«Діни –экстремизм XXI ғасырдағы ғаламдық мәселе»
Кіріспе 3.4
І. Негізгі бөлім
1.1. Діни .экстремизм XXI ғасырдағы ғаламдық мәселе ... ...4.6.
1.2. Қазақстан аумағындағы діни.саяси экстремизм ..6.8
1.3. Орталық Азия аймағындағы діни.саяси экстремизм ... .8.9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9.10
Пайдаланылған әдебиеттер ... . 11
Қосымшалар
І. Негізгі бөлім
1.1. Діни .экстремизм XXI ғасырдағы ғаламдық мәселе ... ...4.6.
1.2. Қазақстан аумағындағы діни.саяси экстремизм ..6.8
1.3. Орталық Азия аймағындағы діни.саяси экстремизм ... .8.9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9.10
Пайдаланылған әдебиеттер ... . 11
Қосымшалар
Әлем елдері мен халықаралық ұйымдардың алаңдаушылық білдіріп отырған «діни – экстремизм» мәселесі бүгінгі таңда жаһандық қатерге айналып отыр. Олар, әр-түрлі саясаттарын жүргізу арқылы, көпшілікке үрей тудырып, қоғамның назарын өздеріне аударуда. Ал, олардың бұл іс-әрекетін шектеп, оларды «түп-тамырымен жою» бүгінгі өте бір қиын мәселеге айналып отырғаны белгілі.
Менің осы тақырыпты таңдауда басты назарымды аударған нәрсе, қазіргі бүкіл әлемге жаһандық қауіп төндіріп, тұрған экстремистердің іс-әрекеті. Сонымен қатар олардың салдары мен себептері. Мәселе, осында олардың осындай іс-әрекеттер жасауына не себеп бар? Мақсаттары не? Олардың арттарында кімдер бар? деген сұрақтар туындайтыны рас. Қай коғамда болмасын дін мәселесі өте күрделі проблемалардың бірі екені белгілі.
1. Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Әлемдік әділетсіздік оған қарсы әділетсіз жауапты тудыруда. Себебі, әлемдік державалар АҚШ, Ресей, Германия, Франция, Ұлыбритания, Қытай, Жапония тағы басқа мемлекеттер үнемі әлемдік басымдылыққа ұмтылған, қазір де ұмтылуда, келешектеде ұмтылады.
Олардың дамушы елдерге көрсеткен қысымына жауап ретінде қазіргі экстремизм дүниеге келуде. Сонымен қатар, артта қалған елдердің өз ішіндегі билікке жетуді көздеген экстремистік топтар да террористік әдістерді өз мақсатына жету үшін пайдаланады. Демек, әлемдік терроризмді екі топқа бөліп қарастыру дұрыс секілді. Бірінші топ- дамыған державалар саясатына жауап беру мақсатында әрекет ететін, мемлекеттік шеңберден шығып, әлемнің кез-келген нүктелерінде әрекет ете алатын халықаралық байланыстары бар экстремистік ұйымдар. Екінші топ- мемлекеттегі саяси басшылыққа немесе саяси бағытқа қарсы әрекет ететін сол елдегі билікті иемденуді мақсат тұтқан топтар. Қазіргі әлемде экстремизм идеясының пайда болуы және оның таралуы бірден-бір қатер. Бұл идея мемлекеттің іргесін шайқалтуға, түптеп келгенде әртүрлі елдердің мәртебесін өзгертуге, қорқыныш туғызуға, саясатты күштеу әдістерімен өзгертуге бағытталған. Бүгінгі таңда қауіпті ауқымда қатерлі салдар тудыратын деңгейге жеткен экстремизм саяси-әлеуметтік құбылыс ретінде ғаламдық күрмеуі қиын мәселеге айналды. Көлемді террорлық әрекеттен тыс қаларлық кепілдік бүгінде бірде-бір елде, соның ішінде Қазақстанда да жоқ.
2. Мәселенің ғылыми зерттелу деңгейі: Экстремизм- мәселесі
бүгінгі таңда, жаһандық шешімін табу қиын мәселеге айналып отыр.
Көптеген сарапшылардың пікірі бойынша, діни-саяси экстремизмнің
кең қанат жаюы проблемасы желісіндегі бүгінгі күндегі қалыптасып
отырған ситуация, болашақта түбірлі тұрғыда өзінің эскалациялану
бағытына қарай өзгеруі мүмкін.
Менің осы тақырыпты таңдауда басты назарымды аударған нәрсе, қазіргі бүкіл әлемге жаһандық қауіп төндіріп, тұрған экстремистердің іс-әрекеті. Сонымен қатар олардың салдары мен себептері. Мәселе, осында олардың осындай іс-әрекеттер жасауына не себеп бар? Мақсаттары не? Олардың арттарында кімдер бар? деген сұрақтар туындайтыны рас. Қай коғамда болмасын дін мәселесі өте күрделі проблемалардың бірі екені белгілі.
1. Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Әлемдік әділетсіздік оған қарсы әділетсіз жауапты тудыруда. Себебі, әлемдік державалар АҚШ, Ресей, Германия, Франция, Ұлыбритания, Қытай, Жапония тағы басқа мемлекеттер үнемі әлемдік басымдылыққа ұмтылған, қазір де ұмтылуда, келешектеде ұмтылады.
Олардың дамушы елдерге көрсеткен қысымына жауап ретінде қазіргі экстремизм дүниеге келуде. Сонымен қатар, артта қалған елдердің өз ішіндегі билікке жетуді көздеген экстремистік топтар да террористік әдістерді өз мақсатына жету үшін пайдаланады. Демек, әлемдік терроризмді екі топқа бөліп қарастыру дұрыс секілді. Бірінші топ- дамыған державалар саясатына жауап беру мақсатында әрекет ететін, мемлекеттік шеңберден шығып, әлемнің кез-келген нүктелерінде әрекет ете алатын халықаралық байланыстары бар экстремистік ұйымдар. Екінші топ- мемлекеттегі саяси басшылыққа немесе саяси бағытқа қарсы әрекет ететін сол елдегі билікті иемденуді мақсат тұтқан топтар. Қазіргі әлемде экстремизм идеясының пайда болуы және оның таралуы бірден-бір қатер. Бұл идея мемлекеттің іргесін шайқалтуға, түптеп келгенде әртүрлі елдердің мәртебесін өзгертуге, қорқыныш туғызуға, саясатты күштеу әдістерімен өзгертуге бағытталған. Бүгінгі таңда қауіпті ауқымда қатерлі салдар тудыратын деңгейге жеткен экстремизм саяси-әлеуметтік құбылыс ретінде ғаламдық күрмеуі қиын мәселеге айналды. Көлемді террорлық әрекеттен тыс қаларлық кепілдік бүгінде бірде-бір елде, соның ішінде Қазақстанда да жоқ.
2. Мәселенің ғылыми зерттелу деңгейі: Экстремизм- мәселесі
бүгінгі таңда, жаһандық шешімін табу қиын мәселеге айналып отыр.
Көптеген сарапшылардың пікірі бойынша, діни-саяси экстремизмнің
кең қанат жаюы проблемасы желісіндегі бүгінгі күндегі қалыптасып
отырған ситуация, болашақта түбірлі тұрғыда өзінің эскалациялану
бағытына қарай өзгеруі мүмкін.
1. Қаз.ҰУ. Хабаршысы. Саясаттану сериясы. Мәдениеттану сериясы. А.А.Амрева. «Орталық азиядағы, діни-фундаментализм». №.2.(20). 2003.ж.(86-87б.б).
2. «Саясат» журналы, 2001-жыл, Қыркүйек. (№.9.2001-жыл).
3. ДІНИ ЭКСТРЕМИЗМ МЕН ТЕРРОРИЗМ. Мұртаза Жүнісұлы БҰЛҰТАЙ., Философия ғылымдарының кандидаты, дінтанушы
4. Жолдыбайұлы Қ. «Дін мен Діл»−Алматы; 2010-288 бет.
5. «Қоғам және Дәуір» № 1. (1). 2004.ж. Өмірбеков. Ш. (10).6.б.
6. № 4 (20) 2008 Ақиқат Оразбай С.Қ. «Дәстүрлі емес діни қозғалыстар мен ғибадаттар».
7. Р.Назар, Әль-Фараби атындағы Қазақ Улттық
университетінің философия және саясаттану факультетінің
студенті. «Діни экстремизм: себептері мен салдары». Саясат. № 6.
2004.Ж.
8. «Қоғам және Дәуір» № 1. (1). 2004.ж. Өмірбеков. Ш. (10).6.б.
9. № 128-130 (25527) 10.05.2009 Ғарифолла Есім академик. «Егемен Қазақстан», Республикалық Газеті. «Дін өркениеті».
10. Н.Ә. Назарбаев «Сындарлы он жыл». Алматы, 2003.ж.(36-37 б.б).
11. № 128-130 (25527) 10.05.2009 Ғарифолла Есім академик. «Егемен Қазақстан», Республикалық Газеті. «Дін өркениеті».
2. «Саясат» журналы, 2001-жыл, Қыркүйек. (№.9.2001-жыл).
3. ДІНИ ЭКСТРЕМИЗМ МЕН ТЕРРОРИЗМ. Мұртаза Жүнісұлы БҰЛҰТАЙ., Философия ғылымдарының кандидаты, дінтанушы
4. Жолдыбайұлы Қ. «Дін мен Діл»−Алматы; 2010-288 бет.
5. «Қоғам және Дәуір» № 1. (1). 2004.ж. Өмірбеков. Ш. (10).6.б.
6. № 4 (20) 2008 Ақиқат Оразбай С.Қ. «Дәстүрлі емес діни қозғалыстар мен ғибадаттар».
7. Р.Назар, Әль-Фараби атындағы Қазақ Улттық
университетінің философия және саясаттану факультетінің
студенті. «Діни экстремизм: себептері мен салдары». Саясат. № 6.
2004.Ж.
8. «Қоғам және Дәуір» № 1. (1). 2004.ж. Өмірбеков. Ш. (10).6.б.
9. № 128-130 (25527) 10.05.2009 Ғарифолла Есім академик. «Егемен Қазақстан», Республикалық Газеті. «Дін өркениеті».
10. Н.Ә. Назарбаев «Сындарлы он жыл». Алматы, 2003.ж.(36-37 б.б).
11. № 128-130 (25527) 10.05.2009 Ғарифолла Есім академик. «Егемен Қазақстан», Республикалық Газеті. «Дін өркениеті».
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
А. Яасауи атындағы Халықаралық қазақ – түрік университеті
Әлеуметтану және саясаттану секциясы
XIX ғылыми-теориялық конференция
БАЯНДАМА
Тақырыбы: Діни –экстремизм XXI ғасырдағы ғаламдық мәселе
Баяндамашы: Айтымбетова Л.М.
Ғылыми
жетекшісі: Қаныбекова Қ.Ж.
Тобы: ЗСЦ – 711
Түркістан 2010
Мазмұны.
Кіріспе 3-4
І. Негізгі бөлім
1.1. Діни –экстремизм XXI ғасырдағы ғаламдық мәселе ... ... ... ... ...4-6.
2. Қазақстан аумағындағы діни-саяси экстремизм ..6-8
1.3. Орталық Азия аймағындағы діни-саяси экстремизм ... .8-9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 9-10
Пайдаланылған әдебиеттер ... . 11
Қосымшалар
Кіріспе
Әлем елдері мен халықаралық ұйымдардың алаңдаушылық білдіріп
отырған діни – экстремизм мәселесі бүгінгі таңда жаһандық қатерге
айналып отыр. Олар, әр-түрлі саясаттарын жүргізу арқылы, көпшілікке
үрей тудырып, қоғамның назарын өздеріне аударуда. Ал, олардың бұл
іс-әрекетін шектеп, оларды түп-тамырымен жою бүгінгі өте бір қиын
мәселеге айналып отырғаны белгілі.
Менің осы тақырыпты таңдауда басты назарымды аударған нәрсе, қазіргі
бүкіл әлемге жаһандық қауіп төндіріп, тұрған экстремистердің іс-әрекеті.
Сонымен қатар олардың салдары мен себептері. Мәселе, осында олардың
осындай іс-әрекеттер жасауына не себеп бар? Мақсаттары не? Олардың
арттарында кімдер бар? деген сұрақтар туындайтыны рас. Қай коғамда
болмасын дін мәселесі өте күрделі проблемалардың бірі екені белгілі.
1. Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Әлемдік әділетсіздік
оған қарсы әділетсіз жауапты тудыруда. Себебі, әлемдік державалар АҚШ,
Ресей, Германия, Франция, Ұлыбритания, Қытай, Жапония тағы басқа
мемлекеттер үнемі әлемдік басымдылыққа ұмтылған, қазір де ұмтылуда,
келешектеде ұмтылады.
Олардың дамушы елдерге көрсеткен қысымына жауап ретінде қазіргі
экстремизм дүниеге келуде. Сонымен қатар, артта қалған елдердің өз ішіндегі
билікке жетуді көздеген экстремистік топтар да террористік әдістерді өз
мақсатына жету үшін пайдаланады. Демек, әлемдік терроризмді екі топқа бөліп
қарастыру дұрыс секілді. Бірінші топ- дамыған державалар саясатына жауап
беру мақсатында әрекет ететін, мемлекеттік шеңберден шығып, әлемнің кез-
келген нүктелерінде әрекет ете алатын халықаралық байланыстары бар
экстремистік ұйымдар. Екінші топ- мемлекеттегі саяси басшылыққа немесе
саяси бағытқа қарсы әрекет ететін сол елдегі билікті иемденуді мақсат
тұтқан топтар. Қазіргі әлемде экстремизм идеясының пайда болуы және оның
таралуы бірден-бір қатер. Бұл идея мемлекеттің іргесін шайқалтуға, түптеп
келгенде әртүрлі елдердің мәртебесін өзгертуге, қорқыныш туғызуға, саясатты
күштеу әдістерімен өзгертуге бағытталған. Бүгінгі таңда қауіпті ауқымда
қатерлі салдар тудыратын деңгейге жеткен экстремизм саяси-әлеуметтік
құбылыс ретінде ғаламдық күрмеуі қиын мәселеге айналды.
Көлемді террорлық әрекеттен тыс қаларлық кепілдік бүгінде
бірде-бір елде, соның ішінде Қазақстанда да жоқ.
2. Мәселенің ғылыми зерттелу деңгейі: Экстремизм- мәселесі
бүгінгі таңда, жаһандық шешімін табу қиын мәселеге айналып отыр.
Көптеген сарапшылардың пікірі бойынша, діни-саяси экстремизмнің
кең қанат жаюы проблемасы желісіндегі бүгінгі күндегі қалыптасып
отырған ситуация, болашақта түбірлі тұрғыда өзінің эскалациялану
бағытына қарай өзгеруі мүмкін.
Беделді Британдық wогld Магкеt геsеагсһ сеntіег зерттеу орталығының
дайындаған әлем мемлекеттеріндегі террористік белсенділік индексі талдау
нәтижесі бойынша, Тәжікстан әлемдік рейтингте 22-ші, ал Өзбекстан мен
Қырғыстан 27-ші, орынды иеленген. Ал Қазақстандағы террористік қауіпті
аталмыш талдау өте төмен деңгейде деп баға берген.
Жұмыстың мақсаты: Осы экстремизм ұғымының мағынасын тереңірек ашып танып-
білу. Бүгінгі таңдағы жаһандық қатерге айналып отырған экстремизм
мәселесінің қоғамға, алып келетін зардаптарын анықтап оларға қарсы
күресудің жолын табу.
Экстремизмнің әлуметтік мәселелері: Билік пен бұқара арасындағы алауыздық,
жоғарыдағы басшылық арасында коррупцияның асқындауы, жер дауының әділ
шешілмеуі және басқа қайшылықты мәселелер кекшілдер легін тудырады. Әділдік
болмаған жерде араздық бар. Мысалы наразылықтың бірі жерді сату мәселесімен
байланысты болып отыр. Сол сияқты жұмыссыздыққа, кедейшілікке,
қайыршылыққа, сауатсыздыққа ұшыраған адамдар терроризмге қолайлы. Тығырыққа
тіреліп басқа жол таппай торыққандар өте қауіпті. Ондайлар экстремистік,
террорлық жолға өз еркімен оп-оңай бара алады.
Зерттеудің міндеті: Менің бұл тақырыпты зерттеудегі басты міндетім-
экстремизм ұғымын жан-жақты ашып, талдау. Оның қоғамдағы адамдарға әкелетін
қасіретімен зардабын көрсету және онымен күресу мен алдын-алу жолдарын
табу.
Зерттеу обьектісі мен пәні: Менің бұл тақырыбымның басты обьектісі
экстремистік- ұйымдар, олардың мақсатын және олардың басқару құрылымын,
мүддесін анықтау болып табылады. Және де осы экстремизм ұғымы қайдан бастау
алады? Экстремистер дегеніміз кімдер? Не себептен экстремистік ұйымдар
лаңкестікке бой ұрады? Және де тағы басқа бұл тақырыптың пәнінде, осы
сұрақтарға жауап қарастырылады.
Бүгінгі таңда діни-экстремизм мен терроризм дүниенің
белгілі бір аймағын қамтыған шектеулі құбылыс емес. Әлем елдері мен
халықаралық ұйымдардың алаңдаушылық білдіруі де осыдан, сондықтан
діни – экстремизм бүгінгі таңда жаһандық қатерге айналып отыр.
Экстремизм бұл- тек Исламға қатысты ұғым емес, Елбасы Н.Ә. Назарбаев
атап өткендей бұл- Ислам дінінің өңін сыртына айналдырып өз мақсаттарына
бұрмалаушы ұйымдар. Яғни, қазақшалап айтқанда Қой терісін жамылған
қасқырлар деп айтсақ болады. Терроризм- бұл экстремизмнің асқынған
көрінісі. Террорлық жарылыстың шығу төркініне көз жүгіртіп, ең алғашқысы
қайда болып еді?- деген сұрақпен бас қатырсақ, Мұсылмандардан мүлдем
аулақта, Англиядан тәуелсіздігін алмаққа ұмтылған Ирландықтардың көсемі
Ираның жасағанынан, терроризмнің авторы өзгелер екеніне көз
жеткіземіз [2].
Ал, 20-ғасыр экстремизм мемлекеттік деңгейге жетті. Ал, бүгінде
терроризм халықаралық, ғаламдық сипатқа еніп отыр. Бүдан 40-50 жыл бұрын
терроризм жөнінде аймақтық құбылыс деп атауға болар еді, ал 20- ғасырдың 80-
90 жылдарынан бастап ол эмбебап құбылысқа айналды және бүгінгі экстремизм
ғаламдық көлемдегі табыс берер бизнес көзі болып отыр. Оның бір ғана
мақсаты- билікті басып алу. Қазіргі экстремизм қоғам игілігі жөнінде сөз
етпейді. Билікті тартып алу экстремизмнің күмарлық мақсатына айналды. Бұл
тек үкіметке қарсы күресте ғана емес, жиі жағдайда өкіметтің де өз
мүмкіндіктерін жүзеге асыру жолындағы қуатты қару, мықты құралына
айналып отыр.
Экстремизм- қоғам терең дағдарысқа ұшырағанда, ең
алдымен идеологиялық және мемлекеттік құқықтық жүйесі
дағдарысқа ұшырағанда пайда болады. Мұндай қоғамда өмір сүріп
жатқан өкіметтің заңдылықтарына, оның бүкіл басқару жүйесіне
күдікпен қараған түрлі саяси-элеуметтік, ұлттық, діни
оппозициялық топтар өз мақсатына заңдылық жолдармен жете
алмаймыз десе, онда олар өз мүддесін күштеу, қорқыту,
арқылы жүзеге асыруға тырысады.
Қазақстандағы социологиялық зерттеулер дінге сенетін адамдардың
санын әртүрлі статистикалық көрсеткіштермен өлшейді. Сағаттың кілті сияқты
атеизмнен дінге бетбұрыс бар, бірақ біздің діни сеніміміз өте таяз. Бұл
кешегі атеистердің жемісі. Шынайы бетбұрыс жастардың да арасында бар, бірақ
ізденіс қай бағытта екені, екінші мәселе. Соның нәтижесінде, шетелден
келген келімсек миссионерлер руханиятқа аш, адал халқымызды олай да арбап,
бұлай да арбап, қаракөз қандастарымыздың иманына қол сұғып жатқаны мәлім.
Жаһанданудың жалынымен , жастарымыздың батысқа ес-түссіз еліктеп жатқан
осынау сұрапыл заманда біз нені күйттеп жүрміз? Отбасы құрып, шаңырақ
көтерген жастарымыздың үштен бірі бір жылға жетпей жатып ажырасып тынуда.
Нәтижесінде, жесір қалған жас келіншектер, Жетім қалған бесіктегі сәбилер,
еңсесі түскен еркектер, қаптап кеткен қарттар үйі, арасы бұзылған құдалар
және де ең сорақысы, жылына екі жүз мыңға жуық сәби ресми түрде қолдан
түсік жасаудың құрбаны болып отыр. Ал, ресми емесі тағы бар. Мұның бәрі
халықтың шариғаттан шалыс кетіп, ғұрпымыздан қалыс кеткендігінің улы
жемісі. [3]
Қазіргі кезде ислам дүниесі әлемдік азуы мықты ақпарат
құралдарының азығына айналып отыр. Кез-келген бас көтеру, террорлық акт
болсын түп негізін Исламға тірей салуға әуәс. Ал осындай ақпараттар
соғысының нәтижесінде Ислам терроризмі деген пікір қалыптасып кетті. Ол
кез-келген мемлекеттің тәуәлсіздігіне, азаматтардың бейбіт өмір
сүруіне қауіп төндіретін үлекен күшке айналды. Бұл аталған діни-
экстремистік ұйымдармен күресуде, қиыншылық тудырып отырған басты
мәселе; олардың нақтылы мекені, қайдан шыққаны, кім екені белгісіз
топтар. Яғни, аталған осы, діни-экстремистік ұйымдар өз
мақсаттарына жете алмаған жағдайда, терроризмді қолданады. Егер,
олардың шарттары орындалмаған жағдайда олар; егер біздің айтқанымызды
орындамасаңдар көптеген жазықсыз адамдардың қанын төгеміз деген
сияқты сөздермен қорқыту арқылы, екінші біреулерге дегенін істетуге
тырысады. Осы діни-экстремистік ұйымдардың осындай әрекеттері
салдарынан бүгінгі күні, Ислам әлеміне күйе жағылуда. Оған себеп
кез-келген экстремистік-террористік әрекеттер болсын барлығын,
бұқаралық ақпарат құралдары Ислам дініне аударуда. Осындай қазірде
болып жатқан жайлардан мысал келтірер болсақ; Даниядағы баспасөз
беттерінің біріне шыққан Мұхаммед пайғамбарды, мазақ етіп салған
карикатурасын айтуға болады. Қазір Батыс-елдерінде, тағы басқа
әлемнің әр жерінде осындай келеңсіздіктерге жол берілуде. Ол, Бүкіл
мұсылман әлемінің намысына тиіп, көптеген мұсылман елдерінің
халықтары өз наразылықтарын білдірді. Бүгінгі күні, Батыс елдерінде,
тіптен әлемнің көптеген елдерінде, Ислам діні жайлы теріс пікір
қалыптасқан. Ислам десе балығының көзіне қан төгуге құмар,
жанкешті, залымдар елестейді. Міне, Ислам жайлы, осындай бір
жақты әлемде сыңаржақ пікірлер қалыптаса бастады. Ал, шындығында
Ислам діні бұл аталғандарға тіптен қатыссыз екендігі белгілі. Ислам
дінінде; Алла үшін жазықсыз жандардың қанын төк, кісі өлтір деп
айпайды. Керсінше, барша адамзатты ізгілікке, бауырмашылыққа,
мейрімділікке-қайырымдылыққа, бір-бірін құрметтеуге, кешірімшіл болуға
шақырады. Ислам дінінің, қасиетті кітабы Құранда экстремистік-
әрекеттер жайында еш сөз таба алмайсың. Сонда діни-экстрмистік
бағыттағы топтар олар қайдан шыққан, олар кімдер? Деген сұрақтар
туындайды. Діни-экстремизм, жоғарыда айтып өткеніміздей Ислам дініне
мүлде қатыссыз ұғым. Кейбір осындай радикалдық бағыттағы, діни
ағымдар дін арқылы үлкен мемлекет құруды көздесе, енді бірі
билікке қол жеткізуді, тағыда басқа саяси мақсаттарға қол жеткізуді
көздейді. Ол, мақсаттарына жету үшін олар дін атын жамылып,
халықтың діни – сауатсыздығын пайдаланып, көпшілікке өздерінің теріс
уағыздарын жүргізеді. Осындай әрекеттері арқылы олар қоғамдық сананы
өзгертуге тырысады. Осы мақсаттарына заңды түрде жете алмайтын
болса, онда олар осы, қару ретінде терроризмді қолданады. [4]
Исламиятта фұндаментализм, экстремизм, терроризм деген нәрселер жоқ.
Бұл Исламияттың өзегіне сәйкес келмейді, үйткені, Ислам дегеннің өзі
бейбітшілік, тыныштық деген сөз. Исламның басты мұраты адамдар арасында
бейбітшіліктің болғаны. Сондықтан, экстремист, террорист деп аталған
топтардан діннен басқа себептерді, мақсаттарды іздеу керек. Олардың саяси,
экономикалық, әскери т.т. мақсаттары, ойлары болғанын тексеру керек. Екінші
мәселе, сондай саяси-экономикалық топтар туралы айтқанда не жазғанда
міндетті түрде Исламдық террористер деген тіркеуді қосатындардың ойы
бөтен. Егер, олардың мақсаты терроризмді, экстремизмді қаралау болса, онда
тек террористтерді немесе экстремистерді айыптар еді олар, Ислам сықылды
бәшериет (күллі адамзат) жаралғалы бері жеткен ең жоғары өркениет
дәрежесіне, ең таза имандылыққа тіл тигізбес еді олар. Шындығында ислам
дінінде адамдарды бір-біріне қарсы қоятын бір сөз таба алмайсың. Бүкіл
адамзатты оқуға, білімге, ізденіске, ғылым жаңалықтарын ашуға үндейді. Таза
жүруге, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
А. Яасауи атындағы Халықаралық қазақ – түрік университеті
Әлеуметтану және саясаттану секциясы
XIX ғылыми-теориялық конференция
БАЯНДАМА
Тақырыбы: Діни –экстремизм XXI ғасырдағы ғаламдық мәселе
Баяндамашы: Айтымбетова Л.М.
Ғылыми
жетекшісі: Қаныбекова Қ.Ж.
Тобы: ЗСЦ – 711
Түркістан 2010
Мазмұны.
Кіріспе 3-4
І. Негізгі бөлім
1.1. Діни –экстремизм XXI ғасырдағы ғаламдық мәселе ... ... ... ... ...4-6.
2. Қазақстан аумағындағы діни-саяси экстремизм ..6-8
1.3. Орталық Азия аймағындағы діни-саяси экстремизм ... .8-9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 9-10
Пайдаланылған әдебиеттер ... . 11
Қосымшалар
Кіріспе
Әлем елдері мен халықаралық ұйымдардың алаңдаушылық білдіріп
отырған діни – экстремизм мәселесі бүгінгі таңда жаһандық қатерге
айналып отыр. Олар, әр-түрлі саясаттарын жүргізу арқылы, көпшілікке
үрей тудырып, қоғамның назарын өздеріне аударуда. Ал, олардың бұл
іс-әрекетін шектеп, оларды түп-тамырымен жою бүгінгі өте бір қиын
мәселеге айналып отырғаны белгілі.
Менің осы тақырыпты таңдауда басты назарымды аударған нәрсе, қазіргі
бүкіл әлемге жаһандық қауіп төндіріп, тұрған экстремистердің іс-әрекеті.
Сонымен қатар олардың салдары мен себептері. Мәселе, осында олардың
осындай іс-әрекеттер жасауына не себеп бар? Мақсаттары не? Олардың
арттарында кімдер бар? деген сұрақтар туындайтыны рас. Қай коғамда
болмасын дін мәселесі өте күрделі проблемалардың бірі екені белгілі.
1. Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Әлемдік әділетсіздік
оған қарсы әділетсіз жауапты тудыруда. Себебі, әлемдік державалар АҚШ,
Ресей, Германия, Франция, Ұлыбритания, Қытай, Жапония тағы басқа
мемлекеттер үнемі әлемдік басымдылыққа ұмтылған, қазір де ұмтылуда,
келешектеде ұмтылады.
Олардың дамушы елдерге көрсеткен қысымына жауап ретінде қазіргі
экстремизм дүниеге келуде. Сонымен қатар, артта қалған елдердің өз ішіндегі
билікке жетуді көздеген экстремистік топтар да террористік әдістерді өз
мақсатына жету үшін пайдаланады. Демек, әлемдік терроризмді екі топқа бөліп
қарастыру дұрыс секілді. Бірінші топ- дамыған державалар саясатына жауап
беру мақсатында әрекет ететін, мемлекеттік шеңберден шығып, әлемнің кез-
келген нүктелерінде әрекет ете алатын халықаралық байланыстары бар
экстремистік ұйымдар. Екінші топ- мемлекеттегі саяси басшылыққа немесе
саяси бағытқа қарсы әрекет ететін сол елдегі билікті иемденуді мақсат
тұтқан топтар. Қазіргі әлемде экстремизм идеясының пайда болуы және оның
таралуы бірден-бір қатер. Бұл идея мемлекеттің іргесін шайқалтуға, түптеп
келгенде әртүрлі елдердің мәртебесін өзгертуге, қорқыныш туғызуға, саясатты
күштеу әдістерімен өзгертуге бағытталған. Бүгінгі таңда қауіпті ауқымда
қатерлі салдар тудыратын деңгейге жеткен экстремизм саяси-әлеуметтік
құбылыс ретінде ғаламдық күрмеуі қиын мәселеге айналды.
Көлемді террорлық әрекеттен тыс қаларлық кепілдік бүгінде
бірде-бір елде, соның ішінде Қазақстанда да жоқ.
2. Мәселенің ғылыми зерттелу деңгейі: Экстремизм- мәселесі
бүгінгі таңда, жаһандық шешімін табу қиын мәселеге айналып отыр.
Көптеген сарапшылардың пікірі бойынша, діни-саяси экстремизмнің
кең қанат жаюы проблемасы желісіндегі бүгінгі күндегі қалыптасып
отырған ситуация, болашақта түбірлі тұрғыда өзінің эскалациялану
бағытына қарай өзгеруі мүмкін.
Беделді Британдық wогld Магкеt геsеагсһ сеntіег зерттеу орталығының
дайындаған әлем мемлекеттеріндегі террористік белсенділік индексі талдау
нәтижесі бойынша, Тәжікстан әлемдік рейтингте 22-ші, ал Өзбекстан мен
Қырғыстан 27-ші, орынды иеленген. Ал Қазақстандағы террористік қауіпті
аталмыш талдау өте төмен деңгейде деп баға берген.
Жұмыстың мақсаты: Осы экстремизм ұғымының мағынасын тереңірек ашып танып-
білу. Бүгінгі таңдағы жаһандық қатерге айналып отырған экстремизм
мәселесінің қоғамға, алып келетін зардаптарын анықтап оларға қарсы
күресудің жолын табу.
Экстремизмнің әлуметтік мәселелері: Билік пен бұқара арасындағы алауыздық,
жоғарыдағы басшылық арасында коррупцияның асқындауы, жер дауының әділ
шешілмеуі және басқа қайшылықты мәселелер кекшілдер легін тудырады. Әділдік
болмаған жерде араздық бар. Мысалы наразылықтың бірі жерді сату мәселесімен
байланысты болып отыр. Сол сияқты жұмыссыздыққа, кедейшілікке,
қайыршылыққа, сауатсыздыққа ұшыраған адамдар терроризмге қолайлы. Тығырыққа
тіреліп басқа жол таппай торыққандар өте қауіпті. Ондайлар экстремистік,
террорлық жолға өз еркімен оп-оңай бара алады.
Зерттеудің міндеті: Менің бұл тақырыпты зерттеудегі басты міндетім-
экстремизм ұғымын жан-жақты ашып, талдау. Оның қоғамдағы адамдарға әкелетін
қасіретімен зардабын көрсету және онымен күресу мен алдын-алу жолдарын
табу.
Зерттеу обьектісі мен пәні: Менің бұл тақырыбымның басты обьектісі
экстремистік- ұйымдар, олардың мақсатын және олардың басқару құрылымын,
мүддесін анықтау болып табылады. Және де осы экстремизм ұғымы қайдан бастау
алады? Экстремистер дегеніміз кімдер? Не себептен экстремистік ұйымдар
лаңкестікке бой ұрады? Және де тағы басқа бұл тақырыптың пәнінде, осы
сұрақтарға жауап қарастырылады.
Бүгінгі таңда діни-экстремизм мен терроризм дүниенің
белгілі бір аймағын қамтыған шектеулі құбылыс емес. Әлем елдері мен
халықаралық ұйымдардың алаңдаушылық білдіруі де осыдан, сондықтан
діни – экстремизм бүгінгі таңда жаһандық қатерге айналып отыр.
Экстремизм бұл- тек Исламға қатысты ұғым емес, Елбасы Н.Ә. Назарбаев
атап өткендей бұл- Ислам дінінің өңін сыртына айналдырып өз мақсаттарына
бұрмалаушы ұйымдар. Яғни, қазақшалап айтқанда Қой терісін жамылған
қасқырлар деп айтсақ болады. Терроризм- бұл экстремизмнің асқынған
көрінісі. Террорлық жарылыстың шығу төркініне көз жүгіртіп, ең алғашқысы
қайда болып еді?- деген сұрақпен бас қатырсақ, Мұсылмандардан мүлдем
аулақта, Англиядан тәуелсіздігін алмаққа ұмтылған Ирландықтардың көсемі
Ираның жасағанынан, терроризмнің авторы өзгелер екеніне көз
жеткіземіз [2].
Ал, 20-ғасыр экстремизм мемлекеттік деңгейге жетті. Ал, бүгінде
терроризм халықаралық, ғаламдық сипатқа еніп отыр. Бүдан 40-50 жыл бұрын
терроризм жөнінде аймақтық құбылыс деп атауға болар еді, ал 20- ғасырдың 80-
90 жылдарынан бастап ол эмбебап құбылысқа айналды және бүгінгі экстремизм
ғаламдық көлемдегі табыс берер бизнес көзі болып отыр. Оның бір ғана
мақсаты- билікті басып алу. Қазіргі экстремизм қоғам игілігі жөнінде сөз
етпейді. Билікті тартып алу экстремизмнің күмарлық мақсатына айналды. Бұл
тек үкіметке қарсы күресте ғана емес, жиі жағдайда өкіметтің де өз
мүмкіндіктерін жүзеге асыру жолындағы қуатты қару, мықты құралына
айналып отыр.
Экстремизм- қоғам терең дағдарысқа ұшырағанда, ең
алдымен идеологиялық және мемлекеттік құқықтық жүйесі
дағдарысқа ұшырағанда пайда болады. Мұндай қоғамда өмір сүріп
жатқан өкіметтің заңдылықтарына, оның бүкіл басқару жүйесіне
күдікпен қараған түрлі саяси-элеуметтік, ұлттық, діни
оппозициялық топтар өз мақсатына заңдылық жолдармен жете
алмаймыз десе, онда олар өз мүддесін күштеу, қорқыту,
арқылы жүзеге асыруға тырысады.
Қазақстандағы социологиялық зерттеулер дінге сенетін адамдардың
санын әртүрлі статистикалық көрсеткіштермен өлшейді. Сағаттың кілті сияқты
атеизмнен дінге бетбұрыс бар, бірақ біздің діни сеніміміз өте таяз. Бұл
кешегі атеистердің жемісі. Шынайы бетбұрыс жастардың да арасында бар, бірақ
ізденіс қай бағытта екені, екінші мәселе. Соның нәтижесінде, шетелден
келген келімсек миссионерлер руханиятқа аш, адал халқымызды олай да арбап,
бұлай да арбап, қаракөз қандастарымыздың иманына қол сұғып жатқаны мәлім.
Жаһанданудың жалынымен , жастарымыздың батысқа ес-түссіз еліктеп жатқан
осынау сұрапыл заманда біз нені күйттеп жүрміз? Отбасы құрып, шаңырақ
көтерген жастарымыздың үштен бірі бір жылға жетпей жатып ажырасып тынуда.
Нәтижесінде, жесір қалған жас келіншектер, Жетім қалған бесіктегі сәбилер,
еңсесі түскен еркектер, қаптап кеткен қарттар үйі, арасы бұзылған құдалар
және де ең сорақысы, жылына екі жүз мыңға жуық сәби ресми түрде қолдан
түсік жасаудың құрбаны болып отыр. Ал, ресми емесі тағы бар. Мұның бәрі
халықтың шариғаттан шалыс кетіп, ғұрпымыздан қалыс кеткендігінің улы
жемісі. [3]
Қазіргі кезде ислам дүниесі әлемдік азуы мықты ақпарат
құралдарының азығына айналып отыр. Кез-келген бас көтеру, террорлық акт
болсын түп негізін Исламға тірей салуға әуәс. Ал осындай ақпараттар
соғысының нәтижесінде Ислам терроризмі деген пікір қалыптасып кетті. Ол
кез-келген мемлекеттің тәуәлсіздігіне, азаматтардың бейбіт өмір
сүруіне қауіп төндіретін үлекен күшке айналды. Бұл аталған діни-
экстремистік ұйымдармен күресуде, қиыншылық тудырып отырған басты
мәселе; олардың нақтылы мекені, қайдан шыққаны, кім екені белгісіз
топтар. Яғни, аталған осы, діни-экстремистік ұйымдар өз
мақсаттарына жете алмаған жағдайда, терроризмді қолданады. Егер,
олардың шарттары орындалмаған жағдайда олар; егер біздің айтқанымызды
орындамасаңдар көптеген жазықсыз адамдардың қанын төгеміз деген
сияқты сөздермен қорқыту арқылы, екінші біреулерге дегенін істетуге
тырысады. Осы діни-экстремистік ұйымдардың осындай әрекеттері
салдарынан бүгінгі күні, Ислам әлеміне күйе жағылуда. Оған себеп
кез-келген экстремистік-террористік әрекеттер болсын барлығын,
бұқаралық ақпарат құралдары Ислам дініне аударуда. Осындай қазірде
болып жатқан жайлардан мысал келтірер болсақ; Даниядағы баспасөз
беттерінің біріне шыққан Мұхаммед пайғамбарды, мазақ етіп салған
карикатурасын айтуға болады. Қазір Батыс-елдерінде, тағы басқа
әлемнің әр жерінде осындай келеңсіздіктерге жол берілуде. Ол, Бүкіл
мұсылман әлемінің намысына тиіп, көптеген мұсылман елдерінің
халықтары өз наразылықтарын білдірді. Бүгінгі күні, Батыс елдерінде,
тіптен әлемнің көптеген елдерінде, Ислам діні жайлы теріс пікір
қалыптасқан. Ислам десе балығының көзіне қан төгуге құмар,
жанкешті, залымдар елестейді. Міне, Ислам жайлы, осындай бір
жақты әлемде сыңаржақ пікірлер қалыптаса бастады. Ал, шындығында
Ислам діні бұл аталғандарға тіптен қатыссыз екендігі белгілі. Ислам
дінінде; Алла үшін жазықсыз жандардың қанын төк, кісі өлтір деп
айпайды. Керсінше, барша адамзатты ізгілікке, бауырмашылыққа,
мейрімділікке-қайырымдылыққа, бір-бірін құрметтеуге, кешірімшіл болуға
шақырады. Ислам дінінің, қасиетті кітабы Құранда экстремистік-
әрекеттер жайында еш сөз таба алмайсың. Сонда діни-экстрмистік
бағыттағы топтар олар қайдан шыққан, олар кімдер? Деген сұрақтар
туындайды. Діни-экстремизм, жоғарыда айтып өткеніміздей Ислам дініне
мүлде қатыссыз ұғым. Кейбір осындай радикалдық бағыттағы, діни
ағымдар дін арқылы үлкен мемлекет құруды көздесе, енді бірі
билікке қол жеткізуді, тағыда басқа саяси мақсаттарға қол жеткізуді
көздейді. Ол, мақсаттарына жету үшін олар дін атын жамылып,
халықтың діни – сауатсыздығын пайдаланып, көпшілікке өздерінің теріс
уағыздарын жүргізеді. Осындай әрекеттері арқылы олар қоғамдық сананы
өзгертуге тырысады. Осы мақсаттарына заңды түрде жете алмайтын
болса, онда олар осы, қару ретінде терроризмді қолданады. [4]
Исламиятта фұндаментализм, экстремизм, терроризм деген нәрселер жоқ.
Бұл Исламияттың өзегіне сәйкес келмейді, үйткені, Ислам дегеннің өзі
бейбітшілік, тыныштық деген сөз. Исламның басты мұраты адамдар арасында
бейбітшіліктің болғаны. Сондықтан, экстремист, террорист деп аталған
топтардан діннен басқа себептерді, мақсаттарды іздеу керек. Олардың саяси,
экономикалық, әскери т.т. мақсаттары, ойлары болғанын тексеру керек. Екінші
мәселе, сондай саяси-экономикалық топтар туралы айтқанда не жазғанда
міндетті түрде Исламдық террористер деген тіркеуді қосатындардың ойы
бөтен. Егер, олардың мақсаты терроризмді, экстремизмді қаралау болса, онда
тек террористтерді немесе экстремистерді айыптар еді олар, Ислам сықылды
бәшериет (күллі адамзат) жаралғалы бері жеткен ең жоғары өркениет
дәрежесіне, ең таза имандылыққа тіл тигізбес еді олар. Шындығында ислам
дінінде адамдарды бір-біріне қарсы қоятын бір сөз таба алмайсың. Бүкіл
адамзатты оқуға, білімге, ізденіске, ғылым жаңалықтарын ашуға үндейді. Таза
жүруге, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz