Сезімдер

1. Сезімдер
2. Адамның сезімі мен ерік күші.
3. Сезім мен эмоция
4. Бір мәселедегі сезімдер қайшылығы
5. Адам бойындағы ең биік сезім
6. Сезім арқылы адамды танып, білу
7. Адамның ерік күші
8. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Жарықбаев Қ. «Психология негіздері» Алматы 2005 ж.
2. Сәбет Бап – Бапа «Психология» Алматы 2004 ж,
3. Жарықбаев Қ. «Жалпы психология» Алматы 1980 ж.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Сезімдер өздерінің мазмұны және мәні жағынан әртүрлі және сан қырлы
болады.
Психологияда сезімді – моральдық (адамгершілік), интелектуальды
(танымдық) эстетикалық сезімдер болып бөлінеді.
Моральдық сезімдер. Моральдық сезімдер дегеніміз – жеке адамның
адамдардың өзінің мінез құлқын деген эмоциялық қатынасы. Өршіл сезімдер
арасынан моральдық сезім ерекше орын алады.
Интелектуальды сезімдер. Ақыл ой әрекеті процесінде пайда болатын
тебіреністерді интелектуалды сезім деп атайды.
Эстетикалық сезімдер – адамның әсемдікті қабылдауы және қолдан жасауы
барысында туады және сұлулықты қабылдай отырып, адам көз қызықтырып,
сүйсіне тамашалап, қарау ынтасын тудыратын, өзіне тартқан үстіне тарта
түсетін эстетикалық әсемдік сезімін бастан кешіреді.
Қоршаған ортада кезіккендердің бәрі адамда оларға деген қандай да
бағамдау қатынасы мен сезімдер пайда етеді. Олардың бірі ұнап – қуантса,
екіншісі – қапаландырып, жеккөрушілік тудырады. Сезім түрі сан – алуан.
Төңіректегі нысандардың жеке қасиеттерімен сапаларының өзі де адамның
белгілі сезіміне себепші болады, мысалы, түсі ұнамайды, дауысы жағымсыз,
дәмі татымсыз т. б. Өмір жағдайлары мен тұрмыс оқиғалары күрделірек
сезімдерге себепші келеді. Сезім ауқымы өте кең: өкініш пен қанағаттану,
қуаныш пен қорқыныш, таңдану мен жиіркену – мұндай сезім түрлерін шексіз
келтіруге болады. Сезім - бұл адамның қоршаған болмыс заттары және
құбылыстарымен қатыннас жасауынан туындаған әрқилы формада көрініс беретін
тоғаныс, күйзелістері. Адам сезімі тіршілік үшін керекті де пайдалы қасиет.
Толғаныссыз өмір - өшкен өмір. Ұлы ғұлама Ә. Науаи Сезімсіз адам – кесек,
махаббатсыз адам - есек, - деген екен. Көп сезімдерге адамның өзі құштар.
Егер сол сезімдер қандайда себептермен болмай қалса, адам эмоциялық
ашырқауға келіп оның орнын толтыру үшін ән-күй тыңдайды, әсерлі фильмдер
көріп не қым – қиғаш оқиғалы кітаптар оқиды.
Психологтар көп заманнан бері осы сезім мәселесінің төркінін ашумен
айналысуда. 18-19 ғасырларда бұл сұрақ төңірегінде ортақ көзқарас
пайымдалды, дегенмен интеллектуалистік теория бағыты кең өріс алды. Бұл
бағыт мәні – адамдағы барша органикалық көріністердің негізі психикалық
құбылыстардан деген тұжырымнан шығарылды. Неміс психологі Гербарттың
ұйғарымы бойынша барша сезімдік дүниенің ірге тасы елестер деп саналды. Бұл
теорияға орай сезім – елестер арасындағы байланыстарға сай қарама-
қайшылықтарға жауап ретінде жүзеге келеді. Мысалы, дүниеден өткен адамның
бейнесін тітілермен салыстырудан қайғы пайда болады. Өз негізінде бұл кейіп
ырықсыз көп жасын төгуге не жалпы қасіретті күй білдіруші әрекет – қылыққа
себепші болады.
Неміс ғалымы В. Вундт та осы бағытты қолдады, бірақ оның тұжырымдары
эклективті, яғни әртүрлі психологиялық қарама- қарсы көзқарастарды қалай
болса, солай қоса салуға негізделген еді. Оның пікірінше эмоция- бұл
алдымен сезімнің елес жүрісіне тікелей ықпал етуімен
Адамның сезімі мен ерік күші.
Күнделікті тұрмыс-тіршілікте адамдардың сан алуан жағдайларға тап
болуы, оған әр түрлі әсерленуі, соған сәйкес сөзімен, іс-қимылымен жауап
беруі немесе, бас салып қайғы-мұңға батуы, еш әрекетсіз, дәрменсіз күй
кешуі мүмкін.
Мұның бәрі ең алдымен, адамның қаншалықты сезімтал, ерік күші
қаншалықты мықты, әлсіз, соған тығыз байланысты. Және де кімнің ой-өрісі,
таным-түсінігі қандай дәрежеде, ол адамның әсерленуі мен соған орай іс-
әрекет жасауында айрықша орынға ие. Біз бұл мәселенің мән-маңызын тереңірек
түсіну үшін, ең әуелі, сезім, ерік күші дегеніміз не, олардың қандай
түрлері болады, адамның сезімі мен ерік күші өз өмірінде
қандай роль атқарады, олар қандай құндылықтар ретінде бағаланады.

Сезім мен эмоция
Ғылым тілінде адам бойындағы түрлі психикалық құбылыстарды сезім деп
атайды. Күнделікті тұрмыс-тіршілікте ақыл-парасат иесінің бойында
кездесетін сезімдер әрқилы. Олардың ең бастылары: торығу мен жайдарылану,
ашығу мен тоқмейілсу, шөлдеу мен шаршау, ауырсыну мен рахаттану, сырқаттану
мен сауығу, ұнату мен жеккөру, шошу мен ұялу, таңдану мен тамсану және т.б.
Сезімдердің ұзақтығы мен қарқыны, деңгейі мен сипаты, табиғаты мен
мазмұныда сан алуан. Оның бір сәттік тебіреністен күнделікті құштарлыққа,
үстірт эмоциядан терең де тұрақты сезімге де ұласуы ғажап емес.
Эмоция да адамның айналасындағы өмір шындығына және өз басына деген
қарым-қатынасы болып табылады. Және оның жүзеге асуына сезімдей әсер етеді.
Жалпы, осы эмоция мен сезім ұғымдарының өзіндік айырмашылықтары бар.
Психолог Қ.Жарықбаевтың пікірінше: Эмоция адамның түрлі орга-никалық
қажеттеріне байланысты туып отыратын шағын, ситуациялы көңіл-күйлері,
адам қуанғаннан, қамыққаннан көзіне жас алса, не болмаса бір нәрсеге мәз
болып, ішек-сілесі қатып күлсе, мұндай жағдайдың ұзаққа созылмайтындығы
белгілі. Эмоцияда мәнерлі қозғалыстар (адамның сырт пішінінен байқалатын ым-
ишаралар) көбірек байқалады. Мұнда адам өзін тек ағза тұрғысынан көрсете
алады.
Сезімдер – адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасау қажетінен туатын
және біртіндеп дамып отыратын процесс. Достық, адал-дық сезімдері адамдарда
бірден қалыптаса қоймайтындығы белгілі. Сезімдерде мәнерлі қозғалыстар
жөнді байқалмайды. Тұрақты, терең әсерлі сезім жеке адам психологиясының
басты белгілерінің бірі.
Адамның сезім мүшелері Тіршілік иелері – адамдар мен жан-жануарлардың
ағзасында ішкі және сыртқы ортаның сан алуан әсерлерін қабылдайтын, оны
мидың сезімтал орталықтарына жеткізетін талдағыштардың шеткі бөлімі бар.
Мұны – рецепторлар деп атайды. Олар денеге әсер етуші тітіркендіргіштердің
белгілі бір нақты түрін ғана қабылдауға бейім. Олар өздерінің орналасу
орнына сәйкес экстерорецепторлар және интерорецепторлар болып екіге
бөлінеді, дейді ғалымдар. Экстерорецепторлар – қоршаған ортадан келетін
тітіркендіргіш әсерлерді (дәм, иіс, жанасу сезімі, көру, есту) қабылдаушы.
Интерорецепторлар – ішкі органдарда, қан және лимфа тамырларындағы
қабырғаларда орналасқан, осы органдардағы тітіркеністерді қабылдаушы.
Олар: ішкі органдардағы барорецепторлар мен олардың кілегейлі
қабықтарындағы бос сезімтал рецепторлар, тамырлар қабырғаларындағы
аншорецепторлар, тірекқимыл аппараты органдарындағы, проприорецепторлар.
Тірек-қимыл аппараты дегеніміз – сүйек бұлшық ет, буын.

Бір мәселедегі сезімдер қайшылығы
Біздің өмірімізде болып жатқан әр түрлі өзгеріс-тер эмоциялар мен
сезімдердің қайнар көзі екені мәлім. Тек, бір жағдайдың, бір заттың әр
адамға әрқилы әсер ететін де кездер болады. Біз олардың кейбіріне
тоқталсақ: шөлдегенде ішкен бір стақан су адамның жанын рахат сезіміне
бөлейді. Ал енді шөлдемеген кісіге зорлап ішкізсе, оның бойында ашу,
наразылық сезімін туғызады. Әрбір адам музыканы тыңдағанда сүйсініп,
етжүрегі елжірегенімен, жақсы сезімдер құшағында болғанымен, барған
концерті тым ұзаққа созылып кетсе, қалжырап, жалығып кететіні өтірік пе?
Яғни, эмоция мен сезімнің өзіндік ерекшеліктері бар. Ол адамның еркімен,
ниетімен, мінезінің ерекшелігімен, талап-тілегімен әр түрлі көріністе,
сипатта анықталады. Олай болса, эмоция мен сезім әлемі өте күрделі, алуан
түрлі, таңғажайып сырларға толы. Зерттеуші мамандардың пайымдауынша,
адамның эмоциясы мен сезімі қоғамдық-тарихи сипатта болса, жануарлардың
эмоциясы биологиялық күйде, тек есте болатын бір жағдай, адам сезімдеріне
лайықты көріністер жануарлар психикасында ұшыраспайды. Оның сәл ұшқыны
сезілгенімен, ол адамның сезімдеріндей нәзік те ұзақ, ұлы емес.
Адам бойындағы ең биік сезім
Ол жөнінде әркімнің өзіндік ой-пікірі, түсінігі болады. Біздің және
бірқатар мамандардың дүниетанымы бойынша, адамның жоғары сезімдері көп.
Солардың ішінде әркімнің күнделікті тыныс-тіршілігінде айрықша орын алатыны
және ең бастысы – парыз сезімі. Бұл – адамның өз Отанының, халқының, ата-
анасының, отбасының, туған-туыстарының, еңбек ұжымының, қоғамының, дінінің,
өзіндей адамдардың алдындағы парызы. Адамдар оны қалай түсінеді, оған
сөзімен, ісімен қалай жауап береді, оның бәрі өзінің де, өзгенің да алдында
көрініп тұратын өлшем. Парыз сезімі терең дамыған адамда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.