Көбею және даму



1 Ағзалардың көбеюі мен жеке дамуы
2 Жасуша ядросының бөлінуі
Дүние жүзіндегі ағзалар минут сайын әр түрлі себептерге байланысты тіршілігін жойып отырады, бірақ осыған қарамастан, Жер шарыңдағы тіршілік тұрақты болады. Осы тұрақтылықтың қамтамасыз етілуі тірі ағзалардың көбею қарқынына байланысты. Ағзалардың көбеюі алуан түрлі болып келеді, бірақ оларды топтастырып жыныссыз және жынысты жолмен көбею деп екіге бөлеміз. Жыныссыз көбеюдің жолдары 2-кестеде берілген, ал жынысты жолмен көбею аналық және аталық гаметалардың қосылып, зигота түзілуіне байланысты, яғни ағза ұрықтанған бір жасушадан дамиды.
Ағзалардың көбеюі мен жеке дамуы жасушаның бөліну барысына негізделген.Жасушаның негізгі қасиеттерінің бірі-оның бөлінуге қабілеттілігі. Жасушаның бөлінуінің үш жолы бар:
1. Амитозды немесе тікелей бөліну — мұнда ядро екіге бөлінеді (қарапайым жасушалардың бөлінуі).
2. Мейозды бөліну—оның нәтижесінде жыныс жасушалары пайда болады.
3. Митоз немесе күрделі бөлінуі Сома (дене) жасушалары осы жолмен бөлінеді.
Мұндай жасушаның бөліну жолдары көбею барысының маңызды кезеңі болып табылады. Тұкымқуалаушылықтың негізгі қызметін ядро жиынтығы атқаратын болғандықтан митоздық бөлінуге кеңінен тоқталамыз. Митоз (грекше «митос» — жіп) деген мағынаны білдіреді. Митоздың бөлінуі кезінде жасушалардың барлығында, әсіресе хромосомаларда,күрделі өзгеріс болады. Митоз екі кезеңнен түрады:
1) митозды белінуге дайындық кезеңі — оны интерфаза деп атайды.
2) бөліну кезеңі (митоз).
Интерфаза кезеңінде митоз әрекетіне қажетті заттар синтезделеді. Сондықтан да, оны дайындық кезеңі деп атайды. Интерфазада тұқым қуалаушылықпен тығыз байланысты мынадай дайыңдықтар жүреді.

Пән: Биология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
КӨБЕЮ ЖӘНЕ ДАМУ.
Дүние жүзіндегі ағзалар минут сайын әр түрлі себептерге байланысты
тіршілігін жойып отырады, бірақ осыған қарамастан, Жер шарыңдағы тіршілік
тұрақты болады. Осы тұрақтылықтың қамтамасыз етілуі тірі ағзалардың көбею
қарқынына байланысты. Ағзалардың көбеюі алуан түрлі болып келеді, бірақ
оларды топтастырып жыныссыз және жынысты жолмен көбею деп екіге бөлеміз.
Жыныссыз көбеюдің жолдары 2-кестеде берілген, ал жынысты жолмен көбею
аналық және аталық гаметалардың қосылып, зигота түзілуіне байланысты, яғни
ағза ұрықтанған бір жасушадан дамиды.
Ағзалардың көбеюі мен жеке дамуы жасушаның бөліну барысына
негізделген.Жасушаның негізгі қасиеттерінің бірі-оның бөлінуге
қабілеттілігі. Жасушаның бөлінуінің үш жолы бар:
1. Амитозды немесе тікелей бөліну — мұнда ядро екіге бөлінеді
(қарапайым жасушалардың бөлінуі).
2. Мейозды бөліну—оның нәтижесінде жыныс жасушалары пайда болады.
3. Митоз немесе күрделі бөлінуі Сома (дене) жасушалары осы жолмен
бөлінеді.
Мұндай жасушаның бөліну жолдары көбею барысының маңызды кезеңі болып
табылады. Тұкымқуалаушылықтың негізгі қызметін ядро жиынтығы атқаратын
болғандықтан митоздық бөлінуге кеңінен тоқталамыз. Митоз (грекше митос —
жіп) деген мағынаны білдіреді. Митоздың бөлінуі кезінде жасушалардың
барлығында, әсіресе хромосомаларда,күрделі өзгеріс болады. Митоз екі
кезеңнен түрады:
1) митозды белінуге дайындық кезеңі — оны интерфаза деп атайды.
2) бөліну кезеңі (митоз).
Интерфаза кезеңінде митоз әрекетіне қажетті заттар синтезделеді.
Сондықтан да, оны дайындық кезеңі деп атайды. Интерфазада тұқым
қуалаушылықпен тығыз байланысты мынадай дайыңдықтар жүреді.
1. Бұл уақытта жасушадағы заттар нуклеотидтер, аминқышқыддары,
ферменттер, т. б. жинақталады. Хромосомалар екі еселенеді. Екі еселенген
хромосомалардың әрқайсысы екі бөліктен тұрады, оларды — хроматидтер деп
атайды. Әрбір хроматидтердің кұрамыңда ДНҚ молекуласы болады. Сонымен қатар
РНҚ мен ақуыз синтезделеді.
2. АТФ синтезделеді, ол энергия жасушаларының боліну кезіңде
жүмсалады.
3. Жасушаның орталығы және әр түрлі маңызды органоидтар синтезделіп,
олар бөліну әрекетіне қатысады. Осындай дайьшдыктар аяқталысымен жасуша
боліне бастайды.
Жасуша ядросының бөлінуі митоз төрт фазадан тұрады: профаза, метафаза,
ашфаза жөне телофаза Профаза -амитоздың бірінші фазасы. Мұнда ядроның торлы
кұрылысы хромосома жіпшелеріне айналады. Осы кезде ядро ісініп,
хромосомалар ширатылады, осыған байланысты ДНҚ-ның жіпшесі бірнеше есе
қысқарады және жуаңдайды оны жарықтың I көмегімен көрсететін микроскоппен
де көруге болады.

Бұл кезде ДНҚ-сы еселенген хромосомалардың мөлшерін, пішінін кұрылысын және
санын анықтауға болады. Хромосомалар дегеніміз — созылыңқы тығыз денешік.
Олар үзбелене бөлінген бірнеше бөліктерден тұрады. Алғашкы бөлік (керме
грекше мерос- бөлік) және екінші реттік бөлікті көруге болады.
Хромосомалардың әрқайсысы ширатылған екі жіпшеден тұрады, оларды
хроматидтер немесе жас хромосомалар деп атайды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Вегетативтік көбею
Вегетативтік жолмен көбею
Өсімдіктердің көбеюі және табиғатта таралуы
Өсімдіктердің құрылысы
Көбею - тірі ағзалардың ортақ қасиеті
Жертану пәнінен дәрістер кешені
Жанама тамыр
Көбеюдің мәні
Жыныссыз көбею
Жынысты және жыныссыз көбею
Пәндер