Жапония — күн-шығыс елі
1 Халқы
2 Шаруашылығы
3 Жоғары білім беру жүйесі
4 Жапония университеттеріне түсу кезіндегі жалпы талаптар
5 Елімізге құрметтің ерекше белгісі
2 Шаруашылығы
3 Жоғары білім беру жүйесі
4 Жапония университеттеріне түсу кезіндегі жалпы талаптар
5 Елімізге құрметтің ерекше белгісі
Аумағы жағынан Жапонияны Батыс Еуропадағы ең ірі елдермен және АҚШ-тың штаттарымен салыстыруға болады. Алайда, ол құрамы мен кескін – келбеті жағынан олардан мүлде өзгеше. Жапония төрт ірі және төрт мыңдай ұсақ аралға қоныстанған аралдар елі. Бұл тұтасымен аралдар әлемі! Жапония салыстырмалы түрде табиғи ресурстарға кедей де, жағалауға бай. Жағалау сызығының ұзындығы (30 мың км) жағынан ол АҚШ сияқты үлкен елді басып озады және бүкіл Африкамен теңестіруге болады.
Жапонияның экономикалық – географиялық жағдайы (ЭГЖ-ы) ең алдымен, былайша айқындалады: Еуразия құрылығы мен Тынық мұхиттың түйіскен жеріндегі және Азия – Тынық мұхиты аймағының дәл ортасындағы Жапония орналасқан аралдар тізбегінің (доғасының) ұзындығы 3,5 мың км-ге созылады. Бұл Жапонияның халықаралық географиялық еңбек бөлінісіне қатысуы үшін өте үлкен мүмкіндік береді. Азияның ең шығысында Жапонияның орны оның «Күншығыс елі» дейтін атауынан да бейнелі көрініс тапқан.
Жапонияның экономикалық – географиялық жағдайы (ЭГЖ-ы) ең алдымен, былайша айқындалады: Еуразия құрылығы мен Тынық мұхиттың түйіскен жеріндегі және Азия – Тынық мұхиты аймағының дәл ортасындағы Жапония орналасқан аралдар тізбегінің (доғасының) ұзындығы 3,5 мың км-ге созылады. Бұл Жапонияның халықаралық географиялық еңбек бөлінісіне қатысуы үшін өте үлкен мүмкіндік береді. Азияның ең шығысында Жапонияның орны оның «Күншығыс елі» дейтін атауынан да бейнелі көрініс тапқан.
Жапония — күн-шығыс елі. Аумағы жағынан Жапонияны Батыс Еуропадағы ең ірі
елдермен және АҚШ-тың штаттарымен салыстыруға болады. Алайда, ол құрамы мен
кескін – келбеті жағынан олардан мүлде өзгеше. Жапония төрт ірі және төрт
мыңдай ұсақ аралға қоныстанған аралдар елі. Бұл тұтасымен аралдар әлемі!
Жапония салыстырмалы түрде табиғи ресурстарға кедей де, жағалауға бай.
Жағалау сызығының ұзындығы (30 мың км) жағынан ол АҚШ сияқты үлкен елді
басып озады және бүкіл Африкамен теңестіруге болады.
Жапонияның экономикалық – географиялық жағдайы (ЭГЖ-ы) ең алдымен, былайша
айқындалады: Еуразия құрылығы мен Тынық мұхиттың түйіскен жеріндегі және
Азия – Тынық мұхиты аймағының дәл ортасындағы Жапония орналасқан аралдар
тізбегінің (доғасының) ұзындығы 3,5 мың км-ге созылады. Бұл Жапонияның
халықаралық географиялық еңбек бөлінісіне қатысуы үшін өте үлкен мүмкіндік
береді. Азияның ең шығысында Жапонияның орны оның Күншығыс елі дейтін
атауынан да бейнелі көрініс тапқан.
Халқы
Табиғи өсу ерекшелігі, ұлттық құрамы, орналасуы. Жапония халқының саны
жағынан дүние жүзі елдерінің алғашқы ондығын аяқтайды. Алайда соңғы
онжылдықтарда халқының табиғи өсу сипаты күрт өзгерді. Жапония өсудің
екінші түрінен бірінші түріне өткен Азиядағы мемлекетке айналды.
Бұл демографиялық революция өте қысқа мерзімге өтті. Ол жапон қоғамының
аса ірі әлеуметтік – экономикалық қайта құрылуының, білім беру мен
денсаулық сақтау саласында үлкен жетістіктерге жетуінің нәтижесінде іске
асты. Жапония – дүние жүзінде балалар өлімінің көрсеткішінен ең
төмендігімен және өмір сүру орта жасы бойынша көрсеткішінің ең
жоғарылығымен танылған салауатты адамдар елі. Сондай-ақ оған мемлекеттік
демографиялық саясат үлкен әсер етті. Онда отбасының мәселелерін жоспарлау
жөніндегі сабақтар мектептің жоғары сыныптарында-ақ өткізіледі. Неғұрлым
кеш некелесу қатты насихатталады.
Жапония халқының ұ л т т ы қ қ ұ р а м ы мүлде бірыңғай. Бұл – типтік бір
ұлтты ел, мұнда жапондықтар халықтың 99% -ынан астамын құрайды. Жапон тілі
өте ерекше және басқа тілдік топтардың бірде-біреуіне қосылмайды. Әрі
иероглиф, әрі буындық әліппе ретінде пайдаланылатын қазіргі жапон жазуының
жүйесі де өте күрделі.
Елде ерте феодалдық кезеңнің өзінде енген екі негізгі дін бар: синтоизм
және буддизм. Дінге сенушілер бір мезетте қатар өмір сүріп жатқан осы екі
дінді де тұтынады; қайсысының әсері басым болса, соған көбірек ден қояды.
Жапония – балаларды ең ерте жастан бастап оқытып, тәрбиелеуге үлкен көңіл
бөлетін бірден-бір жоғары мәдениетті, жаппай сауатты ел. Жапонияда
университеттердің саны бүкіл Батыс Еуропадағыдан көп. Бұл ел – байырғы
мәдениетті, әсемдікті және тұрмыс дәстүрін берік сақтаған, жапондық өмір
салты дейтін түсініктің құрамына енетін ежелден келе жатқан мәдениеттті ел.
Жапондардың ұлттық дәстүрлерінің бірі – қоршаған ортаны , ағаштар мен
гүлдерді, жануарларды аялап, қорғау дәстүрі адамдардың бойына бала жастан
сіңіп, қалыптасады. Сондықтан Жапонияда әрбір маусым бойынша табиғатта
серуендеу кең өріс алған, мысалы: көктемде жабайы шиенің (сакура) гүлдеуін,
күзде үйеңкі орманын тамашалау ұлттық мекерелердің біріне айналған. Қазір
осылардың бәрі батыстан елес бере бастады.
Х а л ы қ т ы ғ ы з д ы ғ ы н ы ң орта есебі бойынша (1 шаршы км –ге 340
адамнан) Жапония дүние жүзінде алдыңғы орындардың бірін иеленеді. Шын
мәнінде мұнда халықтың тығыздығы едәуір жоғары, өйткені елдегі халық түгел
дерлік жағалық ойпаттар мен өзен аңғарларында шоғырланған.
Жапония соңғы онжылдықтарда у р б а н и з а ц и я қарқынының өте
жоғарлығымен ерекшеленеді. Осы көрсеткіштің нәтижесінде ол дүние жүзінде
алғашқы орындардың біріне шықты. Елде екі жүзден астам үлкен қала бар.
Қаланың жапондық үлгісінің көптеген өзіне тән сипаттары бар. Қалалардың
көбі орта ғасырларда феодалдық сарайлардың, монастырьлардың, пошта
жолдарының төңірегінде пайда болған. Олар өзінің құрылымдық формасы мен бір
және екі қабатты құрылысын әлі күнге дейін сақтап келеді. Екінші
дүниежүзілік соғыстан кейін көптеген үлкен қалалар американдыруға
ұшырады: олардың орнына банкілер, монополиялардың штаб – пәтерлері
орналасатын көп қабатты үйлер пайда болды. Алайда, бір ерекшелігі – жапон
қалаларында бірыңғай іскерлік орталығы жоқ.
Атап айтқанда, қазір халықтың негізгі бөлігі үлкен қалалар мен қалалық
агломерацияларға шоғырлануда. Олардың ірілері Хонсюдың оңтүстік жағалауын
бойлап үзіліссіз тізбек түрінде созылып жатыр. Олардың ішінде Токио, Осаки
және Нагой қалаларының айналасына шоғырланған үлкен үштік агломерациясы
ерекше көзге түседі. Қалай болғанда да, Жапония Токиодан басталады деп
тегін айтпайды.
Т о к и о – Жапон аралдарының ішіндегі ең үлкен Канто жазығында орналасқан
дүние жүзіндегі аса ірі қала. Ол 1869 жылы елдің астанасы болды және Шығыс
астана дегенді білдіретін осы атауына сол кезде ие болған. Өзінің тым
ретсіз салынуымен ерекшеленетін Токио – дүние жүзіндегі ең халқы көп
қалалардың бірі. Ол жоғарыға да (жер сілкінісіне төтеп берерлік 50-60
қабатты үйлер), төменге де (жер асты сауда орталықтары), жан – жағына қарай
да өсіп барады.
Осаки мен Нагой агломерациялары қасындағы Токионың басқа да
агломерацияларымен тұтасып, бұрынғылардан да ірі галактиканы – жағалауды
бойлау 600-700 км-ге созылып жатқан Токайдо мегаполисін дүниеге әкелді.
Мұндағы халықтың орташа тығыздығы 1 км2 –ге 800-1000 адамнан келеді, ал
ондағы адамның жалпы саны 55 млн-ға жетеді, бұл, мысалы, Италияның бүкіл
халқының санымен салыстыруға болады.
Шаруашылығы
XXI ғ-ға барар жолда. 50 – жылдардан бастап ширек ғасыр бойы жапон
экономикасы өте жоғары қарқынмен өсуде болды. Ел қысқа мерзім ішінде
ғылымда, техникада, білім беруде, өнеркәсіп пен саудада үлкен жетістіктерге
жетіп, қарыштап алға басты. Жапония дүние жүзіндегі ең басты несие беруші
елге айналды. Елде экономикалық өмірдің барлық саласында түбегейлі қайта
құрулар елеулі дәрежеде жүзеге асырылды, постиндустриялы қоғамның негіздері
жасалды.
Жапонияның ө н е р к ә с і б і алғашында негізінен эволюциялық жолмен
дамыды. Энергетика, металлургия, автомобиль және кеме жасау, химия, мұнай-
химия, құрылыс өнеркәсібі сияқты базалық салалар импорттық шикізат арқылы
қайта құрылған болатын. Бұлардың бәрі техника мен технологияның ең жаңа
жетістіктерімен жабдықталды, бұл кезде көптеген патенттер мен лицензиялар
шетелден, әсіресе АҚШ пен ГФР-ден сатып алынып, жергілікті жағдайға
бейімделіп құрылды.
Қуат және шикізат көздерінің дағдарысынан кейін, яғни 70-жылдардың
ортасында өнеркәсіп дамудың революциялық жолына түсті. Ел импортқа тәуелді
отын мен шикізатты қажет ететін өндірістерді (қуат көзі мен металға қатысты
болып келетін) барынша азайып, ал ең жаңа ғылымға тікелей қатысатын
салаларды барынша көбейте бастады. Ғылым электроника, жұмыс техникасы,
биотехнология салаларында жетекші орынға ие болып, дәстүрлі қуат көздерін
пайдалануға кірісті. Жапония ғылымды қаржыландыру үлесі жағынан дамыған
елдердің ішінде бірінші орын алады, ал ғылыми қызметкерлірдің саны жағынан
ГФР, Ұлыбритания және Францияны қосып есептегендегіден асып түседі.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ауыл шаруашылығын да түбірімен қайта
құруға тура келді. 1929 жылы Н.И. Вавилов осы елге жасаған сапарынан кейін
өзінің Пять контингентов дейтін кітабында былай деп жазды: Жапониядағы
егіншілік өзінің өнімділігімен таң қалдырады. Орталық және Оңтүстік
Жапонияда жердің әрбір кішкентай пұштағы жете пайдаланылған. Әрине, қазір
дәстүрлі шаруашылықтағы өнімді еңбек әлі сақталып отыр. 40-жылдардың
аяғындағы аграрлық реформадан кейін помещиктік жер иеленушілік жойылып, жер
шаруалардың меншігіне берілді де, негізгі өнім өндірушілер фермерлер болып
шықты.
Ауыл шаруашылығының құрылымы да өзгерді. Жапония әрқашан да таза егінші ел
болатын. Егістік жердің тең жартысын алып жататын күріш бұрынғысынша дәнді
дақылдардың ішіндегі жапондардың негізгі наны болып қала берді. Бау –
бақшамен айналысу, мүйізді ірі қара мал (сиыр), шошқа, құс өсіру жақсы
дамыды. Жапондардың тамақтану рационы еуропалық және американдық рационға
жақындай түсті.
Жапондық шаруашылықтың тағы бір дәстүрлі саласы – балықшылық. Балық аулау
жөнінде Жапония алғашқы орындардың бірінде тұр. Елде 3 мыңнан астам балық
аулау аймағы бар. Теңіз жағалауының жануарлар дүниесі мол және әр алуан
болуы тек балықшылық қан емес, теңіз өнімдерін дайындауды дамытуға да
мүмкіндік берді. Балық пен теңіз өнімдері жапондардың азықтық рационында
үлкен орын алады. Сондай-ақ онда інжу-маржан кәсібі дамыған.
Жапонияда өзен қатынасы мен құбыр тартудан басқа көлік түрлерінің бәре де
жақсы дамыған. Өзінің көлік-жол торабы бойынша бұл ел Батыс Еуропа елдерін
еске түсіреді, бірақ жүк, әсіресе жолаушылар тасымалдауда олардың кез
келгенінен асып түседі. Ал, жолаушылар тасымалдайтын темір жолдарының
молдығы жөнінен дүние жүзінде бірінші орын алады. Жапония сондай-ақ аса ірі
және ең жаңа теңіз сауда кемелеріне ие болып отыр. Олар кеңінен қолданылады
және өзінің ¾ салмағындай жүк көтеріп жүзетін арзан көлік.
Жапония шаруашылығының аса маңызды ерекшелігі – оның халықаралық
экономикалық байланысқа айрықша кеңінен тартылуында. Елдің нашар қамтамасыз
етілуі – өз отыны мен шикізатының жетіспеуінде, сондықтан оның 910 бөлігін
сырттан алады. Екінші жағынан, елдің экономикасы дайын өнімдерді
экспорттауға төтенше тәуелді. Жапония белсенді сауда балансына ие. Дүние
жүзінің көптеген елдері жапон фотоаппараты, бейне үнтаспалары,
калькуляторы, сағатың автомобилі мен мотоциклін сатып алады. Жапония –
барлық Азия – Тынық мұхит аймағы елдерінің басты сауда серігі. Жапон
бизнесмендерінің айтатын сөзі – сауда жасау немесе өлу. Соңғы кезде бұл
ел тауар экспорттаудан капатал экспорттауға көбірек ойысып барады. Жапондық
тікелей инвестиция негізінен Солтүстік Америкаға, Еуропаға, Азияның басқа
да елдеріне бағытталған.
Шаруашылығының жер аумақтық құрылымы: екі жақты ел. Жапония алдыңғы
және артқы (немесе күнгей және теріскей) дейтін мүлде әр басқа екі
бөліктің өзара сәйкестенуімен ерекшеленеді. Жапонияның алдыңғы бетін ең
алдымен Хонсю аралының жағалау – ойпаты бойынша өтетін аса кең емес (15-65
км) Тынық мұхит белдеуі құрайды. Бұл белдеу – елдің әлеуметтік –
экономикалық кіндігі. Басты өндірістік аудандар Токио, Осаки, Нагой,
Китакюсю, шикізат пен отынды импорттауға сүйенетін ЖЭС пен АЭС – тің,
металлургиялық, мұнай өндейтін және химиялық комбинаттардың, машина жасау
завоттарының басым бөлігі осы арала орналасқан. Құрылыс аландарының
жетіспеуі салдарынан көптеген, оның ішінде аса ірі кәсіпорындар бүкіл
жағалауды бойлай созылып жатқан теңізден жаулап алынған учаскелерге
салынған.
Тынық мұхит белдеуі Жапонияның өнеркәсіп белдеуі деген атқа ие болды, бірақ
бұл мүлде осылай деп кесіп айтуға келмейді. Оның маңында өнімді ауыл
шаруашылығының көптеген басты аудандары, басты-басты көлік магистральдары
және елдің аса маңызды аймақтары орналасқан. Жапонияның негізгі көлік
қатынасының күретамырын бүкіл Тынық мұхит белдеуін ұзынынан басып өтетін
Синкансен жүрдек темір жол магистралі құрайды.
Жапонияның а р т қ ы б ө л і н г і н, ең алдымен шеткі аймақ деп аталатын
таулы – орманды Хонсю құрайды. Бұл жерде ағаш дайындалады, мал өсіріледі.
Мұнда, әсіресе курорттық демалыс пен туризм жақсы дамыған. Жапонияда
адамдардың орын ауыстыруға құмарлығы сонша – үлкендер де, мектеп
оқушылары да көпшілік болып туристік сапармен бір жерден екінші жерге
үздіксіз ағылып жатады. Соңғы кезде Жапонияның мемлекеттік аймақтық саясаты
бұл экологиялық жағынан таза шеткі аймақты игеруге қатты мән беріп отыр.
Тынық мұхит белдеуінің жүгін жеңілдету мақсатымен барлық технополистердің
жартысы – ғылым мен ғылым тікелей қатысатын өндірістердің жаңа орталықтары
шеткі зона – Хонсю аралында құрылуда. Таяу уақытқа дейін шеткері қалып
келген Хоккайдо аралын игеру дүние жүзіндегі ең ұзын Сейкан темір жол
туннелін салуға мүмкіндік береді. Алайда, тұтастай алғандағы жер аумағының
сәйкессіздіктері баяу шешілуде.
Ақпарат көзі: Жапония елі туралы Мәліметтер – Ағылшын тілін
үйренуЖапонияда 425 жеке меншік университеттерді қосқанда барлығы 600-ге
жуық университет бар. Ең беделді оқу орындары қатарына Токио (1877 жылы
құрылған, 11 факультеттен тұрады), Киото (1897 жылы құрылған, 10 факультеті
бар) және Осака университеті (1931 жылғы, 10 факультеті бар) жатады.
Жоғары білім беру жүйесі келесі 4 түрлі оқу мекемелерінен тұрады:
-толық циклды университеттер-4 жыл
-жеделдетілген циклді университеттер-2 жыл
-кәсіби колледждер
-техникалық институттар
Қазіргі кезде Жапонияның жоғары оқу орындары дайындықтың түрлі деңгейін
құруда.
Бакалавриат. Gakushi—бірінші ғылыми дәреже—бакалавр атағын алу үшін студент
төрт жылдық оқу ішінде, семестрдің әр аптасында аудиториялар мен
лабораторияларда өткізілетін курс көлемін бағалау үшін көрсетілген пән
түрлерінен сынақ бірлігінің (танъи) белгілі бір санын жинауы керек.
Бакалавр дәрежесін алу үшін сынақ бірлігінің саны 124-тен 150-ге дейін
баруы керек. Медицинадан басқа салаларда жалпы білім беру пәндері бойынша
(жаратылыстану, әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар) 36 танъидан барлығы
124 танъи, шет тілінен −8, дене шынықтырудан- 4, ал кәсіби пәндерден-
76 жинау қажет.
Бір танъи алу үшін келесі талаптарды орындау керек:
—Студенттен апта сайын екі сағаттық өзіндік жұмысын талап ететін, аптасына
1 сағат көлемінде 15 апта бойы өтетін лекция курстарын тыңдау.
—Апта сайын бір сағаттық дайындықты талап ететін, аптасына 2 сағат
көлемінде 15 апта бойы өтетін семинар сабақтарына қатысу.
—Студенттен апта сайын 3 сағаттық дайындықты талап ететін, аптасына 2 сағат
көлемінде 15 апта бойы өтетін лабораториялық сабақтарға қатысу.
Жапония университеттеріндегі оқу процестері ұйымдастырылуының ерекше
тұстары- жалпығылыми және арнайы пәндерге бөлінуі. Алғашқы екі жылда
студенттер өзінің болашақ мамандығы бойынша арнайы курстарды тыңдаумен
қатар, шет тілі, қоғамтану, әдебиет, философия, тарих секілді жалпы ғылыми
пәндерді оқи отырып, жалпы білім беру дайындықтарынан өтеді. Екі жылдық
кезеңнің алғашқы жылында студенттер таңдаған мамандықтарын терең тануына
мүмкіндіктер алады, ал оқытушылар студент таңдауының дұрыстығына көз
жеткізе отырып, олардың ғылыми шамасын анықтайды.
Жалпы дайындық арнайы жалпы білім беру факультеттерінің шеңберінде жүзеге
асырылады және мынадай бағыттарды қамтиды:
-Мәдениеттану пәні: мәдениеттануға кіріспе; пәнаралық курстар.
-негізгі пәндер шет тілі, дене шынықтыру, информатика, сөйлеу мәдениеті
(риторика).
Оқу процесі тереңдетілген өзіндік жұмыстарының қағидаттары және ғылым
жетекшісімен өткізілетін ұзақ уақыттық жұмыс принциптері негізінде жиі
жүргізіледі. Университеттердің көпшілігі оқу процестерін семестрлік жүйе
бойынша ұйымдастырады.
Магистратура. Магистратура дәрежесіндегі бағдарлама тереңдетілген ғылыми
және кәсіби мамандандыруды көздейді. Магистр дәрежесін алу үшін студент
мына талаптарды орындауы қажет:
-30 сынақ бірлігіне тең 2 жылдық білімі болуы керек;
-магистрлік диссертацияны ұсынып, соған қатысты жағымды баға алуға тиіс;
-мамандығы бойынша емтихан тапсыруы тиіс.
Докторантура. Бакалавр дәрежесі 5 жылдан кем емес және магистр дәрежесі
барларға философия докторы дәрежесі бойынша 3 жыл оқуы талап етіледі.
Докторлық бағдарламалар 50 сынақ бірлігінен тұратын оқу курстары мен бітіру
емтихандарынан, сонымен қатар өз бетімен жүргізілген зерттеулер негізінде
қорғалатын диссертациядан тұрады.
Жапония университеттеріне түсу кезіндегі жалпы талаптар
Бакалавриат
1. Жапон тілін білу.
2. Үміткерлердің жасы 18 жастан жоғары болуы керек.
3. 2006 жылдың 31 мамырындағы жағдай бойынша 12 жылдық мектепті
аяқтағандығын дәлелтейтін құжаттың болуы. Үміткерлер білім алғандығын
дәлелдейтін құжаттың жапон тіліндегі ресми аудармасын өткізулері
керек.
4. Талапкерлер орта мектепті бітіргендігі туралы аттестатпен бірге өз
елінде кемінде 2 семестрден тұратын тілдік курсты өткендігін
дәлелдейтін куәлікті және жапон тілі оқытушысының жазбаша түрдегі
ұсыныс хатын қосып жіберулері керек.
5. Емтихандардың тізімі таңдаған жоғары оқу орнына байланысты болмақ.
Магистратура
1. Үміткерлердің жасы 18 жастан жоғары болуы керек.
2. Бакалавр дәрежесін алғандығы туралы диплом. Үміткерлер білім
алғандығын дәлелдейтін құжаттың жапон тіліндегі ресми аудармасын
өткізулері керек.
3. Мамандыққа қатысты ауызша сұхбаттың қорытындысы.
4. TOEFL сертификаты
5. Жапон тілін білетіндігін дәлелдейтін құжат.
6. Оқуға түсуші басқа елдің оқу орнында кемінде 16 жыл білім алып шығуы
керек.
7. Магистр дәрежесінің болуы керек немесе аталған дәрежені алуды
2006 жылдың 31 мамырына дейін күту.
8. Магистратура немесе докторантура бағдарламалары шетелдік
талапкерлерден жапон тілін еркін білулерін талап етпейді. Медицина
және техникалық факультеттер бойынша білім беретін университеттердің
көпшілігінде сабақ тек жапон тілдерінде жүргізіледі, ал ағылшын
тілінде көбінесе гуманитарлық бағытта оқытылады.
9. Магистратура немесе аспирантураға түсу үшін, осы бағдарламаларға
мамандығы сәйкес келетін бакалавр дипломын ұсыну керек.
Докторантура
1. жапон оқу орындарынан алған магистр дәрежесі болуы тиіс немесе кемінде
16 жыл басқа елдің оқу орындарында білім алуы керек.
2. Жоғарыда аталған білімді алғаннан кейін университет қабырғасында
2 жылдық зерттеу жұмыстарын жүргізген тәжірибенің болуы.
3. Магистрлік ғылыми жұмыстың болуы.
Шетелдік талапкерлердің барлығы жапон тілін білу деңгейі мен таңдаған
мамандығы бойынша білімін дәлелдейтін тіл емтиханын тапсырғандығы туралы
құжат-EJU сертификаты мен TOEFL және TOEIC сертификаттарын тапсырулары
керек. EJU-дан талапкер жапон тілі бойынша кем дегенде 200 балл, шетелдік
студенттерге арналған бірыңғай емтихан аталатын математика мен мамандығы
бойынша 200 балл жинауы керек.
Жапония жоғарғы оқу орындарына өтініш тапсыру мерзімі
Жапонияның жоғарғы оқу орындарының оқу жылы сәуір айында басталып, келесі
жылдың наурыз айында аяқталады (1 сәуір-31 ... жалғасы
елдермен және АҚШ-тың штаттарымен салыстыруға болады. Алайда, ол құрамы мен
кескін – келбеті жағынан олардан мүлде өзгеше. Жапония төрт ірі және төрт
мыңдай ұсақ аралға қоныстанған аралдар елі. Бұл тұтасымен аралдар әлемі!
Жапония салыстырмалы түрде табиғи ресурстарға кедей де, жағалауға бай.
Жағалау сызығының ұзындығы (30 мың км) жағынан ол АҚШ сияқты үлкен елді
басып озады және бүкіл Африкамен теңестіруге болады.
Жапонияның экономикалық – географиялық жағдайы (ЭГЖ-ы) ең алдымен, былайша
айқындалады: Еуразия құрылығы мен Тынық мұхиттың түйіскен жеріндегі және
Азия – Тынық мұхиты аймағының дәл ортасындағы Жапония орналасқан аралдар
тізбегінің (доғасының) ұзындығы 3,5 мың км-ге созылады. Бұл Жапонияның
халықаралық географиялық еңбек бөлінісіне қатысуы үшін өте үлкен мүмкіндік
береді. Азияның ең шығысында Жапонияның орны оның Күншығыс елі дейтін
атауынан да бейнелі көрініс тапқан.
Халқы
Табиғи өсу ерекшелігі, ұлттық құрамы, орналасуы. Жапония халқының саны
жағынан дүние жүзі елдерінің алғашқы ондығын аяқтайды. Алайда соңғы
онжылдықтарда халқының табиғи өсу сипаты күрт өзгерді. Жапония өсудің
екінші түрінен бірінші түріне өткен Азиядағы мемлекетке айналды.
Бұл демографиялық революция өте қысқа мерзімге өтті. Ол жапон қоғамының
аса ірі әлеуметтік – экономикалық қайта құрылуының, білім беру мен
денсаулық сақтау саласында үлкен жетістіктерге жетуінің нәтижесінде іске
асты. Жапония – дүние жүзінде балалар өлімінің көрсеткішінен ең
төмендігімен және өмір сүру орта жасы бойынша көрсеткішінің ең
жоғарылығымен танылған салауатты адамдар елі. Сондай-ақ оған мемлекеттік
демографиялық саясат үлкен әсер етті. Онда отбасының мәселелерін жоспарлау
жөніндегі сабақтар мектептің жоғары сыныптарында-ақ өткізіледі. Неғұрлым
кеш некелесу қатты насихатталады.
Жапония халқының ұ л т т ы қ қ ұ р а м ы мүлде бірыңғай. Бұл – типтік бір
ұлтты ел, мұнда жапондықтар халықтың 99% -ынан астамын құрайды. Жапон тілі
өте ерекше және басқа тілдік топтардың бірде-біреуіне қосылмайды. Әрі
иероглиф, әрі буындық әліппе ретінде пайдаланылатын қазіргі жапон жазуының
жүйесі де өте күрделі.
Елде ерте феодалдық кезеңнің өзінде енген екі негізгі дін бар: синтоизм
және буддизм. Дінге сенушілер бір мезетте қатар өмір сүріп жатқан осы екі
дінді де тұтынады; қайсысының әсері басым болса, соған көбірек ден қояды.
Жапония – балаларды ең ерте жастан бастап оқытып, тәрбиелеуге үлкен көңіл
бөлетін бірден-бір жоғары мәдениетті, жаппай сауатты ел. Жапонияда
университеттердің саны бүкіл Батыс Еуропадағыдан көп. Бұл ел – байырғы
мәдениетті, әсемдікті және тұрмыс дәстүрін берік сақтаған, жапондық өмір
салты дейтін түсініктің құрамына енетін ежелден келе жатқан мәдениеттті ел.
Жапондардың ұлттық дәстүрлерінің бірі – қоршаған ортаны , ағаштар мен
гүлдерді, жануарларды аялап, қорғау дәстүрі адамдардың бойына бала жастан
сіңіп, қалыптасады. Сондықтан Жапонияда әрбір маусым бойынша табиғатта
серуендеу кең өріс алған, мысалы: көктемде жабайы шиенің (сакура) гүлдеуін,
күзде үйеңкі орманын тамашалау ұлттық мекерелердің біріне айналған. Қазір
осылардың бәрі батыстан елес бере бастады.
Х а л ы қ т ы ғ ы з д ы ғ ы н ы ң орта есебі бойынша (1 шаршы км –ге 340
адамнан) Жапония дүние жүзінде алдыңғы орындардың бірін иеленеді. Шын
мәнінде мұнда халықтың тығыздығы едәуір жоғары, өйткені елдегі халық түгел
дерлік жағалық ойпаттар мен өзен аңғарларында шоғырланған.
Жапония соңғы онжылдықтарда у р б а н и з а ц и я қарқынының өте
жоғарлығымен ерекшеленеді. Осы көрсеткіштің нәтижесінде ол дүние жүзінде
алғашқы орындардың біріне шықты. Елде екі жүзден астам үлкен қала бар.
Қаланың жапондық үлгісінің көптеген өзіне тән сипаттары бар. Қалалардың
көбі орта ғасырларда феодалдық сарайлардың, монастырьлардың, пошта
жолдарының төңірегінде пайда болған. Олар өзінің құрылымдық формасы мен бір
және екі қабатты құрылысын әлі күнге дейін сақтап келеді. Екінші
дүниежүзілік соғыстан кейін көптеген үлкен қалалар американдыруға
ұшырады: олардың орнына банкілер, монополиялардың штаб – пәтерлері
орналасатын көп қабатты үйлер пайда болды. Алайда, бір ерекшелігі – жапон
қалаларында бірыңғай іскерлік орталығы жоқ.
Атап айтқанда, қазір халықтың негізгі бөлігі үлкен қалалар мен қалалық
агломерацияларға шоғырлануда. Олардың ірілері Хонсюдың оңтүстік жағалауын
бойлап үзіліссіз тізбек түрінде созылып жатыр. Олардың ішінде Токио, Осаки
және Нагой қалаларының айналасына шоғырланған үлкен үштік агломерациясы
ерекше көзге түседі. Қалай болғанда да, Жапония Токиодан басталады деп
тегін айтпайды.
Т о к и о – Жапон аралдарының ішіндегі ең үлкен Канто жазығында орналасқан
дүние жүзіндегі аса ірі қала. Ол 1869 жылы елдің астанасы болды және Шығыс
астана дегенді білдіретін осы атауына сол кезде ие болған. Өзінің тым
ретсіз салынуымен ерекшеленетін Токио – дүние жүзіндегі ең халқы көп
қалалардың бірі. Ол жоғарыға да (жер сілкінісіне төтеп берерлік 50-60
қабатты үйлер), төменге де (жер асты сауда орталықтары), жан – жағына қарай
да өсіп барады.
Осаки мен Нагой агломерациялары қасындағы Токионың басқа да
агломерацияларымен тұтасып, бұрынғылардан да ірі галактиканы – жағалауды
бойлау 600-700 км-ге созылып жатқан Токайдо мегаполисін дүниеге әкелді.
Мұндағы халықтың орташа тығыздығы 1 км2 –ге 800-1000 адамнан келеді, ал
ондағы адамның жалпы саны 55 млн-ға жетеді, бұл, мысалы, Италияның бүкіл
халқының санымен салыстыруға болады.
Шаруашылығы
XXI ғ-ға барар жолда. 50 – жылдардан бастап ширек ғасыр бойы жапон
экономикасы өте жоғары қарқынмен өсуде болды. Ел қысқа мерзім ішінде
ғылымда, техникада, білім беруде, өнеркәсіп пен саудада үлкен жетістіктерге
жетіп, қарыштап алға басты. Жапония дүние жүзіндегі ең басты несие беруші
елге айналды. Елде экономикалық өмірдің барлық саласында түбегейлі қайта
құрулар елеулі дәрежеде жүзеге асырылды, постиндустриялы қоғамның негіздері
жасалды.
Жапонияның ө н е р к ә с і б і алғашында негізінен эволюциялық жолмен
дамыды. Энергетика, металлургия, автомобиль және кеме жасау, химия, мұнай-
химия, құрылыс өнеркәсібі сияқты базалық салалар импорттық шикізат арқылы
қайта құрылған болатын. Бұлардың бәрі техника мен технологияның ең жаңа
жетістіктерімен жабдықталды, бұл кезде көптеген патенттер мен лицензиялар
шетелден, әсіресе АҚШ пен ГФР-ден сатып алынып, жергілікті жағдайға
бейімделіп құрылды.
Қуат және шикізат көздерінің дағдарысынан кейін, яғни 70-жылдардың
ортасында өнеркәсіп дамудың революциялық жолына түсті. Ел импортқа тәуелді
отын мен шикізатты қажет ететін өндірістерді (қуат көзі мен металға қатысты
болып келетін) барынша азайып, ал ең жаңа ғылымға тікелей қатысатын
салаларды барынша көбейте бастады. Ғылым электроника, жұмыс техникасы,
биотехнология салаларында жетекші орынға ие болып, дәстүрлі қуат көздерін
пайдалануға кірісті. Жапония ғылымды қаржыландыру үлесі жағынан дамыған
елдердің ішінде бірінші орын алады, ал ғылыми қызметкерлірдің саны жағынан
ГФР, Ұлыбритания және Францияны қосып есептегендегіден асып түседі.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ауыл шаруашылығын да түбірімен қайта
құруға тура келді. 1929 жылы Н.И. Вавилов осы елге жасаған сапарынан кейін
өзінің Пять контингентов дейтін кітабында былай деп жазды: Жапониядағы
егіншілік өзінің өнімділігімен таң қалдырады. Орталық және Оңтүстік
Жапонияда жердің әрбір кішкентай пұштағы жете пайдаланылған. Әрине, қазір
дәстүрлі шаруашылықтағы өнімді еңбек әлі сақталып отыр. 40-жылдардың
аяғындағы аграрлық реформадан кейін помещиктік жер иеленушілік жойылып, жер
шаруалардың меншігіне берілді де, негізгі өнім өндірушілер фермерлер болып
шықты.
Ауыл шаруашылығының құрылымы да өзгерді. Жапония әрқашан да таза егінші ел
болатын. Егістік жердің тең жартысын алып жататын күріш бұрынғысынша дәнді
дақылдардың ішіндегі жапондардың негізгі наны болып қала берді. Бау –
бақшамен айналысу, мүйізді ірі қара мал (сиыр), шошқа, құс өсіру жақсы
дамыды. Жапондардың тамақтану рационы еуропалық және американдық рационға
жақындай түсті.
Жапондық шаруашылықтың тағы бір дәстүрлі саласы – балықшылық. Балық аулау
жөнінде Жапония алғашқы орындардың бірінде тұр. Елде 3 мыңнан астам балық
аулау аймағы бар. Теңіз жағалауының жануарлар дүниесі мол және әр алуан
болуы тек балықшылық қан емес, теңіз өнімдерін дайындауды дамытуға да
мүмкіндік берді. Балық пен теңіз өнімдері жапондардың азықтық рационында
үлкен орын алады. Сондай-ақ онда інжу-маржан кәсібі дамыған.
Жапонияда өзен қатынасы мен құбыр тартудан басқа көлік түрлерінің бәре де
жақсы дамыған. Өзінің көлік-жол торабы бойынша бұл ел Батыс Еуропа елдерін
еске түсіреді, бірақ жүк, әсіресе жолаушылар тасымалдауда олардың кез
келгенінен асып түседі. Ал, жолаушылар тасымалдайтын темір жолдарының
молдығы жөнінен дүние жүзінде бірінші орын алады. Жапония сондай-ақ аса ірі
және ең жаңа теңіз сауда кемелеріне ие болып отыр. Олар кеңінен қолданылады
және өзінің ¾ салмағындай жүк көтеріп жүзетін арзан көлік.
Жапония шаруашылығының аса маңызды ерекшелігі – оның халықаралық
экономикалық байланысқа айрықша кеңінен тартылуында. Елдің нашар қамтамасыз
етілуі – өз отыны мен шикізатының жетіспеуінде, сондықтан оның 910 бөлігін
сырттан алады. Екінші жағынан, елдің экономикасы дайын өнімдерді
экспорттауға төтенше тәуелді. Жапония белсенді сауда балансына ие. Дүние
жүзінің көптеген елдері жапон фотоаппараты, бейне үнтаспалары,
калькуляторы, сағатың автомобилі мен мотоциклін сатып алады. Жапония –
барлық Азия – Тынық мұхит аймағы елдерінің басты сауда серігі. Жапон
бизнесмендерінің айтатын сөзі – сауда жасау немесе өлу. Соңғы кезде бұл
ел тауар экспорттаудан капатал экспорттауға көбірек ойысып барады. Жапондық
тікелей инвестиция негізінен Солтүстік Америкаға, Еуропаға, Азияның басқа
да елдеріне бағытталған.
Шаруашылығының жер аумақтық құрылымы: екі жақты ел. Жапония алдыңғы
және артқы (немесе күнгей және теріскей) дейтін мүлде әр басқа екі
бөліктің өзара сәйкестенуімен ерекшеленеді. Жапонияның алдыңғы бетін ең
алдымен Хонсю аралының жағалау – ойпаты бойынша өтетін аса кең емес (15-65
км) Тынық мұхит белдеуі құрайды. Бұл белдеу – елдің әлеуметтік –
экономикалық кіндігі. Басты өндірістік аудандар Токио, Осаки, Нагой,
Китакюсю, шикізат пен отынды импорттауға сүйенетін ЖЭС пен АЭС – тің,
металлургиялық, мұнай өндейтін және химиялық комбинаттардың, машина жасау
завоттарының басым бөлігі осы арала орналасқан. Құрылыс аландарының
жетіспеуі салдарынан көптеген, оның ішінде аса ірі кәсіпорындар бүкіл
жағалауды бойлай созылып жатқан теңізден жаулап алынған учаскелерге
салынған.
Тынық мұхит белдеуі Жапонияның өнеркәсіп белдеуі деген атқа ие болды, бірақ
бұл мүлде осылай деп кесіп айтуға келмейді. Оның маңында өнімді ауыл
шаруашылығының көптеген басты аудандары, басты-басты көлік магистральдары
және елдің аса маңызды аймақтары орналасқан. Жапонияның негізгі көлік
қатынасының күретамырын бүкіл Тынық мұхит белдеуін ұзынынан басып өтетін
Синкансен жүрдек темір жол магистралі құрайды.
Жапонияның а р т қ ы б ө л і н г і н, ең алдымен шеткі аймақ деп аталатын
таулы – орманды Хонсю құрайды. Бұл жерде ағаш дайындалады, мал өсіріледі.
Мұнда, әсіресе курорттық демалыс пен туризм жақсы дамыған. Жапонияда
адамдардың орын ауыстыруға құмарлығы сонша – үлкендер де, мектеп
оқушылары да көпшілік болып туристік сапармен бір жерден екінші жерге
үздіксіз ағылып жатады. Соңғы кезде Жапонияның мемлекеттік аймақтық саясаты
бұл экологиялық жағынан таза шеткі аймақты игеруге қатты мән беріп отыр.
Тынық мұхит белдеуінің жүгін жеңілдету мақсатымен барлық технополистердің
жартысы – ғылым мен ғылым тікелей қатысатын өндірістердің жаңа орталықтары
шеткі зона – Хонсю аралында құрылуда. Таяу уақытқа дейін шеткері қалып
келген Хоккайдо аралын игеру дүние жүзіндегі ең ұзын Сейкан темір жол
туннелін салуға мүмкіндік береді. Алайда, тұтастай алғандағы жер аумағының
сәйкессіздіктері баяу шешілуде.
Ақпарат көзі: Жапония елі туралы Мәліметтер – Ағылшын тілін
үйренуЖапонияда 425 жеке меншік университеттерді қосқанда барлығы 600-ге
жуық университет бар. Ең беделді оқу орындары қатарына Токио (1877 жылы
құрылған, 11 факультеттен тұрады), Киото (1897 жылы құрылған, 10 факультеті
бар) және Осака университеті (1931 жылғы, 10 факультеті бар) жатады.
Жоғары білім беру жүйесі келесі 4 түрлі оқу мекемелерінен тұрады:
-толық циклды университеттер-4 жыл
-жеделдетілген циклді университеттер-2 жыл
-кәсіби колледждер
-техникалық институттар
Қазіргі кезде Жапонияның жоғары оқу орындары дайындықтың түрлі деңгейін
құруда.
Бакалавриат. Gakushi—бірінші ғылыми дәреже—бакалавр атағын алу үшін студент
төрт жылдық оқу ішінде, семестрдің әр аптасында аудиториялар мен
лабораторияларда өткізілетін курс көлемін бағалау үшін көрсетілген пән
түрлерінен сынақ бірлігінің (танъи) белгілі бір санын жинауы керек.
Бакалавр дәрежесін алу үшін сынақ бірлігінің саны 124-тен 150-ге дейін
баруы керек. Медицинадан басқа салаларда жалпы білім беру пәндері бойынша
(жаратылыстану, әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар) 36 танъидан барлығы
124 танъи, шет тілінен −8, дене шынықтырудан- 4, ал кәсіби пәндерден-
76 жинау қажет.
Бір танъи алу үшін келесі талаптарды орындау керек:
—Студенттен апта сайын екі сағаттық өзіндік жұмысын талап ететін, аптасына
1 сағат көлемінде 15 апта бойы өтетін лекция курстарын тыңдау.
—Апта сайын бір сағаттық дайындықты талап ететін, аптасына 2 сағат
көлемінде 15 апта бойы өтетін семинар сабақтарына қатысу.
—Студенттен апта сайын 3 сағаттық дайындықты талап ететін, аптасына 2 сағат
көлемінде 15 апта бойы өтетін лабораториялық сабақтарға қатысу.
Жапония университеттеріндегі оқу процестері ұйымдастырылуының ерекше
тұстары- жалпығылыми және арнайы пәндерге бөлінуі. Алғашқы екі жылда
студенттер өзінің болашақ мамандығы бойынша арнайы курстарды тыңдаумен
қатар, шет тілі, қоғамтану, әдебиет, философия, тарих секілді жалпы ғылыми
пәндерді оқи отырып, жалпы білім беру дайындықтарынан өтеді. Екі жылдық
кезеңнің алғашқы жылында студенттер таңдаған мамандықтарын терең тануына
мүмкіндіктер алады, ал оқытушылар студент таңдауының дұрыстығына көз
жеткізе отырып, олардың ғылыми шамасын анықтайды.
Жалпы дайындық арнайы жалпы білім беру факультеттерінің шеңберінде жүзеге
асырылады және мынадай бағыттарды қамтиды:
-Мәдениеттану пәні: мәдениеттануға кіріспе; пәнаралық курстар.
-негізгі пәндер шет тілі, дене шынықтыру, информатика, сөйлеу мәдениеті
(риторика).
Оқу процесі тереңдетілген өзіндік жұмыстарының қағидаттары және ғылым
жетекшісімен өткізілетін ұзақ уақыттық жұмыс принциптері негізінде жиі
жүргізіледі. Университеттердің көпшілігі оқу процестерін семестрлік жүйе
бойынша ұйымдастырады.
Магистратура. Магистратура дәрежесіндегі бағдарлама тереңдетілген ғылыми
және кәсіби мамандандыруды көздейді. Магистр дәрежесін алу үшін студент
мына талаптарды орындауы қажет:
-30 сынақ бірлігіне тең 2 жылдық білімі болуы керек;
-магистрлік диссертацияны ұсынып, соған қатысты жағымды баға алуға тиіс;
-мамандығы бойынша емтихан тапсыруы тиіс.
Докторантура. Бакалавр дәрежесі 5 жылдан кем емес және магистр дәрежесі
барларға философия докторы дәрежесі бойынша 3 жыл оқуы талап етіледі.
Докторлық бағдарламалар 50 сынақ бірлігінен тұратын оқу курстары мен бітіру
емтихандарынан, сонымен қатар өз бетімен жүргізілген зерттеулер негізінде
қорғалатын диссертациядан тұрады.
Жапония университеттеріне түсу кезіндегі жалпы талаптар
Бакалавриат
1. Жапон тілін білу.
2. Үміткерлердің жасы 18 жастан жоғары болуы керек.
3. 2006 жылдың 31 мамырындағы жағдай бойынша 12 жылдық мектепті
аяқтағандығын дәлелтейтін құжаттың болуы. Үміткерлер білім алғандығын
дәлелдейтін құжаттың жапон тіліндегі ресми аудармасын өткізулері
керек.
4. Талапкерлер орта мектепті бітіргендігі туралы аттестатпен бірге өз
елінде кемінде 2 семестрден тұратын тілдік курсты өткендігін
дәлелдейтін куәлікті және жапон тілі оқытушысының жазбаша түрдегі
ұсыныс хатын қосып жіберулері керек.
5. Емтихандардың тізімі таңдаған жоғары оқу орнына байланысты болмақ.
Магистратура
1. Үміткерлердің жасы 18 жастан жоғары болуы керек.
2. Бакалавр дәрежесін алғандығы туралы диплом. Үміткерлер білім
алғандығын дәлелдейтін құжаттың жапон тіліндегі ресми аудармасын
өткізулері керек.
3. Мамандыққа қатысты ауызша сұхбаттың қорытындысы.
4. TOEFL сертификаты
5. Жапон тілін білетіндігін дәлелдейтін құжат.
6. Оқуға түсуші басқа елдің оқу орнында кемінде 16 жыл білім алып шығуы
керек.
7. Магистр дәрежесінің болуы керек немесе аталған дәрежені алуды
2006 жылдың 31 мамырына дейін күту.
8. Магистратура немесе докторантура бағдарламалары шетелдік
талапкерлерден жапон тілін еркін білулерін талап етпейді. Медицина
және техникалық факультеттер бойынша білім беретін университеттердің
көпшілігінде сабақ тек жапон тілдерінде жүргізіледі, ал ағылшын
тілінде көбінесе гуманитарлық бағытта оқытылады.
9. Магистратура немесе аспирантураға түсу үшін, осы бағдарламаларға
мамандығы сәйкес келетін бакалавр дипломын ұсыну керек.
Докторантура
1. жапон оқу орындарынан алған магистр дәрежесі болуы тиіс немесе кемінде
16 жыл басқа елдің оқу орындарында білім алуы керек.
2. Жоғарыда аталған білімді алғаннан кейін университет қабырғасында
2 жылдық зерттеу жұмыстарын жүргізген тәжірибенің болуы.
3. Магистрлік ғылыми жұмыстың болуы.
Шетелдік талапкерлердің барлығы жапон тілін білу деңгейі мен таңдаған
мамандығы бойынша білімін дәлелдейтін тіл емтиханын тапсырғандығы туралы
құжат-EJU сертификаты мен TOEFL және TOEIC сертификаттарын тапсырулары
керек. EJU-дан талапкер жапон тілі бойынша кем дегенде 200 балл, шетелдік
студенттерге арналған бірыңғай емтихан аталатын математика мен мамандығы
бойынша 200 балл жинауы керек.
Жапония жоғарғы оқу орындарына өтініш тапсыру мерзімі
Жапонияның жоғарғы оқу орындарының оқу жылы сәуір айында басталып, келесі
жылдың наурыз айында аяқталады (1 сәуір-31 ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz