Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар бойынша әдебиеттерге қабылданған заңдар мен актілерге шолу
Мазмұны.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1.Бөлім Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар бойынша әдебиеттерге қабылданған заңдар мен актілерге шолу.
1.1 Бағалы қағаздар туралы әдебиеттер және қабылданған заңдармен нормативтік актілерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.2 Халық Банкісінің бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларының ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Бағалы қағаздар рыногы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2. Бөлім Бағалы қағаздар мен операциялардың есебі.
2.1 Бағалы қағаздардың түрлері және олардың жіктелуі ... ... ... ... 45
2.2 Бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін келісім алу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 52
2.3 Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебі ... ... 55
3. Бөлім Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебін жетілдіру жолдары.
1.1 Бағалы қағаздарды шетел банктеріне жайластырып капитал тарту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
1.2 Сыртқы және ішкі бағалы қағаздар базарында (рыногында) бағалы қағаздар нарығын қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...78
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .81
Қосымшалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1.Бөлім Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар бойынша әдебиеттерге қабылданған заңдар мен актілерге шолу.
1.1 Бағалы қағаздар туралы әдебиеттер және қабылданған заңдармен нормативтік актілерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.2 Халық Банкісінің бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларының ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Бағалы қағаздар рыногы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2. Бөлім Бағалы қағаздар мен операциялардың есебі.
2.1 Бағалы қағаздардың түрлері және олардың жіктелуі ... ... ... ... 45
2.2 Бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін келісім алу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 52
2.3 Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебі ... ... 55
3. Бөлім Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебін жетілдіру жолдары.
1.1 Бағалы қағаздарды шетел банктеріне жайластырып капитал тарту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
1.2 Сыртқы және ішкі бағалы қағаздар базарында (рыногында) бағалы қағаздар нарығын қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...78
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .81
Қосымшалар
Кіріспе.
Нарықтық сипаттағы қазіргі заманғы экономиканың толыққанды қызмет етуі дамыған қор рыногынсыз (оның барлық компонеттерін – борыштық құралдар рыногын, мемлекеттік те, корпоративтік те акциялар рыногы мен туынды бағалы қағаздар рыногын қамтитын) мүмкін емес. Бүгінгі күнге дейін Қазақстанда жоғарыда аталған үш сегменттің алғашқысы ғана қалыптастырудың сәті түсті, ал солардың ішіндегі ең маңыздысы – акциялар рыногының “көгілдір фишкалар” бағдарламасын жүзеге асыруға әлденеше рет әрекет жасалғанымен, әлі күнге дейін нашар дамып отыр. Акциялар рыногын дамыту жөніндегі негізгі міндет – бағалы қағаздардың ауқымды ұсынымын жасауға және оларға деген төлем қабілетті сұранысты қалыптастыруға бағытталған іс-әрекеттер болуы керек. Бұл орайда негізгі мміндет отандық эмитенттердің акциялар ұсынымын қамтамасыз ету болып табылады. Эмитенттер бірқатар объективті және субъективті себептерге байланысты әлі күнге дейін ашық қор рыногына шығуға мүдделілік танытпай келеді.
Мыналар рынокты акциялармен толықтыру жөніндегі негізгі бағыттар бола алады:
1 жекешелендірілген кәсіпорындардың мемлекеттік меншікте қалып отырған акциялар пакетін сату;
2 ұлттық және мемлекеттік компанияларды акционерлендіру және олардың акцияларын биржалық айналысқа шығару. Мемлекеттік мүдделерді қамтамасыз ету үшін осы компаниялардың жарғылық қоры мөлшерін алдымен олардың активтерінің құнын және рыноктағы жағдайы тура көрсететіндей көлемге дейін ұлғайту қажет, ал бұл қайта бағалауға танымал шетелдік аудиторлық компанияларды тарту керек;
3 еліміздегі орта және шағын компаниялардың қор рыногына шығуын ынталандыратын жағдайлар жасау.
Қазақстандық эмитенттердің акцияларына төлем қабілетті сұранысты қамтамасыз ету жөніндегі негізгі бағыттар мыналар болуы керек: а) институттық инвесторлар топтарын, ең бірінше кезекте - өзара қорлар қалыптастыру үшін жағдайлар жасау; ә) Қазақстан рыногына шетелдік портфельді инвесторлар тарту; б) қор рыноыгна жеке инвесторлардың қаржысын тарту.
Бағалы қағаздардың экономикалық мәнін ашуда құжаттың бағалы қағаздар мәртебесінде ие болуы үшін қосымша сапаларын анықтау қажет.
Біріншіден, бағалы қағаздар өз кезегінде меншік титулы нысанында мүліктік құқты (корпорация акциялары, вексельдер, коносаменттер), немесе құжат иесі мен оны шығарушы тұлға арасындағы қарыздық қатынасты куәландыратын ақша құжаты.
Екіншіден, бағалы қағаз қорларды инвестициялау туралы куәландыратын құжат ретінде қызмет етеді. Бұл әсіресе бағалы қағаздардың рөлі мен экономикалық мәнін түсіну үшін өте маңызды. Бұл жерде олар инвестицияның жоғары нысаны ретінде басты рөль ойнайды.
Үшіншіден, бағалы қағаздар – бұл нақты активтерге (акцияларға, чектерге, коносаменттерге, тұрғын үй сертификаттарына), талап етуді көрсететін құжаттар.
Төртіншіден, бағалы қағаздардың экономикалық мәнін түсіну үшін маңызды сәті – олардың табыс әкелуі болып табылады.
Сонымен қатар бағалы қағаздардың өтімділік, айналымдылық, нарықтық сипат, стандарттылық, сериялық сияқты сапалық қасиеттерімен азаматтық айналымда қатысуын атамай өтуге болмайды.
Өтімділіктің астарында бағалы қағаздардың сатылуы нәтижесінде ақша қаражаттарына айналу мүмкіндігі жатыр. . Себебі бағалы қағаздар – бұл тек меншік титулы, табыс алуға құқық беретін, бірақ нақты капитал алуға құқығы жоқ құжат.
Сонымен, бағалы қағаздар шаруашылық қызметте қолданылатын әр түрлі құжаттардың жиыны.
Нарықтық сипаттағы қазіргі заманғы экономиканың толыққанды қызмет етуі дамыған қор рыногынсыз (оның барлық компонеттерін – борыштық құралдар рыногын, мемлекеттік те, корпоративтік те акциялар рыногы мен туынды бағалы қағаздар рыногын қамтитын) мүмкін емес. Бүгінгі күнге дейін Қазақстанда жоғарыда аталған үш сегменттің алғашқысы ғана қалыптастырудың сәті түсті, ал солардың ішіндегі ең маңыздысы – акциялар рыногының “көгілдір фишкалар” бағдарламасын жүзеге асыруға әлденеше рет әрекет жасалғанымен, әлі күнге дейін нашар дамып отыр. Акциялар рыногын дамыту жөніндегі негізгі міндет – бағалы қағаздардың ауқымды ұсынымын жасауға және оларға деген төлем қабілетті сұранысты қалыптастыруға бағытталған іс-әрекеттер болуы керек. Бұл орайда негізгі мміндет отандық эмитенттердің акциялар ұсынымын қамтамасыз ету болып табылады. Эмитенттер бірқатар объективті және субъективті себептерге байланысты әлі күнге дейін ашық қор рыногына шығуға мүдделілік танытпай келеді.
Мыналар рынокты акциялармен толықтыру жөніндегі негізгі бағыттар бола алады:
1 жекешелендірілген кәсіпорындардың мемлекеттік меншікте қалып отырған акциялар пакетін сату;
2 ұлттық және мемлекеттік компанияларды акционерлендіру және олардың акцияларын биржалық айналысқа шығару. Мемлекеттік мүдделерді қамтамасыз ету үшін осы компаниялардың жарғылық қоры мөлшерін алдымен олардың активтерінің құнын және рыноктағы жағдайы тура көрсететіндей көлемге дейін ұлғайту қажет, ал бұл қайта бағалауға танымал шетелдік аудиторлық компанияларды тарту керек;
3 еліміздегі орта және шағын компаниялардың қор рыногына шығуын ынталандыратын жағдайлар жасау.
Қазақстандық эмитенттердің акцияларына төлем қабілетті сұранысты қамтамасыз ету жөніндегі негізгі бағыттар мыналар болуы керек: а) институттық инвесторлар топтарын, ең бірінше кезекте - өзара қорлар қалыптастыру үшін жағдайлар жасау; ә) Қазақстан рыногына шетелдік портфельді инвесторлар тарту; б) қор рыноыгна жеке инвесторлардың қаржысын тарту.
Бағалы қағаздардың экономикалық мәнін ашуда құжаттың бағалы қағаздар мәртебесінде ие болуы үшін қосымша сапаларын анықтау қажет.
Біріншіден, бағалы қағаздар өз кезегінде меншік титулы нысанында мүліктік құқты (корпорация акциялары, вексельдер, коносаменттер), немесе құжат иесі мен оны шығарушы тұлға арасындағы қарыздық қатынасты куәландыратын ақша құжаты.
Екіншіден, бағалы қағаз қорларды инвестициялау туралы куәландыратын құжат ретінде қызмет етеді. Бұл әсіресе бағалы қағаздардың рөлі мен экономикалық мәнін түсіну үшін өте маңызды. Бұл жерде олар инвестицияның жоғары нысаны ретінде басты рөль ойнайды.
Үшіншіден, бағалы қағаздар – бұл нақты активтерге (акцияларға, чектерге, коносаменттерге, тұрғын үй сертификаттарына), талап етуді көрсететін құжаттар.
Төртіншіден, бағалы қағаздардың экономикалық мәнін түсіну үшін маңызды сәті – олардың табыс әкелуі болып табылады.
Сонымен қатар бағалы қағаздардың өтімділік, айналымдылық, нарықтық сипат, стандарттылық, сериялық сияқты сапалық қасиеттерімен азаматтық айналымда қатысуын атамай өтуге болмайды.
Өтімділіктің астарында бағалы қағаздардың сатылуы нәтижесінде ақша қаражаттарына айналу мүмкіндігі жатыр. . Себебі бағалы қағаздар – бұл тек меншік титулы, табыс алуға құқық беретін, бірақ нақты капитал алуға құқығы жоқ құжат.
Сонымен, бағалы қағаздар шаруашылық қызметте қолданылатын әр түрлі құжаттардың жиыны.
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Ќазаќстан Республикасыныњ Конституциясы.
2. Ќазаќстан Республикасыныњ азаматтыќ кодексі.
3. Ќазаќстан Республикасындаѓы баѓалы ќаѓаздар нарыѓы бойынша нормативті-зањнамалыќ актілер жинаѓы.
4. Жуков Е.Ф. Ценные бумаги и фондове рынки.М:Изд.ЮНИТИ-1995 ж
5. Карагусов Ф.С. Операции с ценными бумагами в Республике Казахстан. Алматы-1995 ж.
6. Ануарбеков,Шарипбаев А.А. Справочник по ценным бумагам в Республике Казахстан. Алматы-1995 ж.
7. Кулекеев Ж.А. Государственные ценные бумаги в экономике Казахстана/уч. пос.Алматы-1996 ж.
8. Шалгимбаева Г.Н. Рынок ценных бумаг.Алмати-1996 ж.
9. Рубцов Б. Б. Зарубежные фондове рынки: инструменты, структура, механизм функционирования. М.. – 1997ж
10 Семенкова Е.В. Операции с ценными бумагами. М... – 1997
11 Адекенов Г. Банки и фондовый рынок. М...-1997
12. Павлова В. Н. Корпоративне ценные бумаги. М...-1998
Қосымша әдебиеттер:
13. Б. А. Кµшенова Аќша несие банк тер валюта ќатынастары. Алмати 2000
14. Ѓ. С. Сейітќасымов Аќша несие банк тер. Алмати 2001
15. С. Т. Міржаќыпова Банктегі бухгалтерлік есеп
16. Уссоскин В. М. Современные коммерческие банки М. 1994
17. Егемен Қазақстан 26,10,05
18. Егемен Қазақстан Бағалы қағаздар рыногы.
19. Родостовец В Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп
20. Банк ісі.
1. Ќазаќстан Республикасыныњ Конституциясы.
2. Ќазаќстан Республикасыныњ азаматтыќ кодексі.
3. Ќазаќстан Республикасындаѓы баѓалы ќаѓаздар нарыѓы бойынша нормативті-зањнамалыќ актілер жинаѓы.
4. Жуков Е.Ф. Ценные бумаги и фондове рынки.М:Изд.ЮНИТИ-1995 ж
5. Карагусов Ф.С. Операции с ценными бумагами в Республике Казахстан. Алматы-1995 ж.
6. Ануарбеков,Шарипбаев А.А. Справочник по ценным бумагам в Республике Казахстан. Алматы-1995 ж.
7. Кулекеев Ж.А. Государственные ценные бумаги в экономике Казахстана/уч. пос.Алматы-1996 ж.
8. Шалгимбаева Г.Н. Рынок ценных бумаг.Алмати-1996 ж.
9. Рубцов Б. Б. Зарубежные фондове рынки: инструменты, структура, механизм функционирования. М.. – 1997ж
10 Семенкова Е.В. Операции с ценными бумагами. М... – 1997
11 Адекенов Г. Банки и фондовый рынок. М...-1997
12. Павлова В. Н. Корпоративне ценные бумаги. М...-1998
Қосымша әдебиеттер:
13. Б. А. Кµшенова Аќша несие банк тер валюта ќатынастары. Алмати 2000
14. Ѓ. С. Сейітќасымов Аќша несие банк тер. Алмати 2001
15. С. Т. Міржаќыпова Банктегі бухгалтерлік есеп
16. Уссоскин В. М. Современные коммерческие банки М. 1994
17. Егемен Қазақстан 26,10,05
18. Егемен Қазақстан Бағалы қағаздар рыногы.
19. Родостовец В Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп
20. Банк ісі.
Мазмұны.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.Бөлім Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар бойынша әдебиеттерге
қабылданған заңдар мен актілерге шолу.
1. Бағалы қағаздар туралы әдебиеттер және қабылданған заңдармен
нормативтік актілерге
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. Халық Банкісінің бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларының
ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .14
3. Бағалы қағаздар
рыногы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
31
1. Бөлім Бағалы қағаздар мен операциялардың есебі.
1. Бағалы қағаздардың түрлері және олардың жіктелуі ... ... ... ... 45
2. Бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін
келісім алу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...52
3. Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебі ... ... 55
3. Бөлім Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебін
жетілдіру жолдары.
1. Бағалы қағаздарды шетел банктеріне жайластырып капитал тарту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
2. Сыртқы және ішкі бағалы қағаздар базарында (рыногында) бағалы
қағаздар нарығын қалыптастыру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .68
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .78
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...81
Қосымшалар.
Кіріспе.
Нарықтық сипаттағы қазіргі заманғы экономиканың толыққанды қызмет етуі
дамыған қор рыногынсыз (оның барлық компонеттерін – борыштық құралдар
рыногын, мемлекеттік те, корпоративтік те акциялар рыногы мен туынды бағалы
қағаздар рыногын қамтитын) мүмкін емес. Бүгінгі күнге дейін Қазақстанда
жоғарыда аталған үш сегменттің алғашқысы ғана қалыптастырудың сәті түсті,
ал солардың ішіндегі ең маңыздысы – акциялар рыногының “көгілдір фишкалар”
бағдарламасын жүзеге асыруға әлденеше рет әрекет жасалғанымен, әлі күнге
дейін нашар дамып отыр. Акциялар рыногын дамыту жөніндегі негізгі міндет –
бағалы қағаздардың ауқымды ұсынымын жасауға және оларға деген төлем
қабілетті сұранысты қалыптастыруға бағытталған іс-әрекеттер болуы керек.
Бұл орайда негізгі мміндет отандық эмитенттердің акциялар ұсынымын
қамтамасыз ету болып табылады. Эмитенттер бірқатар объективті және
субъективті себептерге байланысты әлі күнге дейін ашық қор рыногына шығуға
мүдделілік танытпай келеді.
Мыналар рынокты акциялармен толықтыру жөніндегі негізгі бағыттар бола
алады:
1 жекешелендірілген кәсіпорындардың мемлекеттік меншікте қалып отырған
акциялар пакетін сату;
2 ұлттық және мемлекеттік компанияларды акционерлендіру және олардың
акцияларын биржалық айналысқа шығару. Мемлекеттік мүдделерді қамтамасыз ету
үшін осы компаниялардың жарғылық қоры мөлшерін алдымен олардың активтерінің
құнын және рыноктағы жағдайы тура көрсететіндей көлемге дейін ұлғайту
қажет, ал бұл қайта бағалауға танымал шетелдік аудиторлық компанияларды
тарту керек;
3 еліміздегі орта және шағын компаниялардың қор рыногына шығуын
ынталандыратын жағдайлар жасау.
Қазақстандық эмитенттердің акцияларына төлем қабілетті сұранысты
қамтамасыз ету жөніндегі негізгі бағыттар мыналар болуы керек: а)
институттық инвесторлар топтарын, ең бірінше кезекте - өзара қорлар
қалыптастыру үшін жағдайлар жасау; ә) Қазақстан рыногына шетелдік
портфельді инвесторлар тарту; б) қор рыноыгна жеке инвесторлардың қаржысын
тарту.
Бағалы қағаздардың экономикалық мәнін ашуда құжаттың бағалы қағаздар
мәртебесінде ие болуы үшін қосымша сапаларын анықтау қажет.
Біріншіден, бағалы қағаздар өз кезегінде меншік титулы нысанында
мүліктік құқты (корпорация акциялары, вексельдер, коносаменттер), немесе
құжат иесі мен оны шығарушы тұлға арасындағы қарыздық қатынасты
куәландыратын ақша құжаты.
Екіншіден, бағалы қағаз қорларды инвестициялау туралы куәландыратын
құжат ретінде қызмет етеді. Бұл әсіресе бағалы қағаздардың рөлі мен
экономикалық мәнін түсіну үшін өте маңызды. Бұл жерде олар инвестицияның
жоғары нысаны ретінде басты рөль ойнайды.
Үшіншіден, бағалы қағаздар – бұл нақты активтерге (акцияларға,
чектерге, коносаменттерге, тұрғын үй сертификаттарына), талап етуді
көрсететін құжаттар.
Төртіншіден, бағалы қағаздардың экономикалық мәнін түсіну үшін маңызды
сәті – олардың табыс әкелуі болып табылады.
Сонымен қатар бағалы қағаздардың өтімділік, айналымдылық, нарықтық
сипат, стандарттылық, сериялық сияқты сапалық қасиеттерімен азаматтық
айналымда қатысуын атамай өтуге болмайды.
Өтімділіктің астарында бағалы қағаздардың сатылуы нәтижесінде ақша
қаражаттарына айналу мүмкіндігі жатыр. . Себебі бағалы қағаздар – бұл тек
меншік титулы, табыс алуға құқық беретін, бірақ нақты капитал алуға құқығы
жоқ құжат.
Сонымен, бағалы қағаздар шаруашылық қызметте қолданылатын әр түрлі
құжаттардың жиыны.
1-Бөлім Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар бойынша әдебиеттерге
қабылданған заңдар мен актілерге шолу.
1.1 Бағалы қағаздар туралы әдебиеттер және қабылданған заңдармен
нормативтік актілерге шолу.
Қазақстан Республикасында заң эмиссиялық бағалы қағаздардың және өзге
де қаржы құралдарының шығарылуы, орналастырылуы, айналыста болуы және өтелу
процесінде туындайтын қоғамдық қатынастарды бағалы қағаздар рыногы
субъектілерінің құрылуы мен қызметінің ерекшеліктерін реттейді, бағалы
қағаздар рыногының қауіпсіз, ашық түрде және тиімді жұмыс істеуін
қамтамасыз ету, инвесторлар мен бағалы қағаздарды ұстаушылардың
құқықтарын, бағалы қағаздар рыногы қатысушыларының адал бәсекесін қорғау
мақсатында бағалы қағаздар рыногын реттеу мен қадағалау тәртібін
айқындаиды.
Қазақстан Республикасында заңның мақсаттары үшін мынадай
негізгі ұғымдар пайдаланылады:
• агенттік облигация – қаржы агенттігі шығаратын облигация;
• андеррайтер – бағалы қағаздар рыногының брокерлік – диллерлік
қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар және эмитентке эмиссиялық
бағалы қағаздарды шығару мен орналастыру жөнінде қызмет
көрсететін кәсіби қатысушысы;
• эмиссиялық бағалы қағаздар шығарылымының күшін жою – эмиссиялық
бағалы қағаздардың азаматтық құқықтар объектісі ретінде өмір
сүруін тоқтату;
• құжатсыз бағалы қағаз – құжатсыз нысанда ( электрондық
жазбалардың жиынтығы түрінде) шығарылған бағалы қағаз;
• оқшаулау – бағалы өағаздарды ұстаушылар тізімі жүйесінде және
нақтылы ұстауды есепке алу жүйесінде бағалы қағаздар мен
жасалған азаматтық – құқық мәліметтерді тіркеуге бағалы
қағаздардың сақталуына кепілдік беру мақсатында жүзеге
асырылатын уақытша тыйым салу;
• брокер – бағалы қағаздар рыногрының клиенттің тапсырмасы
бойынша, соның есебінен және мүдделерін көздеп, эмиссиялау
бағалы қағаздар мен және өзге де қаржы құралдарымен мәмілелер
жасайтын кәсіби қатысушысы;
• ішкі құжаттар – бағалы қағаздар рыногы субъектісінің, оның
органдарының, құрамдық бөлімшелерінің (филиалдарының,
өкілеттіліктерінің,) қызметкерлерінің жағдайлары мен тәртібін,
қызмет көрсетуін және оларға ақы төлеу тәртібін реттейтін
құжаттар;
• бағалы қағаздардың қайталама рыногы – орналастырылған бағалы
қағаздардың айналасы процесінде бағалы қағаздар рыногының
субъектілері арасында қалыптасатын құқықтық қатынастар;
• жеке шоттан үзінді- бағалы қағаздар болып табылмайтын, тіркеуші
несие нақтылы үстаушы беретін және тіркелген тұлғаның эмиссиялық
бағалы қағаздар бойынша белгілі бір уақыт кезіндегі құқықтарын
растайтын құжат;
• эмиссиялық бағалы қағаздар шығару – эмитентінің эмиссиялық
бағалы қағаздардың азаматтық құқықтар объектісі ретінде пайда
болуына бағытталған іс- әрекетті, немесе орналастырылуы,
айналыста болуы және өтелуі осы эмиссиялық бағалы қағаздарды
шығару проспектісіне сәйкес жүзеге асырылатын белгілі бір
бағалы қағаздардың жиынтығы;(3,7)
• эмиссиялық бағалы қағаздардың мелекеттік тізілімі – уәкілетті
орган қалыптастырылатын эмиссиялық бағалы қағаздар шығарылымдары
мен олардың эмитенттері туралы мәліметтердің жиынтығы;
• мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаз – қарыз алушы
Қазақстан Республикасының Үкіметі, жергілікті атқарушы орган
немесе Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болатын қарыз
алуға қатысы жөнінен ұстаушының құқықтарын куәландыратын
эмиссиялық бағалы қағаз;
• делистинг – бағалы қағаздарды сауда-саттықты ұйымдастырушының
тізімінен уақытша немесе тұрақты шығарып тастау;
• қаржы құралдарын материалсыздандыру – құжатты нысанда
шығарылған қаржы құралдары орталық депозитарийдің есепке алу
жүйесіндегі электрондық жазбалармен реттеу арқылы өзгерту;
• өтініш беруші – бағалы қағаздар рыногында қызметті жүзеге асыру
мақсатымен уәкілетті органға құжаттарды табыс еткен заңды тұлға;
• инвестициялар – лизинг шартын жасасқан кезден бастап лизинг
шарттарын қоса алғанда, заңды тұлғаның жарғылық капиталына
инвестор салатын мүліктің барлық түрі, сондай-ақ оларға қызмет
үшін пайдаланатын тіркелген активтерді көбейту;
• жеке инвестор – инвестициялық инвестор болып табылмайтын
инвестор;
• институциалдық инвестор – Қазақстан Республикасының заңдарына
сәйкес жүзеге асыру мақсатымен қаражат тартушы заңды тұлға;
• ипотекалық облигация – ипотекалық қарыз шарттары бойынша талап
ету құығы кепілімен ипотекалық куәліктердің кепілін қоса
алғанда сондай-ақ тізбесі уәкілетті органның нормативтік
құқықтың актісімен белгіленетін өзге де жоғары өтімді
активтермен қамтамасыз етілген облигация;
• қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг – қаржы
құралдарымен мәмілелер жасасу нәтижесінде жүзеге асырылатын есеп
айырысуға қатысушы тараптардың өзара талаптарымен
міндеттемелерінің есебі;
• айырбасталатын бағалы қағаз – акционерлік қоғамның шығару
проспектісінде айқындалған талаптармен және тәртіппен оның
басқа түрдегі бағалы қағазына айырбасталуға жататын бағалы
қағазы;
• мүдделер қақтығысы – бағалы қағаздар рыногының кәсіби
қатысушыларымен олардың клиенттерінің мүдделері бір – біріне сай
келмейтін жағдай;
• биржадан тыс бағалы қағаздар рыногының баға белгілеу ұйымы –
акционерлік қоғамның ұйымдық – құқықтық нысанында құрылған, осы
сауда – саттықты ұйымдастырушы клиенттерінің арасында баға
белгілеу арқылы сауда – саттықты ұйымдық және техникалық
қамтамасыз етуді жүзеге асыратын заңды тұлға;
• левередж-эмитенттің міндеттемелері мен өз капиталы мөлшерінің
ара қатынасы;
• листинг – қор биржасының сауда жүйесінде эмиссиялық бағалы
қағаздарды айналысқа жіберу рәсімі;
• жеке шот – бағалы қағадарды ұстаушылардың тізілімі жүйесінде
немесе нақтылы ұстауды есепке алу жүиесінде бар, эмиссиялық
бағалы қағаздар мен өзгеде қаржы құралдары боиынша мәмілелерді
тіркеу және құқықтарын есепке алу мақсаты мен тіркелген тұлғаны
сөсіз бірдеилендіруге мүмкіндік беретін жазбалар жиынтығы;
• ұлттық бірдейлендіру нөмірі – эмиссиялық бағалы қағаздарды
бірдейлендіру және есепке алуды жүйелеу уәкілетті орган беретін
әріптік-сандық код;
• мелекеттік емес эмиссиялық бағалы қағаздар ҚР-ның заңдарына
сәйкес эмиссиялық деп танылған, мермлекеттік емес ұйымдар
шығаратын акциялар, облигациялар және өзге де бағалы қағаздар;
• ұйымдастырылмаған бағалы қағаздар рыногы – бағалы қағаздар
айналысының бағалы қағаздармен жасалатын мәмілелер қаржы
құралдарымен сауда-саттықты ұйымдастырушының ішкі құралдарында
мәміле объектісіне және оның қатысушыларына белгіленген талаптар
сақталмай жүзеге асырылмайтын саласы;
• қамтамасыз етілген облигация – эмитент міндеттемелерін орындау
эмитент мүлкінің кепілі мен, кепілдік беру мен және ҚР-ның
азаматтық заңдарына сәйкес өзге де тәсілдермен қамтамасыз
етілген облигация;(3,7)
• облигациялық бағдарлама – эмитент бірнеше облигациялар шығаруды,
оның ішінде шығарылымның тиісті проспектісі белгілейтін әртүрлі
құрылыммен шығару мен жүзеге асыруға құқылы болатын шетке
облигациялар шығару;
• эмиссиялық бағалы қағаздар айналысы – қайталама бағалы
қағаздармен азаматтық құқықтық мәмілелер жасау;
• жарияланған эмиссиялық бағалы қағаздар шығарылуын уәкілетті
орган тіркеген бағалы қағаздар;
• сауда-саттықты ұйымдастырушы – қор биржасы және биржадан тыс
бағалы қағаздар рыногының баға белгілеу ұйымы;
• ұйымдастырылған бағалы қағаздар рыногы, - мәмілелер сауда-
саттықты ұйымдастырушының ішкі құжаттарына сәйкес жүзеге
асырылатын эмиссиялық бағалы қағаздар мен қзге де қажы
құралдарының айналыс саласы;
• бастапқы бағалы қағаздар рыногын – эмитенттің бұрын қайталама
бағалы қағаздар рыногында өзі сатып алған эмиссиялық бағалы
қағаздарын бұдан әрі орналастыруын қоспағанда, эмитнттің
(андеррайттердің немесе эмиссиялық консорциумның) жарияланған
эмиссиялық бағалы қағаздардың орналастыруы;
• төлем агенті - банк немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын ұйым;
• облигацияларды өтеу – эмитнттің орналастырылған облигацияларды
сыйақы және облигациялардың нақтылы құнын төлеу (кейіннен сату
мақсатынсыз) немесе оны облигациялар шығару проспектісінде
белгіленген тәртіппен сол эмитенттің акциясына (акцияларына)
айырбастау арқылы айналыстан алып қою жөніндегі іс-әрекеті;
• облигацияларды ұстаушылардың өкілі – эмитентпен жасалған шарт
негізінде қайталама бағалы қағаздар рыногындағы ипотекалық және
өзге де қамтамасыз етілген облигациялар айналысы, облигациялар
бойынша сыйақы төлеу және оларды өтеу пороцесінде облигацияларды
ұстаушылардың мүдделерін көздеп іс-әркект жасайтын ұйым;
• бұйрық – қаржы құралдарын ұстаушы өзіне тиесілі қаржы
құралдарына немесе қаржы құралдарын сатып алуға арналған ақшаға
қатысты белгілі бір іс-әрекетті жүзеге асыруды көрсете отырып,
бағалы қағаздар рыногының кәсіби қатысушысына табыс ететін
құжат;
• туынды бағалы қағаздар – осы туынды бағалы қағаздардың базалық
активке қатынасы бойынша құқықтарды куәлдандыратын бағалы қағаз;
• эмиссиялық бағалы қағаздар шығару проспектісі – эмитент, оның
қаржылық жай-күйі, сатылады деп болжанатын эмиссиялық бағалы
қағаздар, шығарылымның көлемі, шығарылымдағы бағалы қағаздардың
саны, оларды шығару, орналастыру, айналыста болуы, девидендтер
(сыйақы )төлеу, өтеу рәсімі мен тәртібі туралы мәліметтер жіне
инвесторлардың бағалы қағаздар сатаып алу туралы шешіміне ықпал
етуі мүмкін басқа да ақұпарат бар құжат;
• бағалы құағаздар рыногының кәсіби қатысушысы - өз қызметін
акционерлік қоғамның ұйымдық- құқықтық нысанында жүзеге
асырылатын және бағалы қағаздар рыногында ждұмыс істеу үшін
лицензиясы бар заңды тұлға;
• эмиссиялық юбағалы қағаздарды орналастыру – бастапқы бағалы
қағаздар рыногында инвесторларға бағалы қағаздарды сату;
• тіркеуші – бағалы қағаздар рыногының бағалы қағаздарды
ұстаушылардың тізімдері жүйесін қалыптастыруды, сақтауды және
жүргізуді жүзеге асыратын кәсіби қатысушысы;(3,6,7)
• басшы ќызметкері - ±иымныњ басќару органыныњ басшысы жєне онныњ
орынбасары, ±иымныњ алќалы атќарушы органыныњ басшысы жєне оныњ
орынбасары, бас бухгалтер жєне оныњ орынбасары, ±иым филиалыныњ
(µкілдігініњ) басшысы, сондаи-аќ баѓалы ќаѓаздар рыногында
ќызметі ж‰зеге асырылатын жєне баѓалы ќаѓаздар рыногында
мємілелер жасау осыныњ негізінде болатын ќ±жаттарѓа ќол ќоюѓа
ќ±ќылы ќ±рылымдыќ бµлімшелердіњ ќызметін ‰илестіруді жєне
(немесе) оѓан баѓалау жасауды ж‰зеге асаыратын µзге де
ќызметкерлер;
• µзін-µзі реттеитін ±иым – баѓалы ќаѓаздар рыногында µз
ќызметініњ бірыњѓаи ережелерімен стандарттарын ќаѓаздар
рыногыныњ кєсіби ќатысушылары ќ±рѓан зањды т±лѓа;
• своп – екі тараптыњ белгілі бір мерзім ішінде белгілі бір
талаптар мен ќаржы ќ±ралдарын аиырбастау жµніндегі келісімін
куєландыратын туынды баѓалы ќаѓаз;
• баѓалы ќаѓаздарды ±стаушылар тізілімдерініњ ж‰иесі – эмитент,
эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздар жєне белгілі бір уаќыт кезінде
эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздар боиынша оларды ±стаушылардыњ
ќ±ќыќтарын бірдеилендіруді, бааѓалы ќаѓаздар мен мєлімдерді
тіркеуді ќамтамасыз ететін ±стаушылар туралы мєліметтердіњ
жиынтыѓы, сондаи-аќ осы баѓалы ќаѓаздар боиынша аиналысќа немесе
ќ±ќыќтарды ж‰зеге асыруѓа арналып тіркелген шектеулердіњ сипаты
жєне уєкілетті органныњ нормативтік ќ±ќыќтыќ актісіне сєикес
µзге де мєліметтер;
• наќтылы ±стауды есепкеалу ж‰иесі – баѓалы ќаѓаздар
рыногыныњкєсіби ќатысушысыныњ уаќыттыњ белгілі бір кезінде
оларды бірдеилендіруді, баѓалы ќаѓаздар мен мємілелерді тіркеуді
ќамтамасыз ететін баѓалы ќаѓаздардыц ±стаушылармен оларѓа
тиесілі баѓалы ќаѓаздар туралы мєліметтер бар, наќтылы ±стау
ќызметін кµрсететін есеп беру ж‰иесі, сондаи-аќ осы баѓалы
ќаѓаздардыњ аиналысќа нмесе олар боиынша ќ±ќыќтарды ж‰зеге
асыруѓа арналып тіркелген шектеулердіњ сипаты жєне уєкілетті
органныњ нормативтік ќ±ќыќтыќ актілеріне сєикес µзге де
мєліметтер;
• сауда- саттыќты ±иымдастырушыныњ тізімі – сауда-саттыќты
±иымдастырушыныњ сауда ж‰иесінде аиналысќа жіберуге р±ќсат
етілген ќаржы ќ±ралдарыныњ сауда саттыќты ±иымдастырушыныњ ішкі
ќ±жаттарына сєикес жасалып, бекітілген тізімі;
• шыѓару ќ±рылымы – шыѓарылатын эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздардыњ
саны, олардыњ т‰рі, наќтылы ќ±ны (облигациялар ‰шін) туралы
мєліметтер;
• трансфер-агент – баѓалы ќаѓаздар рыногыныњ µз клиенттерініњ
арасында ќ±жаттар (аќпараттар) баќылау мен еру жµнінде ќызмет
кµсететін кєсіби ќатысушысы;
• ќаржы рыногы – ќаржы ќызметін кµрсету мен т±тынуѓа жєне ќаржы
ќ±ралдарыныњ аиналысына баиланысты ќатынастардыњ жиынтыѓы;
• ќор биржасы – акционерлік ќоѓамныњ ±иымдыќ ќ±ќыќтыќ нысанында
ќ±рылѓан, осы сауда-саттыќты ±иымдастырушыныњ сауда ж‰иесін
паидалана отырып, оларды тікелеи ж‰ргізу арќылы сауда-саттыќты
±иымдыќ –жєне техникалыќ жаѓынан ќамтамасыз етуді ж‰зеге
асыратын зањды т±лѓа;
• фьючерс – баѓалы ќаѓаздардыњ ±иымдастырылѓан рыногында аиналысќа
т‰сетін туынды баѓалы ќаѓаз, оны сатып алушы белгілі бір мерзім
µткеннен кеиін мєміленіњ талаптарына сєикес базалыќ активті
сатуѓа µзіне міндеттеме алады;
• хеджерлеу – м‰ліктік м‰дделерді жаи-к‰иі ќаржы ќ±ралдарымен
мємілі жасау арќылы баѓалы ќаѓаздар рыногыныњ субъектілерініњ
кірістері мен шыѓыстарыныњ туындауына баиланысты болатын
баѓаныњ, аиырбастау баѓамыныњ, сыиаќы ставкаларыныњ немесе µзге
де ыќтимал кµрсеткіштердіњ µзгеруі кезіндегі тєуекелдерден
ќорѓау;
• баѓалы ќаѓаз – м‰ліктік ќ±ќыќты куєландыратын белгілі бір
жазбалармен басќа да белгілеулердіњ жиынтыѓы;
• орталыќ депозитарии – баѓалы ќаѓаздар рыногыныњ ќаржы
ќ±рылымдары мен мємілелерді тіркеуді, депоненттердіњ (олардыњ
клиенттерініњ) ќаржы ќ±ралдары боиынша ќ±ќыќтарын есепке алумен
растауды, ќ±жатты нысанда шыѓарылѓан ќаржы ќ±ралдарын
материалсыздандыру мен саќтандыруды, оныњ ішінде депоненттер
арасындаѓы ќаржы ќ±ралдарымен мємілелер боиынша клирингті,
сондаи-аќ тиісті лицензиясы болѓан кезде баѓалы ќаѓаздарды
±стаушылар тізімдерініњ ж‰иесін ж‰ргізуді ж‰зеге асыратын кєсіби
ќатысушысы;
• эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздар – бір шыѓарылым шегінде біртекті
белгілер мен реквизиттері болатын, осы шыѓарылым ‰шін бірыњѓаи
жаѓдаилар негізінде аиналысќа т‰сетін баѓалы ќаѓаздар;
• эмиссиялыќ консорциум – андерраитерлердіњ эмитентке эмиссиялыќ
баѓалы ќаѓаздарды шыѓару мен орналастыру жµнідегі ќызмет кµрсету
маќсатында бірлескен ќызмет туралы шарт негізінде ќ±ралѓан
бірлестігі;
• эмитент – Қазақстан Республикасының зањдарына сєикес эмиссиялыќ
баѓалы ќаѓаздарды шыѓаруды ж‰зеге асыратын зањды т±лѓа.
Қазақстан Республикасының баѓалы ќаѓаздар рыногы туралы зањдар
Қазақстан Республикасының конституциясына негізделеді жєне Қазақстан
Республикасы Азаматтыќ кодексінен, µзге де нормативтік ќ±ќыќтыќ
актілерінен т±рады;
• егер Қазақстан Республикасы бекіткен халыќаралыќ шартта
осы Зањдаѓыдан µзгеше ережелер бедлгіленсе, халыќаралыќ
шарттыњ ережелері ќолданылады; егер Қазақстан
Республикасының Зањ актілерінде µзгеше белгіленбесе, осы
зањныњ нормалары банктер, банк операцияларыныњ жекелеген
т‰рлерін ж‰зеге асыратын ±иымдар, саќтандыру (ќаита
саќтандыру) ±иымдары, инвестициялыќ ќорлар, жинаќтаушы
зеинетаќы ќорлары шыѓаратын мемлекеттік баѓалы ќаѓаздарды
эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздарды шыѓару, орналастыру, аиналысќа
жіберу жєне µтеу процесінде туындаитын ќ±ќыќтыќ
ќатынастарѓа ќолданылады.
1.2 Халық Банкісінің бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларының
ережелері.
Басқарма құрылымы 10.07.1998.ж. №281-1 Қазақстан Республикасының Заңы
Акционерлік қоғам туралы Қазақстан Республикасының Заңына және Банк
басқармасы орындарының жарғысына сәйкес мыналар болып табылады:
- Жоғары орын басқармасы – акционерлердің ортақ жиналысы.
- басқарма орны – директорлер Кеңесі
- атқарушы орын – Басқарма.
- бақылаушы орын – Ревизиялық комиссия.
Акционерлердің ортақ жиналысы. Дайындық тәртібі мен жылдық кезектен
тыс және қайталанған акционерлердің ортақ жиналысын өткізілуі, ортақ
жиналысты өткізілу туралы мәліметтердің жеткізілуі және кворум анықтамасы
10.07.1999.ж. №281-1Акционерлік қоғам туралы Қазақстан Республикасының
Заңына қатысты сұрақтарды шешу мәселесімен Банк қызметін және
акционерлердің ортақ жиналысының компетенциясын шығарушы Банк жарлығын
ортақ басшылық жүзеге асырады. Сайлау тәртібімен директорлар кеңесінің
құрамы Банк жарлығымен заңдар талабына негізделген акционерлердің ортақ
жиналысымен анықталады.
Банктың атқарушы орны.
Банк қызметінің қазіргі басшылығын коллегиалдық, атқарушы орын
басқарма атқарады. Басқарма акционерлердің ортақ жиналысы мен Банк
директорлер кеңесінің шешімін орындайды. Басқарма заңдар бойынша
қалыптасқан банк тәртібі атынан әрекет етеді және акционерлердің ортақ
жиналысы мен Банк директорлерінің кеңесінде қабылданған басқа да
құжаттармен және ережелермен айналысады.
Ревизиялық комиссия.
Банк басқармасының қаржылық шаруашылық қызметін бақылауын, ревизиялық
комиссияның функциясын жүзеге асуын акционерлердің ортақ жиналысында
бекітілген тәуелсіз аудитор атқарады. Ревизиялық комиссия мүшесі болып
директорлер Кеңесі мен Банк Басқармасы мүшелері сайлана алмайды.
Банктің ассоциацияларға, бірлестіктерге және қоғамдық ұйымдарға
тиістілігі.
Банк мыналардың қатысушысы болып табылады:
- Физикалық тұлғалардың аманатына кепілдік беретін Қазақстан фондының;
- Қазақстандық фондтық Биржаның;
- Қазақстан Республикасының финансистер Ассоциациясының
- Халық Банктің финанстық өнеркәсіптік Ассоциациясының;
- SWIFT – тің дүниежүзілік төлемдік системасының
- WESTERN UNION ақшалай аударудың дүниежүзілік систе-масының;
3. Банктің құрылуы мен дамуының тарихы.
Акцирнерлік қоғамының Халық банкі акционерлік банкінің құқылы орын
басушысы болып табылады. Ең алғаш регистрация болған күні 10.10.1991ж.
26.03.1996ж. акционерлердің ортақ жиналысында Халық банкі акционерлік
қоғам атына өзгертілді және 18.06.1996ж №1335-1930 акцирнерлік қоғамының
юристік тұлға ретінде Қазақстан Республикасының юстиция Мминистерствосының
Қарағанды обылысындағы Басқарма юстициясында қайта тіркелді. Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банк қағидалары негізінде Екінші дәрежелі
банктердің халық-аралық стандарттарға өту тәртібі туралы №292 12.12.1996ж.
Ақмола Банк ААҚ Фениксбанк АБ базасы бойынша құрылған.(1,2)
Жалпы ережелер:
Қазақстан Халық Банк АҚ – юристік Қазақстан Республикасындағы
банктер мен банктік қызмет туралы заңды күші бар. Қазақстан
Республикасының Президентінің Жарлығына сәйкес коммерциялық ұйым болып
табылатын юристік тұлға банктік қызметті іске асыруға толық құқылы.
Банктің ресми статусы Ұлттық Банктің оның ашылуына рұқсат беруімен,
Министрлік юстицияда банк есебіндегі юристік тұлғаның мемлекеттік
регистрациясы және банктік операция жүргізу үшін Қазақстан Республикасының
Ұлттық Банктің қолдағы бар лицен-зиясымен анықталады. “Халық банкі”
Қазақстан Республикасының тұтас банктік системасына кіреді және депозиттік
банк болып табылады. Ұйымдық – құқықтық формасы – акционерлік қоғам.
Банктің толық фирмалық атауы:
Қазақ тілінде: Акциоенрлік қоғам Халық банкі
Орыс тілінде: Акционерное общество Народный банка
Банктің қысқартылған фирмалық атауы:
Қазақ тілінде: АҚ Халық банк
Орыс тілінде: АО Халық банк
Банк қызметі конституциясымен және Қазақстан Республикасы заңдарының
актілерімен, 1995ж 31 августінен Қазақстан Республикасындағы банктер мен
банктік қызмет туралы күшіне енген Қазақстан Республикасы президентінің
басқа актілерімен, халықаралық шарттармен, Қазақстан Республикасы бекіткен
келісімдермен, сонымен қатар негізгі Жарлық бойынша оның компетенциясына
қатысты сұрақтарды Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығымен және
заңдар актілерімен шешу және қалыптастыру үшін шығарылған Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банктің нормативті актілермен реттеледі.
Банктің мекен жайы – Оңтүстік Қазақстан облысы Жетісай қаласы
М.Әуезов көшесі нж. Банктің Жетісай қаласы басқармасындағы
корреспонденциялық есеп шоты №292199
Банктің ресми тілдері қазақ тілі, орыс тілі болып табылады.
Банк шектеусіз мерзімге құрылады.
Банктік қызмет:
Банктік қызмет болып банктік операциялардың жүзеге асуы, сонымен
қатар Қазақстан Республикасындағы банктер мен банктік қызмет туралы
заңды күші бар. Қазақстан Республикасы Жарлығында қалыптасқан басқа да
банктер операциялары табылады. Халық банкі төмендегі операцияларды жүргізу
үшін банкке лицензия беру құқығына ие.
Банк мынадай операция түрлерін жүзеге асырады:
- юристік тұлғалардың депозитін қабылдау;
- физикалық тұлғалардың депозитін қабылдау;
- банктердің корреспонденциялық есебін және банктік емес финанстық
мекемелердің, сондай-ақ банктердің металдық есеп-шотын ашу және жүргізу.
- кассалық операциялар: қабылдау, қайта есептеу, айырбастау,
алмастыру, банкноттар мен монеттерді орау мен сақтау.
- аудармалық операциялар: юристік және физикалық тұлғалардың ақшалай
аудару жұмысы бойынша тапсырыстарын орындау.
- есепке алу операциялары: вексельдерді және басқа да юристік және
физикалық тұлғалардың қарыздық міндеттерін есепке алу.
- несиелік операциялар: кредиттердің ақшалай формада қойылуы;
- инвестициялық қаражат жарлықшыларының немесе иелерінің тапсырысы
бойынша капиталды салымдардың қаржыландырылуы;
- сейфтік операциялар: құнды қағаздар, құжаттар мен клиенттердің
бағалыларын, оның ішіне сейфтік жәшік, шкаф және жайын арендаға беруін
қосып сақтау бойынша қызмет;
- чектердің эмиссиясы;
- инкассаға, акцептке және төлем құжаттарын растауға қабылдау;
- төлем карточкаларын шығару;
- банкнот, монета және құндылықтардың қайта жіберілуі мен
инкассациясы;
- шетел валютасымен ұйымның айырбас операциялары.
Негізгі жарғылықтың көрсетілген Банк Қазақстан Республика-сының
Ұлттық Банк інің лицензиясын алған кезде мына операцияларды іске асыруға
құқылы:
* сатып алу, аманатқа, есепке сақтауға және қымбат бағалы металдарды
(алтын, күміс,платина, платиналық топтан жасалған металдар) тұтастай
түйіршік түрінде, ұнтақтап, тұздап, қымбат бағалы металдан жасалған
монеталарды, сондай-ақ қымбат тастар мен қымбат металдардан тұратын
зергерлік бұйымдарды сату және қабылдау;
* кепілдемелік операциялар: кепілдік және басқа міндеттеме-лерді
ақшалай түрде орындауды қарастыратын үшінші тұоғаға беру,
* келісілген мерзімге жалға берілетін жалдаушының меншігін сақтау
құқығымен мүлікті жалға беру;
* меншіктік құнды қағаздар эмиссиясын (акциялар, облигациялар,
векселдер және депозиттік сертификаттар);
* факторлық операциялар; сатып алушыдан тауарды (жұмыс,қызмет)
төлемеу тәуекелімен қабылдап, төлеу талабына құқықты мүліктену;
* форфейтингтік операциялар: сатып алушының тауарларға, жұмыс
қызметке вексел сатып алу жолымен ұзақ мерзімдік міндеттеме бойынша төлеу.
Акциялар.
Жарғылық фонд 179000 қарапайым атаулы және 1000 ерекше артықшылығы
бар акциялардың әрқайсысы 0 теңгеден бөлінген.
Акция иелеріне акцияның жалпы номиналды бағасына сертификат
беріледі. Аталған акция қозғалысы акционерлердің реестрінде қойылады.
Банк акциялары тек оның бағасымен толық төленгеннен кейін ғана
беріледі.
Дивидентке оның төлемінен жарияланған күнінен ресми түрде кеміне 30
күн ішінде қалыптасқан акция құқылы.
Банк акционерлері Банктен қосымша шығарылған акцияларды сатып алуға
толық құқыққа ие.(1,2)
Акциялардың алғашқы сатылуы оның номиналды бағасынан төмен емес
бағада және барлық акционерлерге ортақ бағада шығарылуы мүмкін. Акцияларға
тек ақша түрінде төленеді.
Табысты тарату және шығындардың орнын толтыру.
Банктің баланстық және таза пайдасы заңдарда қаралған тәртіп бойынша
анықталады.
Банктің таза табысы (бюджетке салықтарды және басқа төлемдерді
төлегеннен кейін) банктің басқаруына қалады және резервтік фондқа
ауыстырылады, дивидент түрінде банк акционер-лердің ортақ кеңесінде
қарастырылған шешім бойынша өндірістің дамуына және өзге мақсатқа
бағытталады.
Банк қызметі кезінде туындауы мүмкін залалдар Резервтік және басқа
фондтардың немесе акционерлердің ортақ кеңесінің шешімі бойынша толық
жарналар есебінен бүркеледі.
Дивидент болып оның меншігінде табылатын акционерлер арасында
пропорционалды акциялар санымен таралған таза табыстың бір бөлігі
табылады.
Дивиденттер Банк басқармасы ұсыныс бойынша акционерлердің ортақ
жиналысында анықталған жылдық қорытынды көлемінде төленеді. Дивидент
ұсынылғанынан үлкен бола алмайды, акционерлердің ортақ жиналысымен
кішірейе алмайды.
Ерекше артықшылығы бар акциялар бекітілген дивиденттер және
облигациялар бойынша проценттер олардың шығарылуымен қалыптасады.
Дивиденттер Банк балансында болып табылатын немесе назар аударуға
шығарылмаған акциялармен төленбейді.
Табыстың бір бөлігі Банк қызметкерлерінің арасында сарапатау немесе
акция түрінде бөлініп таратылуы мүмкін.
Банк фондтары.
Банк міндетті түрде дивиденттер төлегенге дейін табыс есебінен
Резервтік фонд қалыптастырады. Резервтік фондтың тәртібі мен кішкентай
өлшемі Халық банкімен қалыптастырылады. Фондтың қаражаты Банктың
міндеттері мен банктік қызметтің іске асуына байланысты шығындардың орнын
толтырумен қамтамасыз ету үшін қолданылады.
Акционерлердің ортақ жиналысының шешімі бойынша банк табысынан
өндірістің даму фонды және әлеуметтік даму, құрал-жабдықтар жасаумен
негізгі қаражат, сондай-ақ Банк қызметкерлердің әлеуметтік қажеттіліктері
жасалады. Фондтарды пайдалану және жасау тәртібі туралы ережелер
акциянерлердің ортақ жиналысымен бекітіледі.
Акционерлермен клиенттердің қызығушылығын қамтамасыздандыру. Банк
үнемі өз уақытында дайын боуды қолдайды және Қазақстан Республикасының
Халық банкінің пруденциалды нормативтерімен қалыптасқан өзінің балансының
құрылымын жүйелеу жолымен өзіне қабылдаған міндеттерін толық орындауын
қолдайды. Банк міндетті түрде Халық банкіде қалыптасқан резервтік талаптың
ең кіші көлемін бақылай отырып, банктік жүйедегі кредиттік ресурстарды
жүйелейтін фонд жасайды.
Қазақстан Республикасы заңдарымен қаралмаған жағдайда келісімі
негізінде жүзеге асырылады. Банктегі юристік және физикалық тұлғаның
ақшалай қаражатына және басқа мүлкіне, арест сот шешімі негізінде және
ұйымдардың қойылуымен салынуы мүмкін.
Барлық шығындық операциялар корреспонденттерді қоспағанда кедендік
және салықтық орындардың шешімімен тоқталуы мүмкін, ал жазалау тек
Қазақстан Республикасының заңдарында қаралған негіз бойынша ғана болуы
мүмкін. Банктегі юристік және физикалық тұлғалардың ақшалай қаражаттары
мен басқа да мүліктерінің шығарылуы мүмкін.
Банк өзінің клиенттері мен корреспонедеттерінің депозиттерін және
конфискациясы сот шешімінің заңды күшіне енуі негізінде ғана операция
бойынша құпияларына, сондай-ақ сейфтік жәшіктегі, шкафтағы және банк
мекемелерінде сақталатын мүліктің құпиялары-на кепілдік береді.
Банкке есепшот номері және нақтылық туралы анықтамалар аманат
иесінің есеп-шоты банк басқармасының төрағасы немесе кредит алуға
дәлелдейтін құжаты көрсетілген жағдайда ғана, оның орынбасары қол қойған
жазбаша мұқтажы негізінде қарыз алушы гарантпен кепілге алушыға беріледі.
Юристік тұлғаның есеп-шотындағы ақшалай қаражаттың қозғалысы мен
қалдықтары туралы анықтамалар мыналарға беріледі:
- оның өндіріс жұмысындағы алдын-ала тергеу мен анықтау орындарына;
- сот анықтамасы негізінде олардың өндіріс жұмысындағы сот-тарға;
- тексеруші тұлғаның салық салуымен байланысты сұрақтармен
айналысатын салық орындарына;
- сыртқы экономикалық қызмет атқаратын кеден орындарына.
Физткалық тұлға есеп-шотындағы ақшалай қаражаттың қозғалысы мен
қалдықтары туралы анықтамалар, сондай-ақ сейфтік жәшік, шкаф және банк
мекемелерінде сақталатын оның мүліктерінің бағасы мен характері туралы
мәліметтер мыналарға беріледі:
- нотариуспен расталған сенімхат негізінде физикалық тұлға өкілдеріне;
- егер физикалық тұлғаның есеп-шотындағы немесе банкте сақтауда
тұратын ақшалай қаражаттарына немесе басқада мүлік-теріне арест салынса
немесе мүлікке конфискация шығарылған жағдайда оның өндірісіндегі
қылмыстық ісіндегі алдын-ала тергеу мен анықтау орындарына;
- сыртқы экономикалық қызмет атқаратын кеден орындарына; Физикалық
тұлғаның есеп-шотының нақтылығы және ондағы ақшалай қаражаттың қалдықтары
туралы анықтамалар, сондай-ақ сейф жәшігінде, шкафтарда және банк
мекемелерінде сақталатын оның мүліктерінің бағасы мен характері, нақтылығы
туралы мәлімет-тер аманат иесі дүниеден өткен жағдайда беріледі, аманат
етуге көрсетілген тұлғаға;
- оның өндірісіндегі мұралдық тұлғасындағы нотариус кеңсесі мен
соттарға;
Банктің кредиттік қоры.
Банктің кредиттік қоры мыналардың есебінде қалыптасады:
- банктің өз қаражатымен, басқа банктердің акцияларын және
облигациялары бар негізгі фондтар шығарған бағаларды қоспағаанда;
- банк есебіндегі, соның ішінде депозит түрінде шығарылған
қаражаттар, ұйымдар қаражатымен,
- белгілі бірмерзімге және талап еткенге дейінгі қатысты
азаматтардың аманатымен.(1,2,3)
Банктің несиелік операциялары Бақылаушы Кеңеспен бекітілген оның
ішкі кредиттік саясатына жүзеге асырушы ұйымы болып, банктің кредиттік
комитеті табылады.
Банк мыналарға құқылы:
- кредитберетін ұйымдардан олардың төлей алатын мүмкіндігін
растайтын құжаттар, баланстар және есеп алуға, сондай-ақ қойылатын
кредиттерді қалыптастыруға;
- банк кредиттердің қатысуымен жүзеге асатын ұйымдардың техникалық
қайта жабдықталуына және реконструкцияларына, кеңейтуге, құрылыс бойынша
проектілік шешімдерге эңкспертиза жүргізуді талап етуге; сондай-ақ
кредиттік келісім бойынша өзінің кредиттік келісім бойынша өзінің
кредиттік, міндеттерін орындамайтын қарыз алушыларға байланысты мыналарға
құқылы:
* жаңа кредиттерді еркіне қоймауға,
* қарыз алушының кез-келген есеп-шотындағы ақшалай қаражаттарына
шара қолдануға;
* Қазақстан Республикасының сүйене отырып төлей алу мүмкіндігі жоқ
қарыз алушының банкротын мойындатуы туралы арызбен сотқа арыздануға.
Акционерлердің ортақ жиналысының төтенше компетенциясына мыналар
жатады:
• Банк Жарғының фонд көлемінің өзгерісі туралы,
• Банктің Жарғылық фонд көлемінің өзгерісі туралы;
• Қосымша акциялардың шығарылуынан бұрын шығарылған акциялардың
бөлінуі мен қосылуы туралы;
• Облигациялық заемдарды шығару тәртібі туралы;
Бақылаушы Кеңес пен Банк Басқармасының ықыласы бойынша акционердің
ортақ жиналысында қарастыруында Банк қызметінің басқа да сұрақтары
енгізілуі мүмкін.
Жылдық ортақ жиналыстар жыл сайын ең кем дегенде бір айдан кейін
Банк балансының жылдық қорытындысын шығару үшін Басқарма тарапынан
шақырылады. Ортақ жиналыстар арасы 15 айсыз өтілмейді. Жылдықтан басқұа
барлық жиналыстар Банк Басқармасымен, ревизиялық комиссиямен немесе
кемінде 70 акциясы бар акционерлермен шақырылады.
Сондай-ақ жазбада жиналыстың өтетін жері, күні мен уақыты
көрсетілген ортақ хабар жасалуы тиіс. Көрсетілген хабарлама Акционерлердің
Ортақ Жиналысының шақырылуына кем дегенде 20 күн қалғанда жасалуы керек.
Ортақ жиналыс сол күнгі шақыру қағазға енбегендердің сұрақтарын
қабылдамауға құқылы.
Акционерлердің Ортақ Жиналысы онда 50 пайыздан жоғары акционерлер
немесе дауыстың 60 пайызынан жоғарысына ие заңды өкілдер қатысқанда ғана
толық құқылы болып табылады. Кворум жоқ болған жағдайда Банк басқармасы
қатысушы акционерлердің кез-келген жағдайында шешім қабылдауға құқылы
Акционерлердің ортақ Жиналысын шақыруға міндетті.
Егер Банктің Бақылаушы Кеңесінің мүшесі қызметінен босатылған
жағдайда ол сайланған уақытқа дейін Акционерлердің Ортақ Жиналысының
шешімімен, оның орнына Бақылаушы Кеңестің қалған мерзімдегі құқығына
Акционерлердің Ортақ Жиналысы Бақылаушы Кеңеске жаңа мүше сайлайды.
Бақылаушы Кеңестің төтенше компетенциясы.
- банктің стратегиялық және тактикалық басқаруы және оның дамуы
бойынша өлшемін қайта жасайды және бекітеді. (басқа банктермен
корреспонденттік қатынастардың дамуы, дилингтік және басқа операциялардың,
ішкі кредиттік саясаттың, операция жүргізудегі ортақ шарттар, ішкі
ережелер мен банк қағидалары, міндеттемелік инструкциялардың дамуы)
- филиалдарды, банк өкілдіктерін ашу туралы сұрақтарды шешеді және
олардың ережелерін бекітеді;
- банк басқармасы төрағасы қызметіне банк акционерлерінің ортақ
жиналысына, кандидатурасын ұсынады;
- кредиттік бақылаудағы қызметке бақылау жасайды;
- ішкі банктік аудит қызметіне бақылау жасайды;
- басқарма қызметіне бақылау жасайды, ерекше жауапты шаруашылық
келісімге, кепілдік бітімге, аманат тапсыруды бітіруге рұқсат береді.
Банк акционерлерінің ортақ жиналысы атқарушы орынның қызметін
бақылау мақсатымен Ревизиялық Комиссия жасайды.
Ревизиялық комиссияның өзінің ықыласы бойынша немесе 60% акцияға ие
акционерлердің талабы бойынша тексеру жүргізуі акционерлердің ортақ
жиналысының тапсырысы бойынша іске асыралады. Ревизия нәтижесі бойынша
ревизиялық комиссия акционерлердің ортақ жиналысының бақылаушы кеңестің
немесе банк басқармасының кезектен тыс жиналыс өткізуі талап етуге құқылы.
Басқарма банктің атқарушы орны болып табылады, Акционерлердің ортақ
жиналысы мен банктің бақылаушы кеңесінің төтенше компетенциясына
кіретіндерден басқа, оның қазіргі қызметінің барлық мәселесін шешеді.
Басқарма Акционерлердің ортақ жиналысы мен банктің бақылау кеңесі
алдында өзіне жүктелген мәселелерді орындауға жауапкершілік алады.
Басқарма оған басқарма төрағасын, төраға орынбасарларын және
басқарманың басқа мүщелерін қосқанда 5 адамнан тұрады.
Банк басқармасы:
- акционерлердің ортақ жиналысы мен банктің бақылау кеңесі
қарастырған негізгі шынайы жарғыға байланысты алдын-ала жүргізілетін
тәртіп бойынша барлық мәселелері қарастырады, және солардың негізінде
тиісті материалдар мен ұсыныстар дайындайды;
- келісімдердің, есептің, нақтылық және банк қызметінің басқа да
негізгі мәселелерін шешеді;
- банк құрылымдық бөліктері туралы ережелер мен ішкі инструкцияларын
бекітеді;
- акционерлердің ортақ жиналысы мен банктің бақылау кеңесінің
төтенше компетенциясына кіретініне басқа, банктің қазіргі таңдағы
қызметінің барлық өзге мәселелерін шешеді.
Басқарма шешімі Басқарма төрағасымен, оның орынбасарымен, сондай-
ақжиналыс хатшысының қолымен қойылған хаттамалармен хатталады.
Банк Басқармасының Төрағасы.
- өзінің өкілеттігіне байланысты Банктің барлық қызметін басқарады,
- барлық ұйымдарда Банкті көрсеттеді және Банк Басқармасы
Төрағасының орынбасарларына жүктеледі;
- қалыптасқан тәртіппен банк жұмысшыларын белгілейді және босатады,
дисциплиндік жазалар жүктейді.
Банк қызметін тексеру.
Банк қызметіне бақылау мен тексеру Қазақстан Республикасы-ның Ұлттық
Банкімен іске асады. Банк қызметінің тексерілуі қазіргі таңда жүріп жатқан
заңдарға байланысты Қазақстан Республикасы-ның Ұлттық Банкімен және басқа
да ұйымдармен іске асады.(1,2,3)
1997 жылы Қазақстан Халық банкі алғаш рет кредит тартудың синдикаттық
заем рыногына шықта. Банктің жарғылық капиталы
3 011,9 млн. теңгеге дейін жетті. Бір ғана 1998 жылдың өзінде банк
552,5 мллн. теңгеден астам пайдаға қол жеткізді. Бұл 33 млрд. теңгеден
астам сомаға кредит беруге мүмкіндік жасады. Бағалы қағаздар қоржыны 8
941,2 млн. теңгені құрады.
2000 жылы Қазақстан Халық банкінің Басқармасын Әнуәр Ғалимоллаұлы
Сәйденов басқарады.
Ә. Сәйденов келген соң Халық банкінің активі (нетто) акциялардың
бесінші эмиссиясын шығару есебінен 1,8 млрд. теңгеге өсті. Сөйтіп банктің
жарғылық капиталындағы мемлекеттің үлесі акциялар пакетінің 50%-нан 33,33%
- ға дейін азайды.
2001 жылы Халық банкі шұғыл бетбұрыс жасады. Жүргізілген жекешелендіру
банк бизнесінің құрылымын қайта қарауға мүмкіндік жасап, клиенттерге сапалы
қызмет көрсету аясын бұрынғыдан да кеңейте түсті.
Қараша айында банктің Қазақстан Республикасының Үкіметіне тиісті
акцияларын сату жөніндегі аукцион өтті. Мемлекеттік акциялар пакетінің
33,33% - ының бастапқы сату бағасы 5 млрд. 180 млн. Теңге ($35 млн.) болса,
нәтижесінде 6 млрд. 90 млн. 550 мың теңгеге ($ 41 млн.) сатылды. Халық
банкінің шектемелі акциялар пакеті Dakot, “Карат 24” және “Ағыс LTD”
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерінен құралған компаниялар тобының
иелігіне көшті.(17,18)
“Қазақстан Халық Банкі АҚ-тың 2005 және 2004 жылдардағы 1 қантардағы
жағдайы бойынша табыстар мен шығыстар туралы топтастырылған есебі.
Мың теңге
Баптардың атауы Ескерту 2004 жыл 2003 жыл Ауытқулар
(+,-)
1 2 3 4 5
Пайыздық табыстар 32596831 24103502 -8493329
Корреспондеттік шоттар мен 1 601864 194412 -407452
орналастырылған салымдар бойынша
Банктерге берілген займдар мен 2 338279 25447 -312832
қаржылық жалдау бойынша
Қызмет көрушілерге берілген займдар 3 27772097 21445072 -6327025
бойынша
Бағалы қағаздар бойынша 4 3849145 2285412 -1563733
РЕПО операциясы бойынша 5 9432 23027 +13595
Басқа да пайыздық кірістер 6 26014 130132 +104118
Пайыздық шығыстар 13053497 9184375 -3869122
Қызмет көрушілердің шоттары бойынша 7 8025633 6629319 -1396314
Банктерден алынған займдар бойынша 8 2788604 1459475 -1329129
Банктерден тартылған корреспонденттік 9 77172 139079 +61907
шоттар мен салымдар бойынша
Шығарылған берешек бағалы қағаздар 10 926074 28711 -897363
бойынша
Субординацияланған берешек бойынша 11 1007819 630810 -377009
Басқа да пайыздық шығыстар 12 228195 296981 +68786
Займдар бойынша шығындарға резерв 19543334 14919127 -4624207
құралғанға дейінгі таза пайыздық кіріс
Займдар бойынша шығындарға резервтерді13 7912735 4593313 -3319422
қалыптастыру
Пайыздық таза кіріс 11630599 10325814 -1304785
Алынған дивидендтер 14 0 0
Қызмет көрсету және комиссиялық 15 10793194 7582886 -3210308
алымдар бойынша кірістер
Қызмет көрсету комиссиялық төлемдер 16 1312950 1095301 -217649
бойынша шығыстар
Бағалы қағаздарды сатып алу сатудан 17 238605 -74083 -164522
түскен табыстар шығындар (НЕТТО)
Сауда-саттыққа арналған және сату үшін18 -7449 1392939 +1385490
қолда бар бағалы қағаздары құнының
өзгеруінен табыстар шығыстар (НЕТТО)
Шетелдік валюталармен операциялар 19 1219723 1223983 +4260
бойынша түскен табыстар ,шығыстар ,
нетто
Шетелдік валютамен көрсетілген 20 492401 -127792 -364609
қаржылық активтерді қайта бағалаудан
түскен табыстар, шығыстар, нетто
Ассоцияланған ұйымдарға қатысумен 21 196153 0 196153
байланысты кірістер
Басқа кірістер 22 1242570 532476 -710094
Сыйақы алумен байланысты емес таза 12868247 6435103 -6433144
табыс (шығыс)
Операциялық шығыстар 23 11611627 9208454 -2403173
Оның ішінде: 24 6428474 4785734 -1642740
Еңбек ақы төлеу және іссапарларға
шығыстар
Амортизациялық аударым және тозу 25 1111526 1007296 -104230
Салық және басқа міндетті төлемдер 26 1792872 1513474 -979398
бойынша шығыстар, корпоративтік табыс
салығын есептелмегенде
Басқа шығыстар 27 1768415 1876576 +10816
Операциялық пайда 11118804 8675887 -2442917
Басқа операциялар бойынша шығындарды 28 1027989 404238 -623751
резервтерді қалыптастыру
Салық салынғанға және азшылықтың 10090815 8271649 -1819166
үлесіне дейінгі кіріс
Пайдаға салық бойынша шығыстар 29 1997780 773465 -1224315
Азшылықтың үлесін шығарып тастағанға 8093035 7498184 -594851
дейінгі табыс
Азшылықтың үлесі 30 4892 37906 +33014
Таза пайданың (шығынның барлығы) 8088143 7460278 -627865
Басқарма төрағасы ____________
Бас бухгалтер
____________
“Қазақстан Халық Банкі” АҚ-тың 2005 және 2004 жылдардағы 1-қантардағы
жағдай бойынша топтастырылған жылдық бухгалтерлік балансы.
Мың теңге
Баптардың атауы Ескерту 2004 жыл 2003 жыл Ауытқулар
(+,-)
Активтер 5
Касса және ұлттық (орталық) 1 19209974 9618598 -9591376
банктердегі қалдық
Аффинириленген қымбат металдар 2 29065 19221 -9844
Сауда-саттықтың бағалы қағаздары 3 34629423 39914328 +5284905
(мүмкін болатын шығындарға резервте
шегеріп тастайды)
Кері РЕПО шарты бойынша бағалы 4 222449 -222449
қағаздар
Туынды қаржылық құралдар 5 9092 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.Бөлім Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар бойынша әдебиеттерге
қабылданған заңдар мен актілерге шолу.
1. Бағалы қағаздар туралы әдебиеттер және қабылданған заңдармен
нормативтік актілерге
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. Халық Банкісінің бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларының
ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .14
3. Бағалы қағаздар
рыногы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
31
1. Бөлім Бағалы қағаздар мен операциялардың есебі.
1. Бағалы қағаздардың түрлері және олардың жіктелуі ... ... ... ... 45
2. Бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін
келісім алу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...52
3. Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебі ... ... 55
3. Бөлім Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операциялардың есебін
жетілдіру жолдары.
1. Бағалы қағаздарды шетел банктеріне жайластырып капитал тарту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
2. Сыртқы және ішкі бағалы қағаздар базарында (рыногында) бағалы
қағаздар нарығын қалыптастыру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .68
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .78
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...81
Қосымшалар.
Кіріспе.
Нарықтық сипаттағы қазіргі заманғы экономиканың толыққанды қызмет етуі
дамыған қор рыногынсыз (оның барлық компонеттерін – борыштық құралдар
рыногын, мемлекеттік те, корпоративтік те акциялар рыногы мен туынды бағалы
қағаздар рыногын қамтитын) мүмкін емес. Бүгінгі күнге дейін Қазақстанда
жоғарыда аталған үш сегменттің алғашқысы ғана қалыптастырудың сәті түсті,
ал солардың ішіндегі ең маңыздысы – акциялар рыногының “көгілдір фишкалар”
бағдарламасын жүзеге асыруға әлденеше рет әрекет жасалғанымен, әлі күнге
дейін нашар дамып отыр. Акциялар рыногын дамыту жөніндегі негізгі міндет –
бағалы қағаздардың ауқымды ұсынымын жасауға және оларға деген төлем
қабілетті сұранысты қалыптастыруға бағытталған іс-әрекеттер болуы керек.
Бұл орайда негізгі мміндет отандық эмитенттердің акциялар ұсынымын
қамтамасыз ету болып табылады. Эмитенттер бірқатар объективті және
субъективті себептерге байланысты әлі күнге дейін ашық қор рыногына шығуға
мүдделілік танытпай келеді.
Мыналар рынокты акциялармен толықтыру жөніндегі негізгі бағыттар бола
алады:
1 жекешелендірілген кәсіпорындардың мемлекеттік меншікте қалып отырған
акциялар пакетін сату;
2 ұлттық және мемлекеттік компанияларды акционерлендіру және олардың
акцияларын биржалық айналысқа шығару. Мемлекеттік мүдделерді қамтамасыз ету
үшін осы компаниялардың жарғылық қоры мөлшерін алдымен олардың активтерінің
құнын және рыноктағы жағдайы тура көрсететіндей көлемге дейін ұлғайту
қажет, ал бұл қайта бағалауға танымал шетелдік аудиторлық компанияларды
тарту керек;
3 еліміздегі орта және шағын компаниялардың қор рыногына шығуын
ынталандыратын жағдайлар жасау.
Қазақстандық эмитенттердің акцияларына төлем қабілетті сұранысты
қамтамасыз ету жөніндегі негізгі бағыттар мыналар болуы керек: а)
институттық инвесторлар топтарын, ең бірінше кезекте - өзара қорлар
қалыптастыру үшін жағдайлар жасау; ә) Қазақстан рыногына шетелдік
портфельді инвесторлар тарту; б) қор рыноыгна жеке инвесторлардың қаржысын
тарту.
Бағалы қағаздардың экономикалық мәнін ашуда құжаттың бағалы қағаздар
мәртебесінде ие болуы үшін қосымша сапаларын анықтау қажет.
Біріншіден, бағалы қағаздар өз кезегінде меншік титулы нысанында
мүліктік құқты (корпорация акциялары, вексельдер, коносаменттер), немесе
құжат иесі мен оны шығарушы тұлға арасындағы қарыздық қатынасты
куәландыратын ақша құжаты.
Екіншіден, бағалы қағаз қорларды инвестициялау туралы куәландыратын
құжат ретінде қызмет етеді. Бұл әсіресе бағалы қағаздардың рөлі мен
экономикалық мәнін түсіну үшін өте маңызды. Бұл жерде олар инвестицияның
жоғары нысаны ретінде басты рөль ойнайды.
Үшіншіден, бағалы қағаздар – бұл нақты активтерге (акцияларға,
чектерге, коносаменттерге, тұрғын үй сертификаттарына), талап етуді
көрсететін құжаттар.
Төртіншіден, бағалы қағаздардың экономикалық мәнін түсіну үшін маңызды
сәті – олардың табыс әкелуі болып табылады.
Сонымен қатар бағалы қағаздардың өтімділік, айналымдылық, нарықтық
сипат, стандарттылық, сериялық сияқты сапалық қасиеттерімен азаматтық
айналымда қатысуын атамай өтуге болмайды.
Өтімділіктің астарында бағалы қағаздардың сатылуы нәтижесінде ақша
қаражаттарына айналу мүмкіндігі жатыр. . Себебі бағалы қағаздар – бұл тек
меншік титулы, табыс алуға құқық беретін, бірақ нақты капитал алуға құқығы
жоқ құжат.
Сонымен, бағалы қағаздар шаруашылық қызметте қолданылатын әр түрлі
құжаттардың жиыны.
1-Бөлім Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар бойынша әдебиеттерге
қабылданған заңдар мен актілерге шолу.
1.1 Бағалы қағаздар туралы әдебиеттер және қабылданған заңдармен
нормативтік актілерге шолу.
Қазақстан Республикасында заң эмиссиялық бағалы қағаздардың және өзге
де қаржы құралдарының шығарылуы, орналастырылуы, айналыста болуы және өтелу
процесінде туындайтын қоғамдық қатынастарды бағалы қағаздар рыногы
субъектілерінің құрылуы мен қызметінің ерекшеліктерін реттейді, бағалы
қағаздар рыногының қауіпсіз, ашық түрде және тиімді жұмыс істеуін
қамтамасыз ету, инвесторлар мен бағалы қағаздарды ұстаушылардың
құқықтарын, бағалы қағаздар рыногы қатысушыларының адал бәсекесін қорғау
мақсатында бағалы қағаздар рыногын реттеу мен қадағалау тәртібін
айқындаиды.
Қазақстан Республикасында заңның мақсаттары үшін мынадай
негізгі ұғымдар пайдаланылады:
• агенттік облигация – қаржы агенттігі шығаратын облигация;
• андеррайтер – бағалы қағаздар рыногының брокерлік – диллерлік
қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар және эмитентке эмиссиялық
бағалы қағаздарды шығару мен орналастыру жөнінде қызмет
көрсететін кәсіби қатысушысы;
• эмиссиялық бағалы қағаздар шығарылымының күшін жою – эмиссиялық
бағалы қағаздардың азаматтық құқықтар объектісі ретінде өмір
сүруін тоқтату;
• құжатсыз бағалы қағаз – құжатсыз нысанда ( электрондық
жазбалардың жиынтығы түрінде) шығарылған бағалы қағаз;
• оқшаулау – бағалы өағаздарды ұстаушылар тізімі жүйесінде және
нақтылы ұстауды есепке алу жүйесінде бағалы қағаздар мен
жасалған азаматтық – құқық мәліметтерді тіркеуге бағалы
қағаздардың сақталуына кепілдік беру мақсатында жүзеге
асырылатын уақытша тыйым салу;
• брокер – бағалы қағаздар рыногрының клиенттің тапсырмасы
бойынша, соның есебінен және мүдделерін көздеп, эмиссиялау
бағалы қағаздар мен және өзге де қаржы құралдарымен мәмілелер
жасайтын кәсіби қатысушысы;
• ішкі құжаттар – бағалы қағаздар рыногы субъектісінің, оның
органдарының, құрамдық бөлімшелерінің (филиалдарының,
өкілеттіліктерінің,) қызметкерлерінің жағдайлары мен тәртібін,
қызмет көрсетуін және оларға ақы төлеу тәртібін реттейтін
құжаттар;
• бағалы қағаздардың қайталама рыногы – орналастырылған бағалы
қағаздардың айналасы процесінде бағалы қағаздар рыногының
субъектілері арасында қалыптасатын құқықтық қатынастар;
• жеке шоттан үзінді- бағалы қағаздар болып табылмайтын, тіркеуші
несие нақтылы үстаушы беретін және тіркелген тұлғаның эмиссиялық
бағалы қағаздар бойынша белгілі бір уақыт кезіндегі құқықтарын
растайтын құжат;
• эмиссиялық бағалы қағаздар шығару – эмитентінің эмиссиялық
бағалы қағаздардың азаматтық құқықтар объектісі ретінде пайда
болуына бағытталған іс- әрекетті, немесе орналастырылуы,
айналыста болуы және өтелуі осы эмиссиялық бағалы қағаздарды
шығару проспектісіне сәйкес жүзеге асырылатын белгілі бір
бағалы қағаздардың жиынтығы;(3,7)
• эмиссиялық бағалы қағаздардың мелекеттік тізілімі – уәкілетті
орган қалыптастырылатын эмиссиялық бағалы қағаздар шығарылымдары
мен олардың эмитенттері туралы мәліметтердің жиынтығы;
• мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаз – қарыз алушы
Қазақстан Республикасының Үкіметі, жергілікті атқарушы орган
немесе Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болатын қарыз
алуға қатысы жөнінен ұстаушының құқықтарын куәландыратын
эмиссиялық бағалы қағаз;
• делистинг – бағалы қағаздарды сауда-саттықты ұйымдастырушының
тізімінен уақытша немесе тұрақты шығарып тастау;
• қаржы құралдарын материалсыздандыру – құжатты нысанда
шығарылған қаржы құралдары орталық депозитарийдің есепке алу
жүйесіндегі электрондық жазбалармен реттеу арқылы өзгерту;
• өтініш беруші – бағалы қағаздар рыногында қызметті жүзеге асыру
мақсатымен уәкілетті органға құжаттарды табыс еткен заңды тұлға;
• инвестициялар – лизинг шартын жасасқан кезден бастап лизинг
шарттарын қоса алғанда, заңды тұлғаның жарғылық капиталына
инвестор салатын мүліктің барлық түрі, сондай-ақ оларға қызмет
үшін пайдаланатын тіркелген активтерді көбейту;
• жеке инвестор – инвестициялық инвестор болып табылмайтын
инвестор;
• институциалдық инвестор – Қазақстан Республикасының заңдарына
сәйкес жүзеге асыру мақсатымен қаражат тартушы заңды тұлға;
• ипотекалық облигация – ипотекалық қарыз шарттары бойынша талап
ету құығы кепілімен ипотекалық куәліктердің кепілін қоса
алғанда сондай-ақ тізбесі уәкілетті органның нормативтік
құқықтың актісімен белгіленетін өзге де жоғары өтімді
активтермен қамтамасыз етілген облигация;
• қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг – қаржы
құралдарымен мәмілелер жасасу нәтижесінде жүзеге асырылатын есеп
айырысуға қатысушы тараптардың өзара талаптарымен
міндеттемелерінің есебі;
• айырбасталатын бағалы қағаз – акционерлік қоғамның шығару
проспектісінде айқындалған талаптармен және тәртіппен оның
басқа түрдегі бағалы қағазына айырбасталуға жататын бағалы
қағазы;
• мүдделер қақтығысы – бағалы қағаздар рыногының кәсіби
қатысушыларымен олардың клиенттерінің мүдделері бір – біріне сай
келмейтін жағдай;
• биржадан тыс бағалы қағаздар рыногының баға белгілеу ұйымы –
акционерлік қоғамның ұйымдық – құқықтық нысанында құрылған, осы
сауда – саттықты ұйымдастырушы клиенттерінің арасында баға
белгілеу арқылы сауда – саттықты ұйымдық және техникалық
қамтамасыз етуді жүзеге асыратын заңды тұлға;
• левередж-эмитенттің міндеттемелері мен өз капиталы мөлшерінің
ара қатынасы;
• листинг – қор биржасының сауда жүйесінде эмиссиялық бағалы
қағаздарды айналысқа жіберу рәсімі;
• жеке шот – бағалы қағадарды ұстаушылардың тізілімі жүйесінде
немесе нақтылы ұстауды есепке алу жүиесінде бар, эмиссиялық
бағалы қағаздар мен өзгеде қаржы құралдары боиынша мәмілелерді
тіркеу және құқықтарын есепке алу мақсаты мен тіркелген тұлғаны
сөсіз бірдеилендіруге мүмкіндік беретін жазбалар жиынтығы;
• ұлттық бірдейлендіру нөмірі – эмиссиялық бағалы қағаздарды
бірдейлендіру және есепке алуды жүйелеу уәкілетті орган беретін
әріптік-сандық код;
• мелекеттік емес эмиссиялық бағалы қағаздар ҚР-ның заңдарына
сәйкес эмиссиялық деп танылған, мермлекеттік емес ұйымдар
шығаратын акциялар, облигациялар және өзге де бағалы қағаздар;
• ұйымдастырылмаған бағалы қағаздар рыногы – бағалы қағаздар
айналысының бағалы қағаздармен жасалатын мәмілелер қаржы
құралдарымен сауда-саттықты ұйымдастырушының ішкі құралдарында
мәміле объектісіне және оның қатысушыларына белгіленген талаптар
сақталмай жүзеге асырылмайтын саласы;
• қамтамасыз етілген облигация – эмитент міндеттемелерін орындау
эмитент мүлкінің кепілі мен, кепілдік беру мен және ҚР-ның
азаматтық заңдарына сәйкес өзге де тәсілдермен қамтамасыз
етілген облигация;(3,7)
• облигациялық бағдарлама – эмитент бірнеше облигациялар шығаруды,
оның ішінде шығарылымның тиісті проспектісі белгілейтін әртүрлі
құрылыммен шығару мен жүзеге асыруға құқылы болатын шетке
облигациялар шығару;
• эмиссиялық бағалы қағаздар айналысы – қайталама бағалы
қағаздармен азаматтық құқықтық мәмілелер жасау;
• жарияланған эмиссиялық бағалы қағаздар шығарылуын уәкілетті
орган тіркеген бағалы қағаздар;
• сауда-саттықты ұйымдастырушы – қор биржасы және биржадан тыс
бағалы қағаздар рыногының баға белгілеу ұйымы;
• ұйымдастырылған бағалы қағаздар рыногы, - мәмілелер сауда-
саттықты ұйымдастырушының ішкі құжаттарына сәйкес жүзеге
асырылатын эмиссиялық бағалы қағаздар мен қзге де қажы
құралдарының айналыс саласы;
• бастапқы бағалы қағаздар рыногын – эмитенттің бұрын қайталама
бағалы қағаздар рыногында өзі сатып алған эмиссиялық бағалы
қағаздарын бұдан әрі орналастыруын қоспағанда, эмитнттің
(андеррайттердің немесе эмиссиялық консорциумның) жарияланған
эмиссиялық бағалы қағаздардың орналастыруы;
• төлем агенті - банк немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын ұйым;
• облигацияларды өтеу – эмитнттің орналастырылған облигацияларды
сыйақы және облигациялардың нақтылы құнын төлеу (кейіннен сату
мақсатынсыз) немесе оны облигациялар шығару проспектісінде
белгіленген тәртіппен сол эмитенттің акциясына (акцияларына)
айырбастау арқылы айналыстан алып қою жөніндегі іс-әрекеті;
• облигацияларды ұстаушылардың өкілі – эмитентпен жасалған шарт
негізінде қайталама бағалы қағаздар рыногындағы ипотекалық және
өзге де қамтамасыз етілген облигациялар айналысы, облигациялар
бойынша сыйақы төлеу және оларды өтеу пороцесінде облигацияларды
ұстаушылардың мүдделерін көздеп іс-әркект жасайтын ұйым;
• бұйрық – қаржы құралдарын ұстаушы өзіне тиесілі қаржы
құралдарына немесе қаржы құралдарын сатып алуға арналған ақшаға
қатысты белгілі бір іс-әрекетті жүзеге асыруды көрсете отырып,
бағалы қағаздар рыногының кәсіби қатысушысына табыс ететін
құжат;
• туынды бағалы қағаздар – осы туынды бағалы қағаздардың базалық
активке қатынасы бойынша құқықтарды куәлдандыратын бағалы қағаз;
• эмиссиялық бағалы қағаздар шығару проспектісі – эмитент, оның
қаржылық жай-күйі, сатылады деп болжанатын эмиссиялық бағалы
қағаздар, шығарылымның көлемі, шығарылымдағы бағалы қағаздардың
саны, оларды шығару, орналастыру, айналыста болуы, девидендтер
(сыйақы )төлеу, өтеу рәсімі мен тәртібі туралы мәліметтер жіне
инвесторлардың бағалы қағаздар сатаып алу туралы шешіміне ықпал
етуі мүмкін басқа да ақұпарат бар құжат;
• бағалы құағаздар рыногының кәсіби қатысушысы - өз қызметін
акционерлік қоғамның ұйымдық- құқықтық нысанында жүзеге
асырылатын және бағалы қағаздар рыногында ждұмыс істеу үшін
лицензиясы бар заңды тұлға;
• эмиссиялық юбағалы қағаздарды орналастыру – бастапқы бағалы
қағаздар рыногында инвесторларға бағалы қағаздарды сату;
• тіркеуші – бағалы қағаздар рыногының бағалы қағаздарды
ұстаушылардың тізімдері жүйесін қалыптастыруды, сақтауды және
жүргізуді жүзеге асыратын кәсіби қатысушысы;(3,6,7)
• басшы ќызметкері - ±иымныњ басќару органыныњ басшысы жєне онныњ
орынбасары, ±иымныњ алќалы атќарушы органыныњ басшысы жєне оныњ
орынбасары, бас бухгалтер жєне оныњ орынбасары, ±иым филиалыныњ
(µкілдігініњ) басшысы, сондаи-аќ баѓалы ќаѓаздар рыногында
ќызметі ж‰зеге асырылатын жєне баѓалы ќаѓаздар рыногында
мємілелер жасау осыныњ негізінде болатын ќ±жаттарѓа ќол ќоюѓа
ќ±ќылы ќ±рылымдыќ бµлімшелердіњ ќызметін ‰илестіруді жєне
(немесе) оѓан баѓалау жасауды ж‰зеге асаыратын µзге де
ќызметкерлер;
• µзін-µзі реттеитін ±иым – баѓалы ќаѓаздар рыногында µз
ќызметініњ бірыњѓаи ережелерімен стандарттарын ќаѓаздар
рыногыныњ кєсіби ќатысушылары ќ±рѓан зањды т±лѓа;
• своп – екі тараптыњ белгілі бір мерзім ішінде белгілі бір
талаптар мен ќаржы ќ±ралдарын аиырбастау жµніндегі келісімін
куєландыратын туынды баѓалы ќаѓаз;
• баѓалы ќаѓаздарды ±стаушылар тізілімдерініњ ж‰иесі – эмитент,
эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздар жєне белгілі бір уаќыт кезінде
эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздар боиынша оларды ±стаушылардыњ
ќ±ќыќтарын бірдеилендіруді, бааѓалы ќаѓаздар мен мєлімдерді
тіркеуді ќамтамасыз ететін ±стаушылар туралы мєліметтердіњ
жиынтыѓы, сондаи-аќ осы баѓалы ќаѓаздар боиынша аиналысќа немесе
ќ±ќыќтарды ж‰зеге асыруѓа арналып тіркелген шектеулердіњ сипаты
жєне уєкілетті органныњ нормативтік ќ±ќыќтыќ актісіне сєикес
µзге де мєліметтер;
• наќтылы ±стауды есепкеалу ж‰иесі – баѓалы ќаѓаздар
рыногыныњкєсіби ќатысушысыныњ уаќыттыњ белгілі бір кезінде
оларды бірдеилендіруді, баѓалы ќаѓаздар мен мємілелерді тіркеуді
ќамтамасыз ететін баѓалы ќаѓаздардыц ±стаушылармен оларѓа
тиесілі баѓалы ќаѓаздар туралы мєліметтер бар, наќтылы ±стау
ќызметін кµрсететін есеп беру ж‰иесі, сондаи-аќ осы баѓалы
ќаѓаздардыњ аиналысќа нмесе олар боиынша ќ±ќыќтарды ж‰зеге
асыруѓа арналып тіркелген шектеулердіњ сипаты жєне уєкілетті
органныњ нормативтік ќ±ќыќтыќ актілеріне сєикес µзге де
мєліметтер;
• сауда- саттыќты ±иымдастырушыныњ тізімі – сауда-саттыќты
±иымдастырушыныњ сауда ж‰иесінде аиналысќа жіберуге р±ќсат
етілген ќаржы ќ±ралдарыныњ сауда саттыќты ±иымдастырушыныњ ішкі
ќ±жаттарына сєикес жасалып, бекітілген тізімі;
• шыѓару ќ±рылымы – шыѓарылатын эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздардыњ
саны, олардыњ т‰рі, наќтылы ќ±ны (облигациялар ‰шін) туралы
мєліметтер;
• трансфер-агент – баѓалы ќаѓаздар рыногыныњ µз клиенттерініњ
арасында ќ±жаттар (аќпараттар) баќылау мен еру жµнінде ќызмет
кµсететін кєсіби ќатысушысы;
• ќаржы рыногы – ќаржы ќызметін кµрсету мен т±тынуѓа жєне ќаржы
ќ±ралдарыныњ аиналысына баиланысты ќатынастардыњ жиынтыѓы;
• ќор биржасы – акционерлік ќоѓамныњ ±иымдыќ ќ±ќыќтыќ нысанында
ќ±рылѓан, осы сауда-саттыќты ±иымдастырушыныњ сауда ж‰иесін
паидалана отырып, оларды тікелеи ж‰ргізу арќылы сауда-саттыќты
±иымдыќ –жєне техникалыќ жаѓынан ќамтамасыз етуді ж‰зеге
асыратын зањды т±лѓа;
• фьючерс – баѓалы ќаѓаздардыњ ±иымдастырылѓан рыногында аиналысќа
т‰сетін туынды баѓалы ќаѓаз, оны сатып алушы белгілі бір мерзім
µткеннен кеиін мєміленіњ талаптарына сєикес базалыќ активті
сатуѓа µзіне міндеттеме алады;
• хеджерлеу – м‰ліктік м‰дделерді жаи-к‰иі ќаржы ќ±ралдарымен
мємілі жасау арќылы баѓалы ќаѓаздар рыногыныњ субъектілерініњ
кірістері мен шыѓыстарыныњ туындауына баиланысты болатын
баѓаныњ, аиырбастау баѓамыныњ, сыиаќы ставкаларыныњ немесе µзге
де ыќтимал кµрсеткіштердіњ µзгеруі кезіндегі тєуекелдерден
ќорѓау;
• баѓалы ќаѓаз – м‰ліктік ќ±ќыќты куєландыратын белгілі бір
жазбалармен басќа да белгілеулердіњ жиынтыѓы;
• орталыќ депозитарии – баѓалы ќаѓаздар рыногыныњ ќаржы
ќ±рылымдары мен мємілелерді тіркеуді, депоненттердіњ (олардыњ
клиенттерініњ) ќаржы ќ±ралдары боиынша ќ±ќыќтарын есепке алумен
растауды, ќ±жатты нысанда шыѓарылѓан ќаржы ќ±ралдарын
материалсыздандыру мен саќтандыруды, оныњ ішінде депоненттер
арасындаѓы ќаржы ќ±ралдарымен мємілелер боиынша клирингті,
сондаи-аќ тиісті лицензиясы болѓан кезде баѓалы ќаѓаздарды
±стаушылар тізімдерініњ ж‰иесін ж‰ргізуді ж‰зеге асыратын кєсіби
ќатысушысы;
• эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздар – бір шыѓарылым шегінде біртекті
белгілер мен реквизиттері болатын, осы шыѓарылым ‰шін бірыњѓаи
жаѓдаилар негізінде аиналысќа т‰сетін баѓалы ќаѓаздар;
• эмиссиялыќ консорциум – андерраитерлердіњ эмитентке эмиссиялыќ
баѓалы ќаѓаздарды шыѓару мен орналастыру жµнідегі ќызмет кµрсету
маќсатында бірлескен ќызмет туралы шарт негізінде ќ±ралѓан
бірлестігі;
• эмитент – Қазақстан Республикасының зањдарына сєикес эмиссиялыќ
баѓалы ќаѓаздарды шыѓаруды ж‰зеге асыратын зањды т±лѓа.
Қазақстан Республикасының баѓалы ќаѓаздар рыногы туралы зањдар
Қазақстан Республикасының конституциясына негізделеді жєне Қазақстан
Республикасы Азаматтыќ кодексінен, µзге де нормативтік ќ±ќыќтыќ
актілерінен т±рады;
• егер Қазақстан Республикасы бекіткен халыќаралыќ шартта
осы Зањдаѓыдан µзгеше ережелер бедлгіленсе, халыќаралыќ
шарттыњ ережелері ќолданылады; егер Қазақстан
Республикасының Зањ актілерінде µзгеше белгіленбесе, осы
зањныњ нормалары банктер, банк операцияларыныњ жекелеген
т‰рлерін ж‰зеге асыратын ±иымдар, саќтандыру (ќаита
саќтандыру) ±иымдары, инвестициялыќ ќорлар, жинаќтаушы
зеинетаќы ќорлары шыѓаратын мемлекеттік баѓалы ќаѓаздарды
эмиссиялыќ баѓалы ќаѓаздарды шыѓару, орналастыру, аиналысќа
жіберу жєне µтеу процесінде туындаитын ќ±ќыќтыќ
ќатынастарѓа ќолданылады.
1.2 Халық Банкісінің бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларының
ережелері.
Басқарма құрылымы 10.07.1998.ж. №281-1 Қазақстан Республикасының Заңы
Акционерлік қоғам туралы Қазақстан Республикасының Заңына және Банк
басқармасы орындарының жарғысына сәйкес мыналар болып табылады:
- Жоғары орын басқармасы – акционерлердің ортақ жиналысы.
- басқарма орны – директорлер Кеңесі
- атқарушы орын – Басқарма.
- бақылаушы орын – Ревизиялық комиссия.
Акционерлердің ортақ жиналысы. Дайындық тәртібі мен жылдық кезектен
тыс және қайталанған акционерлердің ортақ жиналысын өткізілуі, ортақ
жиналысты өткізілу туралы мәліметтердің жеткізілуі және кворум анықтамасы
10.07.1999.ж. №281-1Акционерлік қоғам туралы Қазақстан Республикасының
Заңына қатысты сұрақтарды шешу мәселесімен Банк қызметін және
акционерлердің ортақ жиналысының компетенциясын шығарушы Банк жарлығын
ортақ басшылық жүзеге асырады. Сайлау тәртібімен директорлар кеңесінің
құрамы Банк жарлығымен заңдар талабына негізделген акционерлердің ортақ
жиналысымен анықталады.
Банктың атқарушы орны.
Банк қызметінің қазіргі басшылығын коллегиалдық, атқарушы орын
басқарма атқарады. Басқарма акционерлердің ортақ жиналысы мен Банк
директорлер кеңесінің шешімін орындайды. Басқарма заңдар бойынша
қалыптасқан банк тәртібі атынан әрекет етеді және акционерлердің ортақ
жиналысы мен Банк директорлерінің кеңесінде қабылданған басқа да
құжаттармен және ережелермен айналысады.
Ревизиялық комиссия.
Банк басқармасының қаржылық шаруашылық қызметін бақылауын, ревизиялық
комиссияның функциясын жүзеге асуын акционерлердің ортақ жиналысында
бекітілген тәуелсіз аудитор атқарады. Ревизиялық комиссия мүшесі болып
директорлер Кеңесі мен Банк Басқармасы мүшелері сайлана алмайды.
Банктің ассоциацияларға, бірлестіктерге және қоғамдық ұйымдарға
тиістілігі.
Банк мыналардың қатысушысы болып табылады:
- Физикалық тұлғалардың аманатына кепілдік беретін Қазақстан фондының;
- Қазақстандық фондтық Биржаның;
- Қазақстан Республикасының финансистер Ассоциациясының
- Халық Банктің финанстық өнеркәсіптік Ассоциациясының;
- SWIFT – тің дүниежүзілік төлемдік системасының
- WESTERN UNION ақшалай аударудың дүниежүзілік систе-масының;
3. Банктің құрылуы мен дамуының тарихы.
Акцирнерлік қоғамының Халық банкі акционерлік банкінің құқылы орын
басушысы болып табылады. Ең алғаш регистрация болған күні 10.10.1991ж.
26.03.1996ж. акционерлердің ортақ жиналысында Халық банкі акционерлік
қоғам атына өзгертілді және 18.06.1996ж №1335-1930 акцирнерлік қоғамының
юристік тұлға ретінде Қазақстан Республикасының юстиция Мминистерствосының
Қарағанды обылысындағы Басқарма юстициясында қайта тіркелді. Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банк қағидалары негізінде Екінші дәрежелі
банктердің халық-аралық стандарттарға өту тәртібі туралы №292 12.12.1996ж.
Ақмола Банк ААҚ Фениксбанк АБ базасы бойынша құрылған.(1,2)
Жалпы ережелер:
Қазақстан Халық Банк АҚ – юристік Қазақстан Республикасындағы
банктер мен банктік қызмет туралы заңды күші бар. Қазақстан
Республикасының Президентінің Жарлығына сәйкес коммерциялық ұйым болып
табылатын юристік тұлға банктік қызметті іске асыруға толық құқылы.
Банктің ресми статусы Ұлттық Банктің оның ашылуына рұқсат беруімен,
Министрлік юстицияда банк есебіндегі юристік тұлғаның мемлекеттік
регистрациясы және банктік операция жүргізу үшін Қазақстан Республикасының
Ұлттық Банктің қолдағы бар лицен-зиясымен анықталады. “Халық банкі”
Қазақстан Республикасының тұтас банктік системасына кіреді және депозиттік
банк болып табылады. Ұйымдық – құқықтық формасы – акционерлік қоғам.
Банктің толық фирмалық атауы:
Қазақ тілінде: Акциоенрлік қоғам Халық банкі
Орыс тілінде: Акционерное общество Народный банка
Банктің қысқартылған фирмалық атауы:
Қазақ тілінде: АҚ Халық банк
Орыс тілінде: АО Халық банк
Банк қызметі конституциясымен және Қазақстан Республикасы заңдарының
актілерімен, 1995ж 31 августінен Қазақстан Республикасындағы банктер мен
банктік қызмет туралы күшіне енген Қазақстан Республикасы президентінің
басқа актілерімен, халықаралық шарттармен, Қазақстан Республикасы бекіткен
келісімдермен, сонымен қатар негізгі Жарлық бойынша оның компетенциясына
қатысты сұрақтарды Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығымен және
заңдар актілерімен шешу және қалыптастыру үшін шығарылған Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банктің нормативті актілермен реттеледі.
Банктің мекен жайы – Оңтүстік Қазақстан облысы Жетісай қаласы
М.Әуезов көшесі нж. Банктің Жетісай қаласы басқармасындағы
корреспонденциялық есеп шоты №292199
Банктің ресми тілдері қазақ тілі, орыс тілі болып табылады.
Банк шектеусіз мерзімге құрылады.
Банктік қызмет:
Банктік қызмет болып банктік операциялардың жүзеге асуы, сонымен
қатар Қазақстан Республикасындағы банктер мен банктік қызмет туралы
заңды күші бар. Қазақстан Республикасы Жарлығында қалыптасқан басқа да
банктер операциялары табылады. Халық банкі төмендегі операцияларды жүргізу
үшін банкке лицензия беру құқығына ие.
Банк мынадай операция түрлерін жүзеге асырады:
- юристік тұлғалардың депозитін қабылдау;
- физикалық тұлғалардың депозитін қабылдау;
- банктердің корреспонденциялық есебін және банктік емес финанстық
мекемелердің, сондай-ақ банктердің металдық есеп-шотын ашу және жүргізу.
- кассалық операциялар: қабылдау, қайта есептеу, айырбастау,
алмастыру, банкноттар мен монеттерді орау мен сақтау.
- аудармалық операциялар: юристік және физикалық тұлғалардың ақшалай
аудару жұмысы бойынша тапсырыстарын орындау.
- есепке алу операциялары: вексельдерді және басқа да юристік және
физикалық тұлғалардың қарыздық міндеттерін есепке алу.
- несиелік операциялар: кредиттердің ақшалай формада қойылуы;
- инвестициялық қаражат жарлықшыларының немесе иелерінің тапсырысы
бойынша капиталды салымдардың қаржыландырылуы;
- сейфтік операциялар: құнды қағаздар, құжаттар мен клиенттердің
бағалыларын, оның ішіне сейфтік жәшік, шкаф және жайын арендаға беруін
қосып сақтау бойынша қызмет;
- чектердің эмиссиясы;
- инкассаға, акцептке және төлем құжаттарын растауға қабылдау;
- төлем карточкаларын шығару;
- банкнот, монета және құндылықтардың қайта жіберілуі мен
инкассациясы;
- шетел валютасымен ұйымның айырбас операциялары.
Негізгі жарғылықтың көрсетілген Банк Қазақстан Республика-сының
Ұлттық Банк інің лицензиясын алған кезде мына операцияларды іске асыруға
құқылы:
* сатып алу, аманатқа, есепке сақтауға және қымбат бағалы металдарды
(алтын, күміс,платина, платиналық топтан жасалған металдар) тұтастай
түйіршік түрінде, ұнтақтап, тұздап, қымбат бағалы металдан жасалған
монеталарды, сондай-ақ қымбат тастар мен қымбат металдардан тұратын
зергерлік бұйымдарды сату және қабылдау;
* кепілдемелік операциялар: кепілдік және басқа міндеттеме-лерді
ақшалай түрде орындауды қарастыратын үшінші тұоғаға беру,
* келісілген мерзімге жалға берілетін жалдаушының меншігін сақтау
құқығымен мүлікті жалға беру;
* меншіктік құнды қағаздар эмиссиясын (акциялар, облигациялар,
векселдер және депозиттік сертификаттар);
* факторлық операциялар; сатып алушыдан тауарды (жұмыс,қызмет)
төлемеу тәуекелімен қабылдап, төлеу талабына құқықты мүліктену;
* форфейтингтік операциялар: сатып алушының тауарларға, жұмыс
қызметке вексел сатып алу жолымен ұзақ мерзімдік міндеттеме бойынша төлеу.
Акциялар.
Жарғылық фонд 179000 қарапайым атаулы және 1000 ерекше артықшылығы
бар акциялардың әрқайсысы 0 теңгеден бөлінген.
Акция иелеріне акцияның жалпы номиналды бағасына сертификат
беріледі. Аталған акция қозғалысы акционерлердің реестрінде қойылады.
Банк акциялары тек оның бағасымен толық төленгеннен кейін ғана
беріледі.
Дивидентке оның төлемінен жарияланған күнінен ресми түрде кеміне 30
күн ішінде қалыптасқан акция құқылы.
Банк акционерлері Банктен қосымша шығарылған акцияларды сатып алуға
толық құқыққа ие.(1,2)
Акциялардың алғашқы сатылуы оның номиналды бағасынан төмен емес
бағада және барлық акционерлерге ортақ бағада шығарылуы мүмкін. Акцияларға
тек ақша түрінде төленеді.
Табысты тарату және шығындардың орнын толтыру.
Банктің баланстық және таза пайдасы заңдарда қаралған тәртіп бойынша
анықталады.
Банктің таза табысы (бюджетке салықтарды және басқа төлемдерді
төлегеннен кейін) банктің басқаруына қалады және резервтік фондқа
ауыстырылады, дивидент түрінде банк акционер-лердің ортақ кеңесінде
қарастырылған шешім бойынша өндірістің дамуына және өзге мақсатқа
бағытталады.
Банк қызметі кезінде туындауы мүмкін залалдар Резервтік және басқа
фондтардың немесе акционерлердің ортақ кеңесінің шешімі бойынша толық
жарналар есебінен бүркеледі.
Дивидент болып оның меншігінде табылатын акционерлер арасында
пропорционалды акциялар санымен таралған таза табыстың бір бөлігі
табылады.
Дивиденттер Банк басқармасы ұсыныс бойынша акционерлердің ортақ
жиналысында анықталған жылдық қорытынды көлемінде төленеді. Дивидент
ұсынылғанынан үлкен бола алмайды, акционерлердің ортақ жиналысымен
кішірейе алмайды.
Ерекше артықшылығы бар акциялар бекітілген дивиденттер және
облигациялар бойынша проценттер олардың шығарылуымен қалыптасады.
Дивиденттер Банк балансында болып табылатын немесе назар аударуға
шығарылмаған акциялармен төленбейді.
Табыстың бір бөлігі Банк қызметкерлерінің арасында сарапатау немесе
акция түрінде бөлініп таратылуы мүмкін.
Банк фондтары.
Банк міндетті түрде дивиденттер төлегенге дейін табыс есебінен
Резервтік фонд қалыптастырады. Резервтік фондтың тәртібі мен кішкентай
өлшемі Халық банкімен қалыптастырылады. Фондтың қаражаты Банктың
міндеттері мен банктік қызметтің іске асуына байланысты шығындардың орнын
толтырумен қамтамасыз ету үшін қолданылады.
Акционерлердің ортақ жиналысының шешімі бойынша банк табысынан
өндірістің даму фонды және әлеуметтік даму, құрал-жабдықтар жасаумен
негізгі қаражат, сондай-ақ Банк қызметкерлердің әлеуметтік қажеттіліктері
жасалады. Фондтарды пайдалану және жасау тәртібі туралы ережелер
акциянерлердің ортақ жиналысымен бекітіледі.
Акционерлермен клиенттердің қызығушылығын қамтамасыздандыру. Банк
үнемі өз уақытында дайын боуды қолдайды және Қазақстан Республикасының
Халық банкінің пруденциалды нормативтерімен қалыптасқан өзінің балансының
құрылымын жүйелеу жолымен өзіне қабылдаған міндеттерін толық орындауын
қолдайды. Банк міндетті түрде Халық банкіде қалыптасқан резервтік талаптың
ең кіші көлемін бақылай отырып, банктік жүйедегі кредиттік ресурстарды
жүйелейтін фонд жасайды.
Қазақстан Республикасы заңдарымен қаралмаған жағдайда келісімі
негізінде жүзеге асырылады. Банктегі юристік және физикалық тұлғаның
ақшалай қаражатына және басқа мүлкіне, арест сот шешімі негізінде және
ұйымдардың қойылуымен салынуы мүмкін.
Барлық шығындық операциялар корреспонденттерді қоспағанда кедендік
және салықтық орындардың шешімімен тоқталуы мүмкін, ал жазалау тек
Қазақстан Республикасының заңдарында қаралған негіз бойынша ғана болуы
мүмкін. Банктегі юристік және физикалық тұлғалардың ақшалай қаражаттары
мен басқа да мүліктерінің шығарылуы мүмкін.
Банк өзінің клиенттері мен корреспонедеттерінің депозиттерін және
конфискациясы сот шешімінің заңды күшіне енуі негізінде ғана операция
бойынша құпияларына, сондай-ақ сейфтік жәшіктегі, шкафтағы және банк
мекемелерінде сақталатын мүліктің құпиялары-на кепілдік береді.
Банкке есепшот номері және нақтылық туралы анықтамалар аманат
иесінің есеп-шоты банк басқармасының төрағасы немесе кредит алуға
дәлелдейтін құжаты көрсетілген жағдайда ғана, оның орынбасары қол қойған
жазбаша мұқтажы негізінде қарыз алушы гарантпен кепілге алушыға беріледі.
Юристік тұлғаның есеп-шотындағы ақшалай қаражаттың қозғалысы мен
қалдықтары туралы анықтамалар мыналарға беріледі:
- оның өндіріс жұмысындағы алдын-ала тергеу мен анықтау орындарына;
- сот анықтамасы негізінде олардың өндіріс жұмысындағы сот-тарға;
- тексеруші тұлғаның салық салуымен байланысты сұрақтармен
айналысатын салық орындарына;
- сыртқы экономикалық қызмет атқаратын кеден орындарына.
Физткалық тұлға есеп-шотындағы ақшалай қаражаттың қозғалысы мен
қалдықтары туралы анықтамалар, сондай-ақ сейфтік жәшік, шкаф және банк
мекемелерінде сақталатын оның мүліктерінің бағасы мен характері туралы
мәліметтер мыналарға беріледі:
- нотариуспен расталған сенімхат негізінде физикалық тұлға өкілдеріне;
- егер физикалық тұлғаның есеп-шотындағы немесе банкте сақтауда
тұратын ақшалай қаражаттарына немесе басқада мүлік-теріне арест салынса
немесе мүлікке конфискация шығарылған жағдайда оның өндірісіндегі
қылмыстық ісіндегі алдын-ала тергеу мен анықтау орындарына;
- сыртқы экономикалық қызмет атқаратын кеден орындарына; Физикалық
тұлғаның есеп-шотының нақтылығы және ондағы ақшалай қаражаттың қалдықтары
туралы анықтамалар, сондай-ақ сейф жәшігінде, шкафтарда және банк
мекемелерінде сақталатын оның мүліктерінің бағасы мен характері, нақтылығы
туралы мәлімет-тер аманат иесі дүниеден өткен жағдайда беріледі, аманат
етуге көрсетілген тұлғаға;
- оның өндірісіндегі мұралдық тұлғасындағы нотариус кеңсесі мен
соттарға;
Банктің кредиттік қоры.
Банктің кредиттік қоры мыналардың есебінде қалыптасады:
- банктің өз қаражатымен, басқа банктердің акцияларын және
облигациялары бар негізгі фондтар шығарған бағаларды қоспағаанда;
- банк есебіндегі, соның ішінде депозит түрінде шығарылған
қаражаттар, ұйымдар қаражатымен,
- белгілі бірмерзімге және талап еткенге дейінгі қатысты
азаматтардың аманатымен.(1,2,3)
Банктің несиелік операциялары Бақылаушы Кеңеспен бекітілген оның
ішкі кредиттік саясатына жүзеге асырушы ұйымы болып, банктің кредиттік
комитеті табылады.
Банк мыналарға құқылы:
- кредитберетін ұйымдардан олардың төлей алатын мүмкіндігін
растайтын құжаттар, баланстар және есеп алуға, сондай-ақ қойылатын
кредиттерді қалыптастыруға;
- банк кредиттердің қатысуымен жүзеге асатын ұйымдардың техникалық
қайта жабдықталуына және реконструкцияларына, кеңейтуге, құрылыс бойынша
проектілік шешімдерге эңкспертиза жүргізуді талап етуге; сондай-ақ
кредиттік келісім бойынша өзінің кредиттік келісім бойынша өзінің
кредиттік, міндеттерін орындамайтын қарыз алушыларға байланысты мыналарға
құқылы:
* жаңа кредиттерді еркіне қоймауға,
* қарыз алушының кез-келген есеп-шотындағы ақшалай қаражаттарына
шара қолдануға;
* Қазақстан Республикасының сүйене отырып төлей алу мүмкіндігі жоқ
қарыз алушының банкротын мойындатуы туралы арызбен сотқа арыздануға.
Акционерлердің ортақ жиналысының төтенше компетенциясына мыналар
жатады:
• Банк Жарғының фонд көлемінің өзгерісі туралы,
• Банктің Жарғылық фонд көлемінің өзгерісі туралы;
• Қосымша акциялардың шығарылуынан бұрын шығарылған акциялардың
бөлінуі мен қосылуы туралы;
• Облигациялық заемдарды шығару тәртібі туралы;
Бақылаушы Кеңес пен Банк Басқармасының ықыласы бойынша акционердің
ортақ жиналысында қарастыруында Банк қызметінің басқа да сұрақтары
енгізілуі мүмкін.
Жылдық ортақ жиналыстар жыл сайын ең кем дегенде бір айдан кейін
Банк балансының жылдық қорытындысын шығару үшін Басқарма тарапынан
шақырылады. Ортақ жиналыстар арасы 15 айсыз өтілмейді. Жылдықтан басқұа
барлық жиналыстар Банк Басқармасымен, ревизиялық комиссиямен немесе
кемінде 70 акциясы бар акционерлермен шақырылады.
Сондай-ақ жазбада жиналыстың өтетін жері, күні мен уақыты
көрсетілген ортақ хабар жасалуы тиіс. Көрсетілген хабарлама Акционерлердің
Ортақ Жиналысының шақырылуына кем дегенде 20 күн қалғанда жасалуы керек.
Ортақ жиналыс сол күнгі шақыру қағазға енбегендердің сұрақтарын
қабылдамауға құқылы.
Акционерлердің Ортақ Жиналысы онда 50 пайыздан жоғары акционерлер
немесе дауыстың 60 пайызынан жоғарысына ие заңды өкілдер қатысқанда ғана
толық құқылы болып табылады. Кворум жоқ болған жағдайда Банк басқармасы
қатысушы акционерлердің кез-келген жағдайында шешім қабылдауға құқылы
Акционерлердің ортақ Жиналысын шақыруға міндетті.
Егер Банктің Бақылаушы Кеңесінің мүшесі қызметінен босатылған
жағдайда ол сайланған уақытқа дейін Акционерлердің Ортақ Жиналысының
шешімімен, оның орнына Бақылаушы Кеңестің қалған мерзімдегі құқығына
Акционерлердің Ортақ Жиналысы Бақылаушы Кеңеске жаңа мүше сайлайды.
Бақылаушы Кеңестің төтенше компетенциясы.
- банктің стратегиялық және тактикалық басқаруы және оның дамуы
бойынша өлшемін қайта жасайды және бекітеді. (басқа банктермен
корреспонденттік қатынастардың дамуы, дилингтік және басқа операциялардың,
ішкі кредиттік саясаттың, операция жүргізудегі ортақ шарттар, ішкі
ережелер мен банк қағидалары, міндеттемелік инструкциялардың дамуы)
- филиалдарды, банк өкілдіктерін ашу туралы сұрақтарды шешеді және
олардың ережелерін бекітеді;
- банк басқармасы төрағасы қызметіне банк акционерлерінің ортақ
жиналысына, кандидатурасын ұсынады;
- кредиттік бақылаудағы қызметке бақылау жасайды;
- ішкі банктік аудит қызметіне бақылау жасайды;
- басқарма қызметіне бақылау жасайды, ерекше жауапты шаруашылық
келісімге, кепілдік бітімге, аманат тапсыруды бітіруге рұқсат береді.
Банк акционерлерінің ортақ жиналысы атқарушы орынның қызметін
бақылау мақсатымен Ревизиялық Комиссия жасайды.
Ревизиялық комиссияның өзінің ықыласы бойынша немесе 60% акцияға ие
акционерлердің талабы бойынша тексеру жүргізуі акционерлердің ортақ
жиналысының тапсырысы бойынша іске асыралады. Ревизия нәтижесі бойынша
ревизиялық комиссия акционерлердің ортақ жиналысының бақылаушы кеңестің
немесе банк басқармасының кезектен тыс жиналыс өткізуі талап етуге құқылы.
Басқарма банктің атқарушы орны болып табылады, Акционерлердің ортақ
жиналысы мен банктің бақылаушы кеңесінің төтенше компетенциясына
кіретіндерден басқа, оның қазіргі қызметінің барлық мәселесін шешеді.
Басқарма Акционерлердің ортақ жиналысы мен банктің бақылау кеңесі
алдында өзіне жүктелген мәселелерді орындауға жауапкершілік алады.
Басқарма оған басқарма төрағасын, төраға орынбасарларын және
басқарманың басқа мүщелерін қосқанда 5 адамнан тұрады.
Банк басқармасы:
- акционерлердің ортақ жиналысы мен банктің бақылау кеңесі
қарастырған негізгі шынайы жарғыға байланысты алдын-ала жүргізілетін
тәртіп бойынша барлық мәселелері қарастырады, және солардың негізінде
тиісті материалдар мен ұсыныстар дайындайды;
- келісімдердің, есептің, нақтылық және банк қызметінің басқа да
негізгі мәселелерін шешеді;
- банк құрылымдық бөліктері туралы ережелер мен ішкі инструкцияларын
бекітеді;
- акционерлердің ортақ жиналысы мен банктің бақылау кеңесінің
төтенше компетенциясына кіретініне басқа, банктің қазіргі таңдағы
қызметінің барлық өзге мәселелерін шешеді.
Басқарма шешімі Басқарма төрағасымен, оның орынбасарымен, сондай-
ақжиналыс хатшысының қолымен қойылған хаттамалармен хатталады.
Банк Басқармасының Төрағасы.
- өзінің өкілеттігіне байланысты Банктің барлық қызметін басқарады,
- барлық ұйымдарда Банкті көрсеттеді және Банк Басқармасы
Төрағасының орынбасарларына жүктеледі;
- қалыптасқан тәртіппен банк жұмысшыларын белгілейді және босатады,
дисциплиндік жазалар жүктейді.
Банк қызметін тексеру.
Банк қызметіне бақылау мен тексеру Қазақстан Республикасы-ның Ұлттық
Банкімен іске асады. Банк қызметінің тексерілуі қазіргі таңда жүріп жатқан
заңдарға байланысты Қазақстан Республикасы-ның Ұлттық Банкімен және басқа
да ұйымдармен іске асады.(1,2,3)
1997 жылы Қазақстан Халық банкі алғаш рет кредит тартудың синдикаттық
заем рыногына шықта. Банктің жарғылық капиталы
3 011,9 млн. теңгеге дейін жетті. Бір ғана 1998 жылдың өзінде банк
552,5 мллн. теңгеден астам пайдаға қол жеткізді. Бұл 33 млрд. теңгеден
астам сомаға кредит беруге мүмкіндік жасады. Бағалы қағаздар қоржыны 8
941,2 млн. теңгені құрады.
2000 жылы Қазақстан Халық банкінің Басқармасын Әнуәр Ғалимоллаұлы
Сәйденов басқарады.
Ә. Сәйденов келген соң Халық банкінің активі (нетто) акциялардың
бесінші эмиссиясын шығару есебінен 1,8 млрд. теңгеге өсті. Сөйтіп банктің
жарғылық капиталындағы мемлекеттің үлесі акциялар пакетінің 50%-нан 33,33%
- ға дейін азайды.
2001 жылы Халық банкі шұғыл бетбұрыс жасады. Жүргізілген жекешелендіру
банк бизнесінің құрылымын қайта қарауға мүмкіндік жасап, клиенттерге сапалы
қызмет көрсету аясын бұрынғыдан да кеңейте түсті.
Қараша айында банктің Қазақстан Республикасының Үкіметіне тиісті
акцияларын сату жөніндегі аукцион өтті. Мемлекеттік акциялар пакетінің
33,33% - ының бастапқы сату бағасы 5 млрд. 180 млн. Теңге ($35 млн.) болса,
нәтижесінде 6 млрд. 90 млн. 550 мың теңгеге ($ 41 млн.) сатылды. Халық
банкінің шектемелі акциялар пакеті Dakot, “Карат 24” және “Ағыс LTD”
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерінен құралған компаниялар тобының
иелігіне көшті.(17,18)
“Қазақстан Халық Банкі АҚ-тың 2005 және 2004 жылдардағы 1 қантардағы
жағдайы бойынша табыстар мен шығыстар туралы топтастырылған есебі.
Мың теңге
Баптардың атауы Ескерту 2004 жыл 2003 жыл Ауытқулар
(+,-)
1 2 3 4 5
Пайыздық табыстар 32596831 24103502 -8493329
Корреспондеттік шоттар мен 1 601864 194412 -407452
орналастырылған салымдар бойынша
Банктерге берілген займдар мен 2 338279 25447 -312832
қаржылық жалдау бойынша
Қызмет көрушілерге берілген займдар 3 27772097 21445072 -6327025
бойынша
Бағалы қағаздар бойынша 4 3849145 2285412 -1563733
РЕПО операциясы бойынша 5 9432 23027 +13595
Басқа да пайыздық кірістер 6 26014 130132 +104118
Пайыздық шығыстар 13053497 9184375 -3869122
Қызмет көрушілердің шоттары бойынша 7 8025633 6629319 -1396314
Банктерден алынған займдар бойынша 8 2788604 1459475 -1329129
Банктерден тартылған корреспонденттік 9 77172 139079 +61907
шоттар мен салымдар бойынша
Шығарылған берешек бағалы қағаздар 10 926074 28711 -897363
бойынша
Субординацияланған берешек бойынша 11 1007819 630810 -377009
Басқа да пайыздық шығыстар 12 228195 296981 +68786
Займдар бойынша шығындарға резерв 19543334 14919127 -4624207
құралғанға дейінгі таза пайыздық кіріс
Займдар бойынша шығындарға резервтерді13 7912735 4593313 -3319422
қалыптастыру
Пайыздық таза кіріс 11630599 10325814 -1304785
Алынған дивидендтер 14 0 0
Қызмет көрсету және комиссиялық 15 10793194 7582886 -3210308
алымдар бойынша кірістер
Қызмет көрсету комиссиялық төлемдер 16 1312950 1095301 -217649
бойынша шығыстар
Бағалы қағаздарды сатып алу сатудан 17 238605 -74083 -164522
түскен табыстар шығындар (НЕТТО)
Сауда-саттыққа арналған және сату үшін18 -7449 1392939 +1385490
қолда бар бағалы қағаздары құнының
өзгеруінен табыстар шығыстар (НЕТТО)
Шетелдік валюталармен операциялар 19 1219723 1223983 +4260
бойынша түскен табыстар ,шығыстар ,
нетто
Шетелдік валютамен көрсетілген 20 492401 -127792 -364609
қаржылық активтерді қайта бағалаудан
түскен табыстар, шығыстар, нетто
Ассоцияланған ұйымдарға қатысумен 21 196153 0 196153
байланысты кірістер
Басқа кірістер 22 1242570 532476 -710094
Сыйақы алумен байланысты емес таза 12868247 6435103 -6433144
табыс (шығыс)
Операциялық шығыстар 23 11611627 9208454 -2403173
Оның ішінде: 24 6428474 4785734 -1642740
Еңбек ақы төлеу және іссапарларға
шығыстар
Амортизациялық аударым және тозу 25 1111526 1007296 -104230
Салық және басқа міндетті төлемдер 26 1792872 1513474 -979398
бойынша шығыстар, корпоративтік табыс
салығын есептелмегенде
Басқа шығыстар 27 1768415 1876576 +10816
Операциялық пайда 11118804 8675887 -2442917
Басқа операциялар бойынша шығындарды 28 1027989 404238 -623751
резервтерді қалыптастыру
Салық салынғанға және азшылықтың 10090815 8271649 -1819166
үлесіне дейінгі кіріс
Пайдаға салық бойынша шығыстар 29 1997780 773465 -1224315
Азшылықтың үлесін шығарып тастағанға 8093035 7498184 -594851
дейінгі табыс
Азшылықтың үлесі 30 4892 37906 +33014
Таза пайданың (шығынның барлығы) 8088143 7460278 -627865
Басқарма төрағасы ____________
Бас бухгалтер
____________
“Қазақстан Халық Банкі” АҚ-тың 2005 және 2004 жылдардағы 1-қантардағы
жағдай бойынша топтастырылған жылдық бухгалтерлік балансы.
Мың теңге
Баптардың атауы Ескерту 2004 жыл 2003 жыл Ауытқулар
(+,-)
Активтер 5
Касса және ұлттық (орталық) 1 19209974 9618598 -9591376
банктердегі қалдық
Аффинириленген қымбат металдар 2 29065 19221 -9844
Сауда-саттықтың бағалы қағаздары 3 34629423 39914328 +5284905
(мүмкін болатын шығындарға резервте
шегеріп тастайды)
Кері РЕПО шарты бойынша бағалы 4 222449 -222449
қағаздар
Туынды қаржылық құралдар 5 9092 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz