Көбею және даму

1 Ағзалардың көбеюі мен жеке дамуы
2 Жасуша ядросының бөлінуі

Дүние жүзіндегі ағзалар минут сайын әр түрлі себептерге байланысты тіршілігін жойып отырады, бірақ осыған қарамастан, Жер шарыңдағы тіршілік тұрақты болады. Осы тұрақтылықтың қамтамасыз етілуі тірі ағзалардың көбею қарқынына байланысты. Ағзалардың көбеюі алуан түрлі болып келеді, бірақ оларды топтастырып жыныссыз және жынысты жолмен көбею деп екіге бөлеміз. Жыныссыз көбеюдің жолдары 2-кестеде берілген, ал жынысты жолмен көбею аналық және аталық гаметалардың қосылып, зигота түзілуіне байланысты, яғни ағза ұрықтанған бір жасушадан дамиды.
Ағзалардың көбеюі мен жеке дамуы жасушаның бөліну барысына негізделген.Жасушаның негізгі қасиеттерінің бірі-оның бөлінуге қабілеттілігі. Жасушаның бөлінуінің үш жолы бар:
1. Амитозды немесе тікелей бөліну — мұнда ядро екіге бөлінеді (қарапайым жасушалардың бөлінуі).
2. Мейозды бөліну—оның нәтижесінде жыныс жасушалары пайда болады.
3. Митоз немесе күрделі бөлінуі Сома (дене) жасушалары осы жолмен бөлінеді.
Мұндай жасушаның бөліну жолдары көбею барысының маңызды кезеңі болып табылады. Тұкымқуалаушылықтың негізгі қызметін ядро жиынтығы атқаратын болғандықтан митоздық бөлінуге кеңінен тоқталамыз. Митоз (грекше «митос» — жіп) деген мағынаны білдіреді. Митоздың бөлінуі кезінде жасушалардың барлығында, әсіресе хромосомаларда,күрделі өзгеріс болады. Митоз екі кезеңнен түрады:
1) митозды белінуге дайындық кезеңі — оны интерфаза деп атайды.
2) бөліну кезеңі (митоз).
Интерфаза кезеңінде митоз әрекетіне қажетті заттар синтезделеді. Сондықтан да, оны дайындық кезеңі деп атайды. Интерфазада тұқым қуалаушылықпен тығыз байланысты мынадай дайыңдықтар жүреді.