Гандбол ойының пайда болуы

Пән: Спорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Гандбол ойының пайда болуы

Қол добын Хольгер ойлап тапқан

Өздеріңіз «қол добы» деп жүрген гандбол ойыны жайлы білгім келеді. Тарихына тоқталып өтпес пе екенсіздер?

Допты қолмен ойнайтын ойын туралы Гомердің «Одиссей» поэмасында да айтылады. Сондай-ақ орта ғасырлардағы басқа да ақындардың туындыларында атап өтілген. Десек те, қазіргі гандбол ойынын ХІХ-ХХ ғасырлар тоғысында дат футболшылары ойлап тапқан. Дания футболшылары гандболды қыс мезгілдерінде ойнаған. Футболдан айырмашылығы: гандболды аяқпен емес, қолмен ойнайды және әрбір команданың сапында алты ойыншы, бір қақпашы болады. Халықаралық гандбол федерациясының бекітуінше, гандболдың нақты шыққан уақыты - 1898 жыл. Себебі дәл осы жылы Данияның Ордруп қаласындағы дене тәрбиесі училищесінің мұғалімі Хольгер Нильсен қыздар тобындағы дене шынықтыру сабағына қолмен ойнайтын ойын енгізеді. Бұл ойын «Хаандболд» («хаанд» - қол, «болд» - доп) деп аталған.
Гандбол тарихын қазбалай берсек, чехтардың да «хазена» (лақтыру, соғу) деген ұлттық ойындары болғанын білуге болады. 1917 жылы берлиндік Макс Хайзер екі ойыннан әйелдерге арналған, «қол добы» деп аталатын жаңа ойын түрін ойластырып шығады.
1928 жылы Амстердамда гандбол ойынының Халықаралық әуесқой федерациясы құрылады. Бұл федерация 1944 жылға дейін гандбол ойынын дамытуға өз үлесін қосқан. 1946 жылы Халықаралық гандбол федерациясы құрылады (IHF) .
Осы екі федерацияның ережелері бойынша әу баста гандболды 7 адамнан да, 11 адамнан да ойнаған. Тіпті әлем чемпионаттары да ұйымдастырылған. 11 адамнан ойнайтын гандболдан ерлер арасында жеті, ал әйелдер арасында үш әлем чемпионаты өткізілген. 1966 жылы 11 адамнан ойнайтын гандболдан соңғы әлем чемпионаты өтіп, содан соң 11х11 үлгісіндегі гандболдың халықаралық аренадағы ғұмырына нүкте қойылған. Содан бері 7х7 үлгісіндегі гандбол емін-еркін даму үстінде.

Облыс орталығы Павлодар қаласындағы байырғы спорт ордаларының бірі - олимпиялық резерв даярлайтын балалар мен жасөспірімдердің №2 спорт мектебінің кіре берісінде әдемі әшекейленген, алыстан мен мұндалап көз тартатын жетістіктерге арналған стенд бар. Осыдан ондаған жыл бұрынғы және бүгінгі спорт мектептері түлектерінің фотосуреттері ілініп, олардың сан алуан жарыстарда жеңіп алған жүлделері рет-ретімен қойылған. Қазірде байырғы мектептің спорт залына келіп, спортпен шұғылданған балалар бұл мүйіске жиі келеді, сүйсіне қарайды, спорт саңлақтарынан үлгі-өнеге алып, солардай болғысы келеді.

№2 мектеп ежелден гандбол спорт түрін үйретуде үнемі белсенділік танытып, көптеген әйгілі спортшыларды даярлап келіпті. Сол үрдіс жалғасын тауып келе ме? Балалар қол добымен шұғылдануға ынталы ма? Оларды қол добы қызықтыра ма?

Ынталы болғанда қандай! Қол добы ойнын ойнайсың дегенде шәкірттердің көздері оттай жанып, құштарлық көрсетеді! - дейді бапкер Марина Федоровна Ефимова. . Сол жолы әңгіме гандбол, оның қазіргі жайы, алда тұрған жоспарлар жайында өрбіген.

-Шындығын айтсақ, гандбол спорттық ойындар ішінде Қазақстанның Азиялық, әлемдік чемпионаттар мен олимпиадаларда бүкіл дүние жүзіне танылуына мүмкіндік беретін спорт түрі, дейді бапкер. Егемен еліміздің қол добы шеберлері қазірдің өзінде халықаралық жарыстарда жақсы көрсеткіштерге ие болуда десем, артық айтқандық емес . . .

Қазақстанның әйелдер құрама командасының гандбол әлеміндегі алғашқы қадамдары сәтті. Ол 2007 жылы өзі қатысқан алғашқы чемпионатта мықтылығын көрсете білді. «Қазақстан өз командасын мақтаныш ете алады!» деп жарыса жазыпты француздық ақпарат құралдары. Тәжірибесі аз болса да қазақстандық қыздар атышулы қарсыластарын өздерімен санасуға мәжбүр еткенін де хабарлауға асықты. Мұның алдында біздің қыздар өздерінің бас бапкері Лев Яниевтің жетекшілігімен Азия ойындарының күміс медальдерімен алқа таққан болатын. Олар финалда атышулы қарсыластары Оңтүстік Корея құрамасына ғана жол берген. Бұдан кейін 2007 жылы тамыз айының аяғында қыздарымыз Пекин олимпиадасына жолдама алып, «айды аспаннан бір-ақ шығарған». Бір сүйсінерлігі, жерлестеріміз Афиныдағы олимпиаданың күміс жүлдегерлері корейлік қыздардан озып, жолдама алған.

Міне, осындай жетістік-терімен әлем чемпионатына «ат басын тіреген» Қазақстан құрамасы үлкен сында мықтылықтарының кездейсоқ емес екендігін дәлелдеуге асыққан. Олар «А» тобындағы мықты командаларымен күш сынасып, мықтылар тобында үшінші орынға ие болды. Мұны жетістік деп бағалауымыз керек. Қазақстандық қыздар Хорватия мен Франция құрамаларымен ойнады. Қарсыластардың екеуі де әлем чемпиондары атанғанын ескерсек, оларды жеңу оңай емес еді. Хорваттар - югославиялық мектептің мұрагерлері, ал Югославия құрамасы бұрын жеті рет әлемдік құрметтің ең биігінен көрінген. Француздар болса, 2003 жылы «алтынды» ұтқан, соңғы әлем біріншілігінде үшінші жүлдегер болған. Сол жолы Қазақстан құрамасы өз тобындағы Аргентина командасымен кездесуде жеңіске деген құштарлық танытып, 26:22 есебімен басым түскен. Әсіресе қақпашымыз Валентина Коган тамаша ойнады.

Қазақстан құрамасының осындай жетістігінде павлодарлық спортшылардың өзіндік орны бар екенін айту керек. Азияда екінші орын алуда, олимпиадаға жолдама алуда және әлем чемпионатында құрамамыздың танылуында Александра Ефимова, Ризагүл Мұқанова, Елена Козлова, Наталья Яковлева сияқты үздіктеріміз өз үлестерін қоса білді.

Осы жақында ғана, 9-15 қыркүйек аралығында, Орал қаласында қол добынан әйелдер командалары арасында Қазақстан чемпионаты өткізілді. Батыс Қазақстан облысы әкімдігі, ҚР Туризм және спорт министрлігі, «Нұр Отан» ХДП Батыс Қазақстан облыстық филиалы, тағы басқа қоғамдық ұйымдар «Келгенше қонақ, келгесін үй иесі ұялады» дегендей, үлкен жарысты ойдағыдай өткізуге тырысқан. Мұз спорт сарайы қол добын ойнаушыларға берілді. Бірқатар ірі демеушілердің арқасында оралдықтар чемпионатты жоғары деңгейде өткізді. Айта кету керек, осы чемпионатқа жерлесіміз Ризагүл Мұқанова қатысып, Орал қаласының клубтық командасы үшін ойнады.

Жалпы алғанда, облысымыз - қол добын дамытуда жетістіктері, тамаша дәстүрлері бар өңір. Осыдан қырық, елу жыл бұрын қол добын ойнап, ойынды қыздыратын адамдар көп болатын. Қаланың байырғы тұрғындары жас бапкер Виктор Жаактың күн сайын Абай атындағы №10 қазақ орта мектебінің ауласында гандболшыларды уақытпен санаспай, үйретіп жүргенін осы кезге дейін ұмытпай айтып жүреді. Кейінірек Юрий Клименко, Геннадий Козлов сияқты білікті де іскер бапкерлер жақсы істерді жалғастырып әкеткен.

- Мен Юрий Филиппович Клименкодан гандбол ойнауға үйрендім, дейді Марина Федоровна. - Сол кісінің арқасында спорт шеберлігіне үміткер болдым. Ұстазымдай боламын деп, жаттықтырушылық мамандықты таңдадым. Марина Федоровна - отбасымен гандболды таңдаған жан. Құдай қосқан қосағы Сергей Иванович те қол добынан бапкер. Қызы Александра - гандболшы. Еліміз құрама командасының мүшесі, әрі халықаралық дәрежедегі спорт шебері. Никита Ефимов те қол добын ойнайды, ол - спорт шеберлігіне үміткер. Еліміздің құрама командасының мүшесі.

Ерлі-зайыпты Ефимовтер мектепте шеберлік шыңдауға жағдайдың барын айтты. Балалар аптасына бірнеше рет арнайы зал болмаса да спортзалда қол добын ойнауды үйренуде. Орталық стадионның манежінен де орын берілетін көрінеді. Бірақ та басқа спорт түрлерінен жаттығулар болуы себепті манежде шеберлікті шыңдауға мүмкіндік бола бермейді. Осыған байланысты қалаға арнаулы гандбол залын салатын кез келді деп есептейді бапкерлер. Рас, спорттың басқа түрлері бойынша осы заманғы ғимараттар салу жағынан облысымыз республика бойынша алда. Десек те өзіндік дәстүрлері бар гандболға арнайы ғимарат салу - көптен бергі арман.

Бұл бір болса, екіншіден, Павлодарда гандбол клубын құру қажет. Клуб болмауы салдарынан таңдаулы жерлес гандболшылар басқа қалалардағы клубтарға кетуге мәжбүр болады. Мәселен, он таңдаулы гандболшы қызымыз Астана, Алматы, Орал қалаларындағы клубтар командаларында ойнауда. Олар басқа қалалардың спорттық намыстарын ел біріншілігінде қорғауда. Өзімізде арнаулы спорттық зал болса, клуб құрылса, мықты команда жасақтай алатын ойыншылар жеткілікті, дейді мамандар. Павлодардың өз гандбол клубы болса, жерлестеріміз басқа жақтан бағын іздемей, туған қаласының спорттық намысын қорғар еді. Жанкүйерлері алдында жауапкершіліктерін жете сезініп, командасының нәтижелі ойнауына күш-жігерін аямай жұмсайды ғой.

Кезінде Павлодар қаласында қол добынан саналуан жарыстар өткізіліп тұрды. Әсіресе балалар арасындағы шеберлік бәсекелері жиі болатын. Солардың ішінде бүкіл одаққа танылған «Ұшқыр доп» атты турнир гандбол өміріндегі елеулі оқиға еді. Оған одақтың түкпір-түкпірінен командалар көптеп келетін де жарыс көрігін қыздыратын. Жанкүйер қауым бұл ойындарды көптеп тамашалайтын. «Ұшқыр доп» спорттық жарыс қана болмай, тәрбиенің құралы да болатын. Оның құрметті қонақтары ретінде есімдері әлемге әйгілі адамдар шақырылатын. Олармен кездесулер қызықты өтетін. «Ұшқыр доп» гандбол тарихындағы орны үлкен атышулы турнир болды. Осы сияқты бұқаралық спортты дамытатын шаралар қажеттігін өмір көрсетуде. Қорыта айтқанда, өз гандболымызға шындап бет бұрып, спорттың осы түрі бойынша жетістіктерімізді еселеп, дәстүрлерімізді жалғастыру - алдағы уақыттың мерейлі міндеті.

Деректер мен дәйектер

Қазіргі түрдегі гандболды даниялық футболшылар ойлап тапқан. ХІХ және ХХ ғасыр шектескен кезде олар қыс маусымында футболды алмастыратын ойын ретінде қол добын қолданған. Гандбол командасында алты ойыншы және бір қақпашы болады. 1926 жылы гандбол халықаралық спорт түрі болып танылды. Бұл көптеген елдерде қол добының дамуына түрткі болды. Люксембургте, Швейцарияда, Испанияда гандбол клубтары пайда болды.

1928 жылы Амстердамда гандболдың әуесқойлық федерациясы ұйымдасты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.