Жолайырық

1 Өткен ғасырдың басындағы алаштың жетекшілері
2 Қазақ тарихы мен әдебиетінің және мәдениетінің дамуында өшпес із қалдырған зиялылар

Қазақтың соңғы екі ғасырдан астам уақыты Асанқайғының сөзімен айтқанда “Қарағай басын шортан шалған” заман болды. Тәуелсіздік алғанымызбен, біз сол заманның суық зардабынан түгел құтыла алмай келеміз. Тарихқа мемлекет қайраткері, ойшыл, би және ақын болып енген Асан қайғы Сәбитұлы қазақтың басына осындай заман үйірілетінін XIV - XV ғасырларда болжап кеткен екен. Асан бабамыздан бірнеше ғасыр бұрын осындай жағдай болатынын даланың бас биі - Майқы да жорыған. Халқының болашақ бақыты үшін шұрайлы қоныс, елін жаудан қорғайтын жол іздеген Асан қайғы бабамыз ондай “Жерұйықты” таба алмайды. Қазақ даласына сондай зар заманның келу себебі осы уақытқа дейін зерттеліп, ғылымда толық анықталмаған мәселе. Қазіргі уақытта белгілісі - ол кезде қазақ даласында отарлау саясатының болмағаны. Яғни, мәселе сыртта емес осы қоғамның ішінде. Оның негізгі себебі, әртүрлі көшпенді тайпалар одағынан құрылған елдегі тұрақты бірліктің болмауы. Малшаруашылығына негізделген елде барымта ешқашан тоқтаған емес. Барымта бар жерде руаралық араздық пен сенімсіздік қалмайды. Сенімсіздік бар жерде бірлік болмайды. Бірлік болмаған мемлекеттің іргесі берік, қорғаныс қабілеті мықты бола алмайды. Басында бірлігі жоқ елге кім көрінген қожа болатынын ғұндар мен Түркі қағанатының және Дешті Қыпшақтың тарихынан жақсы білеміз. Сонымен қатар, көшкен ел мешіт салып дінге тұрақты сенбеген және мектеп салып бала оқытуға әрқашан мүмкіндік бола бермегені белгілі. Адамзатты дін тәрбиелейді, оның ішінде дүниежүзілік діндер. Осы уақытқа дейін одан асқан тәрбие құралы ойлап табылған жоқ. Дін мен білімді бойына сіңіріп тәрбие алмаған қоғамдағы кемшіліктер ұлы бабаларымызға маза бермесе керек. Қай уақытта да ұлы ойшылдарды ұлтының жағдайы ойландырған. Мысалы, И.В.Гетенің неміс халқының, П.Я.Чаадаевтың орыстың тағдыры туралы жазғандары сияқты, біздің ұлы бабаларымыз да халқының кемшілігін аяусыз сынаған.