Іскерлік қарым-қатынас. Іскерлік қатынастағы жазбаша құжаттар
1.Іскерлік әңгіме
2.Іскерлік қарым.қатынас
3.Іскерлік қатынаста қаратпа сөздердің қолданылуы
4.Іскерлік қатынастағы жазбаша құжаттар
5.Іскерлік кездесу
6.Еңбек келісімі
Пайдаланған әдебиеттер
2.Іскерлік қарым.қатынас
3.Іскерлік қатынаста қаратпа сөздердің қолданылуы
4.Іскерлік қатынастағы жазбаша құжаттар
5.Іскерлік кездесу
6.Еңбек келісімі
Пайдаланған әдебиеттер
Үлкен бір істі жүзеге асыру барысында іскер адамның алдында сол іспен айналысып жүрген басқа мекеме адамдарымен қарым-қатынас, іскерлік келіссөздер жүргізу міндеті тұрады. Іскерлік келіссөзге отырмас бұрын қолға алынатын іс жөнінде, ол істің екі жаққа пайдалы тұстарын айқындау үшін іскер адамдар кездесіп, мәселесін жан-жақты зерттеу мақсатында іскерлік әңгімелер жүргізеді. Іскерлік әңгімені жүргізудің көптеген жақсы қалыптаскан әдіс-тәсілдері бар.
Орнымен айтылған қалжың, әзіл әңгіменің өзі арадағы қатынасқа жаксы өсер етіп, әріптесіңмен тіл табысуға жәрдемін тигізеді. Сонымен қатар қалжыңың мен әзіл әңгімеңнін негізгі тақырыбы талкыланатын іске жақын болса, ол алдағы болатын әңгіменің өзін сол арнаға бағыттауға ықпал етеді.
Маңызды сұрақтарды талқылайтын тығыз уақыттағы кездесулерде, істің мақсаты мен мәнін қысқа, дәлелді тұжырымдап, бірден негізгі мәселеге көшу орынды.
Мәлімет алмасу барысында өз ойыңның нақтылылығына, жүйелілігіне, сонымен қатар сөйлеу мәнеріне баса назар аударып отыру керек. Өзіңе қажетті мәліметтер алу үшін, әңгімелесушіге орнымен сұрақ қоя білу де қажет. Алайда әріптесіңнің кейбір "қитұрқы" сұрақтарына да жауабыңның дайын болуын естен шығармау керек. Әңгіме тізгінін әрқашан өз қолыңда ұстасаң, әріптесің де әңгімеге белсенді түрде араласып отырады. Талқыланып отырған мәселенің өз пайдаңа шешілуі — сенің әңгімені жүргізе білу шеберлігіңе байланысты.
Әңгіме барысында әріптесіңе сұрақ қоюда сұрақтың мақсатына қарай мына сөз орамдарын пайдаланған орынды:
Кіріспе сұрақ. Сұрақтың бұл түрі әңгіме басталар алдында, әріптесіңнің талқыланатын мәселеге қызығушылығын арттыру мақсатында қолданылады. Мысалы: "Қазіргі кезде оқушыларды оқулықпен қамтамасыз ету мәселесі кезек күттірмейтін іс болып тұр. Біздің мекеме бұл істі шешуді өз мойнына алады. Бұл орайда сіздердің ұстанған бағыттарыңыз қандай?"
Нақты сұрақ. Әріптесіңді сөзге тарту үшін: "Бұл мәселе туралы сіз не ойлайсыз?" "Бұл жайында сіздің ойыңыз қандай?" "Сіздің көзқарасыңызды білгім келеді?" "Сіз қалай есептейсіз?" деген сұрақтар арқылы оны әңгіме тақырыбына жетелеп отыру керек.
Балама сұрақ. Мұнда әріптесіңе сұрақтағы жауаптың бірін таңдауына мүмкіндік бересің. Мысалы: "Сіз бұл мәселені қашан шеше аласыз? Ертең бе, әлде жұма күні ме?"
Мақұлдау сұрақ. Бұл сұрақты өзара түсіністікке қол жеткізу үшін қояды. Әңгіме барысында талкыланып отырған мәселеге әріптесіңнің келісімін алу мақсатында " Сізді дұрыс түсінсем, бұл мәселені сіз дұрыс деп есептейсіз ғой?" — деп, оның келісімін алған соң, келесі мәселелерді талқылауға батыл кірісуге болады.
Байқау, бақылау сұрағы. Бұл сұрақ әріптесінің әңгіменді көңіл қойып тыңдап отырғандығын немесе немқұрайды бас шүлғып орындағандығын байқау үшін қолданылады. "Бұл туралы сіз не ойлайсыз?" — деп, сұрақ қою арқылы оның жауабынан өз әңгімеңді оның қалай ұққанын байқайсың.
Орнымен айтылған қалжың, әзіл әңгіменің өзі арадағы қатынасқа жаксы өсер етіп, әріптесіңмен тіл табысуға жәрдемін тигізеді. Сонымен қатар қалжыңың мен әзіл әңгімеңнін негізгі тақырыбы талкыланатын іске жақын болса, ол алдағы болатын әңгіменің өзін сол арнаға бағыттауға ықпал етеді.
Маңызды сұрақтарды талқылайтын тығыз уақыттағы кездесулерде, істің мақсаты мен мәнін қысқа, дәлелді тұжырымдап, бірден негізгі мәселеге көшу орынды.
Мәлімет алмасу барысында өз ойыңның нақтылылығына, жүйелілігіне, сонымен қатар сөйлеу мәнеріне баса назар аударып отыру керек. Өзіңе қажетті мәліметтер алу үшін, әңгімелесушіге орнымен сұрақ қоя білу де қажет. Алайда әріптесіңнің кейбір "қитұрқы" сұрақтарына да жауабыңның дайын болуын естен шығармау керек. Әңгіме тізгінін әрқашан өз қолыңда ұстасаң, әріптесің де әңгімеге белсенді түрде араласып отырады. Талқыланып отырған мәселенің өз пайдаңа шешілуі — сенің әңгімені жүргізе білу шеберлігіңе байланысты.
Әңгіме барысында әріптесіңе сұрақ қоюда сұрақтың мақсатына қарай мына сөз орамдарын пайдаланған орынды:
Кіріспе сұрақ. Сұрақтың бұл түрі әңгіме басталар алдында, әріптесіңнің талқыланатын мәселеге қызығушылығын арттыру мақсатында қолданылады. Мысалы: "Қазіргі кезде оқушыларды оқулықпен қамтамасыз ету мәселесі кезек күттірмейтін іс болып тұр. Біздің мекеме бұл істі шешуді өз мойнына алады. Бұл орайда сіздердің ұстанған бағыттарыңыз қандай?"
Нақты сұрақ. Әріптесіңді сөзге тарту үшін: "Бұл мәселе туралы сіз не ойлайсыз?" "Бұл жайында сіздің ойыңыз қандай?" "Сіздің көзқарасыңызды білгім келеді?" "Сіз қалай есептейсіз?" деген сұрақтар арқылы оны әңгіме тақырыбына жетелеп отыру керек.
Балама сұрақ. Мұнда әріптесіңе сұрақтағы жауаптың бірін таңдауына мүмкіндік бересің. Мысалы: "Сіз бұл мәселені қашан шеше аласыз? Ертең бе, әлде жұма күні ме?"
Мақұлдау сұрақ. Бұл сұрақты өзара түсіністікке қол жеткізу үшін қояды. Әңгіме барысында талкыланып отырған мәселеге әріптесіңнің келісімін алу мақсатында " Сізді дұрыс түсінсем, бұл мәселені сіз дұрыс деп есептейсіз ғой?" — деп, оның келісімін алған соң, келесі мәселелерді талқылауға батыл кірісуге болады.
Байқау, бақылау сұрағы. Бұл сұрақ әріптесінің әңгіменді көңіл қойып тыңдап отырғандығын немесе немқұрайды бас шүлғып орындағандығын байқау үшін қолданылады. "Бұл туралы сіз не ойлайсыз?" — деп, сұрақ қою арқылы оның жауабынан өз әңгімеңді оның қалай ұққанын байқайсың.
1. Н. Оралбай, К. А. Құрманәлиев. Қазақ тілі Алматы 2007 ж.
2. Ш.К. Бектұров, А. Ш. Бектұрова. Қазақ тілі Алматы 1998 ж.
3. Н. Оралбаева, Ғ. Мадина, А. Әбілқаев. Қазақ тілі Алматы 1993 ж.
2. Ш.К. Бектұров, А. Ш. Бектұрова. Қазақ тілі Алматы 1998 ж.
3. Н. Оралбаева, Ғ. Мадина, А. Әбілқаев. Қазақ тілі Алматы 1993 ж.
Жоспар
1.Іскерлік әңгіме
2.Іскерлік қарым-қатынас
3.Іскерлік қатынаста қаратпа сөздердің қолданылуы
4.Іскерлік қатынастағы жазбаша құжаттар
5.Іскерлік кездесу
6.Еңбек келісімі
Пайдаланған әдебиеттер
Іскерлік әңгіме
Үлкен бір істі жүзеге асыру барысында іскер адамның алдында сол іспен
айналысып жүрген басқа мекеме адамдарымен қарым-қатынас, іскерлік
келіссөздер жүргізу міндеті тұрады. Іскерлік келіссөзге отырмас бұрын қолға
алынатын іс жөнінде, ол істің екі жаққа пайдалы тұстарын айқындау үшін
іскер адамдар кездесіп, мәселесін жан-жақты зерттеу мақсатында іскерлік
әңгімелер жүргізеді. Іскерлік әңгімені жүргізудің көптеген жақсы
қалыптаскан әдіс-тәсілдері бар.
Орнымен айтылған қалжың, әзіл әңгіменің өзі арадағы қатынасқа жаксы
өсер етіп, әріптесіңмен тіл табысуға жәрдемін тигізеді. Сонымен қатар
қалжыңың мен әзіл әңгімеңнін негізгі тақырыбы талкыланатын іске жақын
болса, ол алдағы болатын әңгіменің өзін сол арнаға бағыттауға ықпал етеді.
Маңызды сұрақтарды талқылайтын тығыз уақыттағы кездесулерде, істің
мақсаты мен мәнін қысқа, дәлелді тұжырымдап, бірден негізгі мәселеге көшу
орынды.
Мәлімет алмасу барысында өз ойыңның нақтылылығына, жүйелілігіне,
сонымен қатар сөйлеу мәнеріне баса назар аударып отыру керек. Өзіңе қажетті
мәліметтер алу үшін, әңгімелесушіге орнымен сұрақ қоя білу де қажет. Алайда
әріптесіңнің кейбір "қитұрқы" сұрақтарына да жауабыңның дайын болуын естен
шығармау керек. Әңгіме тізгінін әрқашан өз қолыңда ұстасаң, әріптесің де
әңгімеге белсенді түрде араласып отырады. Талқыланып отырған мәселенің өз
пайдаңа шешілуі — сенің әңгімені жүргізе білу шеберлігіңе байланысты.
Әңгіме барысында әріптесіңе сұрақ қоюда сұрақтың мақсатына қарай мына
сөз орамдарын пайдаланған орынды:
Кіріспе сұрақ. Сұрақтың бұл түрі әңгіме басталар алдында, әріптесіңнің
талқыланатын мәселеге қызығушылығын арттыру мақсатында қолданылады. Мысалы:
"Қазіргі кезде оқушыларды оқулықпен қамтамасыз ету мәселесі кезек
күттірмейтін іс болып тұр. Біздің мекеме бұл істі шешуді өз мойнына алады.
Бұл орайда сіздердің ұстанған бағыттарыңыз қандай?"
Нақты сұрақ. Әріптесіңді сөзге тарту үшін: "Бұл мәселе туралы сіз не
ойлайсыз?" "Бұл жайында сіздің ойыңыз қандай?" "Сіздің көзқарасыңызды
білгім келеді?" "Сіз қалай есептейсіз?" деген сұрақтар арқылы оны әңгіме
тақырыбына жетелеп отыру керек.
Балама сұрақ. Мұнда әріптесіңе сұрақтағы жауаптың бірін таңдауына
мүмкіндік бересің. Мысалы: "Сіз бұл мәселені қашан шеше аласыз? Ертең бе,
әлде жұма күні ме?"
Мақұлдау сұрақ. Бұл сұрақты өзара түсіністікке қол жеткізу үшін қояды.
Әңгіме барысында талкыланып отырған мәселеге әріптесіңнің келісімін алу
мақсатында " Сізді дұрыс түсінсем, бұл мәселені сіз дұрыс деп есептейсіз
ғой?" — деп, оның келісімін алған соң, келесі мәселелерді талқылауға батыл
кірісуге болады.
Байқау, бақылау сұрағы. Бұл сұрақ әріптесінің әңгіменді көңіл қойып
тыңдап отырғандығын немесе немқұрайды бас шүлғып орындағандығын байқау үшін
қолданылады. "Бұл туралы сіз не ойлайсыз?" — деп, сұрақ қою арқылы оның
жауабынан өз әңгімеңді оның қалай ұққанын байқайсың.
Қайрау сұрағы. "Бұл істі орындау сіздің қолыңыздан келе ме?"— деген
сұрақты беру арқылы әріптесіңнің бұл іске деген көзқарасын, оны орындауға
деген ынтасын анықтайсың.
Шешуші сұрақ. Іскерлік әңгімені аяқтау мақсатында қолданады. "Бұл
мәселенің сіздер үшін де, біздер үшін де тиімді екендігіне сіздің көзіңізді
жеткізе алдым ба?" — деген сұрақтан соң, әріптесіңнің келісімін алғаннан
кейін, істі жүзеге асыру мерзімін бірден келісіп алған жөн. "Бұл істі 20
шілдеге дейін немесе 20 тамызға дейін орындағанымыз дұрыс болар еді", —
деп, әңгімені қорытындылаған орынды.
Іскерлік әңгіме барысында қойылатын сұрақтарға жауап беру кезінде мына
қағидаларды естен шығармау керек:
Күрделі мәселелерді шешуге байланысты өзіңнің ой таразыңнан өткен
нақты ойың болса ғана жауап беруің керек. Мұндай айқын жауабың, нақты
шешімі болмаса, жауап беруге асықпа, әйтпесе бұл мәселе бойынша іс
барысында сәтсіздікке ұрынасың.
Қойылған сұрақта саған ұнамайтын ұсыныс болса, немесе сұрақ барысында
өзіңе жағымсыз сөз, я сөйлем қолданылса, оны жауабыңда еске түсіріп,
қайталаудың қажеті жоқ.
Қайрау, арандату сұрақтарына жауап бермей-ақ қою тиімді.
Сұрақ қоюшының көңіл күй, сезімге бой алдырған "лепірме" сұрақтарына
қысқа, тұжырымды жауап қайтарған дұрыс.
Сөйлеуші неғұрлым сезім жетегіне берілсе, жауап беруші әрқашан
салқынқанды, сабырлы болу керек.
Өз көзкарастарың мен ұсыныстарыңды дұрыс негіздеу үшін дәлелдер мен
қарсы дәлелдерді пайдалана білу қажет.
Іскерлік карым-қатынас әдебінің негізгі қағидаларының бірі —
әріптесіңді өзіңмен тең тұту, оған құрметпен қарау, оны бағалай білу.
Әңгіме барысында әріптесіңнің пікірінің дұрыстығын ашық мойындай білу —
мейлі ол сенің көзқарасыңа қарсы болып, сенің позицияңды әлсіретсе де,
іскер адамның бойындағы жақсы қасиет. Сен бұдан ешқашан ұтылмайсың.
Қаралып отырған мәселе төңірегінде бірден кесіп жауап беруден аулақ
бол.
Іскерлік қарым-қатынас
Адам өмірі қоғамдағы басқа адамдармен күнделікті байланыста, қарым-
қатынаста өтіп жатады. Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасы өзара тиімді,
үйлесімді және пайдалы болуын көздейтін әдеп ережелерін адамдар ежелден-ақ
қалыптастыра бастаған.
Әдеп дегеніміз — адамның жылдар бойы қалыптасқан өзіндік жақсы мінез-
құлқы мен қасиеттерінің қоғамның басқа мүшелерімен қарым-қатынасында
көрініс табуы.
Әдеп терминін алғаш қолданған ежелгі грек ойшылы Аристотель (б.з.д.
384—322 жж.). Алайда әдепке байланысты ережелер жинағы б.з.д. 2350 жылдарда
ежелгі Египетте қалыптаса бастаған.
Сол кездің өзінде-ақ "Мінез-құлық ережелері" атты кітап жазылған. Ал
Ежелгі Қытайда күндіздионизм атты діни-философиялық ағымның негізін салушы
Қытайдың ұлы ойшылы Конфуций (Кунцзи) (б.з.д.551—479 жж.) өз еңбектерінде
әдеп нормаларының ережелеріне айрықша көңіл бөлген. Конфуцийдің ойынша әдеп
адамдар арасындағы үйлесімді қарым-қатынасты қалыптастырады және өмірдің әр
түрлі жағдайларында адамның өзін дұрыс ұстай білуін жүйеге салып отырады,
тұйықтан шығуға бағыт-бағдар береді. Сонымен қатар әдеп нормалары адамның
өз отбасында өзін дұрыс ұстай білуіне жөн сілтеуден бастап, патша мен оның
қол астындағылардың бір-бірімен дұрыс қарым-қатынас жасауының негізгі бағыт-
бағдары болып табылады.
Адамдармен күнделікті қарым-қатынаста болсын, іскерлік ортадағы
қалыптасқан қарым-қатынас нормаларында болсын әдептіліктің басты шарты
ежелден-ақ кішіпейілділік болып саналған.
Кез келген ортада өз сөзін өткізе білетін, іскерлік саласында да
табысқа жетуді көздейтін адамның басты құралы — кішіпейілділік болуы шарт.
Аристотельдің айтуынша кішіпейілділіктің үш түрі бар: "Бірінші түрі —
адамдармен кездескенде қалай қол беріп, сәлемдесуінен, екіншісі —
бақытсыздыққа ұшыраған кез келген адамға көмектесуінен, ең соңғы үшінші
түрі — адамның қонақты қабылдауынан көрінеді".
Әр дәуірдегі қоғамның өзгеруіне байланысты белгілі бір жүйеге түскен
әдеп ережелері де өзгертіліл, толықтырылып отырады. Біздің қоғамымыз
нарықтық қатынастар жүйесінде даму кезеңін басынан өткізуде. Демек, адамдар
арасында істі дұрыс ұйымдастыруда басқа мекемелермен, шет елдермен іскерлік
қарым-қатынас орнату мәселесі күн тәртібіне қойылады. Істі ұйымдастыруда оң
нәтижелерге жету үшін қоғамның басқа мүшелерімен байланыс орнату, қарым-
қатынас жасау ауқымы да кеңейеді.
Қандай керемет дарынды, ақылды, білімді адам болса да күнделікті
өмірде, тіпті айналысып жүрген іскерлік саласында да ешбір табысқа жете
алмайды. Мұның басты себебі неде? Істі ұйымдастыруда, іс барысында
адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасау ережелерін, әдеп нормаларын бұзуда.
Іскерлік байланыста, іскерлік қарым-қатынаста адамдармен сөйлесе,
әңгімелесе білу өнері ең басты рөл атқарады. Іскерлік қарым-қатынаста сөз
әдебін, сөйлеу мәдениетін сақтамай, үлкен табыстарға жету, өзін мәдениетті
адам ретінде көрсету мүмкін емес. Яғни іскерлік ортаға тән сөйлеу түрі,
сөйлеу мәнерін, сөздік қорды, бір сөзбен айтқанда, іскерлік ортада
қалыптасқан сөйлеу ерекшеліктерін толық меңгеру кажет. Іскерлік ортадағы
сөйлеу, әңімелесу тек әдемі сөздердін тізбегінен құралған жылтыр тіркестер
емес, белгілі бір жүйеге түскен, адамдар арасында қолдануда қалыптасқан
әдеп нормаларының ең бастысы. Іскер адамның ой-өрісі, қандай ортада төрбие
алғандығы, іскерлік саладағы қарымы оның сәлем беруінен-ақ байқалады.
2. Іскерлік қатынаста қаратпа сөздердің қолданылуы
Адамдармен қарым-қатынас жасауда, оны қалай атау керектігі, жалпы әр
халықтың өзінің ұстанған әдеп нормалары бар. Әр адамға басқа адам тарапынан
өз атын есту жағымды әсер қалдырады. Дегенмен адамды қалай атау ол адамға
кімнің, қалай қарым-қатынас жасауына, жас ерекшелігіне, қызмет дәрежесіне
үйлесімді болу керек. Мысалы, өзіңнен жасы үлкен адамдарды, жоғары
дәрежедегі қызмет адамын, мекеме басшысын атымен атауың ол адамды басқа
адамдар алдында ыңғайсыз жағдайға қалдырады, әрі сенің мәдени өреңнің
төмендігін көрсетеді. Өз басшыңды атымен атау, қарамағындағы адамдар
алдында оның беделіне нұқсан келтіреді, тіпті мекемедегі тәртіпті
төмендетуі мүмкін. Отбасында ата-анаңды атымен атау әдеп нормаларын
бұзғандық болып саналады.
Іскерлік ортада әріптестердің атын әкесінің атымен қосып атау немесе
олардың аттарының алдында "мырза", "ханым", "бикеш" сөздерін қолдану
қалыптасқан. Іскерлер арасында адамдарға бұлай қарым-қатынас жасауды дұрыс
деп есептесек, ал күнделікті жолдастарыңмен, жақын туыстарыңмен, сыйлас
адамдармен тілдесуде аталған тіркестерді қолдану ресмилікке әкеліп
соқтырады, жылы қарым-қатынасты алшақтатады.
Қазіргі кезде адамның атақ-дәрежесін атымен қоса ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Іскерлік әңгіме
2.Іскерлік қарым-қатынас
3.Іскерлік қатынаста қаратпа сөздердің қолданылуы
4.Іскерлік қатынастағы жазбаша құжаттар
5.Іскерлік кездесу
6.Еңбек келісімі
Пайдаланған әдебиеттер
Іскерлік әңгіме
Үлкен бір істі жүзеге асыру барысында іскер адамның алдында сол іспен
айналысып жүрген басқа мекеме адамдарымен қарым-қатынас, іскерлік
келіссөздер жүргізу міндеті тұрады. Іскерлік келіссөзге отырмас бұрын қолға
алынатын іс жөнінде, ол істің екі жаққа пайдалы тұстарын айқындау үшін
іскер адамдар кездесіп, мәселесін жан-жақты зерттеу мақсатында іскерлік
әңгімелер жүргізеді. Іскерлік әңгімені жүргізудің көптеген жақсы
қалыптаскан әдіс-тәсілдері бар.
Орнымен айтылған қалжың, әзіл әңгіменің өзі арадағы қатынасқа жаксы
өсер етіп, әріптесіңмен тіл табысуға жәрдемін тигізеді. Сонымен қатар
қалжыңың мен әзіл әңгімеңнін негізгі тақырыбы талкыланатын іске жақын
болса, ол алдағы болатын әңгіменің өзін сол арнаға бағыттауға ықпал етеді.
Маңызды сұрақтарды талқылайтын тығыз уақыттағы кездесулерде, істің
мақсаты мен мәнін қысқа, дәлелді тұжырымдап, бірден негізгі мәселеге көшу
орынды.
Мәлімет алмасу барысында өз ойыңның нақтылылығына, жүйелілігіне,
сонымен қатар сөйлеу мәнеріне баса назар аударып отыру керек. Өзіңе қажетті
мәліметтер алу үшін, әңгімелесушіге орнымен сұрақ қоя білу де қажет. Алайда
әріптесіңнің кейбір "қитұрқы" сұрақтарына да жауабыңның дайын болуын естен
шығармау керек. Әңгіме тізгінін әрқашан өз қолыңда ұстасаң, әріптесің де
әңгімеге белсенді түрде араласып отырады. Талқыланып отырған мәселенің өз
пайдаңа шешілуі — сенің әңгімені жүргізе білу шеберлігіңе байланысты.
Әңгіме барысында әріптесіңе сұрақ қоюда сұрақтың мақсатына қарай мына
сөз орамдарын пайдаланған орынды:
Кіріспе сұрақ. Сұрақтың бұл түрі әңгіме басталар алдында, әріптесіңнің
талқыланатын мәселеге қызығушылығын арттыру мақсатында қолданылады. Мысалы:
"Қазіргі кезде оқушыларды оқулықпен қамтамасыз ету мәселесі кезек
күттірмейтін іс болып тұр. Біздің мекеме бұл істі шешуді өз мойнына алады.
Бұл орайда сіздердің ұстанған бағыттарыңыз қандай?"
Нақты сұрақ. Әріптесіңді сөзге тарту үшін: "Бұл мәселе туралы сіз не
ойлайсыз?" "Бұл жайында сіздің ойыңыз қандай?" "Сіздің көзқарасыңызды
білгім келеді?" "Сіз қалай есептейсіз?" деген сұрақтар арқылы оны әңгіме
тақырыбына жетелеп отыру керек.
Балама сұрақ. Мұнда әріптесіңе сұрақтағы жауаптың бірін таңдауына
мүмкіндік бересің. Мысалы: "Сіз бұл мәселені қашан шеше аласыз? Ертең бе,
әлде жұма күні ме?"
Мақұлдау сұрақ. Бұл сұрақты өзара түсіністікке қол жеткізу үшін қояды.
Әңгіме барысында талкыланып отырған мәселеге әріптесіңнің келісімін алу
мақсатында " Сізді дұрыс түсінсем, бұл мәселені сіз дұрыс деп есептейсіз
ғой?" — деп, оның келісімін алған соң, келесі мәселелерді талқылауға батыл
кірісуге болады.
Байқау, бақылау сұрағы. Бұл сұрақ әріптесінің әңгіменді көңіл қойып
тыңдап отырғандығын немесе немқұрайды бас шүлғып орындағандығын байқау үшін
қолданылады. "Бұл туралы сіз не ойлайсыз?" — деп, сұрақ қою арқылы оның
жауабынан өз әңгімеңді оның қалай ұққанын байқайсың.
Қайрау сұрағы. "Бұл істі орындау сіздің қолыңыздан келе ме?"— деген
сұрақты беру арқылы әріптесіңнің бұл іске деген көзқарасын, оны орындауға
деген ынтасын анықтайсың.
Шешуші сұрақ. Іскерлік әңгімені аяқтау мақсатында қолданады. "Бұл
мәселенің сіздер үшін де, біздер үшін де тиімді екендігіне сіздің көзіңізді
жеткізе алдым ба?" — деген сұрақтан соң, әріптесіңнің келісімін алғаннан
кейін, істі жүзеге асыру мерзімін бірден келісіп алған жөн. "Бұл істі 20
шілдеге дейін немесе 20 тамызға дейін орындағанымыз дұрыс болар еді", —
деп, әңгімені қорытындылаған орынды.
Іскерлік әңгіме барысында қойылатын сұрақтарға жауап беру кезінде мына
қағидаларды естен шығармау керек:
Күрделі мәселелерді шешуге байланысты өзіңнің ой таразыңнан өткен
нақты ойың болса ғана жауап беруің керек. Мұндай айқын жауабың, нақты
шешімі болмаса, жауап беруге асықпа, әйтпесе бұл мәселе бойынша іс
барысында сәтсіздікке ұрынасың.
Қойылған сұрақта саған ұнамайтын ұсыныс болса, немесе сұрақ барысында
өзіңе жағымсыз сөз, я сөйлем қолданылса, оны жауабыңда еске түсіріп,
қайталаудың қажеті жоқ.
Қайрау, арандату сұрақтарына жауап бермей-ақ қою тиімді.
Сұрақ қоюшының көңіл күй, сезімге бой алдырған "лепірме" сұрақтарына
қысқа, тұжырымды жауап қайтарған дұрыс.
Сөйлеуші неғұрлым сезім жетегіне берілсе, жауап беруші әрқашан
салқынқанды, сабырлы болу керек.
Өз көзкарастарың мен ұсыныстарыңды дұрыс негіздеу үшін дәлелдер мен
қарсы дәлелдерді пайдалана білу қажет.
Іскерлік карым-қатынас әдебінің негізгі қағидаларының бірі —
әріптесіңді өзіңмен тең тұту, оған құрметпен қарау, оны бағалай білу.
Әңгіме барысында әріптесіңнің пікірінің дұрыстығын ашық мойындай білу —
мейлі ол сенің көзқарасыңа қарсы болып, сенің позицияңды әлсіретсе де,
іскер адамның бойындағы жақсы қасиет. Сен бұдан ешқашан ұтылмайсың.
Қаралып отырған мәселе төңірегінде бірден кесіп жауап беруден аулақ
бол.
Іскерлік қарым-қатынас
Адам өмірі қоғамдағы басқа адамдармен күнделікті байланыста, қарым-
қатынаста өтіп жатады. Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасы өзара тиімді,
үйлесімді және пайдалы болуын көздейтін әдеп ережелерін адамдар ежелден-ақ
қалыптастыра бастаған.
Әдеп дегеніміз — адамның жылдар бойы қалыптасқан өзіндік жақсы мінез-
құлқы мен қасиеттерінің қоғамның басқа мүшелерімен қарым-қатынасында
көрініс табуы.
Әдеп терминін алғаш қолданған ежелгі грек ойшылы Аристотель (б.з.д.
384—322 жж.). Алайда әдепке байланысты ережелер жинағы б.з.д. 2350 жылдарда
ежелгі Египетте қалыптаса бастаған.
Сол кездің өзінде-ақ "Мінез-құлық ережелері" атты кітап жазылған. Ал
Ежелгі Қытайда күндіздионизм атты діни-философиялық ағымның негізін салушы
Қытайдың ұлы ойшылы Конфуций (Кунцзи) (б.з.д.551—479 жж.) өз еңбектерінде
әдеп нормаларының ережелеріне айрықша көңіл бөлген. Конфуцийдің ойынша әдеп
адамдар арасындағы үйлесімді қарым-қатынасты қалыптастырады және өмірдің әр
түрлі жағдайларында адамның өзін дұрыс ұстай білуін жүйеге салып отырады,
тұйықтан шығуға бағыт-бағдар береді. Сонымен қатар әдеп нормалары адамның
өз отбасында өзін дұрыс ұстай білуіне жөн сілтеуден бастап, патша мен оның
қол астындағылардың бір-бірімен дұрыс қарым-қатынас жасауының негізгі бағыт-
бағдары болып табылады.
Адамдармен күнделікті қарым-қатынаста болсын, іскерлік ортадағы
қалыптасқан қарым-қатынас нормаларында болсын әдептіліктің басты шарты
ежелден-ақ кішіпейілділік болып саналған.
Кез келген ортада өз сөзін өткізе білетін, іскерлік саласында да
табысқа жетуді көздейтін адамның басты құралы — кішіпейілділік болуы шарт.
Аристотельдің айтуынша кішіпейілділіктің үш түрі бар: "Бірінші түрі —
адамдармен кездескенде қалай қол беріп, сәлемдесуінен, екіншісі —
бақытсыздыққа ұшыраған кез келген адамға көмектесуінен, ең соңғы үшінші
түрі — адамның қонақты қабылдауынан көрінеді".
Әр дәуірдегі қоғамның өзгеруіне байланысты белгілі бір жүйеге түскен
әдеп ережелері де өзгертіліл, толықтырылып отырады. Біздің қоғамымыз
нарықтық қатынастар жүйесінде даму кезеңін басынан өткізуде. Демек, адамдар
арасында істі дұрыс ұйымдастыруда басқа мекемелермен, шет елдермен іскерлік
қарым-қатынас орнату мәселесі күн тәртібіне қойылады. Істі ұйымдастыруда оң
нәтижелерге жету үшін қоғамның басқа мүшелерімен байланыс орнату, қарым-
қатынас жасау ауқымы да кеңейеді.
Қандай керемет дарынды, ақылды, білімді адам болса да күнделікті
өмірде, тіпті айналысып жүрген іскерлік саласында да ешбір табысқа жете
алмайды. Мұның басты себебі неде? Істі ұйымдастыруда, іс барысында
адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасау ережелерін, әдеп нормаларын бұзуда.
Іскерлік байланыста, іскерлік қарым-қатынаста адамдармен сөйлесе,
әңгімелесе білу өнері ең басты рөл атқарады. Іскерлік қарым-қатынаста сөз
әдебін, сөйлеу мәдениетін сақтамай, үлкен табыстарға жету, өзін мәдениетті
адам ретінде көрсету мүмкін емес. Яғни іскерлік ортаға тән сөйлеу түрі,
сөйлеу мәнерін, сөздік қорды, бір сөзбен айтқанда, іскерлік ортада
қалыптасқан сөйлеу ерекшеліктерін толық меңгеру кажет. Іскерлік ортадағы
сөйлеу, әңімелесу тек әдемі сөздердін тізбегінен құралған жылтыр тіркестер
емес, белгілі бір жүйеге түскен, адамдар арасында қолдануда қалыптасқан
әдеп нормаларының ең бастысы. Іскер адамның ой-өрісі, қандай ортада төрбие
алғандығы, іскерлік саладағы қарымы оның сәлем беруінен-ақ байқалады.
2. Іскерлік қатынаста қаратпа сөздердің қолданылуы
Адамдармен қарым-қатынас жасауда, оны қалай атау керектігі, жалпы әр
халықтың өзінің ұстанған әдеп нормалары бар. Әр адамға басқа адам тарапынан
өз атын есту жағымды әсер қалдырады. Дегенмен адамды қалай атау ол адамға
кімнің, қалай қарым-қатынас жасауына, жас ерекшелігіне, қызмет дәрежесіне
үйлесімді болу керек. Мысалы, өзіңнен жасы үлкен адамдарды, жоғары
дәрежедегі қызмет адамын, мекеме басшысын атымен атауың ол адамды басқа
адамдар алдында ыңғайсыз жағдайға қалдырады, әрі сенің мәдени өреңнің
төмендігін көрсетеді. Өз басшыңды атымен атау, қарамағындағы адамдар
алдында оның беделіне нұқсан келтіреді, тіпті мекемедегі тәртіпті
төмендетуі мүмкін. Отбасында ата-анаңды атымен атау әдеп нормаларын
бұзғандық болып саналады.
Іскерлік ортада әріптестердің атын әкесінің атымен қосып атау немесе
олардың аттарының алдында "мырза", "ханым", "бикеш" сөздерін қолдану
қалыптасқан. Іскерлер арасында адамдарға бұлай қарым-қатынас жасауды дұрыс
деп есептесек, ал күнделікті жолдастарыңмен, жақын туыстарыңмен, сыйлас
адамдармен тілдесуде аталған тіркестерді қолдану ресмилікке әкеліп
соқтырады, жылы қарым-қатынасты алшақтатады.
Қазіргі кезде адамның атақ-дәрежесін атымен қоса ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz