ІХ. Ғылым -әлеуметтік өмір системасында

Жоспар
Кіріспе

1 Ғылымды интенсивтөндіру процесін басқару проблемасы
2 Ғылым социологиясынын теориялық маңызы
3 Ғылыми.техникалық революцияның өрістеуі
4 Қазіргі заманғы ғылыми.техникалық революция бағыттары
5 Ғылымның алуан түрлі әлеуметтік қызметтер алуы

Ғылым - адамдардың табиғат, қоғам, ойлау туралы білімдерінің жүйесі. үш саланың әркайсысына қатысты ғылымдардың жеке салалары және олардың даму зандылыктары бар.
Қазіргі заманғы ғылым - жаңа білім өндіру және максатқа сай оны беріп отыру жөніндегі әлеуметтік бағдарлы қызмет, қоғамдық өндірістің өзіндік түрі, жиынтығында дүниенің ғылыми бейнесін құрайтын білімдер жүйесі, аса маңызды әлеуметтік қару. Қоғамдық сананың түрлерінін бірі әрі ерекше кызмет бола отырып, ғылым, К.Маркс айтқандай, коғамның идеалдық және практикалық байлығын білдіреді.
Ғылым социологиясы — социология саласы, сондай-ақ ғылым философилсын, ғылымның методологиясы мен логикасын, ғылыми шығармашылықтың психологиясын, ғылымның тарихы мен экономикасын енгізетін ғылымдарды танытатын пәндердің аса маңызды компоненті (құрамдас бөлігі).
Өз зерттеулерінде ол факті жинау мен талдаудың социологиялық методтарын қолданады.
Ғылым социологиясы ғылым мен қоғамның, ғылым мен басқа да аллардын; өндірістің, білімнің, салсаттың, баскарудын т.б. өзара әрекетін, ғылымның әлеуметтік институт ретіндегі кызмет ету, даму зандылықтарын, ғалымдар мен ғылыми ұжымдардың әлеуметтік топ ретіндегі қатынастарын, олардын баска еңбек ұжымдарымен өзара байланыстарын; ғылыми қызметтін тиімділігін арттырудың, ғылым нәтижелерін қоғамдык практикада қолдану процесін басқаруды жетілдірудің әлеуметтік факторлары мен т.б. механизмдерін зерттейді.
Ғылыми еңбектің сапасы мен нәтижелілігін одан әрі арттыру жолдарын іздестіруге белсене қатыса отырып, ғылым социологиясы ғылыми қызметтің ғалымның өзіне, оның санасы мен мінез-кұлкына тигізетін кері әсерін: еңбекке жауапкершілікпен қарауын, мамандығын көтеруге тырысуын, творчестволық белсенділігін қалыптастыруын, ғылым мен қоғам мүдделеріне қайшы келетін эгоизмін (өзімшілдігін), жеке басының пайдасына тырысуын болдырмау мәселелерін ғылым социологиясы зерттейді. Мұнда ғылым саласындағы ынталандыру жүйесіне ерекше орын беріледі.
Қазіргі жағдайларда ғылым ұжымы жетекшісінің рөлі артып отыр. Социологиялық зерттеулер ғылыми-зерттеу жұмыстардың төмен нәтижелілігі ғылыми кадрларды орналастыру мен пайдаланудың дұрыс еместігінен, жеке салалар мен қызметкерлердің, ең алдымен жастардың жұмысына ғылыми жетекшіліктің нашарлығынан екендігін дәлелдейді. Маманданған ғылыми жетекшіліктің маңызы әсіресе қысқа мерзімді зерттеулер бағдарламаларында арта түседі.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ІХ. Ғылым -әлеуметтік өмір системасында .

Ғылым - адамдардың табиғат, қоғам, ойлау туралы білімдерінің жүйесі.
үш саланың әркайсысына қатысты ғылымдардың жеке салалары және олардың даму
зандылыктары бар.
Қазіргі заманғы ғылым - жаңа білім өндіру және максатқа сай оны беріп
отыру жөніндегі әлеуметтік бағдарлы қызмет, қоғамдық өндірістің өзіндік
түрі, жиынтығында дүниенің ғылыми бейнесін құрайтын білімдер жүйесі, аса
маңызды әлеуметтік қару. Қоғамдық сананың түрлерінін бірі әрі ерекше кызмет
бола отырып, ғылым, К.Маркс айтқандай, коғамның идеалдық және практикалық
байлығын білдіреді.
Ғылым социологиясы — социология саласы, сондай-ақ ғылым философилсын,
ғылымның методологиясы мен логикасын, ғылыми шығармашылықтың психологиясын,
ғылымның тарихы мен экономикасын енгізетін ғылымдарды танытатын пәндердің
аса маңызды компоненті (құрамдас бөлігі).
Өз зерттеулерінде ол факті жинау мен талдаудың социологиялық
методтарын қолданады.
Ғылым социологиясы ғылым мен қоғамның, ғылым мен басқа да аллардын;
өндірістің, білімнің, салсаттың, баскарудын т.б. өзара әрекетін, ғылымның
әлеуметтік институт ретіндегі кызмет ету, даму зандылықтарын, ғалымдар мен
ғылыми ұжымдардың әлеуметтік топ ретіндегі қатынастарын, олардын баска
еңбек ұжымдарымен өзара байланыстарын; ғылыми қызметтін тиімділігін
арттырудың, ғылым нәтижелерін қоғамдык практикада қолдану процесін
басқаруды жетілдірудің әлеуметтік факторлары мен т.б. механизмдерін
зерттейді.
Ғылыми еңбектің сапасы мен нәтижелілігін одан әрі арттыру жолдарын
іздестіруге белсене қатыса отырып, ғылым социологиясы ғылыми қызметтің
ғалымның өзіне, оның санасы мен мінез-кұлкына тигізетін кері әсерін:
еңбекке жауапкершілікпен қарауын, мамандығын көтеруге тырысуын,
творчестволық белсенділігін қалыптастыруын, ғылым мен қоғам мүдделеріне
қайшы келетін эгоизмін (өзімшілдігін), жеке басының пайдасына тырысуын
болдырмау мәселелерін ғылым социологиясы зерттейді. Мұнда ғылым саласындағы
ынталандыру жүйесіне ерекше орын беріледі.
Қазіргі жағдайларда ғылым ұжымы жетекшісінің рөлі артып отыр.
Социологиялық зерттеулер ғылыми-зерттеу жұмыстардың төмен нәтижелілігі
ғылыми кадрларды орналастыру мен пайдаланудың дұрыс еместігінен, жеке
салалар мен қызметкерлердің, ең алдымен жастардың жұмысына ғылыми
жетекшіліктің нашарлығынан екендігін дәлелдейді. Маманданған ғылыми
жетекшіліктің маңызы әсіресе қысқа мерзімді зерттеулер бағдарламаларында
арта түседі.
Ғылыми еңбектің тиімділігін арттырудың және ғылыми қызметті интенсив
төндірудің басты жағдайларының бірі зерттеулерді ақпараттық камғуды
жақсарту, ғылыми коммуниикация жұйелерін, ғылыми ұжымдар арасындағы, сондай-
ақ ғылыми және өндірістік ұжымдар арасындағы байланыстарды одан әрі дамыту
болып табылады.
Әлеуметтік-экономикалық дамуды алға бастыру ғылым дамуының, оның
практикамен байланысының әлеуметтік механизмін жасауды талап етеді, өйткені
ол ғылыми жетістіктердің практикада қолданылуын объективті тұрде қолаудың
тиімді құралы болар еді.
Ғылымды интенсивтендіру проблемалары күн тәртібінен түспей келеді.
Демек, ғылымды интенсивті жолға қоюдын тиісті мсханизмін қалыптастыру
проблемасы ерекше маңыз алады. Ол ғылым социологиясы тұрғысынан келгенде
басқару органдары тарапынан ғылыми қоғамдастыққа және оның әлеуметтік
белсенді мінез-құлқына ықпал етудің әлеуметтік факторлары мен: әдістері
жүйесі қызметін атқарып, ғылыми зерттеулердің сапасын арттыру және олардың
практикамен байланысын нығайту : мақсатын көздейді.
Мұндай механизмге мыналар жатады.
Біріншіден, ұйымдастыру ықпалы - ғылыми ұжымдардың. әрбір ғылыми
қызметкердің мінез-құлкын ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспарларында және
мамандықты арттыру жолымен бағыттау, мақсаттардың интенсивтөндірілуіне
әлеуметтік бағдар беру т.б. көп салалы ғылыми ұжымдардың бағдарламаларын
интенсивтөндіруді көздейді. Соның ішінде жалпы ортақ және қолданбалы және
сондай міндеттерді шешу үшін жекелеген шетелдік ғалымдардың, халықаралық
ғылыми ұжымдар бағдарламаларының қатыстырылуы да маңызды.
Екіншіден, себепті ықпал — ғылыми кызметкерлерде ғылыми қызметтің
сапалық көрсеткіштерін жетілдіруге, өз творчествосының потенциалын
(пәрменділігін) жұзеге асыруға себептіліктерін қалыптастыру, кәсіби
шеберлігін, практикамен байланысын нығайту.
Үшіншіден, нормативтік-бағалаушылык ыкпал жасау: ол ғылыми
қоғамдастықтағы ғалымның жеке тұлғалық дербес мінездемелерінін шешуші
манызын, онын талантын, жоғары мамандығын, ерік-жігер сапасын, идеялық
шындалуын, ғылыми кызметке кабілеттілігін және баска қасиеттерін сақтаумен
бірге ұжымдық еңбектің және жеке тұлғалар арасындағы өзара механизмнін
ескелен рөлін есептей отырып практикада жана, ғылыми қызметті
интенсивтөндіру (күшейту) көзеніне сәйкес нормалар мен бағалаушылықтарды
жасап шығару мен қолдануды көздейді.
Төртіншіден. ақпараттық ықпал ғылыми қызметкерлерде ғылымды
интенсивтөндіру көзінде оларға қойылатын" талаптар туралы қажетті
білімдерді қалыптастыруды көздейді.
Ғылымды интенсивтөндіру процесін басқару проблемасы зерттеулерді,
эксперименттерді қолдануды, ғылыми қызмет пен оны интенсивтөндірудің
әлеумеггік факторлары арасындағы көпжақты байланыстарды ашуды қажет етеді.
Бұл ретте ғылым социологиясына ерекше роль жұктеледі.
Қазіргі жағдайда ғылымның маңызды проблемаларын, оның гуманистік,
дүниеге көзқарастық, методологиялық негіздерін, оның алуан түрлі әлеуметтік
жұйелерде дамуы мен кызмет етуі жолдарын, қоғам өміріне және адамзат
тағдырына терен де жан-жақты әсер ету сипатын зерттеу аса зор теориялық,
әсіресе практикалык маңыз алып отыр.
Бұрын адамзат ешқашан өз болашағы үшін, үшінші мыңжылдық
табалдырығындағыдай, соншалықты жауапты да маңызды көзеңді басынан өткізіп
көрген емес. Бұл тарихи белес адам даналығының бұрын-сонды болмаған
шарықтауымен, микро және макро дүниелер кеңістігіне, табиғат пен адам
өмірінің негіздеріне терен енуімен сипатталады. Ғылым мен техника барған
сайын осы заманғы өркениеттің іргетасына айналуда, ғылым прогресі мен
адамзат болашағының прогресі коғамдык санада ажырамастай үштасуда. Алайда
ғылымның көптеген табыстары мен техникалық жаңалықтары қәзіргі адамды
тандандырумен қатар оның болашағы үшін қауіпті құбылыстарды датудырып отыр.
Осы күнгі ғылыми-техникалық прогресс өмірге бірқатар жағымдылықтарды ғана
емес, сондай-ақ жағымсыз құбылыстарды да әкелді. Демек, үшінші мыңжылдықтың
үрдісі алдында адамзат ғылымды қоғам өміріндегі адамгершілік, имандылық
бағалауға байланысты терең ойланыс пен толғанысқа, тіпті абыржушылыққа да
түсуде. Ғылым оның болмысының әлеуметтік жағдайларынан тыс адам мүдделері
мен қажеттіліктеріне кызмет ететін күш пе, немесе бұл адам бақылауынан
шығып кететін және оны құртуға кабілетті арбаушы ма? - дейтін мәселелер
жалпылама талкылау мәселесіне айналды.
Ғылымтану мәселесі теңірегінде казіргі заманғы ғылымның логикалық-
гносеологиялык, әлеуметтік, экономикалық, кұқықтык және басқа кептеген
зерттеулер топтасуда. Ғылыми білім мен ғылыми қызмет дамуының. Нақтылы
процестері мен бағыттары туралы маңызды эмпирикалык (тәжірибелік)
мәліметтер қорланды және қорлануда. Қазіргі ғылымтануда социологиялық
проблематика неғұрлым ұлкен орын алып келеді. Ғылымтану алдымен ғылымды
зерттеудің алуан түрлі бағыттарының, типтерінің жалпы атауы, олардың ішінен
негізгі алтауын бөліп көрсетуге болады.
Біріншіден, ғылымды логикалық-гносеологиялық зерттеу, оның пәні
ғылыми білімнің озі, онын құрылымы, оның дамуынын логикасы мен диалектикасы
болып алады.
Екіншіден,тұтасынан алғанда ғылым дамуынын нақтылы тарихи процесіне
және оның жеке көріністеріне көніл бөлетін тарихи-ғылыми зерттеулер.
Үшіншіден, ғылымды социологиялық зерттеулер.
Төртіншіден, ғылым дамуының экономикалық проблемаларын зерттеулер.
Бесіншіден, ғылыми творчествоның психологиясын зерттеулер.
Алтыншыдан, ғылымды сан тұрғысынан түсіндіру методы ретіндегі ғылым
өлшеу зерттеулері.
Сонымен, ғылым — кұрделі көп өлшемді әлеуметтік құбылыс әрі білімнің
түрлі салалары, алуан түрлі нақтылы тарихи жағдайларда оны алуан түрлі
жақтарынан зерттейді. Ғылым социяологиясының ерекшелігі сол, ол ғылыми
білімнің мазмұнын, оның құрылымы мен дамуы логикасынан аулақтай отырып
ғылымды әлеуметтік институт ретінде, қызметтіңөзіндік түрі және алсы
ретінде қарастырады.
Ғылыми кызмет барысында білімді үйлестіру жолындағы жауапты адамдардың
өзара әрекеті жұзеге асырылады, ал өзара әрекеттің типтері нактылы
әлеуметтік-мәдени жағдайларға тәуелді, Әлеуметтік институт ретінде, белгілі
бір қоғам келеміндегі нормалар мен құндылықтардың жүйесі ретінде ғылымның
кызмет атқаруы ғылым социологиясының пәні болып шығады, басқаша айтқанда,
ғылым социологиясы ғылыми білім өндіру жөніндегі қызметті әлеуметтік аспек
тілерін, қырлары мен сырларын, жаңа ғылымның тууынан оның практикаға
енгізілуіне дейінгі козғалысы процесінде пайда болған әлеуметтік қатынастар
жүйесін, алуан түрлі әлеуметтік жұйелердегі ғалымдар мінез-құлқының
типтерін, олардың күндылық бағдарлары мен артықшылықтарын,сондай-ақғылым
мен қоғамнын, ғылым мен басқа да қоғамдық құбылыстардың өзара әрекетінің
нақтылы формаларын зерттейді.
Қоғамдық өндіріс алсында айтулы өзгерістер тудырып отырған қазіргі
заманғы ғылым экономикалық, әлеуметтік, рухани кайта құрулардың, қоғам мен
жеке адамнын мәдениетін, білімнің сапасын жаңартудың шешуші факторларының
бірі болып алды. Ғылым адамның өзін, оның творчестволық кабілетін
жетілдіруге көмектесетін куатты кызмет аткаруда. Солай бола тұрса да
Батыста миллионға тарта адам сауатсыз деуге сенгін келмейді. Кебінесе
ғылыми білімдер толык көлемде пайдаланылған кекейтесті проблемаларды
шешуден сырт калды. 90-шы жылдары әлемде 50 миллион адам аштан өлгені
осынын мысалы, ал тіпті көптеген адамдар өмірі үшін ғылымның ешбір маңызы
болмайды. Білімдер өсуіне көмектесе келе, ғылым адамды едәуір жатсынуғада
келтіреді, өйткені адамның өскелең акпарат таскынының бәрін игеруге,
жаңадан ашылған ғылым жаңалыктарын қалыптаскан елшемдермен салыстыруға
мүмкіндігі жетпейді. Ал тіпті бұкаралық ғылыми өңдірістің өзі де жекелеген
өнеркәсіп қызметшісін тудырады.
Әлеуметтік жұйенің кемеліне келмеген, қайшылықты жағдайларында ғылым
мен техника табыстарын енгізу адам белсенділігін жұзеге асырудың жаңа
бағыттары мен келешектерін ашып қана қоймайды, сондай-ақ көптеген кұрделі
әлеуметтік проблемаларды да тудырады, адам мен адамзат болашағы туралы
мәселені де еткір алға тартады. Мәселенің көлемді де кұрделі екендігі адам
мен ғылым арасындағы өзара қатынастылықта, демек, ғылым адамға не береді
және одан болашақта нені талап етеді дегенді естен шығармау керек. Мұндай
проблеманы кою мен ойластыру, оны шешудің жолдарын іздестіру ғылым
социологиясының аса манызды міндеттерінің бірі және оның әлеуметтік мәнін
айқындайды.
Ғылымды социологиялық зерттеулердің теориялық және іс жұзінде
қолданылатын маңызы бар.
Ғылым социологиясынын теориялық маңызы ғылымды әлеуметтік құбылыс
ретінде ойластыруда, ғылыми кызметтің өзгешелігін ашып кәрсетуге
көмектесетіндігінде, мұнда орнығып қалған қатынастарды зерттеу, ғылыми
алның қоғам өмірінің басқа да аллдарымен өзара байланысын ашу, ғылымның
кекейтесті де пәрменді маңыздылығын ұғыну құнды болып табылады. Мұнын бәрі
ғылыми қызметті басқару мен ұйымдастыру, оның реттілігі мен үйлесімдігі
үшін, онын әлеуметтік-эконмикалық өнімділігі мен тиімділігі үшін,
мемлекеттің ғылыми негізделген ұлттық және халықаралық салсат жасауы үшін,
демек, ғылымның өзінің дамуы үшін және оны қоғам тарапынан басқару үшін
қажет.
Ғылым социологиясының іс жұзінде қолданылатын маңызы зерттеу
нәтижелерімен байлпанысты. Ондай нәтижелер нақтылы практикалык міндеттер
мен проблемаларды шешу үшін кеңінен пайдаланылады. Әсіресе ғылымды нақтылы
социологиялық зерттеулердің практикалық маңызы зор. Олар ғылымның қоғаммен
өзара байланыста дамуы бағытына нақты көрсеткіштерді ашуға
мүмкіндік береді. Мысалы, ғылыми және ғылыми-техникалық қызметшілер саны
қозғалысын өлшемдеуге, жарияланған жұмыстар санының есуі жай-кұйін,
қаражаттар мен каржылар белуді, ғылымды қолданудың жалпы өндірістік
тиімділігін және сондайлар сияқты басқа да көрсеткіштерді қадағалауға
болады. Жалпы мәдени, адамгершілік - кызмет ғылым социологиясынан ерекше
орын алады. Қазіргі жағдайда ғылым адамды коршаған ортаның барған сайын
маңызды да мәнді кұрамды бөлігі болып отырғанда онда қалай да өмір сұріп,
әрекет етуге дұрыс бағдар ұстауға тура келеді. Ғылымның қоғамдық өмірге
әсері қайшылықты. Сондықтан ғылым мүмкіндіктерін адамгершілік, гуманистік
тұрғыдан бағалау, оның адамдық өлшемін, ғылымнын қоғаммен өзара
байланыстылыкта дамуының ерекшеліктері туралы жалпы түсініктер бар болуын
ашып көрсету маңызды.
Бұл біріншіден, адам мен өркениет дамуының перспективалары мен
мүмкіндіктерін ғылымнын жаңадан ашылған жаңалықтары мен олардың әлеуметтік-
экономикалык, кекейтесті ортақ нәтижелері тұрғысынан түсіну үшін, ғылымды
қоғамдық пікірде дұрыс бағалау үшін қажет;
екіншіден, адамныңдүниегеғылыми көзқарасы қалыптасуы жаңа ғылыми
білімдерді меңгеруге қабілеттілігі мен дайындығы болмайынша мүмкін емес;
үшіншіден, оқу ментәрбие процесінде дұрыс бағдар ұстау үшін адамға
ғылыми-техникалык прогресс қандай талаптар қолтынын білу керек.
Сайып келгенде ғылым социологиясы қайдағы бір абстрактілі ілім емес,
қайта ғылым мен қоғам дамуын ынталандырып отыратын әлеуметтік-
экономикалықөмірге жанама әсерететін, коғамдық психология мен идеологияға
ықпал жасайтын, мемлекеттің ұлттық және халықаралык салсатына аса тиімді
алғы шарт болатын маңыз алады, ал бұл адамгершілік қызмет атқару үшін аса
кажетті.
Әлеуметтік Институт ретінде ғылым әлеуметтік-экономикалық ерлеудің аса
маңызды тұтқасы болып табылады. Ол коғамның тікелей өндіргіш күшіне
айналды. Сондықтан ғылым саласындағы салсат әлеуметтік басқарудың жетекші
салаларының біріне айналып, айрықша маңызға ие болды. Жуырда ғана алкталған
ХХ-ғасырдаың алғына қарай әрбір 5 жыл сайын ғылыми білімнің келемі екі есе
артты. 90-шы жылдардың басында ғалымдар мен ғылыми қызметкерлердің саны
ғылымның бүкіл тарихы бойындағы ғалымдардың жалпы санынан 90 процент артты.
Ұстіміздегі ғасырдағылым өз дамуының жаңа көзеңін бастан кешуде. Бұл
ғылым келбетін де, қоғам өмірін де түбегейлі өзгерткен ғылыми-техникалық
революциямен байланысты. Ғылыми-техникалык революциянын (ҒТР) мазмұны мен
кұрылымында ғылыми және техникалык өзгерістердің органикалык бірігуі
дамыған техникалык базасыз ғылыми прогресс мүмкін болмайтынын, ал техника
куатты ғылыми-техникалык негізге арқа сұйемейінше өркендей алмайтынын
көрсетті.
ҒТР пайда болуының тікелей алғышарты, біріншіден, XIX-және ХХ-ғасырлар
койнауында жаратылыстануда революция тереңдеуінен еді. Бұл революция
электронның, радийдің ашылуынан, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.