Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері

Жоспар
Кіріспе

1 Әлеуметтік камсыздандыру құқығының қайнар
көздерінің түсінігі
2 Әлеуметтік камсыздандыру құқығы қайнар көздерінің түрлері
3 Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы қайнар көздерінің жүйесі

Бұл кай орган және қандай мәселелер бойынша оларды қабылдағанына қарай ажыратылатын нормативтік құқықтық актілер. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздерінің түсінігі тура мағынада әлеуметтік қамсыздандыру құқығының нормаларына бастау беретін-әлеуметтік қамсыздандыру туралы құқықтық нормалардың мазмұнын анықтайтын қасиетті білдіреді, сол себепті әлеуметтік қамсыздандыру құқығы қайнар көздерін әлеуметтік қамсыздандыру құқығының нормаларынан тұратын, кұзыретті органдардың жазбаша актілері ретінде сипаттауға болады.
Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесіндегі бұл нормаларды, жүріс-тұрыс ережелерін мемлекеттің арнайы органдары анықтайды. Яғни, әлеуметтік қамсыздандыру құқығы кайнар көздерінің түсінігі мемлекеттің уәкілетті органдарының құқықты қалыптастыруға, оған заңдар, жарлықтар, қаулылар және өзге де нормативтік құқықтық актілер нысанын беруге байланысты тікелей қызметімен байланысты. Бұл жерде біз құқық қайнар көздері түсінігінің формальды немесе заңды мағынасын байқаймыз.
Сонымен, әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері ретінде мемлекеттің кұзыретті органдарының зейнетақы және өзге де қоғамдык қатынастарды реттеу саласындағы құқық шығармашылық қызметінің нәтижелерін түсінуге болады. Басқаша айтар болсақ, әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қай¬нар көздері - бұл әлеуметтік қамсыздандыруды реттейтін нормативтік құқықттық актілер.
Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері осы саланың нормаларынан тұрады, оларды осы нормаларды қолдану актісімен шатастыруға болмайды. Мысалы, ҚР «Зейнетақымен қамсыздандыру туралы» заңы еңбекке жарамсыз азаматтарды зейнетақылармен немесе жәрдемақылармен қамтамасыз ету туралы нормалардан тұратын құқық кайнар көзі болып табылады, ал ұйым басшысының қызметкерді зейнетке шығуына байланысты жұмыстан босату туралы бұйрығы құқық қолдану актісі болып табылады.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ӘЛЕУМЕТТІК ҚАМСЫЗДАНДЫРУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ҚАЙНАР КӨЗДЕРІ

Әлеуметтік камсыздандыру құқығының қайнар

көздерінің түсінігі

Бұл кай орган және қандай мәселелер бойынша оларды қабылдағанына қарай
ажыратылатын нормативтік құқықтық актілер. Әлеуметтік қамсыздандыру
құқығының қайнар көздерінің түсінігі тура мағынада әлеуметтік қамсыздандыру
құқығының нормаларына бастау беретін-әлеуметтік қамсыздандыру туралы
құқықтық нормалардың мазмұнын анықтайтын қасиетті білдіреді, сол себепті
әлеуметтік қамсыздандыру құқығы қайнар көздерін әлеуметтік қамсыздандыру
құқығының нормаларынан тұратын, кұзыретті органдардың жазбаша актілері
ретінде сипаттауға болады.
Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесіндегі бұл нормаларды, жүріс-тұрыс
ережелерін мемлекеттің арнайы органдары анықтайды. Яғни, әлеуметтік
қамсыздандыру құқығы кайнар көздерінің түсінігі мемлекеттің уәкілетті
органдарының құқықты қалыптастыруға, оған заңдар, жарлықтар, қаулылар және
өзге де нормативтік құқықтық актілер нысанын беруге байланысты тікелей
қызметімен байланысты. Бұл жерде біз құқық қайнар көздері түсінігінің
формальды немесе заңды мағынасын байқаймыз.
Сонымен, әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері ретінде
мемлекеттің кұзыретті органдарының зейнетақы және өзге де қоғамдык
қатынастарды реттеу саласындағы құқық шығармашылық қызметінің нәтижелерін
түсінуге болады. Басқаша айтар болсақ, әлеуметтік қамсыздандыру құқығының
қайнар көздері - бұл әлеуметтік қамсыздандыруды реттейтін нормативтік
құқықттық актілер.
Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері осы саланың
нормаларынан тұрады, оларды осы нормаларды қолдану актісімен шатастыруға
болмайды. Мысалы, ҚР Зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңы еңбекке
жарамсыз азаматтарды зейнетақылармен немесе жәрдемақылармен қамтамасыз ету
туралы нормалардан тұратын құқық кайнар көзі болып табылады, ал ұйым
басшысының қызметкерді зейнетке шығуына байланысты жұмыстан босату туралы
бұйрығы құқық қолдану актісі болып табылады.
Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының барлық қайнар көздері өз
жиынтығында қайнар көздер жүйесін құрайды, мұнда олар өз мәні,
бағыныстылығы бойынша ҚР Конституциясынан бастап, республиканың өзге де
заңға сәйкес актілеріне (ҚР Президентінің жарлыктары, ҚР Үкіметінің
қаулылары, ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің қаулылары
және өзге де министрліктер мен ведомстволардың нормативтік бұйрыктары)
дейін белгілі бір кезектілікте орналаскан.

Әлеуметтік камсыздандыру құқығы қайнар көздерінің түрлері

Нормативтік құқықтық актілер негізгі және туынды болып бөлінеді.
Еңбек заңнамасы саласындағы негізгі нормативтік құқықтық актілерге ҚР
Конституциясы, конституциялық заңдар, еңбек туралы жекелеген заңдар,
Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік құқықтық жарлыктары, ҚР
Үкіметінің, Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Соттың каулылары,
министрліктердің және өзге де орталық мемлекеттік органдар басшыларының
нормативтік бұйрықтары, еңбек мәселелері жөніндегі мемлекеттік
комитеттердің және өзге де орталық мемлекеттік органдардың нормативтік
қаулылары, мәслихаттар мен әкімдердің еңбекті ұйымдастырудьң жергілкті
мәселелері жөніндегі нормативтік шешімдері жатады.
Еңбек заңнамасы саласындағы туынды нормативтік құқықтық актілерге
әртүрлі ережелер, нұсқаулар, ұсыныстар және т.б. жатады. Туынды актілер
негізгі нормативтік құқықтық актілердің негізінде қабылданады және олармен
бірге біртұтас жүйені кұрайды.
ҚР 1998 жылғы 24 наурыздағы № 213 Нормативтік құқықтық актілер
туралы заңының 4-бабына сәйкес, Конституцияны қоспағанда, өзге нормативтік-
құқықтық актілердің заң күшінің арақатынасы мынадай төмендей беретін
деңгейлерге сәйкес болады:
Қазакстандық құқықтың, соның ішінде, еңбек құқығының кайнар көздерінің
арасында ерекше орынды Қазақстан Республикасының Конституциясы иеленген.
Конституцияның ең жоғары зандық күші бар және Республиканың бүкіл аумағында
ол тікелей қолданылады. Қазакстан Республикасында қабылданатын заңдар мен
өзге де құқыктық актілер ҚР Конституциясына қайшы келмеуі тиіс.
Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасы саясаты адамның жақсы
өмірі мен еркін дамуын қамтамасыз ететін жағдайлар жасауға бағытталған
саясатқа ие әлеуметтік мемлекет больш табылады.
Қазақстан Республикасында адамдардың еңбегі мен денсаулығы қор-ғалады,
отбасың, балаларды және аналарды, мүгедектерді және қарт адамдарды
мемлекеттік қолдау қамтамасыз етіледі, әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі
дамып жатыр, мемлекеттік зейнетақылар, жәрдемақылар және әлеуметтік
қорғаудың өзге де кепілдіктері белгіленеді. Соған қоса, азаматтардың
әлеуметтік қамсыздандыру саласындағы құқықтары ҚР Конституциясының
жекелеген баптарында белгіленген (28, 29, 30-баптары). Конституцияның
жоғары заңды күші мынадай көрініс табады.
1) Конституция зандар мен заңға сәйкес актілерге қарағанда артық-шылық
рөлге ие;
2) Конституция тиісті мемлекеттік органдардың зандар мен заңға сәйкес
актілерді қабылдау тәртібін белгілейді.
Басқаша айтар болсақ, конституциялық нормалар заңдар мен өзге де
нормативтік құқыктық актілерді қабылдау үшін қайнар көз болып табылады.

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы ағымдағы заңнама
үшін негізгі база, құқыктың басты қайнар көзі болып табылады. Ол жалпы
құқық, соның ішінде, еңбек құқығының қайнар көздеріне қатысты бірқатар жаңа
ережелер бекітті.
Конституциялық нормалардың мазмұны еңбек туралы заңдарда және заңға
сәйкес актілерде сипатталады.
Әлеуметтік қамсыздандыру туралы заңдар жүйесінде заң шығарушы
актілердің маңызы ерекше. ҚР 1998 жылғы 24 наурыздағы Нормативтік кұкықтық
актілер туралы заңына сәйкес заң шығарушы актілерге мыналар жатады:
• ҚР Конституциясына өзгертулер мен толықтырулар енгізетін заңдар;
• констиуциялық зандар; ҚР Президентінің конституциялық заң күшіне ие
жарлықтары;
• Қазақстан Республикасының кодекстері; заңдар; ҚР Президентінің заң
күшіне ие жарлықтары;
• Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік жарлықтары;
• ҚР Парламентінің нормативтік қаулылары;
• министрлердің нормативтік бұйрықтары; нормативтік қаулылары; орталық
мемлекеттік органдардың нормативтік бұйрықтары және қаулылары;
• мәслихаттар мен әкімдердің нормативтік шешімдері.
Төменгі деңгейде тұрған нормативтік актілердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.