдылықта ұстап, ол үйірге түсерден 1,5-2 ай бүрын азықтандыру қоректілігі мен құнарлылығын күшейту арқылы тұқымдық қондылыққа (племенная кондиция) жеткізеді. Үйірден тыс кезенде мініс және жегіс тұқымдары айғырының 100 кг тірілей салмағына 1 кг-да - 0,72 а.ө. (7,53 МДж АЭ), 66 г қорытылатын протеин, 2,1 г ас тұзы, 4 г кальций, 3 г фосфор, 8 мг каротин бар 2,2 кг азық қүрғақ затын жегізсе, үйірге салынарда жегізілетін 2,5 кг рацион құрғақ затының 1 кг-да - 0,8 а.ө. (8,37 МДж АЭ), 94 г қорытылатын протеин, 2,4 г ас тұзы, 6 г кальций, 4 г фосфор, 10 мг каротин шоғырланады. Яғни асыл тұқымды айғыр азығының әр 1 а.ө.-де қорытылатын протеин деңгейі 120 грамнан 140 грамға, кальций деңгейі 4 грамнан 6 грамға, фосфор деңгейі 3 грамнан 5 грамға, каротин деңгейі 10 милиграмнан 15 милиграмға жеткізіледі.
Тұқымдық айғырдың жыл бойы орташа қондылығын ұстау үшін отты жайылымда жайып, үйірге түсуге дайындау кезеңінен бастап азықтанды-руының энергетикалық, протеиндік, минералдық және витаминдік құнар-лылығын сапалы ірі, шырыңды және құнарлы жемшөппен рацион құрғақ затындағы қоректік заттар шоғырлану дәрежесін күшейтеді. Үйірге түскен кездегі айғырдың күрт өсетін энергетикалық шығынын толықтырып, жыныстық потенциясы мен ұрық сапасын қамтамасыз ету үшін сұлымен қоса энергетикалық қуатты мол және протеиндік құндылығы жоғары, минералдық және витаминдік қоректілігі жақсы, сапалы жем-шөппен және құнарлы жем қосындысымен азықтаңдырады. Құнарлы азықтардан тары, бидай, бидай кебегі, бұршақ үнтағы ұрық сапасына оң әсер етеді.
Айғыр, әсіресе, ұнтақталған бұршақ дәнінің сәл ылғалдандырылған бидай кебегімен араластырылған қоспаны сүйсініп жейді. Сұлыны мыжып, тары, жүгері, бұршақты ұнтақтап, арпаны жарып, зығыр дәнін қайнатып, оның суына кебек, күнжара мен шроттарды шылап беруге болады. Қыста сұлының бір бөлігін немесе оның арпамен жартылый араласқан қосындысын өндіріп көктетіп барып жегізуге болады. Соның арқасында үйірге түсер кезіндегі айғыр азығының энергетикалық қуаттылығы 25 -- 30% жоғарылатылып, биологиялық құнарлылығы арттырылады.
Азықтаңдыру деңгейі мен сапасын қамтамасыз ету үшін тұқымдық айғыр басына тәулігіне 15-30 кг көк шөп, 4 -- 6 кг сапалы сүрлем, 3-4 кг картоп, 3 -- 4 кг тамыржемістілер, 6-12 кг шалғын немесе аралас пішен, жартысына жуығы сұлыдан тұратын 4-6 кг жем қоспасын береді. Айғыр азығының протеиндік құндылығын арттыру үшін рацион жалпы қоректілігінің 5-10% келемінде тауық жүмыртқасы, сиыр сүті, көк сүт, сүт сары суы, ірімшік, қан үны, ет үны, ет-сүйек үны, балық үны секілді жануар тектес азықтарды енгізуге болады.

3.Буаз биені азықтандыру.
Тұқымдық айғырды жыл бойында орташа қоңдылықта болатындай деңгейде азықтандырып, үйірге түсерге дайындау мен үйірге түсерден 1,5-2 ай бұрын, қолдан ұрықтандырғанда, ұрық алынатын кезеңде азықтандыру деңгейі мен құнарлылығын күшейтіп, зауыттық қоңдылыққа жеткіземіз. Тұқымдық айғырдың жыл бойы орташа қоңдылығын ұстау үшін отты жайылымда жайып, үйірге түсуге дайындау кезеңінен бастап азықтандыруының энергетикалық, протеиндік, минералдық және витаминдік құнарлылығын, сапалы, ірі, шырынды және құнарлы жемшөппен рацион құрғақ затындағы қоректік заттардың шоғырлану дәрежесін күшейтеді. Үйірге түскен кездегі айғырдың күрт өсетін энергетикалық шығынын толықтырып, жыныстық потенциясы мен ұрық сапасын қамтамасыз ету үшін сұлымен қоса, энергетикалық қуаты мол және протеиндік құндылығы жоғары, минералдық және витаминдік қоректілігі жақсы, сапалы жемшөппен және құнарлы жем қосындысымен азықтандырылады.Құнарлы азықтардан тары, бидай, бидай кебегі, бұршақ ұнтағы ұрық сапасына оң әсер етеді. Айғыр, әсіресе ұнтақталған бұршақ дәнінің сәл ылғалдандырылған бидай кебегімен араластырылған қоспаны сүйсініп жейді. Сұлыны мыжып, тары, жүгері, бұршақты ұнтақтап, арпаны жарып, зығыр дәнін қайнатып, оның суына кебек, күнжара мен шроттарды шылап беруге болады. Қыста сұлының бір бөлігін немесе оның арпамен жартылай араласқан қосындысын өндіріп көктетіп жегізуге болады. Соның арқасында үйірге түсер кезіндегі айғыр азығының 25-30% жоғарылатып, биологиялық құндылығы арттырылады. Үйірден тыс кезеңде мініс және жегіс тұқымдары айғырының 100 кг тірілей салмағына 1кг-да 0,72 а.ө (7,53 МДж АЭ), 66 г қорытылатын протеин, 2,1 г ас тұзы, 4 г кальций, 3 г фосфор, 8 г каротин бар. 2,2 кг азық құрғақ затын жегізсе, үйірге салынарда жегізілетін 2,5 кг рацион құрғақ затының 1кг-да 0,8 а.ө ( 8,37 МДж АЭ), 94 г қорытылатын протеин, 2,4 г ас тұзы, 6 г кальций, 4 г фосфор, 10 г каротин шоғырланады. Яғни, асыл тұқымды айғыр азығының әр 1 а.ө-де қорытылатын протеин деңгейінде 120 граммнан 140 г-ға дейін кальций деңгейі 4 г-нан 6 г-ға, фосфор деңгейі 3 г-нан 5 г-ға, каротин деңгейі 10 мг-нан 15 мг-ға дейін жеткізіледі. Айғыр потенциясына күн көзіндегі серуен мен жеңіл қорытылатын витаминді көк шалғын шөбі оң ықпал ететінін ескеріп жаз айларында шағылысқа түсетін желіс және мініс тұқымды айғыр басына тәулігіне 20-25 кг көк балауса жегізіп, қыста 10-12 кг жақсы сақталған, яғни каротинді жасыл-бұршақ-астық тұқымдастар пішенін, қантты энергия көзі ретінде 5-6 кг қызылша мен сәбіз береміз. Құнарлы жеммен айғыр потенциясына ықпал ететіні - сұлы дәні болып келеді. Бірақ ұрық сапасын сұлыны бидай кебегімен арпа, жүгері жармасы, күнжара мен шроттармен араластырып берген қосынды жақсартады. Жыныстық қабілетін арттыру үшін шағылыстыру кезінде рационына сүт, шикі жұмыртқа қосып беруіміз керек. Тұқымдық айғыр рационындағы азық құрамын әр 3-4 жеті сайын өзгертіп отыру керек.
Азықтандыру деңгейі мен сапасын қамтамасыз ету үшін тұқымдық айғыр басына тәулігіне 15-30 кг көк шөп, 4-6 кг сапалы сүрлем, 3-4 кг картоп, 3-4 кг тамыржемістілер, 6-12 кг шалғын немесе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.