Құқық қатынастарына қатысушылардын азаматтық құқықтары мен міндеттері

Жоспар
Кіріспе

1 Азаматтардың құқық қабілетгілігі.
2 Азаматтардың әрекет қабілеттілігі.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Құқық қатынастарына қатысушылардын азаматтық құқықтары мен міндеттері
болады, олар құқық қатынастарының субъектілері деп аталады. Азаматтық
кодекстік 1-бабын-да азаматтық зандармен реттелетін қатьшастардын
қатысушылары азаматтар, занды тұлғалар, мемлекет, сондай-ақ әкімшілік
-аумақтық бөліністер болып табылады деп атап көрсетілген.
Азаматтық құкық қатынастарының субъектідері ретінде әрекет жасайтын
азаматтардың басым көпшілігі — Қазақстан Республикасының азаматтары.
Конституцияның 10-бабында Қазақстан Республикасының азаматтығы заңға сәйкес
беріліп, тоқтатылатыны, оның алыну негіздеріне қарамастан бірыңғай және тең
болып табылатыны атап көрсетілген.
Азаматтық құқық шеңберінде кәсіпкерлер үшін ерекше режим жасау Азаматтық
кодекстің маңызды жаналығы болып табылады. Көсіпкерлік қызметпен заңды
тұлғалар ғана емес, жекелеген азаматтар да айналыса алады. Атап айтқанда,
Азаматтық кодекстің кейбір баптарында кәсіпкерлерге арналған арнаулы режим
бар нормалар: міндеттемені мерзімінен бұрын орындау (Азаматтық кодекстін
279-бабы), бірлескен міндеттемені орындау (Азаматтық кодекстін 287-бабы),
қосылу шарты (Азаматтық кодекстің 389-бабы) және басқалар келтірілген. 2
Азаматтық құқық қатынастарына Қазақстан Республикасының азаматтарымен қоса,
шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар қатыба алады. Шетеддіктердің
құқықтық мәртебесі Қазақстан Ресрубликасы Президентінің Қазақстан
Республикасындағы шетелдік азаматтардың құқықтық жағдайы туралы 1995 жылғы
18 маусымдағы заң күші бар Жарлығымен белгіленген. Қазақстанда Қазақстан
Республикасының азаматтары болып табылмайтын және өзінің шет мемлекеттің
азаматы екеніне айғағы бар адамдар шетелдік азаматтар деп танылады
(Жарлықтың 2-бабы). Мәселен, Қазақстанда шет мемлекеттердің дипломатиялық
өкілдіктері мен халықаралық ұйымдардың қызметкерлері, шетелдік фирмалардың
(компаниялардың) мамандары, шетелдік студенттер және т.б. бар.
Қазақстан Республикасындағы шетелдік азаматтардың құқықтық жағдайы
туралы Жарлыққа сәйкес Қазақстан Республикасының азаматтары болып
табылмайтын және өзінің өзге мемлекеттің азаматтығына жататындығына айғағы
жоқ адамдар азаматтығы жоқ адамдар деп саналады. (Жарлықтың 2-бабының 2-
тармағы).
Шетелдіктердің инвестицияларға қатысуының құқықтық жағдайлары екі жақты
халықаралық шарттармен және капитал салымдарын өзара көтермелеу мен өзара
қорғау туралы келісімдермен де айқындалады. Оларда әдетте ең қолайлы ұлт
режимін немесе ұлттың режим беру көзделеді, екі мемлекеттің шетелдік
меншікті ұлт иелігіне алмауына және оған сондай шаралар қолданбауға
міндеттемелер, еркін айырбасталатын валютамен капитал салымдарын жүзеге
асыруға байланысты телемдерді шетелге кедергісіз аудару кепілдігі және
басқалар енгізіледі.
Заңды тұлғалар туралы Азаматтық кодекстін 33-бабында айтылған занды тұлға
анықтамасыңан әрбір ұйымның бәрі бірдей азаматтық құқық субъектісі
болмайтыны, демек, әрбір ұйымның азаматтык құқық қатынастарына қатысуының
бола алмайтыны көрінеді.
Республика аумағында жұмыс істейтін шетелдік заңды тұлғалардың құқықтық
мәртебесі Шетелдік инвестициялар туралы 1994 жылғы 27 желтоқсандағы
заңмен (кейінгі өзгерістерімен қоса) реттеледі.
Алайда Қазақстан Республикасында жекелеген салаларда шетелдік занды
тұлғалардың қызметіне шектеулер қойылғанын атап еткен жөн. Атап айтканда,
сақтандыру саласында шектеу қойылған. Мәселен, шетелдік сақтандыру
ұйымдарының Қазақстан Республикасы аумағындағы тікелей сақтандырушы
ретіндегі қызметіне тыйым салынады.
Мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бөліністердің азаматтық құқык
қатынастарына қатысуының ерекшеліктері Қазақстан Республикасының азаматгық
заңдармен реттелетін қатынастарда сол қатынастардың өзге де қатысушыларымен
тең негіздерде әрекет ететіні болып табылады. Азаматтық кодекстің 112-
бабының 1-тармағында әкімшілік-аумақтық бөліністер жөнінде сондай ережелер
белгіленген.
Азаматтық құқықтың жоғарыда келтірілген субъектілері азаматтың құқық
қатынастарына құқықтың осы саласының субъектісі ретінде қатысады. Азаматтық
кодексте субъектілердің әрбір түрінің ерекшеліктері ескеріледі. Бұл орайда
жалпы (субъектілердің барлық санатгарына қолданылатын) нормалармен қатар,
субъектілердің белгілі бір түріне ғана қатысты бірқатар арнаулы нұсқаулар
белгіленеді. Мысалы, Азаматтық кодекстің 159-бабының 9-тармағында ауыр
жағдайлардың тоғысуы салдарынан жасалған мәміленің (Кіріптарлық мәміле) шын
екеніне дау туғызуға азаматтар ғана құқылы болатыны көзделген.
Азаматтардың құқық қабілетгілігі.
Азаматтық Кодекстің 1-ші бабында көрсетілгеңдей, азаматтық-құқықтық
қатынастардың негізгі субъектілерінің бірі — азаматтар. Азаматтардың
құқықтық жағдайы олардың құқықтық қабілеттілігі және әрекет қабілеттілігі
арқылы сипатталады. Сондықтан да азаматтық құқық қабілеттілігіне анықтама
беруіміз қажет. Азаматтық Кодекстің 13-ші бабына сәйкес, азаматтық құқық
қабілеттілігі дегеніміз — азаматтардың азаматтық құқықтарға ие болу және
азаматтық міндеттерді атқару қабілетін айтамыз. Азаматтың құқық
қабілеттілігі ол туылған кезден басталып, қайтыс болған соң тоқталады.
Азаматтық құқықтың алдына қойған мақсаты сол — азаматтық құқық
қабілеттілігін тек аталған саланың шеңберінде ғана көрсетпеу, себебі құқық
қабілеттілігі басқа да құқық салаларының көкейкесті мәселелерінің бірі.
Азаматтың құқық қабілеттілігі шығу тегіне, әлеуметтік және мүліктік
жағдайына, нәсілі мен ұлтына, жынысына, біліміне, тіліне, дінге катысына,
кәсібінің тегі мен сипатына, тұратын жеріне және т. б. жағдайларға
қарамастан Қазақстан Республикасының барлық азаматтарына тендей
мойындалады.
Азаматтық кұқық қабілеттілігін азаматтан айырып қарауға болмайды.
Азрматтық зандарда көрсетілгендей, ол адамның ақыл-есіне, жасына,
денсаулығына байланысты емес. Азамат-тық құқық қабілеттілігі ол туылған
кезден басталып, қайтыс болғаннан кеңш тоқтатылады. Сонымен бірге занда әлі
дүниеге келмеген нәрестенің, болашақ азаматтың құқығын қорғау мүмкіншілігі
де көрсетілген. Азаматтық Кодекстің (негізгі белім) 525-ші бабына сәйкес
мұра қалдырушының тірі кезінде іште қальш, ол өлгеннен кейін туылған
азаматтар да басқа мұрагермен бірдей! тең үлеске тиесілі.
Азаматтардың құқық қабілеттілігінің мазмұнына тоқталатын болсақ, ол
жайында Азаматтық Кодекстің 14-ші бабында айқын көрсетілген. Азамат меңшік
құқығы деңгейінде мүлікті алуға, мұраға салдыруға, республика аумағында"
еркін жүріп-тұруға және тұрғылықты жер таңдауға; республикадан тыс жерлерге
еркін шығып кетуге және оның аумағына қайтып оралуға; заң құжаттарында
тыйымсалынбаған кез келген мәміле жасасып міндеттемелерге қатысу;
өнертабыстарға,.— ғылым, әдебибт және өнер шығармаларына, интеллектуалдық
қызметтің өзге де туындыларына интеллектуалдық меншік құқығы болуға;
материалдық және моральдық зиянның орнын толтыруды талап етуге құқығы
болады; басқа да мүліктік және жеке құқықтары болады.
Азаматтардың әрекет қабілеттілігі.
Азаматтардың әрекет қабітеттілігі құқық субъектілігінің екінші элемеітті
болып табылғаңдықтан оған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.