Алдын ала тергеудің мәні мен мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім.
Алдын ала тергеудің мәні мен мазмұны.
1.1 Алдын ала тергеудің нысандары мен түрлері
1.2.Істің тергеуге жатуы
Алдын ала тергеудегі қылмыстық істі қысқарту процессі
2.1 Алдын ала тергеудегі құқықтық мерзімі
2.2 Тергеу іс.әрекеттері ұғымы және жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Негізгі бөлім.
Алдын ала тергеудің мәні мен мазмұны.
1.1 Алдын ала тергеудің нысандары мен түрлері
1.2.Істің тергеуге жатуы
Алдын ала тергеудегі қылмыстық істі қысқарту процессі
2.1 Алдын ала тергеудегі құқықтық мерзімі
2.2 Тергеу іс.әрекеттері ұғымы және жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Алдын ала тергеудің жалпы шарттары. Алдын ала тергеу сатысының ұғымы, оны жүзеге асыру шаралары мен құралдары және маңызы. Алдын ала тергеудің жалпы шарттары ҚІЖК-нің 24-тарауының (191—205-баптар) ережелерімен реттеледі және қылмыстық сот ісін жүргізудің дербес сатысы — алдын ала тергеу сатысының мазмұнын анықтайтын қызметті реттеу болып табылады.
Т.Е. Сауранбаев пен А.Л. Хан этап көрсеткеніндей, ҚІЖК-нде көрсетілген ортақ шарттар — "оларда барлық қылмыстық ізге түсу органдары үшін бірыңғай және міндетті тәртіпті реттейтін, істің әділ жүргізілуінің кепілдігін және азаматтардың заңды мүдделерінің сақталуын қамтамасыз ететін талаптар болып табылады".
Жалпы шарттарға қарастырылатын сатыда туындайтын құқық қатынастарының мынадай жақтарын реттеу жатады:
а) тергеушілері қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу жүргізуге құқылы қылмыстық ізге түсу органдары: Ұлттық қауіпсіздік комитеті, ішкі істер органдары, салық полициясы органдары тізбесін қатаң белгілеу (ҚІЖК-нің 191-бабының 3-бөлігі);
ә) қылмыстық ізге түсу жеке тәртіппен жүзеге асырылатын істерді, сондай-ақ алдын ала тергеу ісін жүргізу міндетті болып табылмайтын істерді қоспағанда, барлық қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу ісін жүргізудің міндеттілігі (ҚІЖК-нің 191-бабының 1,2-бөліктері);
б) ҚІЖК-нде белгіленген тергелу ретін сақтау (ҚІЖК-нің 192-бабы);
в) алдын ала тергеу жүргізілетін жер (ҚІЖК-нің 193-бабы);
г) алдын ала тергеу жүргізудің басталуы және аяқталуы (ҚІЖК-нің 194, 195-баптары);
д) алдын ала тергеу мерзімі (ҚІЖК-нің 196-бабы);
е) алдын ала тергеу ісін жүргізудің ұйымдық нысандары (ҚБКК-нің 198,199-баптары);
ж) алдын ала тергеу жүргізудің барысына іс жүргізу және ведомстволық бақылау жасау (ҚІЖК-нің 197, 199-баптары);
з) анықтау органдарның алдын ала тергеу жүргізу процесіндегі қызметі (ҚІЖК-нің 200-бабы);
и) тергеу іс-әрекеттерін жүргізудің жалпы ережелері және олардың хаттамасы (ҚІЖК-нің 201—203-баптары);
к) алдын ала тергеу жүргізудің құпиясы (ҚІЖК-нің 205-бабы).
Т.Е. Сауранбаев пен А.Л. Хан этап көрсеткеніндей, ҚІЖК-нде көрсетілген ортақ шарттар — "оларда барлық қылмыстық ізге түсу органдары үшін бірыңғай және міндетті тәртіпті реттейтін, істің әділ жүргізілуінің кепілдігін және азаматтардың заңды мүдделерінің сақталуын қамтамасыз ететін талаптар болып табылады".
Жалпы шарттарға қарастырылатын сатыда туындайтын құқық қатынастарының мынадай жақтарын реттеу жатады:
а) тергеушілері қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу жүргізуге құқылы қылмыстық ізге түсу органдары: Ұлттық қауіпсіздік комитеті, ішкі істер органдары, салық полициясы органдары тізбесін қатаң белгілеу (ҚІЖК-нің 191-бабының 3-бөлігі);
ә) қылмыстық ізге түсу жеке тәртіппен жүзеге асырылатын істерді, сондай-ақ алдын ала тергеу ісін жүргізу міндетті болып табылмайтын істерді қоспағанда, барлық қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу ісін жүргізудің міндеттілігі (ҚІЖК-нің 191-бабының 1,2-бөліктері);
б) ҚІЖК-нде белгіленген тергелу ретін сақтау (ҚІЖК-нің 192-бабы);
в) алдын ала тергеу жүргізілетін жер (ҚІЖК-нің 193-бабы);
г) алдын ала тергеу жүргізудің басталуы және аяқталуы (ҚІЖК-нің 194, 195-баптары);
д) алдын ала тергеу мерзімі (ҚІЖК-нің 196-бабы);
е) алдын ала тергеу ісін жүргізудің ұйымдық нысандары (ҚБКК-нің 198,199-баптары);
ж) алдын ала тергеу жүргізудің барысына іс жүргізу және ведомстволық бақылау жасау (ҚІЖК-нің 197, 199-баптары);
з) анықтау органдарның алдын ала тергеу жүргізу процесіндегі қызметі (ҚІЖК-нің 200-бабы);
и) тергеу іс-әрекеттерін жүргізудің жалпы ережелері және олардың хаттамасы (ҚІЖК-нің 201—203-баптары);
к) алдын ала тергеу жүргізудің құпиясы (ҚІЖК-нің 205-бабы).
Нормативтік құқықтық актілер
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995 ж (2007.05.21. өзгертулер енгізілген)
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексi
3. Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі 26.09.2000 // ИКФ “Фолиант” Астана 2000
4. Қазақстан Республикасының “Жедел іздестіру қызметі туралы” заңы өзгертулер мен толықтырулар: 16.07.2001 // құқық қорғау органдары. Алматы 2002
5. Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары туралы Қазақстан Республикасының Президентінің заң күші бар жарлығы // құқық қорғау органдары. Алматы 2002
Қосымша әдебиеттер
6. Ароцкер Л.Е. Тактика и этика судебного допроса.-М., 1969.
7. Ахпанов А.Н. Возбуждение уголовного преследования и применение мер процессуального принуждения. –Караганда, 2000
8. Ахпанов А.Н. Проблемы уголовно-процессуального принуждения в стадии предварительного расследования. –Алматы, 1997.
9. Бажанов С. О мерах принуждения в уголовно-процессуальном законодательстве // Законность, 1996. №3.
10. Бычков С.Ф., Гинзбург А.Я. Следственные действия / Краткий комментарий к уголовно-процессуальному кодексу РК. –Алматы, 1998.
11. Петрухин И.Л. Неприкосновенность личности и прнуждение в уголовном процессе. –М., 1989.
12. Петрухин И.Л. Свобода личности и уголовно-процессуальное принуждение. –М., 1985.
13. Прокурорский надзор. Учебник // под. Ред. Ю.Е.Винокурова. М., 2001.
14. Төлеубеков Б.Х. Қазақстан республикасының қылмыстық іс жүргізу құқығы. Алматы. 2001.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995 ж (2007.05.21. өзгертулер енгізілген)
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексi
3. Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі 26.09.2000 // ИКФ “Фолиант” Астана 2000
4. Қазақстан Республикасының “Жедел іздестіру қызметі туралы” заңы өзгертулер мен толықтырулар: 16.07.2001 // құқық қорғау органдары. Алматы 2002
5. Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары туралы Қазақстан Республикасының Президентінің заң күші бар жарлығы // құқық қорғау органдары. Алматы 2002
Қосымша әдебиеттер
6. Ароцкер Л.Е. Тактика и этика судебного допроса.-М., 1969.
7. Ахпанов А.Н. Возбуждение уголовного преследования и применение мер процессуального принуждения. –Караганда, 2000
8. Ахпанов А.Н. Проблемы уголовно-процессуального принуждения в стадии предварительного расследования. –Алматы, 1997.
9. Бажанов С. О мерах принуждения в уголовно-процессуальном законодательстве // Законность, 1996. №3.
10. Бычков С.Ф., Гинзбург А.Я. Следственные действия / Краткий комментарий к уголовно-процессуальному кодексу РК. –Алматы, 1998.
11. Петрухин И.Л. Неприкосновенность личности и прнуждение в уголовном процессе. –М., 1989.
12. Петрухин И.Л. Свобода личности и уголовно-процессуальное принуждение. –М., 1985.
13. Прокурорский надзор. Учебник // под. Ред. Ю.Е.Винокурова. М., 2001.
14. Төлеубеков Б.Х. Қазақстан республикасының қылмыстық іс жүргізу құқығы. Алматы. 2001.
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім.
Алдын ала тергеудің мәні мен мазмұны.
1.1 Алдын ала тергеудің нысандары мен түрлері
1.2.Істің тергеуге жатуы
Алдын ала тергеудегі қылмыстық істі қысқарту процессі
2.1 Алдын ала тергеудегі құқықтық мерзімі
2.2 Тергеу іс-әрекеттері ұғымы және жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Алдын ала тергеудің жалпы шарттары. Алдын ала тергеу сатысының ұғымы,
оны жүзеге асыру шаралары мен құралдары және маңызы.
Алдын ала тергеудің жалпы шарттары ҚІЖК-нің 24-тарауының (191—205-баптар)
ережелерімен реттеледі және қылмыстық сот ісін жүргізудің дербес сатысы —
алдын ала тергеу сатысының мазмұнын анықтайтын қызметті реттеу болып
табылады.
Т.Е. Сауранбаев пен А.Л. Хан этап көрсеткеніндей, ҚІЖК-нде көрсетілген
ортақ шарттар — "оларда барлық қылмыстық ізге түсу органдары үшін бірыңғай
және міндетті тәртіпті реттейтін, істің әділ жүргізілуінің кепілдігін және
азаматтардың заңды мүдделерінің сақталуын қамтамасыз ететін талаптар болып
табылады".
Жалпы шарттарға қарастырылатын сатыда туындайтын құқық қатынастарының
мынадай жақтарын реттеу жатады:
а) тергеушілері қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу жүргізуге құқылы
қылмыстық ізге түсу органдары: Ұлттық қауіпсіздік комитеті, ішкі істер
органдары, салық полициясы органдары тізбесін қатаң белгілеу (ҚІЖК-нің 191-
бабының 3-бөлігі);
ә) қылмыстық ізге түсу жеке тәртіппен жүзеге асырылатын істерді, сондай-
ақ алдын ала тергеу ісін жүргізу міндетті болып табылмайтын істерді
қоспағанда, барлық қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу ісін жүргізудің
міндеттілігі (ҚІЖК-нің 191-бабының 1,2-бөліктері);
б) ҚІЖК-нде белгіленген тергелу ретін сақтау (ҚІЖК-нің 192-бабы);
в) алдын ала тергеу жүргізілетін жер (ҚІЖК-нің 193-бабы);
г) алдын ала тергеу жүргізудің басталуы және аяқталуы (ҚІЖК-нің 194, 195-
баптары);
д) алдын ала тергеу мерзімі (ҚІЖК-нің 196-бабы);
е) алдын ала тергеу ісін жүргізудің ұйымдық нысандары (ҚБКК-нің 198,199-
баптары);
ж) алдын ала тергеу жүргізудің барысына іс жүргізу және ведомстволық
бақылау жасау (ҚІЖК-нің 197, 199-баптары);
з) анықтау органдарның алдын ала тергеу жүргізу процесіндегі қызметі
(ҚІЖК-нің 200-бабы);
и) тергеу іс-әрекеттерін жүргізудің жалпы ережелері және олардың
хаттамасы (ҚІЖК-нің 201—203-баптары);
к) алдын ала тергеу жүргізудің құпиясы (ҚІЖК-нің 205-бабы).
1.1.Алдын ала тергеудің нысандары мен түрлері
Ұғым аппаратының тазалығына жету мақсатында мынадай мән-жайларға назар
аудару қажет,
1. ҚІЖК-нің 7-бабының 16-тармағына сәйкес "алдын ала тергеу" ("алдын ала
іздестіру") — бұл уәкілетті органдардың осы Кодекспен белгіленген өкілеттік
шегінде істің мән-жайының жиынтығын анықтау, белгілеу, тиянақтау және
қылмыс жасаған адамдарды қылмыстық жауапқа тарту жөніндегі сотқа дейінгі
қызметінің іс жүргізу нысаны.
2. ҚІЖК-нің 7-бабының 15-тармағына сәйкес "анықтау" — бұл анықтау
органдарының осы Кодекспен белгіленген өкілеттік шегінде істің мән-жайының
жиынтығын анықтау, белгілеу, тиянақтау және қылмыс жасаған адамдарды
қылмыстық жауапқа тарту жөніндегі сотқа дейінгі қызметінің іс жүргізу
нысаны.
3. ҚІЖК-нің 7-бабының 28-тармағына сәйкес "қылмыстық іс бойынша сотқа
дейінгі іс жүргізу" — бұл қылмыстық іс қозғалған кезден бастап оны мәні
бойынша қарау үшін сотқа жолдағанға дейін қылмыстық іс бойынша іс жүргізу
(анықтау және алдын ала тергеу), сондай-ақ қылмыстық іс бойынша жеке
айыптаушы мен қорғау тарабының материалдар дайындауы.
Жоғарыда келтірілген түсініктемелерді талдау анықтау және алдын ала
тергеу — бұл қылмыстық іс қозғау мен істі сотқа жіберу аралығында жүзеге
асырылатын белгілі бір қызметтің әртүрлі нысандарының мәні, олар уәкілетті
органдардың құзыретінің көлеміне қарай ерекшеленеді. Сондықтан алдын ала
тергеу ісін жүргізудің жалпы шарттары туралы сөз еткенде, олардың қылмыстық
іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізудің нысандары ретіндегі анықтауға да,
алдын ала тергеуге де толық қатысты екенін ескеру қажет.
Осы баяндалғандарга байланысты B.C. Чистякованың "Алдын ала тергеп-
тексеру алдын ала тергеу немесе анықтау нысанында жүзеге асырылады. Алдын
ала тергеп-тексеру нысанының атауы белгілі бір өкілеттікті атқаратын
органның атауына сай келеді. Тергеуді — тергеу органы, тергеуші, ал
анықтауды — анықтау органы, анықтаушы жүргізеді... Алдын ала тергеп-тексеру
осы органдардың тергеп-тексеру сатылары шегінде өзара әрекет етуі арқылы
бірлесе жұмыс жүргізуі жолымен де жүзеге асырылуы мүмкін" деген пікіріне
сүйену орынды.
Барлық қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу жүргізудің міндеттілігі -
алдын ала тергеп-тексеру сатыларының жалпы шарттарының бірі (бұл жөнінде
осы тараудың 3-параграфынан толығырақ қараңыз). Жасалған қылмыстық
әрекеттердің қоғамға қауіптілік дәрежесінің әртүрлі болатынын, қылмыс
субъектісінің ерекшеліктерін, қылмыстық ізге түсу органдарының
уәкілеттіктері көлеміндегі айырмашылықтарды ескере отырып, заң шығарушы
сотқа дейінгі қызметтің жоғарыда аталған екі нысанын көздеген:
1) алдын ала тергеу (алдын ала іздестіру);
2) анықтау.
Сотқа дейінгі қызметті тек осы екі нысанмен шектеу заңды органдардың
құзыретін анықтап бөлуге байланысты барлық іс жүргізу қырларын толық
көлемде көрсете алмайды. Сондықтан заң шығарушы әрбір нысан шегінде өз
түрлерін ескерген. Мәселен, алдын ала іздестіру мынадай түрлерде жүзеге
асырылады:
1) өзінің лауазымына қарай тек тергеушілер ғана жүргізетін алдын ала
тергеу. ҚІЖК-нің 64-бабының 1-бөлігіне сәйкес, лауазымды адамдар болып
табылатын тергеушілерге мыналар жатады: ішкі істер органдарының
тергеушілері, ұлттық қауіпсіздік органдарының тергеушілері, салық полициясы
органдарының тергеушілері;
2) ҚІЖК-нің 288-бабының 3-бөлігінде көзделген жағдайларда анықтау органы
жүргізетін алдын ала тергеу. Бұл анықтау органы сотқа дейінгі қызметіне
алдын ала тергеу жүргізу міндетті болып табылмайтын істер бойынша алдын ала
тергеп-тексеру нысанында жүзеге асыратынын білдіреді. Мұндай жағдайларда
алдын ала тергеу мынадай анықтау органдары арқылы жүзеге асырылады: ішкі
істер органдары; салық полициясы органдары; кеден органдары; әскери полиция
органдары; өділет органдары; шекара қызметі органдары; мемлекеттік өртке
қарсы қызмет органдары; ұлттық қауіпсіздік органдары. Анықтау органдарының
алдын ала тергеу ісін жүргізуі үшін мынадай негіздер болады: қылмыс жасады
деген сезік туған адамның анықталмауы, жалпы ереже бойынша оған қатысты
алдын ала тергеу жүргізу міндетті емес; кәмелетке толмағандардың немесе
дене яки психикалық кемістіктеріне байланысты өздерінің қорғану құқықтарын
жүзеге асыра алмайтын адамдардың қылмыстар жасауы.
Сотқа дейінгі іс жүргізудің дербес нысаны ретінде анықтау да екі түрге
бөлінеді:
алдын ала тергеу жүргізу міндетті болып табылатын істер бой ынша анықтау
(ҚІЖК-нің 65-бабының 1-бөлігінің 2-тармағы). Бұл жағдайда анықтау органының
қызметі ҚІЖК-нің 200-бабында белгіленген тәртіппен қылмыстық іс жүргізу
және жедел іздестіру әрекеттерін орындау ретінде анықталады. Бұл анықтау
органы осындай істер санаты бойынша қылмыстық іс қозғауға және қылмыстың
іздерін анықтап, тиянақтау жөнінде кезек күттірмейтін тергеу әрекеттерін
жүргізуге құқылы дегенді білдіреді. Істі тергеушіге берген соң анықтау
органы тек тергеушінің тапсыруымен тергеу іс-әрекеттерін және жедел
іздестіру шараларын жүргізеді;
алдын ала тергеу міндетті болып табылмайтын істер бойынша анықтау (ҚІЖК-нің
65-бабының 1-бөлігінің 3-тармағы). ҚІЖК-нің 285-бабына сәйкес осындай істер
санаты бойынша анықтау материалдары істі сотта қарау үшін негіз болып
табылады. Анықтау сотқа дейінгі іс жүргізудің бірден-бір мүмкін болатын
нысаны жағдайында көрінетін қылмыс жасады деген сезікті адамды дәлелдеу
міндетті шарты болып табылады (ҚІЖК-нің 285-бабының 10-бөлігі). Тұтас
алғанда, істердің осы санаты бойынша анықтау ҚІЖК-нің 37-тарауының
нормаларында белгіленген ережелер бойынша жүзеге асырылады.
Сотқа дейінгі іс жүргізудің нысандары мен түрлері схема түрінде былайша
бейнеленеді:
1.2.Істің тергеуге жатуы
Қылмыстық іс жүргізу құқығының Жалпы бөлімінде қылмыстық іс жүргізу
заңының кеңістікте қолданылуы (ҚІЖК-нің 3-бабы) туралы мәселе қаралған,
оның мазмұнына істің тергеуге жатуы ұғымы да кіреді. Заң былайша
түсіндіреді: "Істің тергеуге жатуы" — бұл белгілі бір қылмысты тергеп
тексеру белгілі бір алдын ала тергеу немесе анықтау органының құзыретіне
жататын, осы Кодексте көрсетілген белгілердің жиынтығы (ҚІЖК-нің 7-бабының
17-тармағы). Істің тергеуге жатуы ережелерін қатаң сақтау заңдылық
принципіне байланысты ерекше маңызды болады (ҚІЖК-нің 10-бабы), оны бұзуға
болмайды және бұзғандық үшін заңда белгіленген жауаптылыққа әкеліп
соқтырады. Істің тергеуге жатуы туралы ережені бұзу үстірт қарағанда
белгілі бір қылмыстық ізге түсу органының заң арқылы басқа қылмыстық ізге
түсу органына берген өкілеттіктерін өзіне алуы ретінде бағалануы мүмкін. Ал
әртүрлі қылмыстық ізге түсу органдары өкілеттіктерінің көлемі жөнінен бір-
бірінен өзгеше болатындықтан, істің тергеуге жатуы туралы ереженің бұзылуы
да қылмыстық процеске тартылған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне
нұқсан келтіреді.
Істің тергеуге жатуы ұғымын түсіндіре келе, М.С. Строгович былай деп
жазады: "Істің белгілі бір тергеушінің немесе тергеушілер санаттарының
қарауыла жататын қасиеті істің тергеуге жатуы деп аталады. Көріп
отырғанымыздай, істің тергеуге жатуы соттылыққа ұқсайды". Соңы ескерте
Қазақстан Республикасында сот ісін жүргізудің Конституцияда баянды етілген
принциптері жүйесіне қазіргі заман тұрғысылан қарағанда маңызды болып
табылады. Бұл жағдайда ұғымды басқаша қолдану әдісі Конституцияға сілтеме
жасауға мүмкіңдік береді, онда "өзіне заң-мен көзделген соттылығын оның
келісімінсіз ешкімнің өзгертуіне болмайды" (77-баптың 3-бөлігінің 3-
тармағы) деп жазылған. Осы тұрғыдан қарағанда істің тергеуге жатуы
санатының маңыздылығы арта түседі. Сонымен бірге істің тергеуге жатуы мен
соттылық өзара сәйкес келмейді.
Істің тергеуге жатуын саралауға мүмкіңдік беретін нысаналы (тектес),
аумақтық (жергілікті), дербес және балама белгілерді ажыратады.
Энциклопедиялық тұрғыдан алғанда, істің тергеуге жатуын нысаналы (тектес)
белгісі жасалған қылмыстың сипатымен анықталады, бұл оның саралануынан
байқалады. Осы белгі бойынша алдын ала тергеудің қаңдай істер бойынша
міндетті болатыны, іс бойынша тергеуді қандай алдын ала тергеу органы
жүргізуге тиіс екені анықталады.
Істің тергеуге жатуының нысаналы белгісі барлық қылмыстық істер бойынша
алдын ала тергеу ісін жүргізудің міндеттілігі секілді жалпы шартпен өзара
байланысты. Жеке айыптау істеріне және алдын ала тергеу ісін жүргізу
міндетті болып табылмайтын істерге қолданылатыл ерекше жағдай істердің
басым көпшілігі бойынша алдын ала тергеу міндетті түрде жүргізілуін
көздейді, ал ерекше істер бойынша заң іс жүргізу нұсқаларын қарастырады.
Мәселен, кәмелетке толмағандар немесе дене яки психикалық кемістіктеріне
байланысты өздерінің қорғану құқығын өздері жүзеге асыра алмайтын адамдар
жасаған қылмыстар туралы істер бойынша жасалған қылмыстың сипаты мен
ауырлығына қарамастан алдын ала тергеу ісі міндетті түрде жүргізіледі. ҚІЖК-
нің 33-бабында көзделген жеке айыптау істеріне келетін болсақ, егер қылмыс
дәрменсіз немесе тәуелді жағдайда болған адамдардың немесе басқа себептерге
байланысты өзіне тиесілі құқықтарын дербес пайдалана алмайтын адамдардың
мүдделерін қозғайтын болса, онда жәбірленушіден шағым түспеген жағдайда
прокурор іс жүргізуді қозғауға құқылы. Бұл норманы ҚІЖК-нің 191-бабының
(1,2-бөліктерінің) және 192-бабының ережелерімен орайластыру істің тергеуге
жатуының нысаналы мәнді белгісінің қаперге алынбауын күшейтеді.
"Істің тергеуге жатуы" санатының мәнін толық түсіну үшін алдын ала тергеу
ісін жүргізу міндетті болып табылмайтын істер бойынша анықтау ісін жүргізу
де қылмыс әрекетінің нысаналы немесе тектес белгісінің сипатына қарай
істерді бөлуді ескеру керек. Сонымен, ҚІЖК-нің 285-бабына сәйкес, сотқа
дейінгі қызметтің нысаны ретінде анықтау осы органдар үшін заңмен
белгіленген қызметтің шегінде болады. Бұл мән-жай айрықша маңызды, өйткені
мұнда анықтау ісі алдын ала тергеу жүргізу үшін белгіленген ережелер
бойынша жүзеге асырылады (ҚІЖК-нің 285-бабының 11-бөлігі).
Тектес немесе нысаналы белгі үшін мынадай жағдай тән болады: істің
тергеуге жатуының белгіленуіне қарамастан, прокурор істі алдын ала
тергейтін бір органнан екінші органға беруге құқылы (ҚІЖК-нің 197-бабының
12-бөлігі).
Істің тергеуге жатуының аумақтык (жергілікті) белгісі ҚІЖК-нің 193-
бабымен реттеледі. Алдын ала тергеу ісін жүргізетін орынды анықтау
Қазақстанның әкімшілік-аумақтық бөлінуіне бағдарланған және алдын ала
тергеудің уәкілетті органы қызмет көрсететін аумақтың қылмыс жасалған
аумақпен (аудан, облыс) сай келуін көздейді.
Сонымен қатар, бұл нысан сотқа дейінгі қызметті оңтайландыруға
бағытталған бірқатар ауытқушылықтарды көздейді. Мәселен, алдын ала тергеу
ісін жүргізудің тездігі мен толықтығы үшін ол қылмыс байқалған жерде,
сондай-ақ сезікті, айыпталушы немесе куәгерлердің көпшілігі тұрған жерде
жүргізілуі мумкін (ҚІЖК-нің 193-бабының 2-бөлігі).
Қылмыстық процеске көп адам қатысып, тергеуге қызығушылық туғызатын
объектілер аумақ бойынша шашырай орналасқан көп оқиғалы қылмыстар
тергеушіден жекелеген тергеу іс-әрекеттерін жүргізу үшін қызмет көрсететін
аумақтан тысқары шығуды талап ететінін ескеру қажет. Заң мұндай жағдайлар
үшін іс-әрекеттің екі нұсқасын көздейді:
1) іс қозғалып, алдын ала тергеу ісі осы қылмыстық ізге түсу органының
жерінде басталған жағдайда тергеуші басқа аудандағы тергеу іс-әрекеттерін
жеке өзі жүргізеді;
2) тергеу іс-әрекеттерін жүргізуді осы ауданның (облыстың) тергеушісіне
немесе анықтау органына тапсырады.
2.1 Алдын ала тергеудегі құқықтық мерзімі
Сотқа дейінгі іс жүргізудің нысандары мен түрлеріне қарай оның әртүрлі
мерзімдер белгіленеді (ҚІЖК-нің 196-бабы). Алдын ала тергеу нысанындағы
сотқа дейінгі іс жүргізу қылмыстық іс қозғалған күннен бастап екі ай
мерзімінен кешіктірмей аяқталуға тиіс. Аталған мерзімге қылмыстық іс
қозғалған күннен бастап істі айыптау қорытындысымен немесе медициналық
сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені қарау үшін істі сотқа
беру туралы қаулымен бірге прокурорға жіберген күнге дейінгі немесе іс
бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы қаулы шығарылған күнге дейінгі уақыт
енгізіледі.
Заңда алдын ала тергеу мерзімін қылмыстық іс қозғалған күннен бастап
есептеуді ескертудің маңызы мынада: тәжірибеде қылмыстық істі анықтау
органынан тергеушіге, бір тергеушіден екіншісіне, бір қылмыстық ізге түсу
органынан екіншісіне беруге тура келетін жағдайлар кездеседі. Осыған
қарамастан, қылмыстық іс қозғалған күн алдын ала тергеудің іс жүргізу
мерзімі аяқталатын бастапқы кезең болып табылады. Бұл анықтау органының
бастапқы тергеу іс-әрекеттерін жүргізуге пайдаланған уақыты да екі айлық
мерзімге кіретінің білдіреді.
ҚІЖК-нің 282-бабына сәйкес прокурор айыптау қорытындысымен қоса
тергеушіден келіп түскен істі қарайды және ол түскен кезден бастап 10
тәуліктен аспайтын мерзімде шешім қабылдайды. Алдын ала тергеу қылмыстық іс
қозғалған кезден бастап, қоса алғанда адамды қылмыстық жауапқа тартатын
күнге дейінгі аралықта жүзеге асырылатындықтан, прокурордың өзіне келіп
түскен істі қарайтын уақыты екі айлық мерзімге кірмейді.
Сонымен қатар, бұл мерзімге мыналар жатпайды:
* ҚІЖК-нің 50-бабы тәртібінде істің тоқтатылған уақыты;
* ҚІЖК-нің 275-бабы тәртібінде айыпталушыны және оның қорғаушысын қылмыстық
істің материалдарымен таныстыру уақыты;
* айыпталушының шағымы бойынша сұратып алынған қылмыстық істің сот пен
прокуратурада жатқан уақыты (ҚІЖК-нің 197-бабының 1-бөлігінің 13-тармағы;
68-бабының 7-бөлігі; 69-бабының 2-бөлігі).
Алдын ала тергеу ісін жүргізу үшін екі айлық мерзім белгілеу шекті әрі
қатаң ереже емес, ол ұзартылуы мүмкін. Бұл мерзімді ұзартудың мынадай
негіздері бар:
* тергеп-тексеру ісінің күрделілігі,
* тергеп тексерілетін істің ерекше күрделілігі.
Бірінші негіз бойынша мерзімді аудандық және оған теңестірілген прокурор
— үш айға дейін, екінші негіз бойынша — облыс прокуроры ... жалғасы
Кіріспе
Негізгі бөлім.
Алдын ала тергеудің мәні мен мазмұны.
1.1 Алдын ала тергеудің нысандары мен түрлері
1.2.Істің тергеуге жатуы
Алдын ала тергеудегі қылмыстық істі қысқарту процессі
2.1 Алдын ала тергеудегі құқықтық мерзімі
2.2 Тергеу іс-әрекеттері ұғымы және жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Алдын ала тергеудің жалпы шарттары. Алдын ала тергеу сатысының ұғымы,
оны жүзеге асыру шаралары мен құралдары және маңызы.
Алдын ала тергеудің жалпы шарттары ҚІЖК-нің 24-тарауының (191—205-баптар)
ережелерімен реттеледі және қылмыстық сот ісін жүргізудің дербес сатысы —
алдын ала тергеу сатысының мазмұнын анықтайтын қызметті реттеу болып
табылады.
Т.Е. Сауранбаев пен А.Л. Хан этап көрсеткеніндей, ҚІЖК-нде көрсетілген
ортақ шарттар — "оларда барлық қылмыстық ізге түсу органдары үшін бірыңғай
және міндетті тәртіпті реттейтін, істің әділ жүргізілуінің кепілдігін және
азаматтардың заңды мүдделерінің сақталуын қамтамасыз ететін талаптар болып
табылады".
Жалпы шарттарға қарастырылатын сатыда туындайтын құқық қатынастарының
мынадай жақтарын реттеу жатады:
а) тергеушілері қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу жүргізуге құқылы
қылмыстық ізге түсу органдары: Ұлттық қауіпсіздік комитеті, ішкі істер
органдары, салық полициясы органдары тізбесін қатаң белгілеу (ҚІЖК-нің 191-
бабының 3-бөлігі);
ә) қылмыстық ізге түсу жеке тәртіппен жүзеге асырылатын істерді, сондай-
ақ алдын ала тергеу ісін жүргізу міндетті болып табылмайтын істерді
қоспағанда, барлық қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу ісін жүргізудің
міндеттілігі (ҚІЖК-нің 191-бабының 1,2-бөліктері);
б) ҚІЖК-нде белгіленген тергелу ретін сақтау (ҚІЖК-нің 192-бабы);
в) алдын ала тергеу жүргізілетін жер (ҚІЖК-нің 193-бабы);
г) алдын ала тергеу жүргізудің басталуы және аяқталуы (ҚІЖК-нің 194, 195-
баптары);
д) алдын ала тергеу мерзімі (ҚІЖК-нің 196-бабы);
е) алдын ала тергеу ісін жүргізудің ұйымдық нысандары (ҚБКК-нің 198,199-
баптары);
ж) алдын ала тергеу жүргізудің барысына іс жүргізу және ведомстволық
бақылау жасау (ҚІЖК-нің 197, 199-баптары);
з) анықтау органдарның алдын ала тергеу жүргізу процесіндегі қызметі
(ҚІЖК-нің 200-бабы);
и) тергеу іс-әрекеттерін жүргізудің жалпы ережелері және олардың
хаттамасы (ҚІЖК-нің 201—203-баптары);
к) алдын ала тергеу жүргізудің құпиясы (ҚІЖК-нің 205-бабы).
1.1.Алдын ала тергеудің нысандары мен түрлері
Ұғым аппаратының тазалығына жету мақсатында мынадай мән-жайларға назар
аудару қажет,
1. ҚІЖК-нің 7-бабының 16-тармағына сәйкес "алдын ала тергеу" ("алдын ала
іздестіру") — бұл уәкілетті органдардың осы Кодекспен белгіленген өкілеттік
шегінде істің мән-жайының жиынтығын анықтау, белгілеу, тиянақтау және
қылмыс жасаған адамдарды қылмыстық жауапқа тарту жөніндегі сотқа дейінгі
қызметінің іс жүргізу нысаны.
2. ҚІЖК-нің 7-бабының 15-тармағына сәйкес "анықтау" — бұл анықтау
органдарының осы Кодекспен белгіленген өкілеттік шегінде істің мән-жайының
жиынтығын анықтау, белгілеу, тиянақтау және қылмыс жасаған адамдарды
қылмыстық жауапқа тарту жөніндегі сотқа дейінгі қызметінің іс жүргізу
нысаны.
3. ҚІЖК-нің 7-бабының 28-тармағына сәйкес "қылмыстық іс бойынша сотқа
дейінгі іс жүргізу" — бұл қылмыстық іс қозғалған кезден бастап оны мәні
бойынша қарау үшін сотқа жолдағанға дейін қылмыстық іс бойынша іс жүргізу
(анықтау және алдын ала тергеу), сондай-ақ қылмыстық іс бойынша жеке
айыптаушы мен қорғау тарабының материалдар дайындауы.
Жоғарыда келтірілген түсініктемелерді талдау анықтау және алдын ала
тергеу — бұл қылмыстық іс қозғау мен істі сотқа жіберу аралығында жүзеге
асырылатын белгілі бір қызметтің әртүрлі нысандарының мәні, олар уәкілетті
органдардың құзыретінің көлеміне қарай ерекшеленеді. Сондықтан алдын ала
тергеу ісін жүргізудің жалпы шарттары туралы сөз еткенде, олардың қылмыстық
іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізудің нысандары ретіндегі анықтауға да,
алдын ала тергеуге де толық қатысты екенін ескеру қажет.
Осы баяндалғандарга байланысты B.C. Чистякованың "Алдын ала тергеп-
тексеру алдын ала тергеу немесе анықтау нысанында жүзеге асырылады. Алдын
ала тергеп-тексеру нысанының атауы белгілі бір өкілеттікті атқаратын
органның атауына сай келеді. Тергеуді — тергеу органы, тергеуші, ал
анықтауды — анықтау органы, анықтаушы жүргізеді... Алдын ала тергеп-тексеру
осы органдардың тергеп-тексеру сатылары шегінде өзара әрекет етуі арқылы
бірлесе жұмыс жүргізуі жолымен де жүзеге асырылуы мүмкін" деген пікіріне
сүйену орынды.
Барлық қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу жүргізудің міндеттілігі -
алдын ала тергеп-тексеру сатыларының жалпы шарттарының бірі (бұл жөнінде
осы тараудың 3-параграфынан толығырақ қараңыз). Жасалған қылмыстық
әрекеттердің қоғамға қауіптілік дәрежесінің әртүрлі болатынын, қылмыс
субъектісінің ерекшеліктерін, қылмыстық ізге түсу органдарының
уәкілеттіктері көлеміндегі айырмашылықтарды ескере отырып, заң шығарушы
сотқа дейінгі қызметтің жоғарыда аталған екі нысанын көздеген:
1) алдын ала тергеу (алдын ала іздестіру);
2) анықтау.
Сотқа дейінгі қызметті тек осы екі нысанмен шектеу заңды органдардың
құзыретін анықтап бөлуге байланысты барлық іс жүргізу қырларын толық
көлемде көрсете алмайды. Сондықтан заң шығарушы әрбір нысан шегінде өз
түрлерін ескерген. Мәселен, алдын ала іздестіру мынадай түрлерде жүзеге
асырылады:
1) өзінің лауазымына қарай тек тергеушілер ғана жүргізетін алдын ала
тергеу. ҚІЖК-нің 64-бабының 1-бөлігіне сәйкес, лауазымды адамдар болып
табылатын тергеушілерге мыналар жатады: ішкі істер органдарының
тергеушілері, ұлттық қауіпсіздік органдарының тергеушілері, салық полициясы
органдарының тергеушілері;
2) ҚІЖК-нің 288-бабының 3-бөлігінде көзделген жағдайларда анықтау органы
жүргізетін алдын ала тергеу. Бұл анықтау органы сотқа дейінгі қызметіне
алдын ала тергеу жүргізу міндетті болып табылмайтын істер бойынша алдын ала
тергеп-тексеру нысанында жүзеге асыратынын білдіреді. Мұндай жағдайларда
алдын ала тергеу мынадай анықтау органдары арқылы жүзеге асырылады: ішкі
істер органдары; салық полициясы органдары; кеден органдары; әскери полиция
органдары; өділет органдары; шекара қызметі органдары; мемлекеттік өртке
қарсы қызмет органдары; ұлттық қауіпсіздік органдары. Анықтау органдарының
алдын ала тергеу ісін жүргізуі үшін мынадай негіздер болады: қылмыс жасады
деген сезік туған адамның анықталмауы, жалпы ереже бойынша оған қатысты
алдын ала тергеу жүргізу міндетті емес; кәмелетке толмағандардың немесе
дене яки психикалық кемістіктеріне байланысты өздерінің қорғану құқықтарын
жүзеге асыра алмайтын адамдардың қылмыстар жасауы.
Сотқа дейінгі іс жүргізудің дербес нысаны ретінде анықтау да екі түрге
бөлінеді:
алдын ала тергеу жүргізу міндетті болып табылатын істер бой ынша анықтау
(ҚІЖК-нің 65-бабының 1-бөлігінің 2-тармағы). Бұл жағдайда анықтау органының
қызметі ҚІЖК-нің 200-бабында белгіленген тәртіппен қылмыстық іс жүргізу
және жедел іздестіру әрекеттерін орындау ретінде анықталады. Бұл анықтау
органы осындай істер санаты бойынша қылмыстық іс қозғауға және қылмыстың
іздерін анықтап, тиянақтау жөнінде кезек күттірмейтін тергеу әрекеттерін
жүргізуге құқылы дегенді білдіреді. Істі тергеушіге берген соң анықтау
органы тек тергеушінің тапсыруымен тергеу іс-әрекеттерін және жедел
іздестіру шараларын жүргізеді;
алдын ала тергеу міндетті болып табылмайтын істер бойынша анықтау (ҚІЖК-нің
65-бабының 1-бөлігінің 3-тармағы). ҚІЖК-нің 285-бабына сәйкес осындай істер
санаты бойынша анықтау материалдары істі сотта қарау үшін негіз болып
табылады. Анықтау сотқа дейінгі іс жүргізудің бірден-бір мүмкін болатын
нысаны жағдайында көрінетін қылмыс жасады деген сезікті адамды дәлелдеу
міндетті шарты болып табылады (ҚІЖК-нің 285-бабының 10-бөлігі). Тұтас
алғанда, істердің осы санаты бойынша анықтау ҚІЖК-нің 37-тарауының
нормаларында белгіленген ережелер бойынша жүзеге асырылады.
Сотқа дейінгі іс жүргізудің нысандары мен түрлері схема түрінде былайша
бейнеленеді:
1.2.Істің тергеуге жатуы
Қылмыстық іс жүргізу құқығының Жалпы бөлімінде қылмыстық іс жүргізу
заңының кеңістікте қолданылуы (ҚІЖК-нің 3-бабы) туралы мәселе қаралған,
оның мазмұнына істің тергеуге жатуы ұғымы да кіреді. Заң былайша
түсіндіреді: "Істің тергеуге жатуы" — бұл белгілі бір қылмысты тергеп
тексеру белгілі бір алдын ала тергеу немесе анықтау органының құзыретіне
жататын, осы Кодексте көрсетілген белгілердің жиынтығы (ҚІЖК-нің 7-бабының
17-тармағы). Істің тергеуге жатуы ережелерін қатаң сақтау заңдылық
принципіне байланысты ерекше маңызды болады (ҚІЖК-нің 10-бабы), оны бұзуға
болмайды және бұзғандық үшін заңда белгіленген жауаптылыққа әкеліп
соқтырады. Істің тергеуге жатуы туралы ережені бұзу үстірт қарағанда
белгілі бір қылмыстық ізге түсу органының заң арқылы басқа қылмыстық ізге
түсу органына берген өкілеттіктерін өзіне алуы ретінде бағалануы мүмкін. Ал
әртүрлі қылмыстық ізге түсу органдары өкілеттіктерінің көлемі жөнінен бір-
бірінен өзгеше болатындықтан, істің тергеуге жатуы туралы ереженің бұзылуы
да қылмыстық процеске тартылған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне
нұқсан келтіреді.
Істің тергеуге жатуы ұғымын түсіндіре келе, М.С. Строгович былай деп
жазады: "Істің белгілі бір тергеушінің немесе тергеушілер санаттарының
қарауыла жататын қасиеті істің тергеуге жатуы деп аталады. Көріп
отырғанымыздай, істің тергеуге жатуы соттылыққа ұқсайды". Соңы ескерте
Қазақстан Республикасында сот ісін жүргізудің Конституцияда баянды етілген
принциптері жүйесіне қазіргі заман тұрғысылан қарағанда маңызды болып
табылады. Бұл жағдайда ұғымды басқаша қолдану әдісі Конституцияға сілтеме
жасауға мүмкіңдік береді, онда "өзіне заң-мен көзделген соттылығын оның
келісімінсіз ешкімнің өзгертуіне болмайды" (77-баптың 3-бөлігінің 3-
тармағы) деп жазылған. Осы тұрғыдан қарағанда істің тергеуге жатуы
санатының маңыздылығы арта түседі. Сонымен бірге істің тергеуге жатуы мен
соттылық өзара сәйкес келмейді.
Істің тергеуге жатуын саралауға мүмкіңдік беретін нысаналы (тектес),
аумақтық (жергілікті), дербес және балама белгілерді ажыратады.
Энциклопедиялық тұрғыдан алғанда, істің тергеуге жатуын нысаналы (тектес)
белгісі жасалған қылмыстың сипатымен анықталады, бұл оның саралануынан
байқалады. Осы белгі бойынша алдын ала тергеудің қаңдай істер бойынша
міндетті болатыны, іс бойынша тергеуді қандай алдын ала тергеу органы
жүргізуге тиіс екені анықталады.
Істің тергеуге жатуының нысаналы белгісі барлық қылмыстық істер бойынша
алдын ала тергеу ісін жүргізудің міндеттілігі секілді жалпы шартпен өзара
байланысты. Жеке айыптау істеріне және алдын ала тергеу ісін жүргізу
міндетті болып табылмайтын істерге қолданылатыл ерекше жағдай істердің
басым көпшілігі бойынша алдын ала тергеу міндетті түрде жүргізілуін
көздейді, ал ерекше істер бойынша заң іс жүргізу нұсқаларын қарастырады.
Мәселен, кәмелетке толмағандар немесе дене яки психикалық кемістіктеріне
байланысты өздерінің қорғану құқығын өздері жүзеге асыра алмайтын адамдар
жасаған қылмыстар туралы істер бойынша жасалған қылмыстың сипаты мен
ауырлығына қарамастан алдын ала тергеу ісі міндетті түрде жүргізіледі. ҚІЖК-
нің 33-бабында көзделген жеке айыптау істеріне келетін болсақ, егер қылмыс
дәрменсіз немесе тәуелді жағдайда болған адамдардың немесе басқа себептерге
байланысты өзіне тиесілі құқықтарын дербес пайдалана алмайтын адамдардың
мүдделерін қозғайтын болса, онда жәбірленушіден шағым түспеген жағдайда
прокурор іс жүргізуді қозғауға құқылы. Бұл норманы ҚІЖК-нің 191-бабының
(1,2-бөліктерінің) және 192-бабының ережелерімен орайластыру істің тергеуге
жатуының нысаналы мәнді белгісінің қаперге алынбауын күшейтеді.
"Істің тергеуге жатуы" санатының мәнін толық түсіну үшін алдын ала тергеу
ісін жүргізу міндетті болып табылмайтын істер бойынша анықтау ісін жүргізу
де қылмыс әрекетінің нысаналы немесе тектес белгісінің сипатына қарай
істерді бөлуді ескеру керек. Сонымен, ҚІЖК-нің 285-бабына сәйкес, сотқа
дейінгі қызметтің нысаны ретінде анықтау осы органдар үшін заңмен
белгіленген қызметтің шегінде болады. Бұл мән-жай айрықша маңызды, өйткені
мұнда анықтау ісі алдын ала тергеу жүргізу үшін белгіленген ережелер
бойынша жүзеге асырылады (ҚІЖК-нің 285-бабының 11-бөлігі).
Тектес немесе нысаналы белгі үшін мынадай жағдай тән болады: істің
тергеуге жатуының белгіленуіне қарамастан, прокурор істі алдын ала
тергейтін бір органнан екінші органға беруге құқылы (ҚІЖК-нің 197-бабының
12-бөлігі).
Істің тергеуге жатуының аумақтык (жергілікті) белгісі ҚІЖК-нің 193-
бабымен реттеледі. Алдын ала тергеу ісін жүргізетін орынды анықтау
Қазақстанның әкімшілік-аумақтық бөлінуіне бағдарланған және алдын ала
тергеудің уәкілетті органы қызмет көрсететін аумақтың қылмыс жасалған
аумақпен (аудан, облыс) сай келуін көздейді.
Сонымен қатар, бұл нысан сотқа дейінгі қызметті оңтайландыруға
бағытталған бірқатар ауытқушылықтарды көздейді. Мәселен, алдын ала тергеу
ісін жүргізудің тездігі мен толықтығы үшін ол қылмыс байқалған жерде,
сондай-ақ сезікті, айыпталушы немесе куәгерлердің көпшілігі тұрған жерде
жүргізілуі мумкін (ҚІЖК-нің 193-бабының 2-бөлігі).
Қылмыстық процеске көп адам қатысып, тергеуге қызығушылық туғызатын
объектілер аумақ бойынша шашырай орналасқан көп оқиғалы қылмыстар
тергеушіден жекелеген тергеу іс-әрекеттерін жүргізу үшін қызмет көрсететін
аумақтан тысқары шығуды талап ететінін ескеру қажет. Заң мұндай жағдайлар
үшін іс-әрекеттің екі нұсқасын көздейді:
1) іс қозғалып, алдын ала тергеу ісі осы қылмыстық ізге түсу органының
жерінде басталған жағдайда тергеуші басқа аудандағы тергеу іс-әрекеттерін
жеке өзі жүргізеді;
2) тергеу іс-әрекеттерін жүргізуді осы ауданның (облыстың) тергеушісіне
немесе анықтау органына тапсырады.
2.1 Алдын ала тергеудегі құқықтық мерзімі
Сотқа дейінгі іс жүргізудің нысандары мен түрлеріне қарай оның әртүрлі
мерзімдер белгіленеді (ҚІЖК-нің 196-бабы). Алдын ала тергеу нысанындағы
сотқа дейінгі іс жүргізу қылмыстық іс қозғалған күннен бастап екі ай
мерзімінен кешіктірмей аяқталуға тиіс. Аталған мерзімге қылмыстық іс
қозғалған күннен бастап істі айыптау қорытындысымен немесе медициналық
сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені қарау үшін істі сотқа
беру туралы қаулымен бірге прокурорға жіберген күнге дейінгі немесе іс
бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы қаулы шығарылған күнге дейінгі уақыт
енгізіледі.
Заңда алдын ала тергеу мерзімін қылмыстық іс қозғалған күннен бастап
есептеуді ескертудің маңызы мынада: тәжірибеде қылмыстық істі анықтау
органынан тергеушіге, бір тергеушіден екіншісіне, бір қылмыстық ізге түсу
органынан екіншісіне беруге тура келетін жағдайлар кездеседі. Осыған
қарамастан, қылмыстық іс қозғалған күн алдын ала тергеудің іс жүргізу
мерзімі аяқталатын бастапқы кезең болып табылады. Бұл анықтау органының
бастапқы тергеу іс-әрекеттерін жүргізуге пайдаланған уақыты да екі айлық
мерзімге кіретінің білдіреді.
ҚІЖК-нің 282-бабына сәйкес прокурор айыптау қорытындысымен қоса
тергеушіден келіп түскен істі қарайды және ол түскен кезден бастап 10
тәуліктен аспайтын мерзімде шешім қабылдайды. Алдын ала тергеу қылмыстық іс
қозғалған кезден бастап, қоса алғанда адамды қылмыстық жауапқа тартатын
күнге дейінгі аралықта жүзеге асырылатындықтан, прокурордың өзіне келіп
түскен істі қарайтын уақыты екі айлық мерзімге кірмейді.
Сонымен қатар, бұл мерзімге мыналар жатпайды:
* ҚІЖК-нің 50-бабы тәртібінде істің тоқтатылған уақыты;
* ҚІЖК-нің 275-бабы тәртібінде айыпталушыны және оның қорғаушысын қылмыстық
істің материалдарымен таныстыру уақыты;
* айыпталушының шағымы бойынша сұратып алынған қылмыстық істің сот пен
прокуратурада жатқан уақыты (ҚІЖК-нің 197-бабының 1-бөлігінің 13-тармағы;
68-бабының 7-бөлігі; 69-бабының 2-бөлігі).
Алдын ала тергеу ісін жүргізу үшін екі айлық мерзім белгілеу шекті әрі
қатаң ереже емес, ол ұзартылуы мүмкін. Бұл мерзімді ұзартудың мынадай
негіздері бар:
* тергеп-тексеру ісінің күрделілігі,
* тергеп тексерілетін істің ерекше күрделілігі.
Бірінші негіз бойынша мерзімді аудандық және оған теңестірілген прокурор
— үш айға дейін, екінші негіз бойынша — облыс прокуроры ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz