Адамдарды басқару және топтарды басқару

Жоспар
Кіріспе

1 Басшылар мен бағыныштар
2 Ресми және бейресми топтар
3 Мәлімет қасиеті
4 Мәліметтер қозғалысы
5 Мәліметтерді жіктеу
6 Баскару процесінің мәліметтік сипаттамасы
7 Мәліметтер жуйесі, оның қалыптасуы мен дамуы

Өндіріс ұйымлық нышандарда (кәсіпорындарда) жүзеге асырылалы. Осындай кәсіпорын ұжымының ұйымдық, экономнкалык, және заңды дербестігі, нақты міндеттері болады. Өз кезегіндс әрбір нсгізгі ұжым бастауыш ұжымнан тұрады да, мұндагы барлық жұмыс істеушілер бір-бірімен тұрақты іскерлік және экономикалық қарым-қатынас болды.
Максатқа жету үшін ұжым ұйымдауы, әрі басқару органы болуы гиіс. Өндіріс процсстерін бскаруды үйлестіру үшін әкімшілік құрылым жасалып, онда ұжым мүшелері сызық және басшылық деигейі бойынша орналасады. Осы құрылым бойынша адамдар басшыларға және бағыныштыларға бөлінеді.
Басшылар тобы (командалық) басшылардан және олардың тікелей бағыныштыларымен тұрады, әрі бағыныштыларына бұйрық беруге құқығы бар, ал бағыныштылар оны орындауға міндетті.
Ұжымдағы қызмет қарым-катынасын бейнелейтін, құрылым әлеумсттік психологияда ресми топтар деп аталады. Ресми топ гермниі белгілі бір әрскет сіуді, жүріс-тұрыс стилін аңғартады, әрі ұжым мүшелері де басшылан осындай қасиеттердің болуын талап етеді.

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Адамдарды басқару және топтарды басқару
Басшылар мен бағыныштар

Өндіріс ұйымлық нышандарда (кәсіпорындарда) жүзеге асырылалы. Осындай
кәсіпорын ұжымының ұйымдық, экономнкалык, және заңды дербестігі, нақты
міндеттері болады. Өз кезегіндс әрбір нсгізгі ұжым бастауыш ұжымнан тұрады
да, мұндагы барлық жұмыс істеушілер бір-бірімен тұрақты іскерлік және
экономикалық қарым-қатынас болды.
Максатқа жету үшін ұжым ұйымдауы, әрі басқару органы болуы гиіс. Өндіріс
процсстерін бскаруды үйлестіру үшін әкімшілік құрылым жасалып, онда ұжым
мүшелері сызық және басшылық деигейі бойынша орналасады. Осы құрылым
бойынша адамдар басшыларға және бағыныштыларға бөлінеді.
Басшылар тобы (командалық) басшылардан және олардың тікелей
бағыныштыларымен тұрады, әрі бағыныштыларына бұйрық беруге құқығы бар, ал
бағыныштылар оны орындауға міндетті.
Ұжымдағы қызмет қарым-катынасын бейнелейтін, құрылым әлеумсттік
психологияда ресми топтар деп аталады. Ресми топ гермниі белгілі бір әрскет
сіуді, жүріс-тұрыс стилін аңғартады, әрі ұжым мүшелері де басшылан осындай
қасиеттердің болуын талап етеді.

Ресми және бейресми топтар
Ресми топ (кұрылым) басшының өз еркімен құрылалы. Бұл жөнінде алдыңғы
тарауларды толығырақ баянадалған болатын.
және қызметшшерщцжұмыстағы жүріс-түрысына күшті ыклал етсді.
Кез келген ұжымда адамдардың қарым-қатынас жасауы, ортақ мүддені
ойластыру, бір-біріне құрмет көрсетуі немесе бірін бірі сынап-мінеуі табиғи
нәрсе, әрі мұның езі ешбір ережеде, нұскауда көрсетілмейді.
Бейресми қарым-қатынас — бұл бірін бірі құрметтеуден, ортақ мұддеден,
сыйластықтан туындайтын достық, бауырластык байланыс. Мұндай қарым-катынас
адамдардың өзіне кажетті болғандықтан пайда болды және де оның өзі жұмыс
бабына ұжымдағы психологиялық ахуалға ықпал етеді.
Басшы шешім қабылдарда ұжымдағы осындай бейресми құрылыммен санасуына,
ақылдасып кенесуіне тура келсді. Басшы мен бейресми топ арасындағы қарым-
катынас негұрлым алшактаған сайын, ұжымдағы байланыс соғұрлым күрделене,
шиеленісе түседі.
Жүргізілген зертетулерде ұжымның түсінушілігі, топтаскандығы, ауыз
біршілігі бейресми және ресми құрылымдардын ынтымақтастық дәрежесіне
байланысты екендігі анықталган. Және де ынтымақтастык дәрежесі неғұрлым
жоғары болса ұжым соқұрлым табысқа жетеді. Мәселен, адамдардын жұмыс орнын
операцияларды бірлесіп істеуге тілек білдіруіне қарай орналастырудыи өзі
ғана еңбек енімділігін 10-12%-дай арттырады екен.
Ұжымның бейресми құрылымына адамдар арасындағы карым-қатынасты
айқындауда, ұжымда болып жатқан жайттарға терен үнілуде социометриялық
зерітеулер (социометрияның негізін калағаі І американдық ғалым Дж.Морено)
едәуір комек ! береді. Социометрияның түсінігі мынадай: Социо — жолдас,
метрия — өлшеу.
Мәселен, мынадай сұрақ койылады: Сіз кіммен бірге жүмыс істегіңіз
келеді?. Сіз бос уақытыңызды кіммен бірге еткізгенді қалайсыз?.
Социологтар оз зерттеулерінде тек колайлы межелеуштерді ғана емес, қолайсыз
межелеуіштерді де пайдаланады. Қолайсыз межелсуіштер қарым-қатынастагы
ұмытпаушылықты көбірек, әрі дәл анықтауға жәрдемдеседі.
Бір топ американдык, ғалымдардың Хоторн заводында жүргізген
зерттеулерінде, адамдардың бейресми топта болуында жалақыдан гөpi
психологиялық үмлесімділік маңызды рол атқаратындығын көрсетеді
Ұйымдағы немесе топтағы кез келген жеке адамның статусын қызметі жағынан
жоғарылығы, лауазымдык орны, кабинетінін орналасуы, білімі, әлеуметтік
таланты, хабардарлықы және тәжірибелігі бойынша айқындайды. Бұл факторлр
топтағы адамдардың статусын көтеруі немесе кемітуі мүмкін. Топтағы статусы
төмен мүшелерге қарағанда, статусы жоғары мүшелертоп шешіміне едәуір ықпал
ете алады. Алайда, мұның өзі олардың статусын көтеруге әрдайым ықпал ете
бермейді.
Топтың тиімді жұмыс істеуін айқындайтын шешуші фактор, ондағы мушелердің
іс-әрекетіне байланысты. Toп тиімді жүмілс істеуі үшін оның мүшелерінің
ынта-ықыласы, жұмысқа деген дұрыс көзқарасы қажет. Топтың қалыпты жұмыс
істеуі үшін психологгар негізгі екі бағытты ұсынады. Біріншісі, мақсатты
бағыт рөлі, мұнда топ міндеттерін таңдаур және оны орындау мүмкіндігін
ойластыру көзделеді. Екіншісі, сүйемелдеуші бағыт ролі, мұнда топтың
тіршілік тынысы мен іс әрекетін сүйемелдеу максаты қойылады.
Топтағы іс әрекеттін мынадай түрлері болды:
— мақсатты ролі, мәлімет іздестіру, пікір жинау, мәлімеіті алу, пікір
айту, талқылау, үйлестіру, сүйемелдеуші роль, көтермелеу, қатысуды
қамтамасыз ету, өлшемдерді белгілеу, орындаушылык, сезімін білдіру.
Көпшілік американдык басқарушылар максаттык рөлді, ал жапондықтар —
мақсатгық және сұйемелдеуші рөлдерді орындайды.
Сонымен, ең тиімді топқа жататыны — бұл көлемі міндетіне сай келетін,
құрамында мінез-қүлкы бір-біріие сай келетін алуан түрлі адамдар болатын,
оларға белгіленген норма ұйым мақсатына жетуге, әрі ұйымшылдыкқа шақыруға
ыкпал ететіи. ынтымактасып жұмыс істейтіи, мақсатгық, сондай-ақ
сүйемелдеуші рольдер жақсы орыидалатын топтар жатады.
Мәлімет (акпарат) - ииформация термині латын тілінен енген — түсіндіру,
оаяплау, мәлімет деректер беру деген ұғымдарды білдіреді. Баскару ісінде
мәлімет (ақпарат) ұғымы сақтауға, таратуға жәніе түрлеішіруге тиісті
деректер уғымын береді.
Табиғаттың косамда. өндірісте болатын кез келген өзгерістер кендегі бір
дерсктердің, Гюлімпіи көзі болып саналады. Әрі ол кез келген құбылыстың,
процестің, оқиғаның сандық және сапалық бейнелейді Осы деректердің барлығы
кез келген нысанда және кез келген мазмұнда мәлімет (акпарат) болып
саналады.
Практикада бүкіл технологиялык процестср барлық жерде мәліметтік
процесісрдің нәтипжесінде туындайды, таралады және сипатталады.
Баскару процесі турғысынан карастырғанда мәліметте еңбек кұралы,
баскарылатын, баскаратын жүйелер және сыртқы орта деректер жиынтығы ретінде
қарастыруға болады. Бұл ұғымда мәлімет баскару процесітік негізі, шешімді
әзірлеу, кабылдау және жүзеге асыру ретінде орын алады. Баскару процесі
шешімін біршама түрінде жүзеге асады, ал оның тиімділігін аралық және
ақырғы нәтижслср туралы мәлімет негізіндс анықтауға болады.
Сонымен, баскару процесінің барлық сатылары мен кезеңдері мәліметтерді
оңдеуге байланысты. Басшының және басқару ақпаратының ұйымдық, қызметі де
көбінесе мәліметтік сипат алады. Мәліметсіз баскару мақсатын аныктау
жағдайын бағалау. ІІроблеманы тұжырымдау, шешім қабылдау жәнс оның шешім
қабылдау мүмкін емсс.
Басқару құрылымым, олар аткаратын қызметінің құрамы мен
мазмұнын түбегейлі өзгерту мәліметтаскының жеткізілуше, онын
мұқият таратылуына себепші болады. Экономиканы баскарудын
барлық деңгейіиде жоспарлау-экономикалык міндеттердін
номенклатурасы мен мазмүны елеулі өзгеріске ұшырап,: оларды
шешудің сапасы мен режимінс талап күшейеді. Осы проблемаларды
игеру көп жағдайда қажетті ғьшыми-техпикалық, коммерциялык
және демографиялық деректерді жинауды, сақтауды жонс өіідеуді
жүзеге асыруға байланысты. І
Әміршілдік-өкімшілдік жүйелерді қайта құру жағдайындағы өндірістік
бірлестіктер мен косіпорындардьщдербестікалуьі, баскару шешімдерінің
көпшілігін негізгі буын деңгейіне ауыстыруды талап етеді, демек, осыған
орай мәліметтерді калыптастыру мен тарату жұйесінде де елеулі езгерістер
болады.

Мәлімет қасиеті
Мәлімет процестерін ұйымдастырған кезде. жалпы және ерекше сипагга
болатын мәлімет қасиетін де ескеру қажет.
Мәліметгің негізгі қасисті, онып оқиғаларды, процестерді көрсете алатын
қасиетінде. Біз көңіл аударатын жүйе неғұрлым күрделі болган сайыи ол
коптеген элементгерден құралган сайын, оны сипаттайтын деректердің құрамы
мен ауқымы соғүрлым комакты, жүйе күйін бағалау да соғұрлым күрделі бола
түседі. Осыған орай мәліметтерді жинау, тарату, өндеу құралдарының қуатын
арітыруға және жетілдіругс талап күшеііеді.
Қазіргі кәсіпорындар қызметі толып жатқан процеетер, окиғалар. қүбылыстар
жиынтығынан түрады, олардың әрқайсысы мәлімет көзі болып саналады. Мүндай
кәсіпорыіщарды баскарудыи күрдслілігі көбінесе өндіріс сипаттамасын
бағапауға байланысты.
Мәліметтер қасиетінін бірі — онъ: әлде неше рет пайдалануға болатындығы.
Бұл касиеті мәліметтің түті.іну ерекшелігіпе, сол процестен кейін оның
жайылып кетнейтіндігіне байланысты. Осындай қасиеті болғандыктан мәліметгі
өңдеу, сақтау жүйесіи ғана емес, сондай-ақ басқару аппараты
кызметкерлерінің пайдалануды орталыкгандыруына тура келеді.
Мәліметті жииаудың негізі оны түсіну, яғни объскт бейнесіп қалыптастыру,
оны тану жоәе бағалау. Мәліметті түсінудің нәтижесінде ол таратуга және
нышанға ие болады.

Мәліметтер қозғалысы
Мәліметтерді басқару процесінің негізі болып саналады. Басқару процесінің
барлык сатылары мен кезеңдері мәліметтерді өндеуге басқару, мақсатын
айқындау, жағдайды бакылау проблеманы тұжырымдау, шешім қабылдау және
бакылау мүмкін емес.
Басшымын және басқару аппаратының ұйымдық-практикалық кызметі де кебінесе
мәліметгік. (ақпаратгық) сипатга болады, олар шешім қабылдау үшін
мәліметтер алады және де қабылдаған шешімдер жайлы мәліметтер таратады.
Мәліметгер ролі біркелкі емес, ол әртүрлі кезенде түрліше келеді.
Шешімді жүзеге асыру жөніндегі ұйымдық-практикалық істе мәліметтердің
тарату процестсрі, таратылу жылдамдыкы, дер кезінде берілуі, оның түсу
толықтылығы т.б. айрыкша рол атқарады.
Басқару процесіидс мәлімет рөлі екі жақты. Біріншіден, өндіріс дамыған
сайын мәлімет көлемінің тұракты ұлғаюы басқаруды қиындата түссді.
Екіншіден, мәліметтер, әсірссе ғылыми--техникалык мәліметгер ұлғайлы
сайын басқаруды жетілдіру мүмкіндіктері де арта түседі.
Сонымеп, баскаруға пайдаланылатын мәлімет көлемінің өсуін бір жақты
бағалауга болмайды. Мұнын озі басқару қиыпдығының диалектикалық
тұтастылығын жәнс оны ойдағыдай меңгеру мүмкіндігні көрсетеді.

Мәліметтерді жіктеу
Өндірісті басқару процссіпде магыналык мазмүны жағынан алуан тұрлі
мәліметтерді пайдаланута тура келеді. Оның өзі мәліметгің қолдаиылу
мақсаты, тасымшщану.окиғаны қамту дәрежесі, қозғалу бағыты жәнс баска да
белгілері жағынан түрліше болады. Бүл белгілер біршама коп болатындықтан
мәліметтерді жіктеуге тура келеді. Мұның барлығы қойылған мақсатқа орай
мәліметтер тасқынын қаншалықты тсрсц зерттейтімдігімізге байланысты.
Мәліметтерді жіктеу жан-жақты, жүйелі түрғыда басқару үплін, сондай-ак,
молімст жүйелерін қалыптастыру және жетілдіру үшін қажет, әрі ол баскару
процесіндс мәліметпен камтамасыз студі талдаудың маңыізды амалы болып
саналады. Мәліметгерді алуан түрлі бслгілі бойыніпа жіктсугс болады, мүиың
әркайсысы баскару процссінде мөлімстгерді пайдалану сипатын көрсетеді.
1. Мәлімеітер басқару жағдайына карай жіктелуі мүмкін. Бұл белгілер бойынша
экономмкалық, үйымдык. әлеуметгік, техникалық мәліметтер болып бөлінеді.
2. Көрсетілу сипатына карай кескіиделген, аудио және аудиторлық
мәліметтер болып бөлінсді.
3. Алыну көзі бойынша сырткы және ішкі мәлімсттерге бөлуге болады. Мұнда
басқару жүйелерінің децгейіі бойынша жіктелетін кіріс жәпс шығыс
мәліметтеріне бөледі.
Бұл мәліметтердің дииамикалығы (осіңкілігі) оны өңдеу үшін ерекше жоғары
карқынды қажет етеді, бұлай болмаған жағдайда оны пайдалану мәні жойылады.

Баскару процесінің мәліметтік сипаттамасы

Баскару процесініңи мәліметтік сипаттамасы әр түрлі кезендер сатылардағы
мәлімет ролі, оны пайдалану нышаны параметрлері ыкпал стеді.
Кейде басқару аппаратындағы қызметкерлерге мәліметтер шамадан тыс көп
келеді, яғни мәлімет молшылығы пайда болады. Мұның өзі шешім қабылдауды
қиындатады. Кейде керісінше — басқару аппаратының қызметкерлеріне қажетті
мәліметтер жетіспейдіде, мәлімет тапшылығы пайда болады, мүндайда мәлімет
жеткіліксіздігі жағдайында шешім қабылдауға тура келеді.
2. Мәліметтің толықтылығы, мұның езі басқару ушін кажетті және алынған
мәліметтердің ара қатынасы бойынша анықталады.
Қажетті мәлімет саны, оны жинауға және таратуға кететін уақыт
шығынына байланысты. Мәліметтер сапасын бағалау үшін мынадай
сипаттамаларды пайдаланады: дұрыстығы мен дөлдігі, толыктығы,
өзектілігі, құндылығы және пайдалылығы.
3. Мәліметтің дұрыстығы мен дәддігі басқару ісін мәліметтермен
қамтамасыз етілуін сипатгайды. Кез келген накты деректер шынайы
оқиғаныц анықтылығын көрсетеді. Мәліметтер неғұрлым дұрыс
болса, тиімді місшім қабылдау мүмкіндігі дс соғұрлым арта түссді.
4. Мәліметгің озектілігі — басқару ісін мәліметтермен қамтамасыз
етудің маңызды сипаттамасы. Мәліметтерді дер кезінде алмасу
жөніндегі айшықты сөзді біз А.И.Бергтің жазғандарынан
кездестірдік. Ол былай дейді: ...Мәліметті аз шамада шарапқа
тенеуге болады, ол көп тұрған сайын сапасы мен хош иісі жақсара
түседі.
5. Мәліметгердің құндылығы, пайдалылығы басқаруды мәліметпен
қамтамасыз етудің маңызды сипаттамасы. Бұл сипаттама
салыстырмалы түрде, өйткені мәліметтін құндылығы оны
қабылдайтын субъектілерге байланысты. Міне, сондықтан да
мәліметтердің құндылығын қатаң бағалауға немесе өлшеуге
болмайды. Дегенмен де басқару практикасында әрбір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.