Апелляциялық сот алқасының атқарған жұмысы
1. Апелляциялық сот алқасының атқарған жұмысы жөнінде
2 Апелляциялық сатыда қылмыстық істерді қарау
1.3 Сыбайлас жемқорлық жөніндегі қылмыстық істер бойынша
1.4 Азаматтық істер бойынша
1.5 Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша
2.2 Азаматтық істер бойынша
3. Тәртіптік.біліктілік алқасының жұмысы жөнінде
5. Оқу.ақпараттық орталық жұмысы туралы
6. Кадр резервін қалыптастыру жұмысы туралы
7. Ақтөбе облысы судьяларының іс.әрекетіне жеке және заңды тұлғалардың арыздануы
8.Баспасөз қызметінің жұмысы туралы
2 Апелляциялық сатыда қылмыстық істерді қарау
1.3 Сыбайлас жемқорлық жөніндегі қылмыстық істер бойынша
1.4 Азаматтық істер бойынша
1.5 Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша
2.2 Азаматтық істер бойынша
3. Тәртіптік.біліктілік алқасының жұмысы жөнінде
5. Оқу.ақпараттық орталық жұмысы туралы
6. Кадр резервін қалыптастыру жұмысы туралы
7. Ақтөбе облысы судьяларының іс.әрекетіне жеке және заңды тұлғалардың арыздануы
8.Баспасөз қызметінің жұмысы туралы
Сот үкімдерінің апелляциялық сатыда өзгертілу негіздеріне тоқталсақ, 61 адамға қатысты үкімдердің өзгертілуі төмендегі негіздерге байланысты орын алған:
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін өзгеріссіз қалдырумен байланысты – 6 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 0,9,%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін азайтумен байланысты – 8 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 1,2%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертпей жаза мөлшерін азайтумен байланысты– 27 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 3,9%);
- жаза өтеу колониясының режимін өзгертумен байланысты - 1 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- үкімнің азаматтық талапты шешу бөлігін өзгертумен - 1 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- басқа негіздерге байланысты – 18 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 2,6%);
Өзгерістерге негіз болған бірінші сатыдағы соттардың қателіктерін
талдау жұмысы төмендегіні анықтады. Соттардың көбі ҚР ҚК-нің 52 бабында белгіленген жаза тағайындау талаптарын сақтаған. Сонымен қатар, тым қатаң жаза тағайындау фактілері де орын алған.
Мысалы, Алға аудандық сотының 2 ақпан 2010 жылғы үкімімен Украина азаматы Ю.Сенин ҚР ҚК-нің 330-1 бабымен Казақстаннан еріксіз шығару туралы сот қаулысын орындамағаны үшін 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған /судья Ж.Олжаш/. Іс құжаттарынан Ю.Сениннің бұрын соңды сотталмағандығы, кінәсін мойындап қынжылатындығы, әкімшілік тәртіпте қолданнылған шараның орындалмауының себебін құжаттарын жоғалтып алуымен түсіндіретінін тиісті түрде ескерілмей, сот ҚК-нің 330-1 бабының санкциясымен альтернативтік шара түрлерін қолдануды талқыламаған. Осыған байланысты тағайындалған жазаны апелляциялық сот алқасы тым қатаң деген тұжырымға келіп, үкімнің жаза тағайындау бөлігі айыппұл тағайындаумен өзгерткен.
Осындай қателіктердің жіберілуі себебімен Ақтөбе қалалық №2 сотының ҚК-нің 175 бабының 1 бөлігімен 1 жыл бас бостандығынан айыруға сотталған М.Шунгалинаға қатысты үкім ҚК-тің 63 бабын қолдануға өзгертілді /судья М.Дуйсен/.
Сондай-ақ, осы соттың С.С.Подгайныйға қатысты үкімі де өзгертілді /судья З.Г.Шмирова/. С.С.Подгайный «Шығыс» базарынан жасырын түрде 5.415 тенге тұратын су-эмульсиялық сырды ұрлауға оқталғаны үшін, алайда өзінің ниетіне байланысты емес жағдайларға себепті, яғни әрекеті әшкереленіп, ұсталып қалынуына байланысты ҚК-нің 24 бабы 3 бөлігі, 175 бабының 1 бөлігімен айыпты деп танылып, 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Жауапкершілікті ауырлататын мән-жайлар анықталмаған.
Алайда, сот сотталушының жасаған әрекетінің онша ауыр емес қылмыстар қатарына жататынын, санкциясында жазаның жеңілірек түрлері қарастырылғанын, зиянның өтелгенін, кінәсін мойындағанын, жәбірленушінің қатаң жазаламауды сұраған өтінішін ескермей, іске қатысушы прокурордың негізсіз қолдауымен С.С.Подгайныға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған.
Апелляциялық сот алқасымен С.Подгайныйға тағайындалған жаза қоғамдық жұмыстарға бейімдеу жазасымен өзгертілген.
Жергілікті соттар жаза тағайындағанда қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау тәртібін, яғни ҚК-тің 58 бабының 6 бөлігі талаптарын сақтамау орын алды /Мұғалжар аудандық соты, судья Ш.Алнияз/.
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін өзгеріссіз қалдырумен байланысты – 6 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 0,9,%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін азайтумен байланысты – 8 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 1,2%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертпей жаза мөлшерін азайтумен байланысты– 27 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 3,9%);
- жаза өтеу колониясының режимін өзгертумен байланысты - 1 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- үкімнің азаматтық талапты шешу бөлігін өзгертумен - 1 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- басқа негіздерге байланысты – 18 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 2,6%);
Өзгерістерге негіз болған бірінші сатыдағы соттардың қателіктерін
талдау жұмысы төмендегіні анықтады. Соттардың көбі ҚР ҚК-нің 52 бабында белгіленген жаза тағайындау талаптарын сақтаған. Сонымен қатар, тым қатаң жаза тағайындау фактілері де орын алған.
Мысалы, Алға аудандық сотының 2 ақпан 2010 жылғы үкімімен Украина азаматы Ю.Сенин ҚР ҚК-нің 330-1 бабымен Казақстаннан еріксіз шығару туралы сот қаулысын орындамағаны үшін 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған /судья Ж.Олжаш/. Іс құжаттарынан Ю.Сениннің бұрын соңды сотталмағандығы, кінәсін мойындап қынжылатындығы, әкімшілік тәртіпте қолданнылған шараның орындалмауының себебін құжаттарын жоғалтып алуымен түсіндіретінін тиісті түрде ескерілмей, сот ҚК-нің 330-1 бабының санкциясымен альтернативтік шара түрлерін қолдануды талқыламаған. Осыған байланысты тағайындалған жазаны апелляциялық сот алқасы тым қатаң деген тұжырымға келіп, үкімнің жаза тағайындау бөлігі айыппұл тағайындаумен өзгерткен.
Осындай қателіктердің жіберілуі себебімен Ақтөбе қалалық №2 сотының ҚК-нің 175 бабының 1 бөлігімен 1 жыл бас бостандығынан айыруға сотталған М.Шунгалинаға қатысты үкім ҚК-тің 63 бабын қолдануға өзгертілді /судья М.Дуйсен/.
Сондай-ақ, осы соттың С.С.Подгайныйға қатысты үкімі де өзгертілді /судья З.Г.Шмирова/. С.С.Подгайный «Шығыс» базарынан жасырын түрде 5.415 тенге тұратын су-эмульсиялық сырды ұрлауға оқталғаны үшін, алайда өзінің ниетіне байланысты емес жағдайларға себепті, яғни әрекеті әшкереленіп, ұсталып қалынуына байланысты ҚК-нің 24 бабы 3 бөлігі, 175 бабының 1 бөлігімен айыпты деп танылып, 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Жауапкершілікті ауырлататын мән-жайлар анықталмаған.
Алайда, сот сотталушының жасаған әрекетінің онша ауыр емес қылмыстар қатарына жататынын, санкциясында жазаның жеңілірек түрлері қарастырылғанын, зиянның өтелгенін, кінәсін мойындағанын, жәбірленушінің қатаң жазаламауды сұраған өтінішін ескермей, іске қатысушы прокурордың негізсіз қолдауымен С.С.Подгайныға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған.
Апелляциялық сот алқасымен С.Подгайныйға тағайындалған жаза қоғамдық жұмыстарға бейімдеу жазасымен өзгертілген.
Жергілікті соттар жаза тағайындағанда қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау тәртібін, яғни ҚК-тің 58 бабының 6 бөлігі талаптарын сақтамау орын алды /Мұғалжар аудандық соты, судья Ш.Алнияз/.
А Қ П А Р А Т
Ақтөбе облыстық сотының 2010 жылдың 12 айында
сот әділдігін жүзеге асыру және соттар қызметін ұйымдастыру бағытында
атқарған жұмыстары жөнінде
1. Апелляциялық сот алқасының атқарған жұмысы жөнінде
1.1 Қылмыстық істер бойынша
2010 жылы Ақтөбе облысы соттарымен 3656 адамға қатысты 3149 қылмыстық
іс қаралған. 2009 жылмен салыстырғанда жұмыс көлемі 13,1%-ға өскен (3198
адамға қатысты 2784 іс).
Ағымдағы жылда қаралған істерден 1629 адамға қатысты 1320 іс
бойынша үкім шығарылған (1746 адамға қатысты 1441 іс 2009 жылы). Соның
ішінде, 11 адамға қатысты ақтау үкімі шығарылған (2009 ж.-32).
Облыс соттарымен 2010 жылы 1787 адамға қатысты 1585 іс өндірістен
қысқартылған. Соның ішінде, 1475 іс ҚР ҚК 67 бабына сай сотталушының
жәбірленушімен татуласуына байланысты, яғни бұл көрсеткіш жалпы
қысқартылған істердің 93,3 пайызын құрайды (2009 жылы 1373 адамға қатысты
1172 іс өндірістен қысқартылған, соның ішінде 1281 тұлғаға қатысты
жәбірленушімен татуласуына себепті, немесе 93,3 пайыз).
Есеп мерзімінде 69 адамға қатысты 48 іс қосымша тергеуге қайтарылған
(2009 жылы – 4160).
2010 жылы есеп мерзімінің соңына қалдық істер саны 194, ал 2009 жылы
269 іс.
Қылмыстық істерді қарау сапасы жөнінде айтсақ, үкімнің күшін жоюмен
өзгерістер енгізу Ақтөбе қалалық №2 сотында және Мұғалжар, Алға аудандық
соттарында орын алған.
Сонымен қатар, судьялар жүктемесінің нормативтік жүктемеден едәуір
асуы әлі де сақталуда. Әсіресе, бұл жағдай қалалық №2 сотына тән.
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, қалалық №2 сотымен қаралған істердің
саны жалпы облыс соттарымен қаралған істер санының (3149) 50,9 пайызын
құрады. Яғни облыс бойынша қаралған қылмыстық істердің басым бөлігі қалалық
сотта қаралған (1603). Сонымен қатар, мамандандырылған ауданаралық
қылмыстық істер жөніндегі сотымен қаралған 117 қылмыстық істің 17-і немесе
14,5% алқа билердің қатысуымен қаралған.
Осыған байланысты, ағымдағы жылда бір айлық жүктеменің орташа
көрсеткіші 1 судьяға 9 іс болса, 2009 жылы 6 іс болған. Ал қалалық №2 сотта
бір айлық жүктеменің орташа көрсеткіші 1 судьяға 12 істі құраған (2009 жылы
– 9 іс).
Оған қоса, судьяларға қылмыстық істерден басқа негізінен жадығаттарды
(сотталғандарды мерзімінен бұрын шартты түрде босату, түзеу колониясының
түрін өзгерту, мәжбүрлеп емдеуден босату туралы т.б) қарау заңмен
жүктелгені белгілі. Қаралған жадығаттардың санын есепке алған жағдайда
қалалық №2 сотында бір айлық орташа жүктеме 1 судьяға 21,5 істі құрады
(2009 жылы 16,5 іс).
Сонымен қатар, ағымдағы жылда Ойыл, Ырғыз аудандық соттарында айлық
орташа жүктеме 1 судьяға 2 қылмыстық істі құраған.
Жалпы жүктеме көрсеткішінің ұлғаю серпіні 2006 жылдан бастап
сақталуда, өйткені қылмыстық істердің соттарға түсуі жыл сайын 80-90 іске
көбеюде.
1.2 Апелляциялық сатыда қылмыстық істерді қарау
2010 жылы апелляциялық сатыда 691 адамға қатысты 530 іс қаралған.
2009 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда, істердің саны ұлғайғаны
көрінеді (2009 жылы 572 адамға қатысты 490 қылмыстық іс қаралған). Яғни,
апелляциялық сатыда қаралған істер саны 20,8% өскен.
Бұл төмендегі диаграммада келтірілген:
Есеп мерзімінің аяғына қалдық істердің саны – 17 (2009 жылы -23).
2010 жылы апелляциялық сатыға қаралуға түскен істердің 70-і
апелляциялық наразылықпен, 420-сы апелляциялық шағымдармен, ал 41-і
наразылық және шағымдармен түскен.
2010 жылы қаралып қосымша тергеуге жолдаумен аяқталған істерден
(6948) 39 қылмыстық іс (54 адамға қатысты) апелляциялық сатыдан өткен. 12
іс бойынша 15 адамға қатысты қаулының апелляциялық сатыда күші жойылып, 27
қылмыстық іс бойынша қаулы өзгеріссіз қалдырылған.
Бұл өткен 2009 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда (20 адамға
қатысты іс) қосымша тергеуге қайтарылған істер санының өскенін айқындайды.
Сонымен қатар, өткен жылы соттардың 10 адамға қатысты істі қосымша тергеуге
жолдау туралы қаулыларының күші жойылған.
ҚІЖК-нің 110 бабы тәртібімен 84 жадығат қаралып, олардан 72 адамға
қатыстысы өзгеріссіз қалдырылған, 12 адамға қатысты қаулының күші жойылып,
7 адамға қатысты қамауға алу бұлтартпау шарасынан бас тартылған және 5
адамға қатысты қамауға алу бұлтартпау шарасы қолданылған.
Сонымен қатар, ҚІЖК-нің 109 бабы тәртібімен 30 жадығат, 453 бабымен –
73 жадығат қаралған.
Алқаға қарауына түскен істер бойынша үкімдердің заңдылығы дер кезінде
тексеріліп, бірінші сатыдағы соттардың жіберген қателіктері өзгерістер
енгізу арқылы қалпына келтірілді. Сонымер қатар, заңда белгіленген
тәртіппен сот үкімдерінің күші жойылып, жаңа үкімдер шығарылды және сот
үкімдерінің күші жойылып, қылмыстық істер соттың қайта қарауына жолданған.
Атап айтқанда, есеп кезеңінде апелляциялық сатыда қарау нәтижесінде
521 адамға қатысты үкімдер заңды күшінде қалдырылса, 61 (1,8%) адамға
қатыстысы өзгертіліп, 33 (0,9%) адамға қатысты үкімдер күші жойылды. (2009
жылы 16 адамға қатысты үкімдердің күші жойылған (0,5%), өзгертілген үкімдер
саны 1,9%). Жалпы ағымдағы жылда қылмыстық істер бойынша сот төрелігін
жүзеге асыру сапасы 0,3% төмендеді (2,4% - 2009 жылы, 2,7% - 2010 жылы).
Жоғарыда көрсетілгендей, есеп кезеңі ішінде 33 адамға қатысты күші
жойылған үкімдер бойынша қылмыстық істі соттың жаңадан қарауына жіберумен
16 адамға, қылмыстық істі қосымша тергеуге жолдаумен 3 адамға, жаңадан үкім
шығарумен 13 адамға және сотталушының жәбірленушімен татуласуына байланысты
өндірістен қысқартумен 1 адамға қатысты үкімдердің күші жойылған. Оның 28
адамға қатысты үкімдерінің күші 2010 жылдың бірінші жартыжылдығында
жойылған. Бұл көрсеткіштің 2009 жылмен салыстырғанда 16 адамға қатысты
көбейгенін көрсетеді.
Сот үкімдерінің апелляциялық сатыда өзгертілу негіздері
Сот үкімдерінің апелляциялық сатыда өзгертілу негіздеріне тоқталсақ,
61 адамға қатысты үкімдердің өзгертілуі төмендегі негіздерге байланысты
орын алған:
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін өзгеріссіз
қалдырумен байланысты – 6 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының
0,9,%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін азайтумен
байланысты – 8 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 1,2%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертпей жаза мөлшерін азайтумен
байланысты– 27 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 3,9%);
- жаза өтеу колониясының режимін өзгертумен байланысты - 1 адамға қатысты
немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- үкімнің азаматтық талапты шешу бөлігін өзгертумен - 1 адамға қатысты
немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- басқа негіздерге байланысты – 18 адамға қатысты немесе жалпы
сотталғандар санының 2,6%);
Өзгерістерге негіз болған бірінші сатыдағы соттардың қателіктерін
талдау жұмысы төмендегіні анықтады. Соттардың көбі ҚР ҚК-нің 52 бабында
белгіленген жаза тағайындау талаптарын сақтаған. Сонымен қатар, тым қатаң
жаза тағайындау фактілері де орын алған.
Мысалы, Алға аудандық сотының 2 ақпан 2010 жылғы үкімімен Украина
азаматы Ю.Сенин ҚР ҚК-нің 330-1 бабымен Казақстаннан еріксіз шығару туралы
сот қаулысын орындамағаны үшін 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған
судья Ж.Олжаш. Іс құжаттарынан Ю.Сениннің бұрын соңды сотталмағандығы,
кінәсін мойындап қынжылатындығы, әкімшілік тәртіпте қолданнылған шараның
орындалмауының себебін құжаттарын жоғалтып алуымен түсіндіретінін тиісті
түрде ескерілмей, сот ҚК-нің 330-1 бабының санкциясымен альтернативтік шара
түрлерін қолдануды талқыламаған. Осыған байланысты тағайындалған жазаны
апелляциялық сот алқасы тым қатаң деген тұжырымға келіп, үкімнің жаза
тағайындау бөлігі айыппұл тағайындаумен өзгерткен.
Осындай қателіктердің жіберілуі себебімен Ақтөбе қалалық №2 сотының
ҚК-нің 175 бабының 1 бөлігімен 1 жыл бас бостандығынан айыруға сотталған
М.Шунгалинаға қатысты үкім ҚК-тің 63 бабын қолдануға өзгертілді судья
М.Дуйсен.
Сондай-ақ, осы соттың С.С.Подгайныйға қатысты үкімі де өзгертілді
судья З.Г.Шмирова. С.С.Подгайный Шығыс базарынан жасырын түрде 5.415
тенге тұратын су-эмульсиялық сырды ұрлауға оқталғаны үшін, алайда өзінің
ниетіне байланысты емес жағдайларға себепті, яғни әрекеті әшкереленіп,
ұсталып қалынуына байланысты ҚК-нің 24 бабы 3 бөлігі, 175 бабының 1
бөлігімен айыпты деп танылып, 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған.
Жауапкершілікті ауырлататын мән-жайлар анықталмаған.
Алайда, сот сотталушының жасаған әрекетінің онша ауыр емес қылмыстар
қатарына жататынын, санкциясында жазаның жеңілірек түрлері қарастырылғанын,
зиянның өтелгенін, кінәсін мойындағанын, жәбірленушінің қатаң жазаламауды
сұраған өтінішін ескермей, іске қатысушы прокурордың негізсіз қолдауымен
С.С.Подгайныға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған.
Апелляциялық сот алқасымен С.Подгайныйға тағайындалған жаза қоғамдық
жұмыстарға бейімдеу жазасымен өзгертілген.
Жергілікті соттар жаза тағайындағанда қылмыстардың жиынтығы бойынша
жаза тағайындау тәртібін, яғни ҚК-тің 58 бабының 6 бөлігі талаптарын
сақтамау орын алды Мұғалжар аудандық соты, судья Ш.Алнияз.
Республика соттарының 2010 жылдың бірінші жартыжылдығындағы жұмысының
қорытындылары бойынша Жоғарғы Сот судьяларының кеңейтілген кеңесінің
хаттамалық шешімінде келтірілген сын Ақтөбе облысының жергілікті соттарының
ауырлығы орташа және онша ауыр емес қылмыстарға жаза тағайындау
тәжірибесіне де қатысты. Осыған байланысты алдағы уақытта жергілікті
соттардың аталған қылмыстар түріне байланысты істер бойынша жаза тағайындау
жұмысы апелляциялық сот алқасының тұрақты бақылауында. 2010 жылдың 4-ші
тоқсанында аталған хаттамалық шешімді орындау мақсатында алынған пәрменді
шаралар нәтижесінде, жергілікті соттардың ауырлығы орташа және онша ауыр
емес қылмыстарға жаза тағайындау тәжірибесі тұрақтанды.
Сот үкімдеріне өзгерістер енгізуге негіз болатындай қателіктер
төмендегі жергілікті соттар судьяларының жұмысында орын алған: Актобе
қалалық №2соты судьялары Б.С.Мушатова (7 адамға қатысты), Р.С. Ахметова (6
адамға қатысты), Р.С.Мухамбеткалиева (7 адамға қатысты), З.Г.Шмирова З.Г.
(4 адамға қатысты), Мұғалжар аудандық соты судьясы Ш.Алнияз (4 адамға
қатысты), Алга аудандық соты судьясы Ж.А.Олжаш Ж.А. ( 3 адамға қатысты).
Сот үкімдерінің күшін жою негіздері
Жоғарыда көрсетілгендей есеп кезеңі ішіңде 33 адамға қатысты сот
үкімдерінің күші жойылған. Апелляциялық тәртіппен күші жойылған үкімдердің
көбею себептерін анықтау осы жылда жіберілген қателіктердің қайталанбауын
қамтамасыз етудің бір жолы.
Осыған байланысты үкімдердің күшін жою себептерін талдағанда 8 адамға
қатысты үкімдердің жаза тағайындаудың талаптары сақталмауына байланысты
жойылғанын және бұл себептер процессуалдық заңға өзгеріс енгізілуіне
байланысты орын алғаны анықталған. Өйткені, 2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап
қолданысқа алынған Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу
Кодексіне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен
толықтырулар енгізу туралы 10 желтоқсан 2009 жылғы № 227-1V ҚР Заңының
талаптары бойынша, ескі заңмен өзгерістерге негіз болатын қателіктер жаңа
заңның талабы бойынша үкімнің күшін жоюға негіз ретінде қарастырылған.
Мысалы, Мұғалжар аудандық сотының 31 наурыз 2010 жылғы үкімімен
И.Балжигитов, Н.Игісін, С.Тагабергенов, А.Жакин және К.Куздибаев "Арлан-
секьюрити" ЖШС-нің күзетшілері болып, 2008 жылдың мамыр-тамыз айларының
аралығында Мұғалжар ауданы Жаңажол поселкасында орналасқан "СНПС-
Ақтөбемұнайгаз" АҚ-ның өндірістік-техникалық және жабдықтармен жинақтау
басқармасының базасына тергеумен анықталмаған тұлғаларды техникаларымен
заңсыз кіргізіп, аулада сақтаулы тұрған жалпы құны 29035862 теңге тұратын
80,57 тонна трубаларын-СНПС-Ақтөбемұнайгаз АҚ-ның мүлкін ірі мөлшерде
жасырын ұрлағандары үшін кінәлі деп танылып, әрқайсысы ҚР ҚК-нің 175
бабының 3 бөлігінің "б" тармағымен 3 жылға бас бостандығынан айыруға ҚК-нің
63 бабына сәйкес шартты түрде сотталған.
Сотталғандарға қылмыстың сипаты мен қауіптілік дәрежесі ескерілмей,
тым жеңіл жаза тағайындалуына байланысты апелляциялық сот алқасының 20
мамыр 2010 жылғы қаулысымен соттың үкімінің күші жойылып, жаңа айыптау
үкімі шығарылды. Аталмыш сот алқасының үкімімен ҚР ҚК-нің И.Балжигитов,
Н.Игісін, С.Тагабергенов, және К.Куздибаев ҚР ҚК-нің 175 бабының 3
бөлігінің б тармағымен әрқайсысы 3 жылға бас бостандығынан айыруға,
мүліктерін тәркілеуге, жазаны түзеу колониясының жалпы режимінде өтеуге
сотталған.
Апелляциялық сот алқасының 25 мамыр 2010 жылғы қаулысымен ҚК-нің 179
бабының 2 бөлігінің "а,г" тармақтарымен 5 жылға бас бостандығынан айыруға
ҚР ҚК-нің 63 бабына сәйкес шартты түрде сотталған Б.А.Наренбаевқа қатысты
Ақтөбе қалалық №2 сотының 6 сәуір 2010 жылғы үкімнің күші жойылып, жаңа
айыптау үкімі шығарылған, прокурордың наразылығы ішінара
қанағаттандырылған. Үкімнің қалған бөлігі өзгеріссіз қалдырылған. Алқа
Наренбаевтың қылмысты 15 жасында жасағанын, оған жәбірленушінің кешірім
бергенін ерекше мән-жай деп танып, ҚК-нің 55 бабының талаптарына сай
қылмыстық заңда көзделген жазадан гөрі неғұрлым жеңіл жаза - 2 жылға бас
бостандығынан айыру жазасын тағайындаған.
Сонымен қатар, сот үкімдерінің күшін жоюға әкеп соқтырған басқа да
себептер орын алған.
Атап айтқанда, 14 адамға қатысты үкімдер қылмыстық заңның дұрыс
қолданылмауына байланысты, 11 адамға қатысты үкімнің күші сот тергеуінің
толық еместігіне байланысты жойылған.
Сот тәжірибесін талдау көрсеткендей, соттардың қылмыстық заңды қате
қолдануы, яғни сотталушының әрекеттеріне құқықтық баға бергенде жіберілетін
қателіктер сот тергеуінің үстіртін өткізілеуіне тіке байланысты болады.
Ақтөбе облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық сотының 25 маусым 2010 жылғы үкімімен А.Калашников ҚР ҚК-нің
103 бабының 3 бөлігімен 9 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Осы
үкіммен Ю.В.Шмидт ҚК-нің 364 бабымен ақталған.
Аппеляциялық сот алқасының 13 тамыз 2010 жылғы қаулысымен сот
үкімінің күшін жойылып, прокурордың наразылығы қанағаттандырылған.
18 тамыз 2010 жылғы сот алқасының үкімімен А.Калашников ҚР-нің 96
бабының 1 бөлігімен айыпты деп танылып, 11 жылға бас бостандығынан айыруға,
Ю.Шмидт ҚР ҚК-нің 364 бабымен айыпты деп танылып, 1 жылға бас бостандығынан
шектеуге сотталған.
Алқа, жаңадан айыптау үкімін шығарғанда бірінші сатыдағы сотпен
ҚІЖК-нің 24 бабының 1 бөлігінің талаптарының орындамағанын, сот тергеуінің
біржақты, толық емес жүргізілгендігін және істің дұрыс шешілуіне негіз
болатын нақты мән-жайлар анықталмағанын, сондай-ақ, жәбірленуші
Г.Паламарчуктің өліміне себеп болған тесіліп-кесілген ауыр жарақаттар қысқа
мерзімде оның өміріне маңызды органы-ішіне, сол жақ иық қан тамырларына
пышақпен салынғандығын ескерген.
Ақтөбе қалалық №2 сотының 20 қаңтар 2010 жылғы 11 адамға қатысты
үкімімен 2 тұлға тағылған айыптан толық көлемде ақталып, 9 тұлға тағылған
айыптың бөлігімен сотталған. Атап айтқанда, жалған кәсіпкерлікпен алдын-ала
сөз байласып, топтасып, бірнеше рет айналысқандары үшін Д.Жолымбетов және
тағы басқалар сотталған. Сот үкімімен Д.Жолымбетов ҚК-нің 192 бабының 2
бөлігі а,б тармақтарымен мүлкін тәркілеп 6 жылға бас бостандығынан
айыруға, Н.Проценко, Р.Жалекенова ҚК-нің 192-1 бабымен 9 айға бас
бостандығынан айыруға, Утегенова, Байжаркинова, Утепова ҚК-нің 192-1
бабымен 2 жылға бас бостандығынан айыруға шартты түрде, Канатбаева,
Даулыбаева ҚК-нің 192 бабының 2 бөлігі б тармағымен, Даулыбаева Ж.М. ҚК-
нің 192 бабының 2 бөлігі а,б тармақтарымен – 3 жылға бас бостандығынан
айыруға шартты түрде сотталған.
Осы үкіммен Д. Жолымбетов ҚК-нің 235 бабының 1 бөлігімен, 28 баптың
2 бөлігі, 222 баптың 1 бөлігімен, Н.Проценко, Р.Жалекенова, К.Утегенова,
Б.Байжаркинова, Н.Канатбаева, А.Утепова, Даулыбаевалар ҚК-нің 28 бабының 2
бөлігі, 222 бабы 1 бөлігімен, Д. Сералин мен А.Тампишев ҚК-нің 192 бабының
3 бөлігіндегі а тармағымен және 28 бабы 2 бөлігі, 222 бабы 1 бөлігімен
әрекеттерінде аталған қылмыстардың құрамы болмауы себепті ақталған.
Апелляциялық сатыда сот үкімі іс бойынша жүргізілген сот
тергеуінің толық еместігіне, сотталғандардың әрекеттерінің қате саралануына
байланысты күші жойылып, бірінші сатыдағы соттың қайта қарауына жолданған.
Сонымен қатар, Ақтөбе қалалық №2 сотының 11 адамға, яғни
Жолымбетов және басқаларға қатысты сот үкімінің күшін жою себептерін сот
тергеуінің үстіртін өткізілуіне байланыстыру негізсіз, өйткені бірінші
сатыдағы соттың сот тергеуі нәтижесінде жасаған тұжырымдары сотталушыларға
айыпқа тағылған материалдық заңның түсініксіздігін, жалған кәсіпкерлік
бойынша тергеу мен сот тәжірибесінің аздығын және істің күрделілігін
айқындайды. Осыған байланысты сот айыптың бірнеше бөлігіне сын көзбен
қарап, айыпты қолдап ұсынылған бірқатар дәлелдемелерге сынды баға берген.
Аталған жағдайлар ескеріліп, қылмыстық іске төрағалық еткен судья
Г.С.Әжіғалиеваға сот үкімінің күшін жоюға негіз болған қателіктерді
жібергені үшін жеке қаулы шығарылып, судьяның жауапкершілігі жөнінде мәселе
облыстық соттың пленарлық отырысында талқыланып, оның бұрын-соңды заң
бұзушылыққа жол бермегені, сот төрелігін сапалы түрде атқаратыны ескерілді.
Үкімдердің күшін жоюға негіз болған қателіктер төмендегі жергілікті
соттар судьяларында орын алған: Актобе қалалық №2 соты судьялары
Г.С.Әжіғалиева (13), М.Дуйсен (3), Мұғалжар аудандық соты судьялары
Н.Әжіғалиева (6), Ш.Алнияз (2), ауданаралық мамандандырылған қылмыстық соты
судьясы М.А.Сисенова (2).
Апелляциялық сатымен алдын-ала тергеу барысында және сот отырысында
жіберілген қателіктерді жою және болашақта болдырмау мақсатында бірқатар
шаралар алынған. 2010 жылы апелляциялық сатымен 10 жеке қаулы шығарылған,
2009-шы жылмен салыстырғанда 28 жеке қаулыға кем. Бұл көрсеткіш жергілікті
соттардың қылмыстық істер қарағанда қылмысты жасауға себеп болған
жағдайларға және алдын-ала тергеу сапасына қатысты жеке қаулылар шығарып,
шара алғандықтарын көрсетеді, өйткені ағымдағы жылда жергілікті соттармен
171 жеке қаулы шығарылған.
Апелляциялық сатыда шығарылған жеке қаулыларға дер кезінде жауап
қайтарылу қадағаланып, жеке қаулыларда аталған кемшіліктер жөнінде шаралар
алынған.
Сонымен қатар, істерді сот мәжілісінде қарауда, құжаттарды жасақтау
барысында орын алған кемшіліктер туралы жергілікті соттарға алқа атынан 30
ұсыныс хаттар жіберілген.
Апелляциялық сатыда қаралған істердің басым бөлігі заңда белгіленген
мерзімде ҚР ҚІЖК-нің 422 бабының талаптарына сай ресімделген,
Қадағалау тәртібінде үкімдерді өзгерту мен күші жойылуы
Алқаның апелляциялық тәртіпте қабылдаған қаулыларының заңдылығы
тексеріліп, кейбір сот үкімдерін өзгеріссіз қалдыруды қарастыран
апелляциялық қаулылар өзгерістерге ұшыраған.
Атап айтқанда, ҚР ҚК-нің 209 бабының 1 тармағымен экономикалық
контрабанда бойынша сотталған А.Бикеев пен В.Легайға қатысты 2 үкім мен
апелляциялық сот алқасы қаулыларының өзгертілу себебі – мемлекет пайдасына
өндіруге шешілген соманың мөлшері 3000 АҚШ долларына дейін азайтылған,
өйткені бірінші сатыдағы соттар мен апелляциялық сот алқасы ҚР-ның 13 шілде
2005 жылғы Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы Заңының 18
бабы 2 бөлігінің талаптарын ескерусіз қалдырған. Аталған заңның талабы
бойынша, ҚР шекарасынан декларациясыз 3000 АҚШ долларына дейінгі мөлшерде
ақша алып өтуге рұқсат етілген. Осыған байлынысты, экономикалық контрабанда
жасағандардың жауапкершілігі қаралғанда, іс бойынша айғақтар заттар –
валюталарды мемлекет пайдасына өткізу туралы шешім аталған талаптарға
сәйкес қабылдануы қажетсудьялар М.Е.Байжанов, О.Бактыгереев, баяндамашы
А.Ж.Балмуханов А.Ж.
Есірткі заттарды заңсыз иемдену, сақтау, сату бойынша сотталғандар В.
Мацаков, М.Хмелевскилерге қатысты үкімдер мен апелляциялық сатының
қаулыларына төмендегі өзгерістер енгізілген. ҚК-нің 259 бабы 3 бөлігі в
тармағымен 8 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған М. Мацаковтың
қылмыстық әрекеттері 28 баптың 5 бөлігі, 259 баптың 1 бөлігімен қайта
дәрежеленіп, соңғыға 3 жыл бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған.
Есірткі затын аса ірі мөлшерде сатусыз сақтағаны үшін сотталған
М.Хмелевский жөніндегі үкім ҚК-нің 55 бабын қолдану арқылы мүлкін тәркілеу
туралы қосымша жазаны алып тастаумен өзгертілген, өйткені аталған қосымша
жазаны қолдану сот үкімінде дәлелденбеген судьялар Б.С.Мушатова,
Г.С.Әжіғалиева, баяндамашылар С.К.Елтүзер, Д.С.Койлыбаева.
Алдын-ала тергеу барысында жіберілген ҚІЖК-нің талаптарын
сақтамаушылық, бірінші саты сотымен және апелляциялық сот алқасымен
ескерусіз қалдырылуына байланысты, ҚК-тің 314, 177 баптарымен сотталған
Х.Мендіғалиев жөнінде қабылданған сот актілері ішінара өзгертілген судья
Ж.Султанова, баяндамашы А.С.Кулбосынова .
Жаза тағайындау туралы заң талаптарының сақталмауына байланысты екі
адамға қатысты үкімге өзгеріс енгізілген. Бұрын соңды сотталмаған
А.Танабергеноваға ҚК-тің 259 бабы 3 бөлігінің а,б,в тармақтарымен 10
жылға бас бостандығынан айыруға сотталған, жазаны өтеу орны ретінде түзеу
колониясының қатаң режимі қате белгіленген судья М.А.Сисенова, баяндамашы
К.Е. Бимурзаев
Айтекеби аудандық соты судья С.З.Тасымбетов Н.Еспенбетов ұрлық және
қарақшылық жасағаны үшін айыпты деп танылып, сонымен қатар оның
әрекеттерінде ҚК-нің 13 бабының 2 бөлігінің б тармағымен қайталанатын
қылмыстар деп таныған, алайда нақтылы жаза мөлшерін тағайындағанда ҚК-нің
59 бабының 2 бөлігінің талаптары сақталмаған. Осыған баланысты сотталушының
қадағалау алқасына шағымдануы нәтижесінде сот үкіміне өзгеріс енгізіліп,
оған тағайындалған жаза ҚК-нің 55 бабы арқылы тағайындалды деген тұжырым
жасалған. Апелляциялық тәртіпте бұл іс қаралмаған.
ҚК-нің 190 бабы 2 бөлігі б тармағымен сотталған Т.Бердімбаевқа
қатысты үкімнің, апелляциялық саты қаулысының сот тергеуінің үстіртін
жүргізілуіне байланысты күші жойылып, іс соттың қайта қаралуына қайтарылған
судья А.Д. Каржауов, баяндамашы К.Е.Бимурзаев К.Е.
Аталған негіздер бойынша Мұғалжар аудандық сотының апелляциялық сатыда
өзгеріссіз қалдырылған ҚК-нің 96 бабының 1 бөлігімен айыпталған А.Туралин
жөніндегі үкімі күші жойылып, іс соттың қайта қаралуына қайтарылған судья
Н.Әжіғалиева, баяндамашы А.Ж.Балмуханов.
Сонымен қатар, қадағалау тәртібімен ҚК-нің 307 бабының 1 бөлігімен
сотталған А.Жабагиев жөніндегі сот үкімі және үкімді өзгеріссіз қалдырған
алқа қаулысы күші жойылып, іс өндірістен А.Жабагиевтің әрекеттерінде қылмыс
құрамының жоқ болуына байланысты қысқартылған судья А.Д.Каржауов,
баяндамашы М.Г.Үрістембаева.
Сонымен есепті кезеңде ҚР Жоғарғы Сотының қадақалау алқасы 3 адамға
қатысты үкімнің күшін жойып, 7 адамға қатысты үкімге өзгеріс енгізген.
Ақтөбе облысы соттарымен 2010 жылдың бірінші жартыжылдығында орын
алған кемшіліктерді жою мақсатында арнайы шаралар жоспары қабылданып, осы
шараларды орындау барысында сот істерін қарау сапасын арттыруға бағытталған
бірқатар жұмыстар өткізілді.
Жалпы, 2010 жылы сот төрелігінің сапасын арттыру мақсатында алқа
тарапынан жергілікті соттарға тәжірибелік-әдістемелік көмек көрсетілді.
Апелляциялық сот алқасының қылмыстық істер қарайтын судьялары
жергілікті соттардың судьяларына тәжірибелік көмек көрсету барысында
процессуалдық және материалдық заңдарды қолдануда қателіктер жібермеудің
алдын алып, облыстық сот төрағасының өкімімен белгіленіп өздеріне
жүктелген аймақтық-пәндік қағидаты бойынша, жергілікті соттарға іс-сапармен
барды, олардың істерді қарау сапасын тексерумен қатар, істердің қаралу
сапасының деңгейін арттыру мақсатында бірқатар тәжірибелік көмек көрсетті.
Жергілікті соттарға қылмыстық істер бойынша тәжірибелік көмек көрсету
жұмысы облыстық соттың тұрақты бақылауында. Практикалық көмектің сапасын
арттыру мақсатында аймақтық-пәндік қағидатын үнемді пайдалануды көздеп және
осы қағиданың деңгейін көтеру үшін, аталмыш өкім бірнеше рет өзгертілді.
Соттарға тәжірибелік көмек көрсету барысында төмендегідей жұмыстар
атқарылда.
Ағымдағы жылда облыстық соттың оқу орталығы арқылы Қылмыстық
құқық пен процесс бағыты бойынша 16 тақырыпты талқыға сала отырып 19
семинарлық сабақ өткізілді. Семинарлық сабақтар өткізу кестесін
жасақтағанда облыстық және бірінші сатыдағы сот судьяларының пікірлері мен
істерді қарау тәжірибесінен және кейбір заңнаманы қолдануда туындаған
күрделі мәселелер мен сұрақтар ескерілді.
Апелляциялық және қадағалау тәртіпте істердің қаралу барысында
анықталған кемшіліктерді талдау жұмысы өткізілді.
Апелляциялық алқамен ағымдағы жылда сыбайлас жемқорлыққа байланысты
қылмыстар, көліктегі қылмыстар, меншікке қарсы, пайдакүнемдік, зорлық-
зомбылыққа байланысты, жалған кәсіпкерлік жөніндегі қылмыстар бойынша
жинақтаулар жасалды. Сонымен қатар, соттармен қамауға алу бұлтартпау
шарасын қолдану тәртібін, үкімдерді орындауға жолдау барысын, қаржы
полициясы тергеуіне жататын кейбір қылмыстық істердің санаты бойынша,
қылмыспен келтірілген зиянды өндіру тәртібі туралы, қысқартылған тәртіппен
қаралған істер бойынша жинақтау жасалып, семинар сабақтарында талқыланды.
Жоспар бойынша аудандық және оған теңестірілген соттардың судьялары
М.Дуйсен, Б.С.Мушатова, Н.Бактығалиев облыстық сотта тағылымдамадан өтті
және қорытындысы жедел отырыста тыңдалды.
Қазақстан Республикасының қылмыстық және қылмыстық іс-жүргізу
Кодекстеріне енгізілген өзгерістерге ерекше назар аударылды. Осы жылдың
басынан іске қосылған ауданаралық мамандандырылған қылмыстық істер
жөніндегі соттың судьяларымен және мамандарымен алқа билердің қатысуымен
қаралатын істерді ұйымдастыру, тағайындау, қарау тәртібі қарастырылған заң
талаптары облыстық соттың жетекші судьясымен оқыту сабақтарында талқыланды.
1.3 Сыбайлас жемқорлық жөніндегі қылмыстық істер бойынша
Ақтөбе облысының соттарымен ағымдағы жылы сыбайлас жемқорлық жөнінде
92 адамға қатысты 81 қылмыстық іс қаралған. Яғни, 2009 жылмен салыстырғанда
49 адамға қатысты 40 қылмыстық іс артық (2009 жылы 43 адамға қатысты 41
іс).
Қаралып, аяқталған істердің ішінде сыбайлас жемқорлық жөніндегі
қылмыс жасағаны үшін 85 адамға қатысты 75 іс бойынша айыптау үкімдері
шыққан, 4 адамға қатысты 3 іс қосымша тергеуге жолданған, 3 адамға 3 іс ҚК-
нің 69 бабының 1 бөлігі және ҚК-нің 65 бабының 1 бөлігі негізінде
өндірістен қысқартылған.
Сонымен қатар, ҚК-нің 178 бабы 2 бөлігі а,б,в тармақтары бойынша 1
адамға қатысты айыптау үкімі шыққан, ал ҚК-нің 307 бабының 2 бөлігімен
тағылған айып бойынша әрекетінде қылмыстың құрамы болмауына байланысты
ақталған.
Жалпы қаралған қылмыстық істер: ҚК-нің 176 бабы 3 бөлігі б,г
тармақтарымен 22 адамға қатысты 18 іс, ҚК-нің 311 бабы 2-5 бөліктерімен 25
адамға қатысты 21 іс, ҚК-нің 312 бабы 2 бөлігімен 18 адамға қатысты 17 іс,
ҚК-нің 307 бабы 1-2 бөліктерімен 20 адамға қатысты 19 іс, ҚК-нің 308
бабымен 2 адамға қатысты 2 іс, ҚК-нің 177 бабы 3 бөлігі г тармағымен, 209
бабы 3 бөлігі а тармағымен, 313, 314 баптарымен бір-бір адамға қатысты
бір-бір істен қаралған.
Осы қаралған қылмыстық істерден ағымдағы жылы пара алуға және пара
беруге байланысты қаралған істердің көбейгендігі көрінеді, соның ішінде:
пара алу фактісі бойынша -21 немесе 25 %; пара беру фактісі бойынша -17
немесе 20 %; сеніп тапсырылған мүлікті ұрлау бойынша -18 немесе 21 %.
Аталған қылмыстық істер келесі соттармен қаралған: Ақтөбе қалалық №2-
ші сотымен 43 адамға қатысты 38 іс, Мұғалжар аудандық сотымен 11 адамға
қатысты 9 іс, Әйтекеби аудандық сотымен 8 адамға қатысты 7 іс, Мартөк
аудандық сотымен 7 адамға қатысты 7 іс, Шалқар аудандық сотымен 9 адамға
қатысты 8 іс, Қобда аудандық сотымен 5 адамға қатысты 3 іс, Қарғалы, Ырғыз
аудандық соттарымен және Ақтөбе облысының мамандандырылған ауданаралық
сотымен 2 адамға қатысты 2 істен, Хромтау, Темір және Байғанин аудандық
соттарымен 1 адамға қатысты 1 істен.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстырын жасап сотталған 84 адамның 33-і
лауазымды тұлғалар, оның ішінде: 1 тұлға - Хромтау аудандық әкімінің
орынбасары, 5 тұлға – селолық округ әкімдері; 5 тұлға – Мемлекеттік мемеке
басшылыры – Тобыл-Торғай экология департаментінің бастығы, Қарғалы
экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінің бастығы, Хромтау аудандық
архитектура бөлімінің және жер қатынастар бөлімінің бастығы, Айтекеби
аудандық құрылыс бөлімінің бастығы, Қобда аудандық ауыл шаруашылық
бөлімі бастығы; 6 тұлға – техникалық реттеу және метеорология комитеті
Департаментінің, кеден бекеті, шекара және көліктегі аймақтық мемлекеттік
малдәрігерлік бақылау инспекциясының, әкім аппаратының, санитарлық-
гегиеналық қадағалау бөлімінің бас мамандары; 2 тұлға Жайсан кеден
бекетінің жетекші мамандары; 1 тұлға - мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын
директоры; 1 тұлға – агралық-өнеркәсіптік комплексінің бас малдәрігер
инспекторы; 2 тұлға – Ақтөбе облысы бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы
күрес Департаментінің, Әйтекеби аудандық ішкі істер бөлімі бастығының
орынбасарлары; 1 тұлға Ақтөбе ішкі істер Департаментінің миграция полиция
бөлімінің бастығы; 1 тұлға – Жол полиция басқармасының бас инжинері; 2
тұлға Жол полиция басқармасының инспекторлары; 4 тұлға – Мәртөк және Сазды
ішкі істер бөлімінің тергеушілері; 2 – тұлға сот орындаушылар.
Сонымен қатар, 35 тұлға мемлекеттік қызметтер атқаруға теңестірілген
адамдар және 15 жеке тұлғалар.
Ағымдағы жылы сыбайлас жемқорлық қылмыстырын жасағаны үшін жауапты
мемлекеттік лауазымды атқарушы адамдарды соттау фактілері болған жоқ.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстырын жасағаны үшін 29 әйел адам қылмыстық
жауапкершілікке тартылған (32%); соның ішінде 1 адамға қатысты қылмыстық іс
қосымша тергеуге қайтарылған, 28 адамға қатысты айыптау үкімдері
шығарылған.
Кәмелет жасқа толмағандар бойынша сыбайлас жемқорлық жөніндегі
қылмыстық істер қаралмаған.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасап сотталған адамдарға келесідей
жазалар тағайындалған: 28 адам бас бостандықтарынан айырылған, 23 адамға
шартты жаза тағайындалған, 3 адамға ҚК-нің 72 бабына сәйкес үкімнің
орындалуы кейінге қалдырылған, 12 адам бас бостандықтарынан шектелген, 8
адам белгілі бір қызметпен айналысу құқықтарынан айырылған, 10 адамға
айыппұл салынған.
Сөйтіп, сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасап, сотталған 81 адамның 28-
і нақты бас бостандықтарынан айырылған, яғни бұл 34,5% құрайды. Соның
ішінде 23 адам пара алғандары үшін бас бостандықтарынан айырылған немесе
28,4%.
41 адамға белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен
айналысу құқығынан айыру түріндегі, ал 23 адамға мүлкін тәркілеу түріндегі
қосымша жазалары тағайындалған.
Соттар ҚК-нің 63 бабына сәйкес шартты жаза тағайындағанда негізіне
сотталушылардың бұрын сотталмағандарын, жұмыс орындарынан және тұрғылықты
жерлерінен жақсы мінезделетіндерін, семьялық жағдайларын, сондай-ақ
жасалған қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілік дәрежесін, жеке бастарын,
тағы басқа жауаптылық пен жазаны жеңілдететін мән-жайларды ескерген.
Соттармен қылмыстық жаза тағайындау кезінде ҚК-нің 52 бабының және
Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының №1-ші 30 сәуір 1999 жылғы Қылмыстық
жаза тағайындаған кезде соттардың заңдылықты сақтауы туралы қаулысындағы
түсіндірілген талаптары негізінен толығымен сақталған.
Ақтөбе облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық сотының 6 қазан 2010 жылғы үкімі бойынша, 24 мамыр 2010 жылы
Ақтөбе қаласында, А.Д.Дадин Тобыл-Торғай экология Департаменті
мемлекеттік мекемесінің бастығы қызметін атқара жүріп, лауазымды адам бола
тұра, ПромЭкоСервис ЖШС-де табиғатты қорғау заңдарын сақтау жөнінде алдын
ала жоспарланған тексеріс нәтижесі оң шешімін табу үшін және аталған
серіктестік қызметіне келешекте араласпау үшін, пара беруші адамның
пайдасына заңсыз іс-әрекет жасап, М.С.Бижановты қорқыту жолымен, аса ірі
мөлшерде 3 000 000 теңге пара алғаны үшін кінәлі деп танылған.
Қылмыстық әрекеті үшін А.Д.Дадин ҚК-нің 311 бабының 5 бөлігімен мүлкі
тәркіленіп, мемлекеттік басқару және бақылауға уәкілеттігі бар мемлекеттік
мекемеде лауазымды қызмет атқаруға 7 жылға құқығынан айырылып, 11 жылға бас
бостандығынан айыруға сотталған.
Осы үкіммен А.Д.Дадинді мемлекеттік награда Құрмет орденінен айыру
жөнінде Қазақстан Республикасының Президентіне ұсыныс еңгізу туралы шешім
қабылданған.
Бұндай шешімді қабылдағанда сот, А.Д.Дадиннің аса ауыр қылмыс
жасағандығын, сондай-ақ жасалған қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілік
дәрежесін ескерген.
Ағымдағы жылы апелляциялық тәртіппен 32 адам бойынша 28 үкімге
(қаулыға) апелляциялық шағымдар мен наразылықтар келтіріліп, 4 адамға
қатысты үкім өзгертілген және 1 адамға қатысты қосымша тергеуге қайтару
жөніндегі қаулының күші жойылған.
Шалқар аудандық сотының 25 қазан 2010 жылғы үкімімен
А.М.Мәуленбергенова Шалқар қаласындағы №6-шы мектепте бас бухгалтер болып
қызмет жасап жүріп, 2008 жылдың қазан айынан 2009 жылдың желтоқсан айы
аралығында мектепке бөлінген қаражатты өзінің қызметтік бабын пайдаланып,
Туран Әлем Банк АҚ-ғы №91012000522852 санды есеп шотына жалақы ретінде
аударып, 29656 теңге қаражатты ысырап етіп иемденгені үшін кінәлі деп
танылған.
Осы жасаған қылмысы үшін А.М.Мәуленбергенова ҚК-нің 176 бабының 3
бөлімінің г тармағымен мемлекеттік лауазымды қызмет атқару құқығынан бес
жылға айырыла отырып, 5 жылға бас бостандығынан айырылып, ҚК-нің 72
бабының талабына сай жазаның өтелуі кейінге қалдырылған.
ҚР ҚК-нің 176 бабы 3 бөлігі г тармағымен, мемлекеттік қызметтер
атқаруға уәкілетті адам не оған теңестірілген адам, өзінің қызмет бабын
пайдаланумен қылмыс жасаса, қылмыс әрекеті осы заңмен дәрежеленуге
жатады.
ҚР ҚК-нің 228 және 307 баптарының ескертулерінде мемлекеттік
қызметкер атқаруға уәкілетті адамдарға лауазымды адамдарға, мекеменің
немесе ұйымдардың басқару функцияларын, ұйымдастырушылық-әкімшілік немесе
әкімшілік-шаруашылық қызметтерді атқаратын адамдар теңестіріледі делінген.
Анықталған дәлелдемелерге қарағанда, сотталған Мәуленбергенова Шалқар
қаласында орналасқан №6-шы мектепте бас бухгалтер болып қызмет жасаған.
Іс құжатына тіркелген Орта мектеп Мемлекеттік мекеменің бас
бухгалтерінің қызмет нұсқауының(инструкция) көшірмесіне қарағанда, бас
бухгалтердің міндетіне бухгалтерлік есеппен шаруашылық-қаражат пен
бухгалтерлік есепті жүргізуін ұйымдастырумен материалдық, еңбек және
қаражат ресурстерін сақтап пайдалануын, яғни шаруашылық-қаражатпен
бухгалтерлік бағыттағы жұмыстар жүктелгені көрінеді.
Аталған нұсқауға қарағанда мектеп бас бухгалтерінің міндетінде
мекемені басқару функцияларын, ұйымдастырушылық-әкімшілік немесе әкімшілік-
шаруашылық қызметтерді атқаруы жүктелмеген, сондықтан бас бухгалтер
мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті немесе оған теңестірілген адамға
жатпайды.
Сондықтан, бас бухгалтер ҚК-нің 176 бабының 3 бөлімінің г тармағымен
жауапқа тартылатын субъектісі болып танылмайды, ол қызмет ҚК-нің 176
бабының 2 бөлігінің в тармағының субъектісі болып танылады.
Бұндай жағдайда апелляциялық сот сатысы Мәуленбергенованың әрекетін
ҚР ҚК-нің 176 бабы 2 бөлігі в тармағымен қайта дәрежелеген, өйткені ол өз
қызмет орнын пайдаланып, мектеп қаражытынан өзінің шотына заңсыз авансы
ретінде ақша аударып өзіне жаратқан.
Негізінен сыбайлас жемқорлық жөніндегі қылмыстар заң талаптары бойынша
қаралып олар бойынша заңды және негізді шешімдер қабылданған.
1.4 Азаматтық істер бойынша
Есеп беру мерзімінде Ақтөбе облысының аудандық, қалалық соттарына 672
іс және 24357 талап арыз түскен, оның ішінде 183 немесе 0,7% талап арызды
өндіріске қабылдаудан бас тартылған, 21238 немесе 87% өндіріске
қабылданған, 2884 немесе 12% талап арыз кері қайтарылған.
Облыс соттарымен есептік кезеңде барлығы 21806 азаматтық іс қаралып,
аяқталған (2009 жылы 22752 іс), оның ішінде 62% немесе 13626 іс бойынша
шешім шығарылған (2009 жылы 62,7% немесе 14271), соның ішінде 5736 немесе
42% сырттай шешім шығарылған (2009 жылы 39,5% немесе 5637).
Жалпы қаралып аяқталған азаматтық істердің ішінде 2045 іс немесе 9%
қысқартылған. Аяқталған азаматтық істердің 14% немесе 3108 іс қараусыз
қалдырылған.
Сот бұйрығы арқылы қаралған істердің саны 2781 немесе 13 %.
Қаралмаған істердің саны 1315 немесе 6 % (2009 жылы 1602 іс немесе 7
%).
Есеп кезеңінде азаматтық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыру
барысында тараптар араларындағы дауларды бітімгершілік келісімдермен аяқтау
сапалары жолға қойылған.
Бұлай деуге тараптар араларындағы туындаған даулардың бітімгершілік
келісімдермен аяқталған істер санының 558 немесе 2,6% жетуі негіз болса,
былтырғы жылы бұл көрсеткіш 2% құраған болатын. Тараптардың дауды өзара
бітімгершілік келісімдермен аяқтау шаралары тек қана Байғанин және Ойыл
аудандық соттарында қолданылмаған.
Істерді тараптардың өзара бітімгершілік келісіммен аяқтау шаралары
Ақтөбе қалалық сотында (338), экономикалық сотында (78), Хромтау аудандық
сотында (45) белсенді түрде қолданылатыны байқалады.
Алдағы уақытта облыс соттарында тараптар араларындағы туындайтын
даулардың өзара татуласу, келісімге келу арқылы істерді аяқтау қағидасы
жоғары деңгейде қолға алынатын болады.
Азаматтық істердің басым бөлігі Ақтөбе қалалық сотымен қаралған
(61%), аталмыш соттың судьялары ай сайын 73-75 істі қарайды, бұл жалпы
нормативтік жүктемеден 3 есе артық.
Статистикалық деректер бойынша, есеп кезеңінде азаматтық істердің
қаралу мерзімі 1 іс бойынша ғана сақталмаған.
Мартөк аудандық сотымен Г.А.Шайгузованың "Мартөк ауданының жер
қатынастары бөлімі" ММ-не басқа жұмысқа ауыстыру жөніндегі өкімді заңсыз
деп тану туралы азаматтық ісінің қаралуының созбалануына жол берілген.
Қысқартылған мерзімде қаралуға жататын еңбек дауы аталған соттың
судьясымен 3 ай қаралған судья М.Т.Сарсенов.
Заңмен көзделген мерзімнің сақталмау фактісі жергілікті соттардың
кеңейтілген мәжілісінде қаралып, нәтижесі бойынша судья алдағы уақытта
заңдылықты бұзбау туралы қатаң ескертіліп, даудың мән-жайлары ескеріліп,
талқылаумен шектелді.
Облыстық соттың апелляциялық сот алқасына апелляциялық, жеке
шағымдар және наразылықтармен қаралу үшін 1554 іс түскен, оның 1389 қаралып
аяқталған (2009 жылы 1275), өткен жылмен салыстырғанда аяқталған істер
саны 114-ке немесе 8%-ға өскен.
Апелляциялық шағым және наразылықтың 163-і кері қайтарылып
алынған, ал 51-і қараусыз кері қайтарылған.
Наразылықпен түскен 11 іс, оның ішінде 6 немесе 55% бойынша наразылық
қанағаттандырылған.
Заң талабы бойынша апелляциялық немесе жеке шағым
беру құқығы бар тұлғалардан барлығы 1501 шағым түскен. Осы түскен шағымдар
бойынша 1348 іс қаралып, оның 163 немесе 12% бойынша шағым
қанағаттандырылған.
2010 жылы алқа түрінде 168 іс, ал қалған 1180 іс әрбір судьямен жеке
қаралды.
Статистикалық деректерден апелляциялық сатыда
қаралған азаматтық істер бойынша осы жылда барлық қаралған істердің
ішіндегі күші жойылған шешімдердің өткен кезеңмен салыстырғанда 1,8 есе
немесе 42%-ға, өзгертілген шешімдердің саны 1,3 есе немесе 22%-ға кемігені
көрінеді.
Күші жойылған және өзгертілген шешімдердің жалпы саны 1,5 есе немесе
32% азайған.
Өзгертілген немесе күші жойылған шешімдердің санының жалпы азайып
келе жатқандығы байқалады.
Апелляциялық сатыда күші жойылған шешімдердің саны 50 немесе 0,4%
(2009 жылы 87 немесе 0,6 %), өзгертілген шешімдердің саны 77 немесе 0,6%
(99 немесе 0,6 %). Бұл барлық қаралған істердің 0,9 % құрайды.
Қобда, Темір, Ойыл аудандық соттары шешімдердің күші жойылуына
және өзгертілуіне жол бермей, облыс бойынша азаматтық істерді қарау
сапасының ең жоғарғы деңгейін көрсетті.
Ақтөбе қалалық, ауданаралық мамандандырылған экономикалық, аудандық
соттарында былтырғы жылмен салыстырғанда сот төрелігін жүзеге асыру сапасы
жақсарған.
Ақтөбе қалалық сотының 32 шешімінің күші
жойылып, 50 шешімі өзгертілген (2009 жылы 59 және 69)
Мамандандырылған
ауданаралық экономикалық сотының 7 шешімінің күші жойылып, 12 шешімі
өзгертілген (2009 жылы 8 және 10).
Мұғалжар аудандық сотының 4 шешімінің күші жойылып, 4 шешімі
өзгертілген (2009 жылы 5 және 7).
Мартөк
аудандық сотының 1 шешімінің күші жойылып, 3 шешімі өзгертілген (2009 жылы
2 және 2).
Алға аудандық сотының 2
шешімінің күші жойылып, 1 шешімі өзгертілген (2009 жылы 6 және 2 ).
Хромтау аудандық сотының 1 шешімінің
күші жойылып, 2 шешімі өзгертілген (2009 жылы 2 және 2).
Шалқар аудандық сотының 4 шешімі өзгертілген (2009 ж. 1 және
5).
Апелляциялық сот алқасының барлық қызметі азаматтық істер бойынша
сот төрелігін жүзеге асырудың сапасын жоғарылатуға, сот төрелігін жүзеге
асырудың азаматтар мен заңды тұлғаларға қол жетімді болуы, бұзылған
құқықтар мен заңды мүдделердің уақытылы қалпына келтіруге бағытталды.
Жыл бойы төмен тұрған соттарға тәжірибелік, оқу-дәрістемелік көмек
беруге бағытталған шаралар тұрақты түрде жүзеге асырылды.
Жүзеге асырылған шаралар жұмыстағы қателіктердің алдын алуға, аудандық
және қалалық соттардың сот төрелігін жүзеге асырудың сапасын жоғарылатуға
мүмкіндік берді.
Бұл әрбір судьяның өз қызметіне деген жоғары жауапкершілікпен қарап,
облыстық соттың тарапынан төмен тұрған соттардың сот төрелігін жүзеге
асыруды жоғарылатуға бағытталған шаралардың берген нәтижесі деуге болады.
Күші жойылған 50 шешімнің 33-ші бойынша жаңа шешім шығарылса, қайта
қарауға 14-і жолданып, 3 іс өндірістен қысқартылған.
Күші жойылған шешімдердің көбі еңбек даулары (7), меншік құқы бойынша
(4), ар-намысын қорғау бойынша (3), шартты өзгерту (4), шығынды өтеу туралы
(4), мемлекеттік органдардың шешімдерін даулау (7), соның ішінде сот
орындаушыларының іс-әрекеттері (3), салық дауларына (3) байланысты болды.
Шешімдердің өзгертілуі, күшін жоюы Ақтөбе қалалық сотына (82),
мамандандырылған экономикалық сотына (19) және Мұғалжар аудандық сотына (8)
тән.
Шешімдері жиі бұзылған және өзгертілген судьялар: Н.О. Аманкулова
(11), Г.Ж. Сүлейменова (9), Ж.С. Туленов (8), А.А. Бақытжанова (7), Е.М.
Сәрсенов (7), А.Н. Тәжікенова (6), Б.Б. Жүсіпбекова (5), Г.Т. Құлжанова
(4).
Апелляциялық тәжірибені сараптай келе, сот шешімдерінің өзгертілуі
мен күшін жоюдың басты себептері ретінде материалдық және процессуалдық заң
талаптарын бұзу, іс бойынша маңызды жағдайлардың дұрыс анықталмауы, шешімде
көрсетілген қорытындының іс жағдайлары мен заңға сай болмауы екендігі
анықталды.
Мысалға,
Салық органының М.Р. Қоқановаға қатысты табыс салығы бойынша қарызды
өңдіру туралы талап арызымен іс бойынша Ақтөбе қалалық сотының шешімі
апелляциялық сатыда күші жойылды.
Бірінші сатылы сот талап арызды қанағаттандырудан бас тарта отыра,
салық органы соманы өңдіру туралы талап арыз беру мерзімін өткізіп алғанын,
салық төлеушінің жеке шотында қарызы бар екендігі туралы жазбаның болмауын
негізге алған.
Аталмыш шешімнің апелляциялық сатымен жаңа шешім қабылдана отыра күші
жойылып, талап арыз қанағаттандырылды. Салық төлеуші М.Р. Қоқанова 2004
жылы мүліктің құнынан 62 440 457 тенге көлемінде мүлік пайдасын тапқандығы,
талап арыздың қанағаттандырылуына негіз болды.
Жауапкердің салық міндеттемелерін орындамауына байланысты салық органы
2009 және 2010 жылдары екі рет тексеру барысында анықталған кемшіліктерді
жою туралы ескертулер берген.
ҚР Салық кодексінің 46-бабына сай, салық міндеттемесі бойынша талап
арыз беру мерзімі заңды бұзушылық туралы салық органының берген ескертуінің
шығару мерзімінен бастап есептеледі.
М.Р. Қоқанованың салық міндеттемесі бойынша талап арыз беру мерзімі
2010 жылдың 31-желтоқсанында аяқталады.
Алайда іс материалдарына сай, салық органы салық заңнамасына сай,
есекерту уақытылы (2009 жылдың 21-шілдесі, 2010 жылдың 3-наурызы) берілген.
Өзіне берілген ескертулерге жауапкердің шағымданбауы жеке табыс салығы
бойынша қарызды төлеу талабының заңды екендігінің куәсі болады.
Осындай жағдайларға байланысты соттың шығарған қорытындысы қате болып
табылды.
Ағымдағы жылда облыстық соттың Оқу Орталығы арқылы Азаматтық құқық
пен процесс бағыты бойынша 18 семинарлық сабақ, 4 Дөңгелек үстел
өткізілді. Семинарлық сабақтар кезінде апелляциялық алқасының судьялары
белсенді қатысып, кейбір заңнаманы қолдануда туындаған күрделі мәселелер
мен сұрақтар бойынша жауаптар берді.
Жыл бойы аудандық, қалалық соттарға тәжірибелік, оқу-дәрістемелік
көмектер беруге бағытталған шаралар тұрақты түрде жүзеге асырылды. Аталған
кезеңде алқа сот тәжірибелерінің 10 жинағын, 2 дәрістемелік оқулықтар
дайындады.
Істерді қарау барысындағы кемшіліктер туралы және олармен күресу
жолдары туралы хаттар соттарға жолданып отырады. Барлығы 33 хат жолданды.
Заңды өрескел бұзу жайттары бойынша жеке қаулы шығару сияқты алдын
алу шаралары пайдаланылса, есеп беру мерзімінде 39 жеке ұйғарым шығарылып,
оның 21-і судьяларға байланысты болды.
Судьяларға қойылатын талаптар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ақтөбе облыстық сотының 2010 жылдың 12 айында
сот әділдігін жүзеге асыру және соттар қызметін ұйымдастыру бағытында
атқарған жұмыстары жөнінде
1. Апелляциялық сот алқасының атқарған жұмысы жөнінде
1.1 Қылмыстық істер бойынша
2010 жылы Ақтөбе облысы соттарымен 3656 адамға қатысты 3149 қылмыстық
іс қаралған. 2009 жылмен салыстырғанда жұмыс көлемі 13,1%-ға өскен (3198
адамға қатысты 2784 іс).
Ағымдағы жылда қаралған істерден 1629 адамға қатысты 1320 іс
бойынша үкім шығарылған (1746 адамға қатысты 1441 іс 2009 жылы). Соның
ішінде, 11 адамға қатысты ақтау үкімі шығарылған (2009 ж.-32).
Облыс соттарымен 2010 жылы 1787 адамға қатысты 1585 іс өндірістен
қысқартылған. Соның ішінде, 1475 іс ҚР ҚК 67 бабына сай сотталушының
жәбірленушімен татуласуына байланысты, яғни бұл көрсеткіш жалпы
қысқартылған істердің 93,3 пайызын құрайды (2009 жылы 1373 адамға қатысты
1172 іс өндірістен қысқартылған, соның ішінде 1281 тұлғаға қатысты
жәбірленушімен татуласуына себепті, немесе 93,3 пайыз).
Есеп мерзімінде 69 адамға қатысты 48 іс қосымша тергеуге қайтарылған
(2009 жылы – 4160).
2010 жылы есеп мерзімінің соңына қалдық істер саны 194, ал 2009 жылы
269 іс.
Қылмыстық істерді қарау сапасы жөнінде айтсақ, үкімнің күшін жоюмен
өзгерістер енгізу Ақтөбе қалалық №2 сотында және Мұғалжар, Алға аудандық
соттарында орын алған.
Сонымен қатар, судьялар жүктемесінің нормативтік жүктемеден едәуір
асуы әлі де сақталуда. Әсіресе, бұл жағдай қалалық №2 сотына тән.
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, қалалық №2 сотымен қаралған істердің
саны жалпы облыс соттарымен қаралған істер санының (3149) 50,9 пайызын
құрады. Яғни облыс бойынша қаралған қылмыстық істердің басым бөлігі қалалық
сотта қаралған (1603). Сонымен қатар, мамандандырылған ауданаралық
қылмыстық істер жөніндегі сотымен қаралған 117 қылмыстық істің 17-і немесе
14,5% алқа билердің қатысуымен қаралған.
Осыған байланысты, ағымдағы жылда бір айлық жүктеменің орташа
көрсеткіші 1 судьяға 9 іс болса, 2009 жылы 6 іс болған. Ал қалалық №2 сотта
бір айлық жүктеменің орташа көрсеткіші 1 судьяға 12 істі құраған (2009 жылы
– 9 іс).
Оған қоса, судьяларға қылмыстық істерден басқа негізінен жадығаттарды
(сотталғандарды мерзімінен бұрын шартты түрде босату, түзеу колониясының
түрін өзгерту, мәжбүрлеп емдеуден босату туралы т.б) қарау заңмен
жүктелгені белгілі. Қаралған жадығаттардың санын есепке алған жағдайда
қалалық №2 сотында бір айлық орташа жүктеме 1 судьяға 21,5 істі құрады
(2009 жылы 16,5 іс).
Сонымен қатар, ағымдағы жылда Ойыл, Ырғыз аудандық соттарында айлық
орташа жүктеме 1 судьяға 2 қылмыстық істі құраған.
Жалпы жүктеме көрсеткішінің ұлғаю серпіні 2006 жылдан бастап
сақталуда, өйткені қылмыстық істердің соттарға түсуі жыл сайын 80-90 іске
көбеюде.
1.2 Апелляциялық сатыда қылмыстық істерді қарау
2010 жылы апелляциялық сатыда 691 адамға қатысты 530 іс қаралған.
2009 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда, істердің саны ұлғайғаны
көрінеді (2009 жылы 572 адамға қатысты 490 қылмыстық іс қаралған). Яғни,
апелляциялық сатыда қаралған істер саны 20,8% өскен.
Бұл төмендегі диаграммада келтірілген:
Есеп мерзімінің аяғына қалдық істердің саны – 17 (2009 жылы -23).
2010 жылы апелляциялық сатыға қаралуға түскен істердің 70-і
апелляциялық наразылықпен, 420-сы апелляциялық шағымдармен, ал 41-і
наразылық және шағымдармен түскен.
2010 жылы қаралып қосымша тергеуге жолдаумен аяқталған істерден
(6948) 39 қылмыстық іс (54 адамға қатысты) апелляциялық сатыдан өткен. 12
іс бойынша 15 адамға қатысты қаулының апелляциялық сатыда күші жойылып, 27
қылмыстық іс бойынша қаулы өзгеріссіз қалдырылған.
Бұл өткен 2009 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда (20 адамға
қатысты іс) қосымша тергеуге қайтарылған істер санының өскенін айқындайды.
Сонымен қатар, өткен жылы соттардың 10 адамға қатысты істі қосымша тергеуге
жолдау туралы қаулыларының күші жойылған.
ҚІЖК-нің 110 бабы тәртібімен 84 жадығат қаралып, олардан 72 адамға
қатыстысы өзгеріссіз қалдырылған, 12 адамға қатысты қаулының күші жойылып,
7 адамға қатысты қамауға алу бұлтартпау шарасынан бас тартылған және 5
адамға қатысты қамауға алу бұлтартпау шарасы қолданылған.
Сонымен қатар, ҚІЖК-нің 109 бабы тәртібімен 30 жадығат, 453 бабымен –
73 жадығат қаралған.
Алқаға қарауына түскен істер бойынша үкімдердің заңдылығы дер кезінде
тексеріліп, бірінші сатыдағы соттардың жіберген қателіктері өзгерістер
енгізу арқылы қалпына келтірілді. Сонымер қатар, заңда белгіленген
тәртіппен сот үкімдерінің күші жойылып, жаңа үкімдер шығарылды және сот
үкімдерінің күші жойылып, қылмыстық істер соттың қайта қарауына жолданған.
Атап айтқанда, есеп кезеңінде апелляциялық сатыда қарау нәтижесінде
521 адамға қатысты үкімдер заңды күшінде қалдырылса, 61 (1,8%) адамға
қатыстысы өзгертіліп, 33 (0,9%) адамға қатысты үкімдер күші жойылды. (2009
жылы 16 адамға қатысты үкімдердің күші жойылған (0,5%), өзгертілген үкімдер
саны 1,9%). Жалпы ағымдағы жылда қылмыстық істер бойынша сот төрелігін
жүзеге асыру сапасы 0,3% төмендеді (2,4% - 2009 жылы, 2,7% - 2010 жылы).
Жоғарыда көрсетілгендей, есеп кезеңі ішінде 33 адамға қатысты күші
жойылған үкімдер бойынша қылмыстық істі соттың жаңадан қарауына жіберумен
16 адамға, қылмыстық істі қосымша тергеуге жолдаумен 3 адамға, жаңадан үкім
шығарумен 13 адамға және сотталушының жәбірленушімен татуласуына байланысты
өндірістен қысқартумен 1 адамға қатысты үкімдердің күші жойылған. Оның 28
адамға қатысты үкімдерінің күші 2010 жылдың бірінші жартыжылдығында
жойылған. Бұл көрсеткіштің 2009 жылмен салыстырғанда 16 адамға қатысты
көбейгенін көрсетеді.
Сот үкімдерінің апелляциялық сатыда өзгертілу негіздері
Сот үкімдерінің апелляциялық сатыда өзгертілу негіздеріне тоқталсақ,
61 адамға қатысты үкімдердің өзгертілуі төмендегі негіздерге байланысты
орын алған:
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін өзгеріссіз
қалдырумен байланысты – 6 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының
0,9,%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертіп жаза мөлшерін азайтумен
байланысты – 8 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 1,2%);
- сотталғанның әрекетін саралауды өзгертпей жаза мөлшерін азайтумен
байланысты– 27 адамға қатысты немесе жалпы сотталғандар санының 3,9%);
- жаза өтеу колониясының режимін өзгертумен байланысты - 1 адамға қатысты
немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- үкімнің азаматтық талапты шешу бөлігін өзгертумен - 1 адамға қатысты
немесе жалпы сотталғандар санының 0,2 %);
- басқа негіздерге байланысты – 18 адамға қатысты немесе жалпы
сотталғандар санының 2,6%);
Өзгерістерге негіз болған бірінші сатыдағы соттардың қателіктерін
талдау жұмысы төмендегіні анықтады. Соттардың көбі ҚР ҚК-нің 52 бабында
белгіленген жаза тағайындау талаптарын сақтаған. Сонымен қатар, тым қатаң
жаза тағайындау фактілері де орын алған.
Мысалы, Алға аудандық сотының 2 ақпан 2010 жылғы үкімімен Украина
азаматы Ю.Сенин ҚР ҚК-нің 330-1 бабымен Казақстаннан еріксіз шығару туралы
сот қаулысын орындамағаны үшін 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған
судья Ж.Олжаш. Іс құжаттарынан Ю.Сениннің бұрын соңды сотталмағандығы,
кінәсін мойындап қынжылатындығы, әкімшілік тәртіпте қолданнылған шараның
орындалмауының себебін құжаттарын жоғалтып алуымен түсіндіретінін тиісті
түрде ескерілмей, сот ҚК-нің 330-1 бабының санкциясымен альтернативтік шара
түрлерін қолдануды талқыламаған. Осыған байланысты тағайындалған жазаны
апелляциялық сот алқасы тым қатаң деген тұжырымға келіп, үкімнің жаза
тағайындау бөлігі айыппұл тағайындаумен өзгерткен.
Осындай қателіктердің жіберілуі себебімен Ақтөбе қалалық №2 сотының
ҚК-нің 175 бабының 1 бөлігімен 1 жыл бас бостандығынан айыруға сотталған
М.Шунгалинаға қатысты үкім ҚК-тің 63 бабын қолдануға өзгертілді судья
М.Дуйсен.
Сондай-ақ, осы соттың С.С.Подгайныйға қатысты үкімі де өзгертілді
судья З.Г.Шмирова. С.С.Подгайный Шығыс базарынан жасырын түрде 5.415
тенге тұратын су-эмульсиялық сырды ұрлауға оқталғаны үшін, алайда өзінің
ниетіне байланысты емес жағдайларға себепті, яғни әрекеті әшкереленіп,
ұсталып қалынуына байланысты ҚК-нің 24 бабы 3 бөлігі, 175 бабының 1
бөлігімен айыпты деп танылып, 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған.
Жауапкершілікті ауырлататын мән-жайлар анықталмаған.
Алайда, сот сотталушының жасаған әрекетінің онша ауыр емес қылмыстар
қатарына жататынын, санкциясында жазаның жеңілірек түрлері қарастырылғанын,
зиянның өтелгенін, кінәсін мойындағанын, жәбірленушінің қатаң жазаламауды
сұраған өтінішін ескермей, іске қатысушы прокурордың негізсіз қолдауымен
С.С.Подгайныға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған.
Апелляциялық сот алқасымен С.Подгайныйға тағайындалған жаза қоғамдық
жұмыстарға бейімдеу жазасымен өзгертілген.
Жергілікті соттар жаза тағайындағанда қылмыстардың жиынтығы бойынша
жаза тағайындау тәртібін, яғни ҚК-тің 58 бабының 6 бөлігі талаптарын
сақтамау орын алды Мұғалжар аудандық соты, судья Ш.Алнияз.
Республика соттарының 2010 жылдың бірінші жартыжылдығындағы жұмысының
қорытындылары бойынша Жоғарғы Сот судьяларының кеңейтілген кеңесінің
хаттамалық шешімінде келтірілген сын Ақтөбе облысының жергілікті соттарының
ауырлығы орташа және онша ауыр емес қылмыстарға жаза тағайындау
тәжірибесіне де қатысты. Осыған байланысты алдағы уақытта жергілікті
соттардың аталған қылмыстар түріне байланысты істер бойынша жаза тағайындау
жұмысы апелляциялық сот алқасының тұрақты бақылауында. 2010 жылдың 4-ші
тоқсанында аталған хаттамалық шешімді орындау мақсатында алынған пәрменді
шаралар нәтижесінде, жергілікті соттардың ауырлығы орташа және онша ауыр
емес қылмыстарға жаза тағайындау тәжірибесі тұрақтанды.
Сот үкімдеріне өзгерістер енгізуге негіз болатындай қателіктер
төмендегі жергілікті соттар судьяларының жұмысында орын алған: Актобе
қалалық №2соты судьялары Б.С.Мушатова (7 адамға қатысты), Р.С. Ахметова (6
адамға қатысты), Р.С.Мухамбеткалиева (7 адамға қатысты), З.Г.Шмирова З.Г.
(4 адамға қатысты), Мұғалжар аудандық соты судьясы Ш.Алнияз (4 адамға
қатысты), Алга аудандық соты судьясы Ж.А.Олжаш Ж.А. ( 3 адамға қатысты).
Сот үкімдерінің күшін жою негіздері
Жоғарыда көрсетілгендей есеп кезеңі ішіңде 33 адамға қатысты сот
үкімдерінің күші жойылған. Апелляциялық тәртіппен күші жойылған үкімдердің
көбею себептерін анықтау осы жылда жіберілген қателіктердің қайталанбауын
қамтамасыз етудің бір жолы.
Осыған байланысты үкімдердің күшін жою себептерін талдағанда 8 адамға
қатысты үкімдердің жаза тағайындаудың талаптары сақталмауына байланысты
жойылғанын және бұл себептер процессуалдық заңға өзгеріс енгізілуіне
байланысты орын алғаны анықталған. Өйткені, 2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап
қолданысқа алынған Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу
Кодексіне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен
толықтырулар енгізу туралы 10 желтоқсан 2009 жылғы № 227-1V ҚР Заңының
талаптары бойынша, ескі заңмен өзгерістерге негіз болатын қателіктер жаңа
заңның талабы бойынша үкімнің күшін жоюға негіз ретінде қарастырылған.
Мысалы, Мұғалжар аудандық сотының 31 наурыз 2010 жылғы үкімімен
И.Балжигитов, Н.Игісін, С.Тагабергенов, А.Жакин және К.Куздибаев "Арлан-
секьюрити" ЖШС-нің күзетшілері болып, 2008 жылдың мамыр-тамыз айларының
аралығында Мұғалжар ауданы Жаңажол поселкасында орналасқан "СНПС-
Ақтөбемұнайгаз" АҚ-ның өндірістік-техникалық және жабдықтармен жинақтау
басқармасының базасына тергеумен анықталмаған тұлғаларды техникаларымен
заңсыз кіргізіп, аулада сақтаулы тұрған жалпы құны 29035862 теңге тұратын
80,57 тонна трубаларын-СНПС-Ақтөбемұнайгаз АҚ-ның мүлкін ірі мөлшерде
жасырын ұрлағандары үшін кінәлі деп танылып, әрқайсысы ҚР ҚК-нің 175
бабының 3 бөлігінің "б" тармағымен 3 жылға бас бостандығынан айыруға ҚК-нің
63 бабына сәйкес шартты түрде сотталған.
Сотталғандарға қылмыстың сипаты мен қауіптілік дәрежесі ескерілмей,
тым жеңіл жаза тағайындалуына байланысты апелляциялық сот алқасының 20
мамыр 2010 жылғы қаулысымен соттың үкімінің күші жойылып, жаңа айыптау
үкімі шығарылды. Аталмыш сот алқасының үкімімен ҚР ҚК-нің И.Балжигитов,
Н.Игісін, С.Тагабергенов, және К.Куздибаев ҚР ҚК-нің 175 бабының 3
бөлігінің б тармағымен әрқайсысы 3 жылға бас бостандығынан айыруға,
мүліктерін тәркілеуге, жазаны түзеу колониясының жалпы режимінде өтеуге
сотталған.
Апелляциялық сот алқасының 25 мамыр 2010 жылғы қаулысымен ҚК-нің 179
бабының 2 бөлігінің "а,г" тармақтарымен 5 жылға бас бостандығынан айыруға
ҚР ҚК-нің 63 бабына сәйкес шартты түрде сотталған Б.А.Наренбаевқа қатысты
Ақтөбе қалалық №2 сотының 6 сәуір 2010 жылғы үкімнің күші жойылып, жаңа
айыптау үкімі шығарылған, прокурордың наразылығы ішінара
қанағаттандырылған. Үкімнің қалған бөлігі өзгеріссіз қалдырылған. Алқа
Наренбаевтың қылмысты 15 жасында жасағанын, оған жәбірленушінің кешірім
бергенін ерекше мән-жай деп танып, ҚК-нің 55 бабының талаптарына сай
қылмыстық заңда көзделген жазадан гөрі неғұрлым жеңіл жаза - 2 жылға бас
бостандығынан айыру жазасын тағайындаған.
Сонымен қатар, сот үкімдерінің күшін жоюға әкеп соқтырған басқа да
себептер орын алған.
Атап айтқанда, 14 адамға қатысты үкімдер қылмыстық заңның дұрыс
қолданылмауына байланысты, 11 адамға қатысты үкімнің күші сот тергеуінің
толық еместігіне байланысты жойылған.
Сот тәжірибесін талдау көрсеткендей, соттардың қылмыстық заңды қате
қолдануы, яғни сотталушының әрекеттеріне құқықтық баға бергенде жіберілетін
қателіктер сот тергеуінің үстіртін өткізілеуіне тіке байланысты болады.
Ақтөбе облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық сотының 25 маусым 2010 жылғы үкімімен А.Калашников ҚР ҚК-нің
103 бабының 3 бөлігімен 9 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Осы
үкіммен Ю.В.Шмидт ҚК-нің 364 бабымен ақталған.
Аппеляциялық сот алқасының 13 тамыз 2010 жылғы қаулысымен сот
үкімінің күшін жойылып, прокурордың наразылығы қанағаттандырылған.
18 тамыз 2010 жылғы сот алқасының үкімімен А.Калашников ҚР-нің 96
бабының 1 бөлігімен айыпты деп танылып, 11 жылға бас бостандығынан айыруға,
Ю.Шмидт ҚР ҚК-нің 364 бабымен айыпты деп танылып, 1 жылға бас бостандығынан
шектеуге сотталған.
Алқа, жаңадан айыптау үкімін шығарғанда бірінші сатыдағы сотпен
ҚІЖК-нің 24 бабының 1 бөлігінің талаптарының орындамағанын, сот тергеуінің
біржақты, толық емес жүргізілгендігін және істің дұрыс шешілуіне негіз
болатын нақты мән-жайлар анықталмағанын, сондай-ақ, жәбірленуші
Г.Паламарчуктің өліміне себеп болған тесіліп-кесілген ауыр жарақаттар қысқа
мерзімде оның өміріне маңызды органы-ішіне, сол жақ иық қан тамырларына
пышақпен салынғандығын ескерген.
Ақтөбе қалалық №2 сотының 20 қаңтар 2010 жылғы 11 адамға қатысты
үкімімен 2 тұлға тағылған айыптан толық көлемде ақталып, 9 тұлға тағылған
айыптың бөлігімен сотталған. Атап айтқанда, жалған кәсіпкерлікпен алдын-ала
сөз байласып, топтасып, бірнеше рет айналысқандары үшін Д.Жолымбетов және
тағы басқалар сотталған. Сот үкімімен Д.Жолымбетов ҚК-нің 192 бабының 2
бөлігі а,б тармақтарымен мүлкін тәркілеп 6 жылға бас бостандығынан
айыруға, Н.Проценко, Р.Жалекенова ҚК-нің 192-1 бабымен 9 айға бас
бостандығынан айыруға, Утегенова, Байжаркинова, Утепова ҚК-нің 192-1
бабымен 2 жылға бас бостандығынан айыруға шартты түрде, Канатбаева,
Даулыбаева ҚК-нің 192 бабының 2 бөлігі б тармағымен, Даулыбаева Ж.М. ҚК-
нің 192 бабының 2 бөлігі а,б тармақтарымен – 3 жылға бас бостандығынан
айыруға шартты түрде сотталған.
Осы үкіммен Д. Жолымбетов ҚК-нің 235 бабының 1 бөлігімен, 28 баптың
2 бөлігі, 222 баптың 1 бөлігімен, Н.Проценко, Р.Жалекенова, К.Утегенова,
Б.Байжаркинова, Н.Канатбаева, А.Утепова, Даулыбаевалар ҚК-нің 28 бабының 2
бөлігі, 222 бабы 1 бөлігімен, Д. Сералин мен А.Тампишев ҚК-нің 192 бабының
3 бөлігіндегі а тармағымен және 28 бабы 2 бөлігі, 222 бабы 1 бөлігімен
әрекеттерінде аталған қылмыстардың құрамы болмауы себепті ақталған.
Апелляциялық сатыда сот үкімі іс бойынша жүргізілген сот
тергеуінің толық еместігіне, сотталғандардың әрекеттерінің қате саралануына
байланысты күші жойылып, бірінші сатыдағы соттың қайта қарауына жолданған.
Сонымен қатар, Ақтөбе қалалық №2 сотының 11 адамға, яғни
Жолымбетов және басқаларға қатысты сот үкімінің күшін жою себептерін сот
тергеуінің үстіртін өткізілуіне байланыстыру негізсіз, өйткені бірінші
сатыдағы соттың сот тергеуі нәтижесінде жасаған тұжырымдары сотталушыларға
айыпқа тағылған материалдық заңның түсініксіздігін, жалған кәсіпкерлік
бойынша тергеу мен сот тәжірибесінің аздығын және істің күрделілігін
айқындайды. Осыған байланысты сот айыптың бірнеше бөлігіне сын көзбен
қарап, айыпты қолдап ұсынылған бірқатар дәлелдемелерге сынды баға берген.
Аталған жағдайлар ескеріліп, қылмыстық іске төрағалық еткен судья
Г.С.Әжіғалиеваға сот үкімінің күшін жоюға негіз болған қателіктерді
жібергені үшін жеке қаулы шығарылып, судьяның жауапкершілігі жөнінде мәселе
облыстық соттың пленарлық отырысында талқыланып, оның бұрын-соңды заң
бұзушылыққа жол бермегені, сот төрелігін сапалы түрде атқаратыны ескерілді.
Үкімдердің күшін жоюға негіз болған қателіктер төмендегі жергілікті
соттар судьяларында орын алған: Актобе қалалық №2 соты судьялары
Г.С.Әжіғалиева (13), М.Дуйсен (3), Мұғалжар аудандық соты судьялары
Н.Әжіғалиева (6), Ш.Алнияз (2), ауданаралық мамандандырылған қылмыстық соты
судьясы М.А.Сисенова (2).
Апелляциялық сатымен алдын-ала тергеу барысында және сот отырысында
жіберілген қателіктерді жою және болашақта болдырмау мақсатында бірқатар
шаралар алынған. 2010 жылы апелляциялық сатымен 10 жеке қаулы шығарылған,
2009-шы жылмен салыстырғанда 28 жеке қаулыға кем. Бұл көрсеткіш жергілікті
соттардың қылмыстық істер қарағанда қылмысты жасауға себеп болған
жағдайларға және алдын-ала тергеу сапасына қатысты жеке қаулылар шығарып,
шара алғандықтарын көрсетеді, өйткені ағымдағы жылда жергілікті соттармен
171 жеке қаулы шығарылған.
Апелляциялық сатыда шығарылған жеке қаулыларға дер кезінде жауап
қайтарылу қадағаланып, жеке қаулыларда аталған кемшіліктер жөнінде шаралар
алынған.
Сонымен қатар, істерді сот мәжілісінде қарауда, құжаттарды жасақтау
барысында орын алған кемшіліктер туралы жергілікті соттарға алқа атынан 30
ұсыныс хаттар жіберілген.
Апелляциялық сатыда қаралған істердің басым бөлігі заңда белгіленген
мерзімде ҚР ҚІЖК-нің 422 бабының талаптарына сай ресімделген,
Қадағалау тәртібінде үкімдерді өзгерту мен күші жойылуы
Алқаның апелляциялық тәртіпте қабылдаған қаулыларының заңдылығы
тексеріліп, кейбір сот үкімдерін өзгеріссіз қалдыруды қарастыран
апелляциялық қаулылар өзгерістерге ұшыраған.
Атап айтқанда, ҚР ҚК-нің 209 бабының 1 тармағымен экономикалық
контрабанда бойынша сотталған А.Бикеев пен В.Легайға қатысты 2 үкім мен
апелляциялық сот алқасы қаулыларының өзгертілу себебі – мемлекет пайдасына
өндіруге шешілген соманың мөлшері 3000 АҚШ долларына дейін азайтылған,
өйткені бірінші сатыдағы соттар мен апелляциялық сот алқасы ҚР-ның 13 шілде
2005 жылғы Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы Заңының 18
бабы 2 бөлігінің талаптарын ескерусіз қалдырған. Аталған заңның талабы
бойынша, ҚР шекарасынан декларациясыз 3000 АҚШ долларына дейінгі мөлшерде
ақша алып өтуге рұқсат етілген. Осыған байлынысты, экономикалық контрабанда
жасағандардың жауапкершілігі қаралғанда, іс бойынша айғақтар заттар –
валюталарды мемлекет пайдасына өткізу туралы шешім аталған талаптарға
сәйкес қабылдануы қажетсудьялар М.Е.Байжанов, О.Бактыгереев, баяндамашы
А.Ж.Балмуханов А.Ж.
Есірткі заттарды заңсыз иемдену, сақтау, сату бойынша сотталғандар В.
Мацаков, М.Хмелевскилерге қатысты үкімдер мен апелляциялық сатының
қаулыларына төмендегі өзгерістер енгізілген. ҚК-нің 259 бабы 3 бөлігі в
тармағымен 8 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған М. Мацаковтың
қылмыстық әрекеттері 28 баптың 5 бөлігі, 259 баптың 1 бөлігімен қайта
дәрежеленіп, соңғыға 3 жыл бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған.
Есірткі затын аса ірі мөлшерде сатусыз сақтағаны үшін сотталған
М.Хмелевский жөніндегі үкім ҚК-нің 55 бабын қолдану арқылы мүлкін тәркілеу
туралы қосымша жазаны алып тастаумен өзгертілген, өйткені аталған қосымша
жазаны қолдану сот үкімінде дәлелденбеген судьялар Б.С.Мушатова,
Г.С.Әжіғалиева, баяндамашылар С.К.Елтүзер, Д.С.Койлыбаева.
Алдын-ала тергеу барысында жіберілген ҚІЖК-нің талаптарын
сақтамаушылық, бірінші саты сотымен және апелляциялық сот алқасымен
ескерусіз қалдырылуына байланысты, ҚК-тің 314, 177 баптарымен сотталған
Х.Мендіғалиев жөнінде қабылданған сот актілері ішінара өзгертілген судья
Ж.Султанова, баяндамашы А.С.Кулбосынова .
Жаза тағайындау туралы заң талаптарының сақталмауына байланысты екі
адамға қатысты үкімге өзгеріс енгізілген. Бұрын соңды сотталмаған
А.Танабергеноваға ҚК-тің 259 бабы 3 бөлігінің а,б,в тармақтарымен 10
жылға бас бостандығынан айыруға сотталған, жазаны өтеу орны ретінде түзеу
колониясының қатаң режимі қате белгіленген судья М.А.Сисенова, баяндамашы
К.Е. Бимурзаев
Айтекеби аудандық соты судья С.З.Тасымбетов Н.Еспенбетов ұрлық және
қарақшылық жасағаны үшін айыпты деп танылып, сонымен қатар оның
әрекеттерінде ҚК-нің 13 бабының 2 бөлігінің б тармағымен қайталанатын
қылмыстар деп таныған, алайда нақтылы жаза мөлшерін тағайындағанда ҚК-нің
59 бабының 2 бөлігінің талаптары сақталмаған. Осыған баланысты сотталушының
қадағалау алқасына шағымдануы нәтижесінде сот үкіміне өзгеріс енгізіліп,
оған тағайындалған жаза ҚК-нің 55 бабы арқылы тағайындалды деген тұжырым
жасалған. Апелляциялық тәртіпте бұл іс қаралмаған.
ҚК-нің 190 бабы 2 бөлігі б тармағымен сотталған Т.Бердімбаевқа
қатысты үкімнің, апелляциялық саты қаулысының сот тергеуінің үстіртін
жүргізілуіне байланысты күші жойылып, іс соттың қайта қаралуына қайтарылған
судья А.Д. Каржауов, баяндамашы К.Е.Бимурзаев К.Е.
Аталған негіздер бойынша Мұғалжар аудандық сотының апелляциялық сатыда
өзгеріссіз қалдырылған ҚК-нің 96 бабының 1 бөлігімен айыпталған А.Туралин
жөніндегі үкімі күші жойылып, іс соттың қайта қаралуына қайтарылған судья
Н.Әжіғалиева, баяндамашы А.Ж.Балмуханов.
Сонымен қатар, қадағалау тәртібімен ҚК-нің 307 бабының 1 бөлігімен
сотталған А.Жабагиев жөніндегі сот үкімі және үкімді өзгеріссіз қалдырған
алқа қаулысы күші жойылып, іс өндірістен А.Жабагиевтің әрекеттерінде қылмыс
құрамының жоқ болуына байланысты қысқартылған судья А.Д.Каржауов,
баяндамашы М.Г.Үрістембаева.
Сонымен есепті кезеңде ҚР Жоғарғы Сотының қадақалау алқасы 3 адамға
қатысты үкімнің күшін жойып, 7 адамға қатысты үкімге өзгеріс енгізген.
Ақтөбе облысы соттарымен 2010 жылдың бірінші жартыжылдығында орын
алған кемшіліктерді жою мақсатында арнайы шаралар жоспары қабылданып, осы
шараларды орындау барысында сот істерін қарау сапасын арттыруға бағытталған
бірқатар жұмыстар өткізілді.
Жалпы, 2010 жылы сот төрелігінің сапасын арттыру мақсатында алқа
тарапынан жергілікті соттарға тәжірибелік-әдістемелік көмек көрсетілді.
Апелляциялық сот алқасының қылмыстық істер қарайтын судьялары
жергілікті соттардың судьяларына тәжірибелік көмек көрсету барысында
процессуалдық және материалдық заңдарды қолдануда қателіктер жібермеудің
алдын алып, облыстық сот төрағасының өкімімен белгіленіп өздеріне
жүктелген аймақтық-пәндік қағидаты бойынша, жергілікті соттарға іс-сапармен
барды, олардың істерді қарау сапасын тексерумен қатар, істердің қаралу
сапасының деңгейін арттыру мақсатында бірқатар тәжірибелік көмек көрсетті.
Жергілікті соттарға қылмыстық істер бойынша тәжірибелік көмек көрсету
жұмысы облыстық соттың тұрақты бақылауында. Практикалық көмектің сапасын
арттыру мақсатында аймақтық-пәндік қағидатын үнемді пайдалануды көздеп және
осы қағиданың деңгейін көтеру үшін, аталмыш өкім бірнеше рет өзгертілді.
Соттарға тәжірибелік көмек көрсету барысында төмендегідей жұмыстар
атқарылда.
Ағымдағы жылда облыстық соттың оқу орталығы арқылы Қылмыстық
құқық пен процесс бағыты бойынша 16 тақырыпты талқыға сала отырып 19
семинарлық сабақ өткізілді. Семинарлық сабақтар өткізу кестесін
жасақтағанда облыстық және бірінші сатыдағы сот судьяларының пікірлері мен
істерді қарау тәжірибесінен және кейбір заңнаманы қолдануда туындаған
күрделі мәселелер мен сұрақтар ескерілді.
Апелляциялық және қадағалау тәртіпте істердің қаралу барысында
анықталған кемшіліктерді талдау жұмысы өткізілді.
Апелляциялық алқамен ағымдағы жылда сыбайлас жемқорлыққа байланысты
қылмыстар, көліктегі қылмыстар, меншікке қарсы, пайдакүнемдік, зорлық-
зомбылыққа байланысты, жалған кәсіпкерлік жөніндегі қылмыстар бойынша
жинақтаулар жасалды. Сонымен қатар, соттармен қамауға алу бұлтартпау
шарасын қолдану тәртібін, үкімдерді орындауға жолдау барысын, қаржы
полициясы тергеуіне жататын кейбір қылмыстық істердің санаты бойынша,
қылмыспен келтірілген зиянды өндіру тәртібі туралы, қысқартылған тәртіппен
қаралған істер бойынша жинақтау жасалып, семинар сабақтарында талқыланды.
Жоспар бойынша аудандық және оған теңестірілген соттардың судьялары
М.Дуйсен, Б.С.Мушатова, Н.Бактығалиев облыстық сотта тағылымдамадан өтті
және қорытындысы жедел отырыста тыңдалды.
Қазақстан Республикасының қылмыстық және қылмыстық іс-жүргізу
Кодекстеріне енгізілген өзгерістерге ерекше назар аударылды. Осы жылдың
басынан іске қосылған ауданаралық мамандандырылған қылмыстық істер
жөніндегі соттың судьяларымен және мамандарымен алқа билердің қатысуымен
қаралатын істерді ұйымдастыру, тағайындау, қарау тәртібі қарастырылған заң
талаптары облыстық соттың жетекші судьясымен оқыту сабақтарында талқыланды.
1.3 Сыбайлас жемқорлық жөніндегі қылмыстық істер бойынша
Ақтөбе облысының соттарымен ағымдағы жылы сыбайлас жемқорлық жөнінде
92 адамға қатысты 81 қылмыстық іс қаралған. Яғни, 2009 жылмен салыстырғанда
49 адамға қатысты 40 қылмыстық іс артық (2009 жылы 43 адамға қатысты 41
іс).
Қаралып, аяқталған істердің ішінде сыбайлас жемқорлық жөніндегі
қылмыс жасағаны үшін 85 адамға қатысты 75 іс бойынша айыптау үкімдері
шыққан, 4 адамға қатысты 3 іс қосымша тергеуге жолданған, 3 адамға 3 іс ҚК-
нің 69 бабының 1 бөлігі және ҚК-нің 65 бабының 1 бөлігі негізінде
өндірістен қысқартылған.
Сонымен қатар, ҚК-нің 178 бабы 2 бөлігі а,б,в тармақтары бойынша 1
адамға қатысты айыптау үкімі шыққан, ал ҚК-нің 307 бабының 2 бөлігімен
тағылған айып бойынша әрекетінде қылмыстың құрамы болмауына байланысты
ақталған.
Жалпы қаралған қылмыстық істер: ҚК-нің 176 бабы 3 бөлігі б,г
тармақтарымен 22 адамға қатысты 18 іс, ҚК-нің 311 бабы 2-5 бөліктерімен 25
адамға қатысты 21 іс, ҚК-нің 312 бабы 2 бөлігімен 18 адамға қатысты 17 іс,
ҚК-нің 307 бабы 1-2 бөліктерімен 20 адамға қатысты 19 іс, ҚК-нің 308
бабымен 2 адамға қатысты 2 іс, ҚК-нің 177 бабы 3 бөлігі г тармағымен, 209
бабы 3 бөлігі а тармағымен, 313, 314 баптарымен бір-бір адамға қатысты
бір-бір істен қаралған.
Осы қаралған қылмыстық істерден ағымдағы жылы пара алуға және пара
беруге байланысты қаралған істердің көбейгендігі көрінеді, соның ішінде:
пара алу фактісі бойынша -21 немесе 25 %; пара беру фактісі бойынша -17
немесе 20 %; сеніп тапсырылған мүлікті ұрлау бойынша -18 немесе 21 %.
Аталған қылмыстық істер келесі соттармен қаралған: Ақтөбе қалалық №2-
ші сотымен 43 адамға қатысты 38 іс, Мұғалжар аудандық сотымен 11 адамға
қатысты 9 іс, Әйтекеби аудандық сотымен 8 адамға қатысты 7 іс, Мартөк
аудандық сотымен 7 адамға қатысты 7 іс, Шалқар аудандық сотымен 9 адамға
қатысты 8 іс, Қобда аудандық сотымен 5 адамға қатысты 3 іс, Қарғалы, Ырғыз
аудандық соттарымен және Ақтөбе облысының мамандандырылған ауданаралық
сотымен 2 адамға қатысты 2 істен, Хромтау, Темір және Байғанин аудандық
соттарымен 1 адамға қатысты 1 істен.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстырын жасап сотталған 84 адамның 33-і
лауазымды тұлғалар, оның ішінде: 1 тұлға - Хромтау аудандық әкімінің
орынбасары, 5 тұлға – селолық округ әкімдері; 5 тұлға – Мемлекеттік мемеке
басшылыры – Тобыл-Торғай экология департаментінің бастығы, Қарғалы
экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінің бастығы, Хромтау аудандық
архитектура бөлімінің және жер қатынастар бөлімінің бастығы, Айтекеби
аудандық құрылыс бөлімінің бастығы, Қобда аудандық ауыл шаруашылық
бөлімі бастығы; 6 тұлға – техникалық реттеу және метеорология комитеті
Департаментінің, кеден бекеті, шекара және көліктегі аймақтық мемлекеттік
малдәрігерлік бақылау инспекциясының, әкім аппаратының, санитарлық-
гегиеналық қадағалау бөлімінің бас мамандары; 2 тұлға Жайсан кеден
бекетінің жетекші мамандары; 1 тұлға - мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын
директоры; 1 тұлға – агралық-өнеркәсіптік комплексінің бас малдәрігер
инспекторы; 2 тұлға – Ақтөбе облысы бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы
күрес Департаментінің, Әйтекеби аудандық ішкі істер бөлімі бастығының
орынбасарлары; 1 тұлға Ақтөбе ішкі істер Департаментінің миграция полиция
бөлімінің бастығы; 1 тұлға – Жол полиция басқармасының бас инжинері; 2
тұлға Жол полиция басқармасының инспекторлары; 4 тұлға – Мәртөк және Сазды
ішкі істер бөлімінің тергеушілері; 2 – тұлға сот орындаушылар.
Сонымен қатар, 35 тұлға мемлекеттік қызметтер атқаруға теңестірілген
адамдар және 15 жеке тұлғалар.
Ағымдағы жылы сыбайлас жемқорлық қылмыстырын жасағаны үшін жауапты
мемлекеттік лауазымды атқарушы адамдарды соттау фактілері болған жоқ.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстырын жасағаны үшін 29 әйел адам қылмыстық
жауапкершілікке тартылған (32%); соның ішінде 1 адамға қатысты қылмыстық іс
қосымша тергеуге қайтарылған, 28 адамға қатысты айыптау үкімдері
шығарылған.
Кәмелет жасқа толмағандар бойынша сыбайлас жемқорлық жөніндегі
қылмыстық істер қаралмаған.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасап сотталған адамдарға келесідей
жазалар тағайындалған: 28 адам бас бостандықтарынан айырылған, 23 адамға
шартты жаза тағайындалған, 3 адамға ҚК-нің 72 бабына сәйкес үкімнің
орындалуы кейінге қалдырылған, 12 адам бас бостандықтарынан шектелген, 8
адам белгілі бір қызметпен айналысу құқықтарынан айырылған, 10 адамға
айыппұл салынған.
Сөйтіп, сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасап, сотталған 81 адамның 28-
і нақты бас бостандықтарынан айырылған, яғни бұл 34,5% құрайды. Соның
ішінде 23 адам пара алғандары үшін бас бостандықтарынан айырылған немесе
28,4%.
41 адамға белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен
айналысу құқығынан айыру түріндегі, ал 23 адамға мүлкін тәркілеу түріндегі
қосымша жазалары тағайындалған.
Соттар ҚК-нің 63 бабына сәйкес шартты жаза тағайындағанда негізіне
сотталушылардың бұрын сотталмағандарын, жұмыс орындарынан және тұрғылықты
жерлерінен жақсы мінезделетіндерін, семьялық жағдайларын, сондай-ақ
жасалған қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілік дәрежесін, жеке бастарын,
тағы басқа жауаптылық пен жазаны жеңілдететін мән-жайларды ескерген.
Соттармен қылмыстық жаза тағайындау кезінде ҚК-нің 52 бабының және
Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының №1-ші 30 сәуір 1999 жылғы Қылмыстық
жаза тағайындаған кезде соттардың заңдылықты сақтауы туралы қаулысындағы
түсіндірілген талаптары негізінен толығымен сақталған.
Ақтөбе облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық сотының 6 қазан 2010 жылғы үкімі бойынша, 24 мамыр 2010 жылы
Ақтөбе қаласында, А.Д.Дадин Тобыл-Торғай экология Департаменті
мемлекеттік мекемесінің бастығы қызметін атқара жүріп, лауазымды адам бола
тұра, ПромЭкоСервис ЖШС-де табиғатты қорғау заңдарын сақтау жөнінде алдын
ала жоспарланған тексеріс нәтижесі оң шешімін табу үшін және аталған
серіктестік қызметіне келешекте араласпау үшін, пара беруші адамның
пайдасына заңсыз іс-әрекет жасап, М.С.Бижановты қорқыту жолымен, аса ірі
мөлшерде 3 000 000 теңге пара алғаны үшін кінәлі деп танылған.
Қылмыстық әрекеті үшін А.Д.Дадин ҚК-нің 311 бабының 5 бөлігімен мүлкі
тәркіленіп, мемлекеттік басқару және бақылауға уәкілеттігі бар мемлекеттік
мекемеде лауазымды қызмет атқаруға 7 жылға құқығынан айырылып, 11 жылға бас
бостандығынан айыруға сотталған.
Осы үкіммен А.Д.Дадинді мемлекеттік награда Құрмет орденінен айыру
жөнінде Қазақстан Республикасының Президентіне ұсыныс еңгізу туралы шешім
қабылданған.
Бұндай шешімді қабылдағанда сот, А.Д.Дадиннің аса ауыр қылмыс
жасағандығын, сондай-ақ жасалған қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілік
дәрежесін ескерген.
Ағымдағы жылы апелляциялық тәртіппен 32 адам бойынша 28 үкімге
(қаулыға) апелляциялық шағымдар мен наразылықтар келтіріліп, 4 адамға
қатысты үкім өзгертілген және 1 адамға қатысты қосымша тергеуге қайтару
жөніндегі қаулының күші жойылған.
Шалқар аудандық сотының 25 қазан 2010 жылғы үкімімен
А.М.Мәуленбергенова Шалқар қаласындағы №6-шы мектепте бас бухгалтер болып
қызмет жасап жүріп, 2008 жылдың қазан айынан 2009 жылдың желтоқсан айы
аралығында мектепке бөлінген қаражатты өзінің қызметтік бабын пайдаланып,
Туран Әлем Банк АҚ-ғы №91012000522852 санды есеп шотына жалақы ретінде
аударып, 29656 теңге қаражатты ысырап етіп иемденгені үшін кінәлі деп
танылған.
Осы жасаған қылмысы үшін А.М.Мәуленбергенова ҚК-нің 176 бабының 3
бөлімінің г тармағымен мемлекеттік лауазымды қызмет атқару құқығынан бес
жылға айырыла отырып, 5 жылға бас бостандығынан айырылып, ҚК-нің 72
бабының талабына сай жазаның өтелуі кейінге қалдырылған.
ҚР ҚК-нің 176 бабы 3 бөлігі г тармағымен, мемлекеттік қызметтер
атқаруға уәкілетті адам не оған теңестірілген адам, өзінің қызмет бабын
пайдаланумен қылмыс жасаса, қылмыс әрекеті осы заңмен дәрежеленуге
жатады.
ҚР ҚК-нің 228 және 307 баптарының ескертулерінде мемлекеттік
қызметкер атқаруға уәкілетті адамдарға лауазымды адамдарға, мекеменің
немесе ұйымдардың басқару функцияларын, ұйымдастырушылық-әкімшілік немесе
әкімшілік-шаруашылық қызметтерді атқаратын адамдар теңестіріледі делінген.
Анықталған дәлелдемелерге қарағанда, сотталған Мәуленбергенова Шалқар
қаласында орналасқан №6-шы мектепте бас бухгалтер болып қызмет жасаған.
Іс құжатына тіркелген Орта мектеп Мемлекеттік мекеменің бас
бухгалтерінің қызмет нұсқауының(инструкция) көшірмесіне қарағанда, бас
бухгалтердің міндетіне бухгалтерлік есеппен шаруашылық-қаражат пен
бухгалтерлік есепті жүргізуін ұйымдастырумен материалдық, еңбек және
қаражат ресурстерін сақтап пайдалануын, яғни шаруашылық-қаражатпен
бухгалтерлік бағыттағы жұмыстар жүктелгені көрінеді.
Аталған нұсқауға қарағанда мектеп бас бухгалтерінің міндетінде
мекемені басқару функцияларын, ұйымдастырушылық-әкімшілік немесе әкімшілік-
шаруашылық қызметтерді атқаруы жүктелмеген, сондықтан бас бухгалтер
мемлекеттік қызметті атқаруға уәкілетті немесе оған теңестірілген адамға
жатпайды.
Сондықтан, бас бухгалтер ҚК-нің 176 бабының 3 бөлімінің г тармағымен
жауапқа тартылатын субъектісі болып танылмайды, ол қызмет ҚК-нің 176
бабының 2 бөлігінің в тармағының субъектісі болып танылады.
Бұндай жағдайда апелляциялық сот сатысы Мәуленбергенованың әрекетін
ҚР ҚК-нің 176 бабы 2 бөлігі в тармағымен қайта дәрежелеген, өйткені ол өз
қызмет орнын пайдаланып, мектеп қаражытынан өзінің шотына заңсыз авансы
ретінде ақша аударып өзіне жаратқан.
Негізінен сыбайлас жемқорлық жөніндегі қылмыстар заң талаптары бойынша
қаралып олар бойынша заңды және негізді шешімдер қабылданған.
1.4 Азаматтық істер бойынша
Есеп беру мерзімінде Ақтөбе облысының аудандық, қалалық соттарына 672
іс және 24357 талап арыз түскен, оның ішінде 183 немесе 0,7% талап арызды
өндіріске қабылдаудан бас тартылған, 21238 немесе 87% өндіріске
қабылданған, 2884 немесе 12% талап арыз кері қайтарылған.
Облыс соттарымен есептік кезеңде барлығы 21806 азаматтық іс қаралып,
аяқталған (2009 жылы 22752 іс), оның ішінде 62% немесе 13626 іс бойынша
шешім шығарылған (2009 жылы 62,7% немесе 14271), соның ішінде 5736 немесе
42% сырттай шешім шығарылған (2009 жылы 39,5% немесе 5637).
Жалпы қаралып аяқталған азаматтық істердің ішінде 2045 іс немесе 9%
қысқартылған. Аяқталған азаматтық істердің 14% немесе 3108 іс қараусыз
қалдырылған.
Сот бұйрығы арқылы қаралған істердің саны 2781 немесе 13 %.
Қаралмаған істердің саны 1315 немесе 6 % (2009 жылы 1602 іс немесе 7
%).
Есеп кезеңінде азаматтық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыру
барысында тараптар араларындағы дауларды бітімгершілік келісімдермен аяқтау
сапалары жолға қойылған.
Бұлай деуге тараптар араларындағы туындаған даулардың бітімгершілік
келісімдермен аяқталған істер санының 558 немесе 2,6% жетуі негіз болса,
былтырғы жылы бұл көрсеткіш 2% құраған болатын. Тараптардың дауды өзара
бітімгершілік келісімдермен аяқтау шаралары тек қана Байғанин және Ойыл
аудандық соттарында қолданылмаған.
Істерді тараптардың өзара бітімгершілік келісіммен аяқтау шаралары
Ақтөбе қалалық сотында (338), экономикалық сотында (78), Хромтау аудандық
сотында (45) белсенді түрде қолданылатыны байқалады.
Алдағы уақытта облыс соттарында тараптар араларындағы туындайтын
даулардың өзара татуласу, келісімге келу арқылы істерді аяқтау қағидасы
жоғары деңгейде қолға алынатын болады.
Азаматтық істердің басым бөлігі Ақтөбе қалалық сотымен қаралған
(61%), аталмыш соттың судьялары ай сайын 73-75 істі қарайды, бұл жалпы
нормативтік жүктемеден 3 есе артық.
Статистикалық деректер бойынша, есеп кезеңінде азаматтық істердің
қаралу мерзімі 1 іс бойынша ғана сақталмаған.
Мартөк аудандық сотымен Г.А.Шайгузованың "Мартөк ауданының жер
қатынастары бөлімі" ММ-не басқа жұмысқа ауыстыру жөніндегі өкімді заңсыз
деп тану туралы азаматтық ісінің қаралуының созбалануына жол берілген.
Қысқартылған мерзімде қаралуға жататын еңбек дауы аталған соттың
судьясымен 3 ай қаралған судья М.Т.Сарсенов.
Заңмен көзделген мерзімнің сақталмау фактісі жергілікті соттардың
кеңейтілген мәжілісінде қаралып, нәтижесі бойынша судья алдағы уақытта
заңдылықты бұзбау туралы қатаң ескертіліп, даудың мән-жайлары ескеріліп,
талқылаумен шектелді.
Облыстық соттың апелляциялық сот алқасына апелляциялық, жеке
шағымдар және наразылықтармен қаралу үшін 1554 іс түскен, оның 1389 қаралып
аяқталған (2009 жылы 1275), өткен жылмен салыстырғанда аяқталған істер
саны 114-ке немесе 8%-ға өскен.
Апелляциялық шағым және наразылықтың 163-і кері қайтарылып
алынған, ал 51-і қараусыз кері қайтарылған.
Наразылықпен түскен 11 іс, оның ішінде 6 немесе 55% бойынша наразылық
қанағаттандырылған.
Заң талабы бойынша апелляциялық немесе жеке шағым
беру құқығы бар тұлғалардан барлығы 1501 шағым түскен. Осы түскен шағымдар
бойынша 1348 іс қаралып, оның 163 немесе 12% бойынша шағым
қанағаттандырылған.
2010 жылы алқа түрінде 168 іс, ал қалған 1180 іс әрбір судьямен жеке
қаралды.
Статистикалық деректерден апелляциялық сатыда
қаралған азаматтық істер бойынша осы жылда барлық қаралған істердің
ішіндегі күші жойылған шешімдердің өткен кезеңмен салыстырғанда 1,8 есе
немесе 42%-ға, өзгертілген шешімдердің саны 1,3 есе немесе 22%-ға кемігені
көрінеді.
Күші жойылған және өзгертілген шешімдердің жалпы саны 1,5 есе немесе
32% азайған.
Өзгертілген немесе күші жойылған шешімдердің санының жалпы азайып
келе жатқандығы байқалады.
Апелляциялық сатыда күші жойылған шешімдердің саны 50 немесе 0,4%
(2009 жылы 87 немесе 0,6 %), өзгертілген шешімдердің саны 77 немесе 0,6%
(99 немесе 0,6 %). Бұл барлық қаралған істердің 0,9 % құрайды.
Қобда, Темір, Ойыл аудандық соттары шешімдердің күші жойылуына
және өзгертілуіне жол бермей, облыс бойынша азаматтық істерді қарау
сапасының ең жоғарғы деңгейін көрсетті.
Ақтөбе қалалық, ауданаралық мамандандырылған экономикалық, аудандық
соттарында былтырғы жылмен салыстырғанда сот төрелігін жүзеге асыру сапасы
жақсарған.
Ақтөбе қалалық сотының 32 шешімінің күші
жойылып, 50 шешімі өзгертілген (2009 жылы 59 және 69)
Мамандандырылған
ауданаралық экономикалық сотының 7 шешімінің күші жойылып, 12 шешімі
өзгертілген (2009 жылы 8 және 10).
Мұғалжар аудандық сотының 4 шешімінің күші жойылып, 4 шешімі
өзгертілген (2009 жылы 5 және 7).
Мартөк
аудандық сотының 1 шешімінің күші жойылып, 3 шешімі өзгертілген (2009 жылы
2 және 2).
Алға аудандық сотының 2
шешімінің күші жойылып, 1 шешімі өзгертілген (2009 жылы 6 және 2 ).
Хромтау аудандық сотының 1 шешімінің
күші жойылып, 2 шешімі өзгертілген (2009 жылы 2 және 2).
Шалқар аудандық сотының 4 шешімі өзгертілген (2009 ж. 1 және
5).
Апелляциялық сот алқасының барлық қызметі азаматтық істер бойынша
сот төрелігін жүзеге асырудың сапасын жоғарылатуға, сот төрелігін жүзеге
асырудың азаматтар мен заңды тұлғаларға қол жетімді болуы, бұзылған
құқықтар мен заңды мүдделердің уақытылы қалпына келтіруге бағытталды.
Жыл бойы төмен тұрған соттарға тәжірибелік, оқу-дәрістемелік көмек
беруге бағытталған шаралар тұрақты түрде жүзеге асырылды.
Жүзеге асырылған шаралар жұмыстағы қателіктердің алдын алуға, аудандық
және қалалық соттардың сот төрелігін жүзеге асырудың сапасын жоғарылатуға
мүмкіндік берді.
Бұл әрбір судьяның өз қызметіне деген жоғары жауапкершілікпен қарап,
облыстық соттың тарапынан төмен тұрған соттардың сот төрелігін жүзеге
асыруды жоғарылатуға бағытталған шаралардың берген нәтижесі деуге болады.
Күші жойылған 50 шешімнің 33-ші бойынша жаңа шешім шығарылса, қайта
қарауға 14-і жолданып, 3 іс өндірістен қысқартылған.
Күші жойылған шешімдердің көбі еңбек даулары (7), меншік құқы бойынша
(4), ар-намысын қорғау бойынша (3), шартты өзгерту (4), шығынды өтеу туралы
(4), мемлекеттік органдардың шешімдерін даулау (7), соның ішінде сот
орындаушыларының іс-әрекеттері (3), салық дауларына (3) байланысты болды.
Шешімдердің өзгертілуі, күшін жоюы Ақтөбе қалалық сотына (82),
мамандандырылған экономикалық сотына (19) және Мұғалжар аудандық сотына (8)
тән.
Шешімдері жиі бұзылған және өзгертілген судьялар: Н.О. Аманкулова
(11), Г.Ж. Сүлейменова (9), Ж.С. Туленов (8), А.А. Бақытжанова (7), Е.М.
Сәрсенов (7), А.Н. Тәжікенова (6), Б.Б. Жүсіпбекова (5), Г.Т. Құлжанова
(4).
Апелляциялық тәжірибені сараптай келе, сот шешімдерінің өзгертілуі
мен күшін жоюдың басты себептері ретінде материалдық және процессуалдық заң
талаптарын бұзу, іс бойынша маңызды жағдайлардың дұрыс анықталмауы, шешімде
көрсетілген қорытындының іс жағдайлары мен заңға сай болмауы екендігі
анықталды.
Мысалға,
Салық органының М.Р. Қоқановаға қатысты табыс салығы бойынша қарызды
өңдіру туралы талап арызымен іс бойынша Ақтөбе қалалық сотының шешімі
апелляциялық сатыда күші жойылды.
Бірінші сатылы сот талап арызды қанағаттандырудан бас тарта отыра,
салық органы соманы өңдіру туралы талап арыз беру мерзімін өткізіп алғанын,
салық төлеушінің жеке шотында қарызы бар екендігі туралы жазбаның болмауын
негізге алған.
Аталмыш шешімнің апелляциялық сатымен жаңа шешім қабылдана отыра күші
жойылып, талап арыз қанағаттандырылды. Салық төлеуші М.Р. Қоқанова 2004
жылы мүліктің құнынан 62 440 457 тенге көлемінде мүлік пайдасын тапқандығы,
талап арыздың қанағаттандырылуына негіз болды.
Жауапкердің салық міндеттемелерін орындамауына байланысты салық органы
2009 және 2010 жылдары екі рет тексеру барысында анықталған кемшіліктерді
жою туралы ескертулер берген.
ҚР Салық кодексінің 46-бабына сай, салық міндеттемесі бойынша талап
арыз беру мерзімі заңды бұзушылық туралы салық органының берген ескертуінің
шығару мерзімінен бастап есептеледі.
М.Р. Қоқанованың салық міндеттемесі бойынша талап арыз беру мерзімі
2010 жылдың 31-желтоқсанында аяқталады.
Алайда іс материалдарына сай, салық органы салық заңнамасына сай,
есекерту уақытылы (2009 жылдың 21-шілдесі, 2010 жылдың 3-наурызы) берілген.
Өзіне берілген ескертулерге жауапкердің шағымданбауы жеке табыс салығы
бойынша қарызды төлеу талабының заңды екендігінің куәсі болады.
Осындай жағдайларға байланысты соттың шығарған қорытындысы қате болып
табылды.
Ағымдағы жылда облыстық соттың Оқу Орталығы арқылы Азаматтық құқық
пен процесс бағыты бойынша 18 семинарлық сабақ, 4 Дөңгелек үстел
өткізілді. Семинарлық сабақтар кезінде апелляциялық алқасының судьялары
белсенді қатысып, кейбір заңнаманы қолдануда туындаған күрделі мәселелер
мен сұрақтар бойынша жауаптар берді.
Жыл бойы аудандық, қалалық соттарға тәжірибелік, оқу-дәрістемелік
көмектер беруге бағытталған шаралар тұрақты түрде жүзеге асырылды. Аталған
кезеңде алқа сот тәжірибелерінің 10 жинағын, 2 дәрістемелік оқулықтар
дайындады.
Істерді қарау барысындағы кемшіліктер туралы және олармен күресу
жолдары туралы хаттар соттарға жолданып отырады. Барлығы 33 хат жолданды.
Заңды өрескел бұзу жайттары бойынша жеке қаулы шығару сияқты алдын
алу шаралары пайдаланылса, есеп беру мерзімінде 39 жеке ұйғарым шығарылып,
оның 21-і судьяларға байланысты болды.
Судьяларға қойылатын талаптар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz