Жер қорының және топырақтың пайдаланылуының әлемдік тәжірбиелері

Жоспар
Кіріспе

1 Жер қорының және топырақтың пайдаланылуының әлемдік тәжірбиелері
2 Қазіргі жағдайда астықты дақылдардың орташа түсімі

Күн жүйесіндегі планеталар ішінде тек қана жерде тіршілік бар. Себебі мұнда құнарлы топырақ, ал топырақта әр қилы өсімдіктер өсіп, органикалық заттар қорын жинап ауаға оттегін бөліп шығарып, басқа тіршіліктің дамуына жағдай туғызады. Дегенмен планетамызда да тіршілік дамыған, яғни құнарлы топырақ қабаты бар аймақтар аса көп емес. Жердің басым көпшілігін, 71%-ын мұхиттар алып жатыр, онда тек су өсімдіктері, негізінен балдырлар өседі. Сонда құрғақ жердің үлесі небары 29% ғана. Құрғақ жердің барлығында бірдей құнарлы топырақ қаптап жатқан жоқ. Көп жерлерді мәңгі қарлар мен мұздар алып жатса, біраз аймақтарды жылжымалы құмдар мен жалаңаш тастар, біраз аймақтарды жалтыр, тақыр жерлер қамтиды. Құнарлы жерлердің көп аймақтарын халық мекендеген қалалар мен ауылдар, жолдар мен су қоймалары, аэродромдар т.б. көптеген коммуникациялар алып жатыр.
Дүниежүзілік топырақ картасының авторының бірі В.А.Ковданың мәліметіне қарағанда құрғақ жердің басым көпшілігі егіншілікке онша қолайлы емес. Құрғақ жерлердің 70%-аз өнім беретін алқаптар, оның 20% -өте салқын аймақта,20% -өте құрғақ аймақта, 20% -өте биіктік беткейлерде орналасқан, ал 10% -ының топырақ қабаты өте жұқа. Сонымен құрғақ жердің тек 30%- ы ғана ауыл шаруашылығына пайдаланылып жүр. Оның ішінде 10% егіншілік егілсе, 20% жайылым, шалғынды және шабындық жерлер.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жер қорының және топырақтың пайдаланылуының әлемдік тәжірбиелері

Күн жүйесіндегі планеталар ішінде тек қана жерде тіршілік бар.
Себебі мұнда құнарлы топырақ, ал топырақта әр қилы өсімдіктер өсіп,
органикалық заттар қорын жинап ауаға оттегін бөліп шығарып, басқа
тіршіліктің дамуына жағдай туғызады. Дегенмен планетамызда да тіршілік
дамыған, яғни құнарлы топырақ қабаты бар аймақтар аса көп емес. Жердің
басым көпшілігін, 71%-ын мұхиттар алып жатыр, онда тек су өсімдіктері,
негізінен балдырлар өседі. Сонда құрғақ жердің үлесі небары 29% ғана.
Құрғақ жердің барлығында бірдей құнарлы топырақ қаптап жатқан жоқ. Көп
жерлерді мәңгі қарлар мен мұздар алып жатса, біраз аймақтарды жылжымалы
құмдар мен жалаңаш тастар, біраз аймақтарды жалтыр, тақыр жерлер қамтиды.
Құнарлы жерлердің көп аймақтарын халық мекендеген қалалар мен ауылдар,
жолдар мен су қоймалары, аэродромдар т.б. көптеген коммуникациялар алып
жатыр.
Дүниежүзілік топырақ картасының авторының бірі В.А.Ковданың
мәліметіне қарағанда құрғақ жердің басым көпшілігі егіншілікке онша қолайлы
емес. Құрғақ жерлердің 70%-аз өнім беретін алқаптар, оның 20% -өте салқын
аймақта,20% -өте құрғақ аймақта, 20% -өте биіктік беткейлерде орналасқан,
ал 10% -ының топырақ қабаты өте жұқа. Сонымен құрғақ жердің тек 30%- ы ғана
ауыл шаруашылығына пайдаланылып жүр. Оның ішінде 10% егіншілік егілсе, 20%
жайылым, шалғынды және шабындық жерлер.
Халық тығыз мекендеген елдерде жерді егістікке игеру мүмкіндігін
барынша тауысуға жақындатқанын, керісінше, Оңтүстік Америка, Австралия және
Африка елдерінде игеруге жарамды жерлердің әлі де мол екендігін көреміз. Ал
бұрынғы КСРО елдерінде жарамды жерлердің әлі де біршама екендігін
байқаймыз. Жалпы бұрынғы Одақ жері әлемнің құрғақ жерлерінің 15%-ын алып
жатыр. Бұрынғы Одақ елдерінің жер қоры мол болғанымен ауыл шаруашылығы үшін
игеруге ыңғайлы жерлер аса көп емес. Жердің 15%-ы шөлді және жартылай шөлді
аймақтарда орналасқан. Топырағы құнарлы және климаты ыңғыйлы ауыл
шаруашылығы жерлері небары 27% ғана.
Жер бетіндегі халық саны жыл санап, әсіресе соңғы жылдары үдемелеп
өсуде. Мәселен, XVIII ғасырға дейін Жер шарындағы халық санының екі еседей
өсуі үшін 200 жылдай уақыт керек болса, XIX ғасырда бұл уақыт 100 жылға
қысқарды. Ал қазіргі кезде жер бетіндегі халықтың екі еседей өсуі үшін
небары 35-40 жыл уақыт керек.
Жер шарында XX ғасырдың екінші жартысында орта есеппен күн сайын
275 мың адам туып, 180 мың адам өлген. Сонда күн сайынғы қосылатын халық
саны 95 мың, былайша айтқанда, жер бетінде күніне бір орташа қаланың халқы
қосылады деген сөз. Ал бір сағат ішінде жер жүзіндегі халық 6 мыңға
көбейсе, бір минутта 100-ге, әр үш секундта 5 адамға көбейіп отырды.
Енді осы мәліметтерге сүйене отырып, мекендеп отырған жеріміздің
қанша халықты асырай алу мүмкіншілігіне тоқталайық. Жер шарындағы барлық
жердің қазіргі уақытта 1,5 гектарға жуығы немесе құрғақ жердің 10% -ы ғана
жыртылған. Сонда қалған жерлер егістікке мүлдем жарамай ма?
Шынында құрғақ жерлердің басым бөлігі жыртуға жарамсыз жерлер,
бірақ жыртуға жарамды жерлердің көлемі де аса аз емес. Кейбір мамандардың
есебі бойынша, дүние жүзінде ауыл шаруашылығында пайдалануға болатын жер
көлемін күрделі мелиорациялаудан кейін 5 млрд гектарға, яғни құрғақ жердің
33%-на жеткізу мүмкіншілігі бар. Ал таяу болашақта аса күрделі
мелиорациялаусыз-ақ құрғақ жердің 20-25%-ын, яғни 3,0-3,2 млрд гектар жерді
егістікке игеруге болады. Бұл жағдай 1974 жылы Мәскеуде өткен халықаралық
топырақ зерттеушілердің X конгресінде анықталды. Ал сонда бұл жеріміз қанша
халықты асырай алады?
Қазіргі жағдайда астықты дақылдардың орташа түсімі жер жүзінде 15-
17 центнердей екен. Қазір 1,5 млрд егістік жерлер 6,3 млрд-тай халықты
асырап отыр, яғни бір адамды асырау үшін орта есеппен 0,25 гектар егістік
жер пайдаланылып жүр. Ал егістік жерлерді 3,2 млрд гектарға жеткізген
уақытта жоғарыдағы есеп бойынша, 10-12 млрд халықты асырай алады екен.
Ескеретін нәрсе, бұл егістік жерлерден дәнді дақылдар өнімдері қазіргідей
гектарына тек 15-17 ғана центнерден бермесі анық, оның өнімі күн санап
өседі. Мәселен, орта есеппен 2000 жылдардың алғашқы ширегінде әр гектар
егістік жерден алынған өнім бұрынғы 15-17 центнер орнына 20 центнерге
жетсе, бұл азық түлікпен 10 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.