Азықтарды жіктеу түрлері. Азық дайындау технологиясы. Азық құрамы мен қоректілігі

1. Азық туралы ұғым, оны топтастыру. Азық тепе.теңдігін және жоспары
2. Азық дайындау технологиясы, оның құрамы мен қоректілігіне тигізетін әсері,
3. Азық сапасын шаруашылық және зоотехниктік тұрғыдан бағалау әдістері.
4. Көк азық, олардың химиялық құрамы мен қоректілігі және малға дайындап беру технологиясы, азықтандыру нормасы.
5. Көк шөп конвеирін және мәдени жайылымдарды ұтымды пайдалану жолдары.

Мал азығын шығу тегі мен түрі, физикалық жағдайы, фи-зиологиялық игерілімдігі, қоректік заттарының шоғырлануы мен арақа-тынасы секілді мал түлігіне қоректілік құнарлылығы мен жұғымдылығын айғақтайтын қасиеттеріне қарай топтастырып, жіктейді. Арнайы өдебиетте әр түрлі жіктеу жобасы берілгендіктен, біз азықтық қосындыларды аддымен шығу тегі бойынша келесі бес топқа бөлуді жөн санаймыз: 1) Өсімдік тектес жемшеп; 2) Жануар тектес азық; 3) Синтетикалық қосындылар (химиялық және микробиологиялық түзу өнімдері); 4) Минералдық қосындылар; 5) Биологиялық әсерлі затгар (витаминдер, премикстер).
Бұл азықтар жөне азықтық қосындылармен қоса мал азықтандыруда олардың қосындысынан құрастырылатын құрамажем мен тағамдық (ас-ханалық) қалдықтар қолданылады. Биохимиялық тұрғыдан азықтық қосындыларды жіктеуде олардың басым көпшілігі қарапайым қосынды-ларды игеріп қоректенетін автотрофты болып келгенмен, мал қорегінде дайын органикалық қосындылармен қоректенетін (әсіресе, күйісті мал қорегінде) гетеротрофты организмдер де пайдаланылатынын ескеру қажет.

Өсімдік тектес жемшөп. Өсімдік тектес жемшөпке табиғи және екпе (мәдени) өсімдіктердің мал азығына тікелей жегізіліп (жайылып) немесе шауып туралып берілетін бөліктері (жапырағы, сабағы, тамыры, түйнегі, қылқаны, бұтағы, т. б.) жатады. Физикалық жағдайы мен қоректік заттардың шоғырлану дөрежесіне сәйкес өсімдік тектес жемшөп аумақты
(объемистые) және құнарлы (концентрированные) топқа бөлінеді.
Аумақты жемшөпке 1 кг құрғақ затындағы қорытылатын қоректік
заттары 0,5 кг-нан төмен, сондықтан да қуаттылығы 0,65 азық өлшемінен
(7,3 МДж-ден) аспайтын ылғалды (шырынды) немесе жасунықты азықтар жатады. Аумақты азыққа барлық көк шөп (зеленый корм), ірі шөп (гру-бый корм) пен шырынды (сочный корм) кіретіндіктен, бұл азық тобы шаруашылық азық қорының (кормовая база) негізін құрайды. Бойында өсімдік шырыны сақталатындықтан көк шөп пен шырынды азықты ылғалды, ал кептіріліп, іріленген ірі шөпті (грубые корма) жасунықты аумақты жемшөп тобына жатқызады.
Ылғалды азыққа құрамыңдағы 40%-дан астам ылғалы, негізінен, прото-плазма мен өсімдік сөліндегі химиялық байланыстағы су түрінде болатын шырынды жемшөппен қатар ылғалдылығы өндеу барысындағы судан тұра-тын техникалық өндіріс қалдықтары жатады. Оларды сулы (водянистые) азықтық қалдықтар деп атайды. Шырынды азықтарға көкшөп (балауса), тамыртүйнек жемістілер, сүрлем, пішендеме (біздің жіктеуімізше), химиялық жолмен консервіленген көк азық жатса, сулы азықтарға спирт (ашыту), қант, крахмал, сыра өндірісінің барда (қойыртпақ), жом (сығынқы), мезга, сыра бөртпесі секілді техникалық азықтық қалдықтары жатады.