«Бірлік» совхозының директоры болған Сәбит Тілеубердиев әңгімелер
1. ЕСКЕ АЛУ
2. ЖАҚСЫНЫҢ АТЫ ҚАЛАДЫ
3. ЖІГІТТІҢ СЕРІСІ ЕДІ
4. ЖАҚСЫЛЫҚҚА ЖАНЫ ЖАҚЫН ЖАН ЕДІ
5. АЛДЫМЫЗДАҒЫ АРДАҚТЫ АҒА ЕДІ.
6. АҢҚЫЛДАҒАН АДАЛ ДОС
7. АҢҚЫЛДАҒАН ЕР ЕДІ.
8. ЖАНЫ ЖАЙСАҢ ЖАН ЕДІ.
9. ЕСТЕЛІК
10. СӘБИТ ЕЛ СЫЙЛАҒАН АЗАМАТ ЕДІ.
11. ЖАҚСЫДА ЖАТТЫҚ ЖОҚ.
12. ҚАЙРАН ДОСЫМ СӘБИТ
13. ЕСІМДЕГІЛЕР
2. ЖАҚСЫНЫҢ АТЫ ҚАЛАДЫ
3. ЖІГІТТІҢ СЕРІСІ ЕДІ
4. ЖАҚСЫЛЫҚҚА ЖАНЫ ЖАҚЫН ЖАН ЕДІ
5. АЛДЫМЫЗДАҒЫ АРДАҚТЫ АҒА ЕДІ.
6. АҢҚЫЛДАҒАН АДАЛ ДОС
7. АҢҚЫЛДАҒАН ЕР ЕДІ.
8. ЖАНЫ ЖАЙСАҢ ЖАН ЕДІ.
9. ЕСТЕЛІК
10. СӘБИТ ЕЛ СЫЙЛАҒАН АЗАМАТ ЕДІ.
11. ЖАҚСЫДА ЖАТТЫҚ ЖОҚ.
12. ҚАЙРАН ДОСЫМ СӘБИТ
13. ЕСІМДЕГІЛЕР
Мен, Сәбит құданың құдағиларының бірімін. Сәкеңнің кенже қызы Сажида - менің келінім. Сәбит құда - қандай жақсы адам екенін; аңқылдаған ақкөніл, өзімшіл емес көпшіл, кімге болмасада мейірімін төгіп тұратын өте адал жан болатын. Үлкен - кішімен әзілдесіп, қарқылдап күлгені, өзінің табиғат берген рең - басына жарасып тұратын еді.
Бұл сөздерімді барлық ағайын туыстары, достары және жекжаттары - осы күнге дейін айтып отырады.
Ал менің есімде ұмытпай қалғаны мына жәйт еді:
Өзім дәрігер болғандықтан Сәкеңнің өмірінің ақырғы сағаттарында, өмір мен өлімнің арасында күресіп жатқанында, жағдайын аз да болса жеңілдетуге қолымнан келген әрекеттерімді істеп көмектестім.
Сондай қиналып жатқанында, сырттан келіп амандасқандарға (әрине келушілер өте көп еді), шамасы келгенше басын изеп, көзін ашуға шамасы келмесе де, дауыстарынан танып, қолын әзер көтеріп амандасып, тіпті бәрімен құшақтасқысы келгендей болды.
Сондай ауыр жағдайда, өзінің жағдайын ойламай, келгендерге жылы ілтипатпен амандасып жатты.
41 жыл дәрігерлік қызметте жүріп, әрине, көп нәрсені көрдік ғой. Алла тағалладан бұйрық келгесін, дәрігерлер тек себепші ғана ғой.
Бірақ , Сәбит құданың өмірмен қоштасуы ерекше еді.
Марқұмның жатқан жері жайлы, топырағы торқалы болсын!
Бұл сөздерімді барлық ағайын туыстары, достары және жекжаттары - осы күнге дейін айтып отырады.
Ал менің есімде ұмытпай қалғаны мына жәйт еді:
Өзім дәрігер болғандықтан Сәкеңнің өмірінің ақырғы сағаттарында, өмір мен өлімнің арасында күресіп жатқанында, жағдайын аз да болса жеңілдетуге қолымнан келген әрекеттерімді істеп көмектестім.
Сондай қиналып жатқанында, сырттан келіп амандасқандарға (әрине келушілер өте көп еді), шамасы келгенше басын изеп, көзін ашуға шамасы келмесе де, дауыстарынан танып, қолын әзер көтеріп амандасып, тіпті бәрімен құшақтасқысы келгендей болды.
Сондай ауыр жағдайда, өзінің жағдайын ойламай, келгендерге жылы ілтипатпен амандасып жатты.
41 жыл дәрігерлік қызметте жүріп, әрине, көп нәрсені көрдік ғой. Алла тағалладан бұйрық келгесін, дәрігерлер тек себепші ғана ғой.
Бірақ , Сәбит құданың өмірмен қоштасуы ерекше еді.
Марқұмның жатқан жері жайлы, топырағы торқалы болсын!
Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:
ЕСКЕ АЛУ
Мен, Сәбит құданың құдағиларының бірімін. Сәкеңнің кенже қызы Сажида -
менің келінім. Сәбит құда - қандай жақсы адам екенін; аңқылдаған ақкөніл,
өзімшіл емес көпшіл, кімге болмасада мейірімін төгіп тұратын өте адал жан
болатын. Үлкен - кішімен әзілдесіп, қарқылдап күлгені, өзінің табиғат
берген рең - басына жарасып тұратын еді.
Бұл сөздерімді барлық ағайын туыстары, достары және жекжаттары - осы
күнге дейін айтып отырады.
Ал менің есімде ұмытпай қалғаны мына жәйт еді:
Өзім дәрігер болғандықтан Сәкеңнің өмірінің ақырғы сағаттарында, өмір
мен өлімнің арасында күресіп жатқанында, жағдайын аз да болса жеңілдетуге
қолымнан келген әрекеттерімді істеп көмектестім.
Сондай қиналып жатқанында, сырттан келіп амандасқандарға (әрине
келушілер өте көп еді), шамасы келгенше басын изеп, көзін ашуға шамасы
келмесе де, дауыстарынан танып, қолын әзер көтеріп амандасып, тіпті бәрімен
құшақтасқысы келгендей болды.
Сондай ауыр жағдайда, өзінің жағдайын ойламай, келгендерге жылы
ілтипатпен амандасып жатты.
41 жыл дәрігерлік қызметте жүріп, әрине, көп нәрсені көрдік ғой. Алла
тағалладан бұйрық келгесін, дәрігерлер тек себепші ғана ғой.
Бірақ , Сәбит құданың өмірмен қоштасуы ерекше еді.
Марқұмның жатқан жері жайлы, топырағы торқалы болсын!
Құдағиы Қалима - дәрігер
ЖАҚСЫНЫҢ АТЫ ҚАЛАДЫ
Айналамыздан көріп, оқып біліп, жасы үлкен - аға буындардан есітіп,
өткенді зерделей жүріп, өмірден түйгеніміз әрбір пендеге берілген өмір,
уақыт, өте аз екенін бізден бұрында сан ғасырлар бойы өмір сүрген небір
жақсылар айтып, жазып, жырлай кеткенін білеміз.
Әрбір адам баласы 20-25 шамасына келгенше жас балалықпен уақыт өткізіп,
одан әрі 60-65 жасқа дейін ғана аз уақыт бары жоғы 30-35 жылдай ғана өзі
туып өскен Елге, жерге қызмет ететіні белгілі. Осы бір азғана уақытта
болсада әркім алланың нәсіп еткен уақытын, өзінің шама шарқына қарай еңбек
етіп, талпынып-тырбанып азда болса лайықты із қалдырып жататынын білеміз.
Сол бір аз уақытта біреулер Ел басқарып, тер төгіп, ағайынға, дос-
жарандарға, жалпы Елге айтарлықтай қызмет етіп, еңбек сіңіріп Елдің
ризалығын алып, артына атын өзінің қадір қасиетін елге силап жатады.
Соданда болар дана халқымызда жақсының аты қалады, оқымысты ғалымның
хаты қалады деген, көргендігі - білгірлігі канша жылдар өтседе, тіпті
замандар өзгеріп қанша ғасырлар өтседе жақсының сол бір азғана өз өмірінде
Еліне, жеріне істеген, атқарған игі істері әрбір жақсы адамдардың артында
көп жылдар ұмтылмай айтылып, халықтың жанында мәңгі қалатыны белгілі, демек
кейбір жақсылар сол өзінің азғана өмірінде халықтың алдыңа жарқ етіп шығып
өте көп іс тындыратыны белгілі, сондай жақсы адамдардан бірі-бірегейі
біздің Сәбит Тілеубердиев еді.
Сәбит бауырымыз сол 1970-1980 жьглдары Оңтүстік Қазақстан облысының
түкпір-түкпірінде жауапты қызметтер атқарып, сол қызметтерін елге көрсетіп
өзініңде, елдіңде жақсы істерін паш етіп, сол кезде біздің облысты
басқарған дарынды басшылар Аманолла Рамазанов, Асанбай Асқаровтар біздерді
жинап арнайы жиындар жасап тәжірибені іс жүзінде көрсеткен еді.
Сол жылдары облысымыздың Келес ауданы Бірлік қой совхозында директор
бола жүріп, совхоздың өзінде 60-70 мың қойы болатын, оның өзі бір кісі- бір
директорға жетіп артылып жататын жұмыс болатын, оған қосымша арнайы
жастарды ұйымдастырып Өзбекстанға өтетін үлкен күре жолдың жанынан 60 мың
қойды бІр орында тұрғызып бордақылайтын сол заманның озық іс тәжірибесіне
сүйене отырып комплексті қой бордақылау базасын жасап, сол 50-60 мың бас
қойды жылына 2-3 рет оборот айналдырып бағып, семіртіп, әр жылына 150-160
мың қойды семіртіп етке өткізіп отыратын еді.
Мен өз басым сол жылдары Ордабасы ауданы Задарьия асыл тұқымды қаракөл
қой зауыты директоры болып жұмыс жасаушы едім, сол кезде бізде де 20 мың
қойды бір жерде тұрғызып бордақылауға арналған комплексті база болды. Сол
жылдары жалпы Кеңестер одағында Волга өзені жағалауындағы өлкелер мен
облыстарда қой малын әр жерлерде шоқым-шоқым етіп аздан бордақылаудан гөрі
осылай молынан ұйымдасқан мал бордақылау саясаты болатын. Мысалы: сол
жылдары Қазақстанның Алматы облысында 100-120 мын қой малын бордақылайтын
площадка деп атайтын жаз айларында жылы күндері далада, суық күндері
жеңіл бастырма астында тұратын жайлары бар, бірнеше шақырымға созылып
жатқан қой бордақылау комплексін
ұйымдастырғанын онда көптеген жылдар қой бордақылап жүздеген мың қойлардың
етке өткендегі тірілей салмағы 50-60кг дейін жеткенін біз пресса беттерінен
оқитынбыз.
Сол кездерде Алматы облысы партия комитетінің бірінші хатшысы Асанбай
Асқаров туралы орталық пресса беттерінде үлкен басшы-ұйымдастырушы
экономист ретінде көрсетіп жүретін сол кездегі озық әдіс технологияларды
Келес аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Спақұл Малдыбеков,
облыстың партия комитеті бірінші хатшысы Аманолла Рамазанов екеуі ақылдасса
керек осы Бірлік қой совхозы жанынан -совхоз директоры осы Тілеубердиев
Сәбит Әдіқұлұлы болатын, Сәбит ол кезде кісі көрсе көзі тоятын ақ құба,
бойшаң барлық уақытта күле сөйлейтін, жылы жүзді - иман жүзді жігіт
болатын, оның үстіне жаңалық десе жаны құмар білімді-біліктіде директорды,
шамасы райком бірінші хатшысы бүгінде марқұм болып кетті иманды болғыр
Спақұл Малдыбеков Рамазанов екеуі сол комплексті мал бордақылайтын
хозрасчтеный шаруашылық ретінде осы Бірлік қой совхозы жанынан осы Сәбит
Әбдіқұловқа артып, бұл жігіт сол жылдары облыс, аудан басшыларының ойынан
шығып тамаша еңбек үлгісін көрсеткен еді.
Жүздеген жас жігіттер мен қыздар комсомолдық жолдама алып келіп абырой
атақ жинақтап, тәжірибе жинақтап жоғарғы оқу орнына түсіп жүрді, оқу
бітіргендері комсомолдық жолдамамен түрлі қызметтерге жайғасып кетіп
жатқаны, сол кезде пресса беттерінен көп көрініп жүрді.
Сол жылдары облыс көлемінен қой совхоздары директорлары тағы басқада
қызметкерлерін мезгіл-мезгілімен осы Бірлік қой совхозы жанындағы Сәбит
басқаратын қой бордақылау комплексіне шақырып семинар-кеңестер өткізіп
газет журналдар беттерінен түспей, радио-телевидение арқылы талай-талай
жақсының жақсылығын айтып дәріптегенін есітіп көрген едім. Көп малды бір
жерде жинап бордақылау тәсілдерін үйренуге өз басым қасыма мамандарды алып
келіп көріп үйреніп қайтқан кездерім болған еді.
Менің өз басым осы Тілеубердиев Сәбитті құрмет тұтып жақсы көруімнің
басты себебі бұрында осы облыстың Ленин ауданында ауылшаруашылығы саласында
басшы қызметтерде жүргеннен басталып, әсіресе осы Бірлік қой совхозында
директор бола жүріп жоғарыда айтылған қой бордақылау комплексін
ұйымдастырғанын бірнеше рет өзім келіп көріп, әсіресе жас ұлдар мен
қыздарға жасаған қамқорлығымен жұмысты озық үлгіде ұымдастырғанын көріп,
осы жылдары әсіресе қатты құрметтеуден басталған еді. Кейінде көп жылдар
Шаян, қазіргі Бәйдібек ауданында, бұрынғы Ленгір, қазіргі Төлеби
аудандарында колхоз-совхоз басқарып сол аталған аудандарда аудандық
ауылшаруашылығы басқармаларын басқарып жүрген кездері, әсіресе Төлеби
ауданында Сәкен Сейфуллин атындағы өте үлкен колхозды басқарған жылдары да
жұмыс бабымен бір жерлерде кездесе қалсақ бейне бір шын ықыласпен
амандасып, сұрасып жүруші едік, қалада-облыс орталығында кездескен сәттерде
Сәкең ылғыйда шайға шақырып, сол дәм үстінде арқын-жарқын сөйлеп, көрген
білгенін ақтарыла айтып беретін, аузын ашса бүкіл жан дүниесі көрініп
тұратын жайсаң азамат еді.
Сәбит өз өмірінің кейінгі жылдарында таулы аудандарда қызмет етті.
Жалпы біздің Оңтүстік Қазақстан облысы бірнеше табиғи аймақтарға бөлінетін:
таулы, жартылай таулы-сулы, суы мол жерлерге, жартылай таулы-жаңбыр,
көбірек жауатын аудандарға жататын, ал енді бір үлкен бір бөлігі йен дала
шөл және шөлейт аймақтарға жататын жерлер болып келеді. Осы үш трлі климаты
- ауа райы түрлі сол жерлерде біріне қой, түйе малдары басым болса, бір
жерлерде жылқы, қарамал басым, мысалы: Сыр бойында қырғауыл, қояндарға
тоғай толы болса, Дарияда балықтың түр-түрлері үлкен жайын балықтар, адырда
қой қоздап түйе боздап өзіне лайықты сән салтанат беріп тұратын сияқты
көрінетін, мысалы: мамыр айында ерте туып марқайып калған марқа қозыны
қуалап ұстағанда, жануар, кейбір қозылардың құйрығы жыртылып-айрылып кетіп
жататын, немесе, шөл және шөлді аймақтарда, әсіресе жаз ыстық кездерде
салқын үйлерде иісі мұрынға анадайдан жұпар аңқытып тұратын шұбат -қымыран,
семіз жарқа қозы етіде аталарымыз құрмет тұтқан тағам болып есептелетін
тағам.
Шөбі шүйгін, жері от, ауа райы салқын, таулы жерлерде сары қымызды
бабына келтіре сапырып, тауда жоталарда, төменде асыға ағып жатқан кішкене
- кішкене тау сулары жағасында бие байлап сары қымызға саба толтырып,
гүрілдетіп сабаны пісіп жүрген жігіт қыздардың төрінде отырып семіз ет пен
сары қымыз дейтін сияқты тағамдарда мейман күте білетін от басыларына барып
Ел жақсылары азаматтармен бірер сағат әңгімелесіп сұрасып арқа-жарқа болып
қайтуды да атамыз қазақ өте жоғары бағалағаны белгілі.
Міне осы түрлі аймақтарда жарқырай жүріп, Ел басқарып, көрген жерде
аулына конаққа шақыра жүретін кісілердің бірі - осы Сәбит еді. Тағдырдың
жазмышына не шара. Досымыз елге ардақты азамат, ініміз Тілеубердиев Сәбит
Әбдіқұлұлы өмірден ерте кетті, ағайын туыс дос жарандарын ұл-қыздарын
күйіндіріпте, сүйіндіріпте бақилыққа аттанды, енді Алла Сәбитті алдыңан
жарылқасын демекпін.
Шүкірбеков Боранбек
Социалистік Еңбек Ері,
Оңтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы.
ЖІГІТТІҢ СЕРІСІ ЕДІ
Сәбит.., оны еске алсам биік түлғалы, бүйра шашты, жазық мандайлы,
күлімдеген қой көзді, жылы шырайлы жігіт көз алдыма келеді. Келбеті де,
қимыл-әрекеті де, сөз саптауы да, мінез бітімі де нағыз қазаққа тән еді.
Кішіпейіл, араласқан ортасын үйіріп әкететін. Адамына қарай сөзді де тауып
айтатын. Кісі көңіліне тие бермейтін. Дастархан басында барынша ақжарқын
еді. Әзіл-қалжыңды төгіп-төгіп жіберіп, айналасын күлкіге батырып, өзі де
аңқылдай күліп, айызы қанатын. Қажет жерінде ән де салып, ақындардың
отырған ортаға дөп келетін өлең жолдарын да жатқа айтатын. Кейде Төлеби
бабасындай көсіле сөйлеп, шешендігімен де маңайыңдағыларды таңдай
қақтыратын.
Қайран Сәбит! Жігіттің төресі еді-ау! Қашанда жүрегін ақтара ақ сөйлеп,
жарқын күлетін. Көңіл түкпірінде кір сақтамайтын. Кейде біреудің бет-
жүзіне, шен-шекпеніне қарамай ашығын айтатын алмас қылыштай өткірлігімен
тәнті ететін.
...Жә, нақтылы өмірге көшейін. Мен Арыс ауданына қарасты Жданов
атындағы совхоздың Тоғансай-Бақырша бөлімшелеріне зоотехник едім.
Мәскеудегі малдәрігерлік академиясын бітіріп, арнайы жолдамамен келгенмін.
Оң-солымды танып, малшылармен таныса бастағанмын, Кенет мен совхозға
зоотехник-селекционер болып ауысатын болдым.
Сол кезде Алматы зоотехникалық - мал дәрігерлік институтынан зоотехник
мамандығын алған Сәбит Тілеубердиев жолдамамен жетті. Мен оған сол кездегі
тәртіп бойынша әр отардағы қой мен қозыны аға шопанның қатысуымен санап
өткіздім. Ең соңында Әшім Жорабаевтың отарындағы қойды кеш қараңғылығы түсе
санадық. Түн бойы есеп-қысап жасап, қатысты шоландар мен мамандар қол
қойды. Сондағы сұңғақ бойлы, өз ісін білетін білімді, самбырлап сөйлейтін
зоотехник Сәбиттің кескін-келбеті маған ұнаған әсер қалдырды.
Ол бойдақ еді. Қасына ата-анасын алдырды. Әкесі Әбдіқұл бір отар қошқар
қабылдап, қой бақты. Ол кезде қой шаруашылығында қошқар баққанға жоғары
жалақы төленетін. Әбдіқұл қария біртоға, көп сөйлемейтін, шаруа баққан кісі
еді. Ісімен өзіне артық сөз айтқызған жоқ.
Сәбит те ата-анасын қуантып, күзге салым үйленді. Бүкіл совхоз болып
тойын дүрілдете өткізіп, Зәбира келінді ақ босағадан аттандық. Жарасымды
жұпқа бақыт тілеп, ән салып, би билеп, есте қаларлықтай той тойладық.
1963 жылы іріленген Коммунизм совхозына бас зоотехник болып
тағайындалдым. Жданов совхозының директоры С.Оспанов аға сонда Бекер
асықтың, осында да бас зоотехник болар едің деді. Мен тәуекелге бел
байлағанымды, алған бетімнен қайтпайтынымды есіттірдім. Мамаңдармен, соның
ішінде тәп-тәуір араласып жүрген Сәбитпен де қимай қоштастым.
1967 жылы Ленин (қазіргі Қазығұрт) ауданы қайта құрылғанда Сәбит
аудандық ауыл шаруашылығы баскдрмасынын, бас зоотехнигі болып келді.
Араластық, ашық ойын бүкпесіз айтатын, сөзімен де, әнімен де жан дүниенді
баурап әкететін Сәбит қызметке адал, айналасындағыларға талап қоя білетін.
Істеген жылдарында кадрлар жауапкершілігін көтеріп, мал шаруашылығын
өркендетуге өз үлесін қосқаны әр шаруашылықтан сезіліп тұрды. Біздің
Коммунизм совхозына да қамқорлық жасап, жанашырлық танытты. Өзімен бірге
оқыған Шахизада Жолдасова бізде бір бөлімшеде істейтін. Хабарын алып,
көмектесіп тұрды. Адамгершілік қасиетке аса бай болатын.
1974 жылы Келес ауданындағы Бірлік қой совхозының директорлығына
тағайындалды. Мал көп, оның үстіне республикадағы екпінді комсомол-жастар
бригадасы қой шаруашылығын игеруге тартылған еді. Арада бір жыл өткенде
Ленин аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Қалыбек Манасов бастап
барлық шаруашылық басшылары "Бірлік" совхозына барып, тәжірибе алмасып
қайтқанбыз. Шаруашылықтың өркендегеніне, жастардың мал шаруашылығын
игерудегі ерен ісіне тәнті болғанбыз.
Өкініштісі сол, Сәбит осы шаруашылықты тәуір бастама көтеріп, жоғары
энтуазизммен басқарғанына қарамай орнынан алынды. Партиядан шығарылып, істі
болып барып, әупіріммен аман қалды.
Неге дейсіз ғой?! Себебі белгілі. Ол директор болып барған кезенде
шаруашылықта екі мыңдай қой жетпеген. Партия саясатына орай жас басшы
басқарып, комсомол-жастар бригадалары баққан қойдан шығын шығарылмай, төл
жыл сайын қолдан жасанды түрде көбейтілген. Есепке қосып жазылған. Мұның
ақыры жақсылыққа апармасын Сәбит алдың ала білген. Бірақ, ол кезде
жоғарыдағылардың айтқанынан шығу, оған қарсы келу көргенсіздік,
тәрбиесіздік саналатын. Кейін реттейміз дегеніне амалсыз келісуге мәжбұр
болған. Сонымен бірге шаруашылықтың ішкі зандылықтары, мамандармен санасу,
олардың сөзіне қалтқысыз сену, көңілін жықпау да Сәбитті ақ жолдан шығарып,
адастырды.
Арыз жазылып, тексерілгенде мал басы жетпей, әлдекімдердің сөзіне сенуі
Сәбитті сүріндірді. Денсаулығы да күрт төмендеп, жүрегі мен жүйкесіне
салмақ түсірді. Факті анықталып, бұрыннан жетпейтін мал басын есепке қосып
қабылдағаны үшін жауап берді. Жоғарыдағылар да жазығы жоқтығын, басқа
біреулердің Сәбиттің қолымен от көсеген қателігі үшін жауап беріп отырғанын
сезсе де, көмектесуге партия талабынан қорықты. Жұмысынан алынып, партия
қатарынан шығарылып, бас бостандығы сақталып қалынды. Басқа қызмет істеуіне
мүмкіндік берілді.
Қиын сәтте Сәбитке қол созып, қызметке шақырған достары облыс көлемінде
аз болған жоқ. Ленгір, Ленин аудандарының шақыруынан өзі бас тартты. Бірде
болмаса бірде әлдекімдер жіберген кемшілігін бетіне басар деген қауіп
биледі. Алғабас ауданында ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының
орынбасары, кейін бір шаруашылықтың бас зоотехнигі қызметін жап-жақсы
атқарды. Басына іс түскен Сәбитке алғабастық басшылар да, қызметтес достары
да дұрыс көзқарас қалыптастырды. Түзу ниет білдіріп, көңіл кірбінін
кетіруге күш салды. Жақсы қырынан танытып, партия мүшелігіне қайта
қабылдады. Ел арасында іскер, талапшыл маман ретінде танылды.
Өз ағаттығын, шалыс басқан қадамын адал еңбегімен жуған Сәбит облыс
көлемінде басшы кадрлар резервіне қойылды. Өзі туып-өскен Ленгір
ауданындағы Сәкен Сейфуллин атындағы ұжымшар мүшелері жалпы жиналысында
ұжымшар төрағасы етіп сайлады. Бұл Сәбиттің де, оның біз сияқты
жанашырларының да рухын өсірді. Шаруашылықтың мал басы көбейіп,
егіншілігінен мол өнім алынды. Экономикасы көтеріліп, жыл сайын таза табыс
алуға жетуіне де Сәбит білгірлігімен, ұйымдастыру қабілетімен үлес қосты.
Дегенмен, бұрынғы жүйке мен жүрекке түскен салмақ қайта сыр беріп,
денсаулығы әлсіреген Сәбит басқа жұмысқа өз еркімен ауысты. Өз шамасын
біліп, шаруашылықты биігінен түсірмей, саналы түрде төрағалықтан кетуі де
кім болса соның қолынан келе бермейтін ерлікке пара пар шешім еді.
Аудандық "Отан" партиясына төрағалық ете жүріп, зейнеткерлікке шықты.
Алайда, өмір соқпағындағы ауыртпалықтар, табанының негізсіз тайғанауы
денсаулығына әсер етті. Сөйтіп, түрлі қиындықтардың егеуіне төтеп бере
алмай, сері де, қайсар Сәбиттің жүрегі мезгілінен ертерек тоқтады.
Дегенмен, Орнында бар оңалар дегендей, орнын басқан ұлы Аңсарбек
Сәбит ошағының отын сәндірмей, анасы Зәбира екеуі тұрмысқа шығып кеткен
қыздарына төркін, туған-туыстарына сүйікті ағайын болып отырғаны біздің де
көңілімізге үлкен медеу.
Молдабай ИЛЬЯСОВ.
Партия, совет ардагері
Қазығұрт ауданының
құрметті азаматы
ЖАҚСЫЛЫҚҚА ЖАНЫ ЖАҚЫН ЖАН ЕДІ
Бүкіл жастық шағымыздың куәсі болған Келес ауданы туралы көптеген
әңгімелер айта аламын. Келес деген керемет аудан еді ғой. Осынау қасиетті
де киелі жерде тұңғыш рет коммуна орнап, адамдар колхозға бірігіп,
сауаттарын ашып, егін, дән, мақта, жеміс, жүзім егіп, асыл тұқымды мал
асырап, Мәскеуге дейін аты дүркіреп шығып еді. Дәл осы ауданнан он екі
Социалистік Еңбек Ері, бір Кеңестер Одағының Батыры шығуының өзі көп
нәрсені аңғартқандай.
Келестегі төрт мақта, төрт жүзім, бір мал шаруашылығымен айналысатын
совхозды қандай еңбекқор, қандай ақылды, сабырлы, жақсылық жасауға жаны
жақын адамдар басқарғанын да жақсы білемін.
Солардың бірі Бірлік совхозының директоры болған Сәбит Тілеубердиев
ағамыз еді, Сәкең Бірліктің тасын өрге домалатқан директор ғана емес,
ертелі-кеш, күні-түні еткен еңбегін біреулер жокқа шыгармак болып, жала
жапқанда да жан-дүниесін сол күйі сақтаған. әділдік, адалдық үшін күресе
білген, басына түскен талай қиындықты мойымай көтерген дара тұлға еді.
Бәріміз де әкіметке де, халықка да жан аямай еңбек еттік. Бүкіл жастық
жылдарымызды, ең бір мықты кезімізді, өгіздей өрге сүйрер күшімізді
өкіметке бердік. Өз заманымыздың тарихын маңдай терімізбен жаздық. Сәбит
аға да сондай жандардың бірі еді. Жас адам көрсе ағалығын, үлкендігін
жасап, мейіріммен қарайтын. Үлкендерге құрметін төмендетпейтін.
Бірлік совхозы кезінде Семейдегі шұбартаулықтардың бастамасын қолдап,
жас шопандар бригадасын құрғаны белгілі. Сондағы Сәкеңнің жастарға, олардың
еңбегіне риза болып. олардың арасындағы білімге, ғылымға құмарларын оқуға
жіберіп, жастарды жанымен жақсы көріп, өсіруге ұмтылғанының да куәсіміз.
Сәкең соңынан ерген жастарды ертеңгі елдің болашағы деп ағалық
қамқорлығын аямайтын. Ауылдан шыққан, алыста жүрген жас іні, қарындастарын
да ылғи іздеп жүретін. Жақсы адамдардың жанында көп жүретін. Жақсыларға
жаны жақын азамат еді. Сондай асыл азаматтың дүниеден озғанына да жыл толып
қалыпты. Орнында бар оңалар дегендей Сәкеңнің перзенттері әке жолын
жалғастырып келеді. Аяулы әкеге арнап ас бергелі отырған балаларға бақ
тілеп, әкелеріңіз жақсылыққа жаны жақын жан еді. Мүмкіндігінше Сәбит аға
сияқты адамдарды аялап, жақсылардың жанында болып, адал еңбектің үлгісін
көрсетіп биіктерге самғай беріңдер деген тілек айтқым келеді.
Келеске келген сайын асыл ағалардың текті іздерін іздеймін. Баяғы
жастық жылдар еске түсіп, алдыңнан айналайын деп шығатын ақкөңіл ағалар
құстай ұшып қарсы келе жатқандай күй кешемін.
Келестің майса көгал иінінен
Жасымнан керемет бір күй ұғып ем
Қазақтың арғы-бергі тарихына
Қарадым Қазығұрттың биігінен, - деп сағынышымды жүрегіме орап алып,
дүниеден озған ағаларыма іштей Құран бағыштап, улы-шулы қалаға қайтып бара
жатамын. Кетіп бара жатқан сайын аман болыңдаршы, көз көрген ағаларым деп
күбірлеймін.
Сәбит аға да ел сағынатын, өзі көп араласқан жақсылардың жүрегінде
сағыныш болып қала береді.
Сайлаукүл Барахова
Шымкент қаласы
АЛДЫМЫЗДАҒЫ АРДАҚТЫ АҒА ЕДІ.
Біздің Сәкең ағамыз алдағы аға буынмен қызметте біте қайнасып, кішімін
демей ақжарқын, аңкылдақ, адамгершілік қасиетімен, үлкенмен де кішімен де
бірдей араласушы еді. Сәкең ағамыз өмірге адам болып келіп, адам болып
кетті. Сәкең ағамыздың ер мінезділігі, қайсарлығы, ашық аңқылдақтығы, талап
етушілік табандылығы көп адамды тәнті етуші еді.
Облысымыздың бірнеше аудандарында Арыс, Қазығұрт, Келес, Алғабас,
Төлеби аудандарының ауыл шаруашылық саласына сүбелі үлес қосты.
Өзі жас болса да, бас болып ауыл шаруашылығының, мал шаруашылығы
саласында басшы қызметтерде болды. Кешегі Кеңес үкіметі кезінде оңайлықпен
мұнша абырой келе бермейтін Кеңес дәуірінде кадрлар өте қатал іріктелетін.
Жоғары жауапкершілік тапсырма талап терең еді.
Сәкең ағама қызығып, ағамның жолын қуып, мен де зоотехник мамандығын
қаладым. Сәкең мен үшін өмір мектебіндегі еңбек жолын көрсеткен, ұстаздай
ұлы тұлға.
Ағамыздың жақсы қасиеттері көп еді ғой, соның бір көрінісі бауырмалдығы
әкесінен, туыстарынан хабар алу үшін, кешке сонау Келес ауданы Бірлік
совхозынан келетін, қайтадан түнде қайта қайтып кетеді, таңертең наряд
өткізу керек, мамандарға тапсырма беру керек. Барлығын да үлгеретін, бәріне
уақыт табатын, бар адамның көңілінен шығатын. Барша жанға бауыр болып
жүретін еді.
Облысымызда көп ұлттың өкілі мекен ететіндіктен болу керек. Өзгені
жатсынбай өзекке теппей өзіміздей көргендіктен болар. Ағамыз жеңгелерімен
әзілдескенде кәрісше тілде сөйлеп, жұрт бірін түсінсе, бірін түсінбей
қалсын деп ду күлкісімен думан етіп жіберуші еді.
Бір кездерде жарық сөніп қалатын кездер болды. Туысқандар құда күтіп
жатырмыз, әлгі жарық жалп етіп өшіп қалды. Дереу мақтаны алып ширатып майға
батырып, майшам жасадық. Ағамыз Сәкең Әй мынаны қайсың ойлап таптындар?
ертең майшам зауытының директоры боласың- деп әзілдеп күлкіге қарқ ететін.
Тілеубердиев Әбділамит, Тілеубердиев Әбутәліп, Тілеубердиев Абай ел
сыйлаған ағалары, батагөй бауырлары болды, сол ағаларына ілесіп ерте
есейген ер еді ағамыз Сәбит. Ол ағалары да өмірден өтіп кетті.
Тілеубердиевтер бес ағайынды еді. Облысқа танымал әрқайсысы әр салада
қызметкер болды. Ынтымағы жарасқан, ауыз біршілігі бар ағайын еді. Аналары
Келеке апа Бес шабандоз деп сүйсініп, шаттанып отыратын. Себебі бірінің
құдасын бірі күтсе 5 ер, 5 әйел өзді-өзі 10 болып жұптарымен бірге жүретін.
Жұрт тойға шақырса бүкіл бір үстелді қоғадай жапырылып Тілеубердиевтер
алып отыратын. Облысымыздағы абыз қария Т.Назарбеков айтатын:
Тілеубердиевтер шақырса, той жасаса, әрқайсына бару үшін айлығымыз да
жетпейді деп әзілдейтін. Сәбит ағамыздың денсаулығы болмай ұзақ жылдар
аурудың азабын тартты. Өзі ауырып жатса да Нарбүбі мен Үмітгүл жеңгелері
көнілін сұрап келе жатса балаша қуанып, Айналайын жеңешелер осылай
қосақтасып жарасып бірге жүріңіздерші деп жанарына жас алып қалатын.
Өте қамқоршы, көпшіл кісі еді, ардақты аға еді. Құдай қосқан қосағы
Зәбира жеңешеміз азаматына лайықты жар болды. Жеңешеміз Зәбира кісіге
кесемен ғана емес, кескін, қабағымен бірге асын ұсынатын жан. Ағамызды
әдемі күлкісімен жеңетін, содан ағамыз жеңешемді Сылқылдақ деп атап
кетті. Біздің Зәбираш осындай жан, күлімдеген күлкісімен тойғызып кояды
деп отыратын.
Сәкең ағамыз бен жеңгеміз қызғалдақтай 5 қыз өсіріп өрісі кеңейіп,
жекжат арттырып, ұлы Аңсарбекті ұяға қондырып, немере сүйді.
Бұған да шүкір тоба деп, ағамыз арамыздан алыстаған сайын ардақты
болып, биік тұлға бізге.
Бауыры Абибулла мен келіні Фатима Тілеубердиевтер.
АҢҚЫЛДАҒАН АДАЛ ДОС
Уақыт өткен сайын сенің қазақтың даласындай кеңпейіл көңіліңнің,
Алатаудай асқақ тұлғаңның, досқа деген кіршіксіз адалдығыңның қадірі
біліне, арта түскендей, Сәбит! Сен туралы естелік айту мен үшін ауыр.
Өткенді еске алып, көңілдің түкпірінде сақталған көп ойды ақ қағазға
түсіруге тәуекел ету де оңай болмады. Олай етсем Сәбиттен екінші рет
айырылып қалатындай болдым. Бірақ... Иә, сараләй келгенде ол туралы, оның
адами қасиеттері мен өнегелі өмірі жайлы кейінгі ұрпағының көбірек
білгенінің қажеттілігі басым тұрды.
Әскери борышымды өтеп, 3,5 жылдан соң елге келген кезім. Бұл 1963
жылдың күзі еді. Сол кездегі Ленин ауданы Жданов астық совхозында бухгалтер
болып істейтін інім Әбдіғаппар шақырып, совхоздың құрылыс бригадасына
жұмысқа орналастым. Сәбит Тілеубердиевпен алғаш танысқаным сол кез. Ол
Жданов совхозында бас зоотехник қызметін атқаратын. Аспирантурада оқи
жүріп, Сәбит совхоздағы ақ қойды асылдандыру жұмысын ұйымдастыратын. Ол
уақытта Жданов атындағы совхоз ең ірі астық совхозы еді және бүкіл Алматы
зоовет институтының ғалымдары осы шаруашылықта асылдандыру жұмысымен
айналысатын. С.Тілеубердиев үлкен үлес қосқан жұмыстардың арқасында
совхоздың племзаводы құрылды, қой өсіру шаруашылығы дамыды. Кейін
Москвадағы академияда осы совхоздың жолдамасымен оқып жүрген соң барлық
өндірістік тәжірибені совхозда өткізіп, диплом жұмысын да племзавод
жағдайындағы өнімнің экономикалық тиімділігі туралы жазған едім. Менің
Москва академиясында білім алуды таңдауыма да Сәбиттің септігі тиген еді.
Совхозда бір жыл істеген соң, директорға кіріп мал шаруашылығы маманы
болғым келетінін білдірдім. Алматыдағы зооветинститутқа жолдама беруін
сұрандым. Директор қарсы болмады. Сол күні Сәбитке жолығып, өз ойымды
айттым. Ол Москвадағы академияда білім алуға кеңес берді. Алматыда оқып
жүргенінде озат студент болса да Ленинградтағы зооветинститутқа ауыса
алмаған өкінішін де жасырмады. Сөйтіп, мен Сәбиттің кеңесімен Москвадағы
Ленин және Еңбек қызыл ту орденді К.Тимирязев атындағы ауыл шаруашылық
академиясының зоотехник факультетіне түстім. Бұл 1964-жыл еді. Қазір ойлап
отырсам, Сәбит қазақ жастарының, оның ішінде ауыл жастарының озық білім
алғанын, өзгелермен терезесі тең болғанын сол кезде армандап жүрген болса
керек.
Сәкең айтпақшы оқуы да, орта да бөлек Москваға үйреніп, білім алуда
алдыңғы қатардан көрініп үлгерген кезіміз. Қызығы мол, қиыны да бар
студенттік өмір туған елден жырақта өтіп жатты. Бір күні таңертең ұйқылы
ояу жатып, бөлме сыртынан естілген таныс дауысты құлағым шалып қалды.
Есікті ашсам — Сәбит. Туған жерден, қазақтың кең байтақ даласынан жусан
иісін ала келгендей болған Сәкенді құшағымнан ұзақ босатпай, амандық -
саулық сұрастық. Сөйтсем, Сәбит сонау Оңтүстік Қазақстаннан Москваға футбол
көруге, Бразилия және СССР құрама командаларының кездесуін тамашалауға
келіпті. Бүкіл Москва шулап билет табылмайтын матч. Билетті 2-3 есе қымбат
бағаға болса да әрең тауып 4 жігіт футболға бардық. Футбол королі Пеленің
шеберлігі әлемге әйгілі болып тұрған кез еді. Сәбит себепкер болып біз
тамашалаған сол кездесуде Бразилия 4:2 есебімен жеңіске жетті. Біздің
ұтқанымыз — Сәбитпен әңгімелесіп, туған елдегі жаңалықтарды естіп,
туысқандарымыздың амандығын білгеніміз болды. Москваны екі күн араладық.
Сәкеңе жұбайым Зада Қапарқызын таныстырдым. Зада ол кезде академияның 1
курсында экономфакта оқитын. Ал, бір жылдан соң екеуміз үйленіп, сол
Ждановта той өткіздік. Сәбит Тілеубердиев дос, әрі аға болып тойды өте
көңілді өткізгені ұмытылмайтын сәттер. Оның досқа адалдығына,
бауырмалдығына, тілеулестігіне сол кезде тағы бір тәнті болғанмын.
Оқуды бітіріп, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасына жұмысқа
орналасқан соң да Сәбитпен жиі кездесіп тұрдық. Сәкең сол жылдары қазіргі
Қазығұрт ауданында меринос қойының тұқымын тазартып, оның өнімділігін
арттыруға өте көп еңбек сіңірді. Сонау Австралиядан 9 қошқар алып келіп,
Күйік племзаводыңда ұстады. Бүкіл аудан бойынша асылдандыру жұмысын
жүргізіп, жоғары нәтижелерге қол жеткізді. Міне, осы секілді ізденімпаздығы
мен еңбекқорлығы, басқару қабілеті ескеріліп Сәкең Келес ауданындағы Бірлік
қой шаруашылығына директор болып тағайындалды. Мен ол кезде Сүткент
племзаводыңда директор едім. Ол уақытта Сүткент Москваға қарайтын. Жұмысты
ұйымдастыра білген Сәбит Тілеубердиев бір-екі жылда Бірлік совхозын
республика көлемінде танытты, үлкен экономикалық көрсеткіштерге жеткізді.
Қаракөл қойын жаппай мериносқа ауыстыру мәселесін көтеріп, маман ретінде ол
жаңалығын дәлелдеп жүзеге асырды да.
Жұмыс бойынша ғана емес, Сәкеңмен отбасымызбен араласып тұратынбыз.
Сәкеңнің жұбайы 5 қыздың анасы Зәбира өте бір сымбатты, кішіпейіл жан.
"Сәбитіме бір ұл тауып берсем", деген арманын да жасырмайтын. Екеуінің бұл
тілеуінің орындалуына достары біз де сырттай тілектес болып жүретінбіз.
Бірде Шымкентке баратын болып, жолға шықтым. Күн кештеу еді, жолай Бірлік
совхозы директорының үйіне соғуды ұйғардым. Сөйтіп, келсем үй толы адам.
Қайыржан Сәбитов, Хайролла Бижанов ағалар бастаған облыстағы қой
шаруашылығы мамандары, көрші-қолаң жиналып қалыпты. Барлығы әлдебір
қуанышты хабарды күткендей, жол жаққа жиі қарайлайды. Бір кезде Сәкең кіріп
келді. Жүзі қуаныштан алабұртып тұр. "Қазір ғана Зәбираны Абайдағы роддомға
апарып жатқыздым" деп айтып болғанша телефон қоңырауы естілді. Телефон
соққан Мария апай дүниеге Аңсарбек атты ұл келгенін айтып, Сәбитті
құттықтап тұр екен. Сәкең қуанғаннан көзіне жас келіп қалғанын да аңғармады-
ау деймін. Сол арадағы біздің де қуанышымызда шек жоқ еді. Бәріміз Сәбитті
құшақтап, құттықтап жатырмыз.
Сонымен, түнделетіп перзентханаға қарай тарттық. Біз жеткенше уақыт
шамамен түнгі бірлер болып та қалған еді. Бір құшақ гүлді іздеп тауып,
бардық-ау. Сәбиттің сол күнгі қуанышын сөзбен айтып жеткізу қиын. Міне,
айналайын Сәбиттің ұрпағы — алтынның сынығы Аңсарбек, сенің дүниеге
келгеніңде әкең ерекше көңіл-күйге бөленіп, достары, бүкіл ағайын-елі болып
қуанған. Осындай шын тілеулестік кездесулер, отбасылық қарым-қатынасымыз
үзілмей, Алғабас (қазіргі Бәйдібек) ауданы Глинковода, Ақтас жылқы
заводыңда, Төлеби ауданының Зертас ауылында да жалғасын тауып отырды. Адал
дос-аға ретінде Сәкеңе деген құрмет, қошемет көрсете білумен қатар керек
болған жағдайда тірек те бола білгеніме өз басым ризамын. Біздің бір-
бірімізге тілектестігімізді жаратқан да білдіріп түратындай еді. Олай
дейтінім, мен демократиялық жолмен Мақтаарал совхоз директорлығына 97 пайыз
дауыспен қайта сайланғанымда алғаш болып қуанышымды бөліскен Сәбит досым
еді. Ол менің сайлау додасына түсіп, бақ сынап жатқанымнан бейхабар
болатын. Бірақ тура сол күні менің халықтың сеніміне ие болып, жеңіске
жеткенімді сезгендей келіп, қуанышыма ортақтасты.
Компартияның кейбір кемшіліктерінің салқыны Сәбитке де тиді. Бірақ ол
ешуақытта мойымады, қамыққан жоқ. Партияның жіберген жағына барып, жұмысын
ойдағыдай атқарып жүрді. Біз, достары артынан іздеп барғанымызда ішкі
ренішін білдірмей, ақкөңілдікпен қарсы алатын. Ақ дастарханын жайып,
көңілді әңгіме айтып, ыстық ықыласпен шығарып салатын. Сәбиттің
адамгершілігі, аңқылдақ мінезін, ақыл-парасатын, ағайынға, елге деген
қомқоршылығы мен адал еңбегін біз әрдайым бағалаймыз, ұмытпаймыз!
Әбдіжаппар ОҢАЛБАЕВ.
15.02. 2008 жыл.
АҢҚЫЛДАҒАН ЕР ЕДІ.
Мен Сәбит бауырымды 1967-70 жылдары Қазығұрт (бұрынғы Ленин) ауданында
қызмет істеген кездерімнен білетін едім. Ол кезде Сәкеңмен Ленгір ауданынан
бөлініп өз алдыңа Ленин ауданы болып жеке шаңырақ көтерген ауданда аудандық
ауыл шаруашылық басқармасы бастығының мал шаруашылығы бойынша орынбасары
қызметін атқарып жүргенде танысып едік. Мен ауданда су шаруашылығы
жөніндегі бастығы болғандықтан мал шаруашылығына арналған құдықтар,
скважиналар қазылуға Сәбитпен бірлесіп бастама көтеріліп, ықпал жасаған
едік. Әсіресе, Монтайтастағы Жданов совхозының Монтайтасында көптеген
жұмыстар атқарылды.
Сәбит ауданда мал шаруашылығы саласын өркендетуге белсене ат салысқан
басшылардың бірі болды. Сәбитті аудан тұрғындары, қызметтестері аңқылдаған
мінезі, шындықты адалдықты жақтайтындығы, адами қасиеті, іскерлігі үшін өте
сыйлайтын еді.
Мен қызмет бабымен Сарыағаш ауданына, ол Келес ауданына ауысып, біраз
жылдар бойы жиі көрісуге мүмкіндігіміз болмады. Тәңірдің құдіреті күшті
ғой, 1983 жылы мен Төлеби (бұрынғы Ленгір) ауданына аудандық атқару
комитетінің төрағасы болып қызметке келдім. Бұл көптен бері сыйласып жүрген
Сәкеннің елі еді. Сәбиттің ағайындары және бауырларымен бірге қызмет
атқардық. Кейіннен біздер мың жылдық құда болып, арадағы сыйластық қарым-
қатынас жекжаттыққа ұласты.
1980-жылдардың ақырына таман Сәбит Төлеби ауданына келіп шаруашылық
басшысы болып қызмет атқарды. Өзінің іскерлігі арқасында ауданда алдыңғы
қатарлы шаруашылықтың тасын өрге қарай домалатты.
Елі үшін қызмет еткен атпал азамат аудан экономикасын көтеруге,
халықтың әл-ақуалын арттыруға өз үлесін қосты. Сәкен Сейфуллин атындағы
колхоз басқармасы төрағасы болған кезде елдің ынтымағын, бірлігін нығайтып,
шаруашылықты барлық салада табысқа жеткізіп, үлкен абыройға ие болды.
Мені таң қалдыратын Сәкеннің бойындағы ерекше қасиеті: мінезінің ашық
жарқындығы, батылдығы, шындықты бетке айтып салатыны, көпшілік ортасында
әзіл айтып күлдіріп, көңілді жүретін еді. Келес ауданында қызметте жүріп
басына іс түскенде де қара нардай мойымай, қожырамай, жасканбай өзінің
жігері мұқалмайтындығын көрсетті. Мұндай қасиет барлық адамның бойынан
табыла бермейді.
Зейнеткерлікке шыққан соң да жұбымыз жазылмай жиі кездесіп дастарқандас
болып жүрдік. Сол бас қосуларда да Сәкен ортамызды толтырып, орынды әзілмен
күлдіртіп, көңілімізді көтеріп тастайтын. Құдалығымыз өз орнымен, жолымен
болса да арадағы ерекше сыйластық осылайша жалғаса беретін.
Сәкеннің арамыздан ерте кетіп қалғандыгы бәрімізді де өкіндіреді.
Бірақта Сәкеннің артында үлкен азамат болып, елмен араласып жүрген баласы,
тәрбиелі қыздары, күйеу балалары, инабатты жары бар. Бәріне де амандық,
Сәбит бауырыма имандылық тілей отырып, алды пейіш, арты кеніш болсын дегім
келеді.
Халқы үшін қызмет еткен Сәбитті ел ешқашан ұмытпайды деп ойлаймын.
Төлеби аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы,
бауыры, кұдасы Ә.Бектаев.
ЖАНЫ ЖАЙСАҢ ЖАН ЕДІ.
1958 жылы Ташкенттегі ауылшаруашылығын механикаландыру және суландыру
институтын бітіріп, институттың жолдамасымен тамыз айында Оңтүстік
Қазақстан Облыстық кәсіп техникалық оқу басқармасына келдім. Оның бастығы
Рыжовтың қабылдауында болдым. Ол, маған Төле би ауданындағы Көксәйек
ауылындағы №67 ауылшаруашылығын механикаландыру училищесіне мұғалімдік
қызметіне бұйрық берді. Бұйрықты алып, училищеге келдім. Директордың
қабылдау бөлімінде отыратын қыздан рұқсат сұрап, директордың қызмет орнына
бардым. Кабинетте ширақ денелі, әдеміше келген қара торы жігіт телефонмен
сөйлесіп отыр екен. Сәлемдесіп кіргенімде, сөйлесуін жалғастыра беріп,
қолын ұсынып, ымдап орындыққа отыруымды өтінді.
Ол телефонмен сөйлесіп болып: - мені құттықтаңыз, деп қолын ұсынды.
Мен: - аға, құттықтаймын. Мен, Уалихан Сүлейменұлы сізге мұғалім болуға
бұйрық алып келдім- деп, бұйрықты көрсеттім.
Ол оқып шығып: - қызметке қабылдаймын. Өзіңдей бізге, мұғалімдер
арасында техника саласында жоғарғы білімді маман жоқ. Мені кұттықта деп
жатқаным, ертеңнен бастап Москва облысындағы Орехова - Зуево қаласына алты
айға білімімді көтеруге, оқуға баратын болдым. Менің оқу ісі бойынша
орынбасарым Сайрамбек Өміралиев уақытша директор болады. Саған
мұғалімдікпен қатар уақытша директордың оқу ісі бойынша орынбасарының
міндетін атқаруға бұйрық берсем, қалай қарайсың?
Бірден мұндай әңгіменің болатынын ойламағандықтан сасып қалдым. Ол,
сасқанымды байқап қалып: - училищеде өзіңдей қызметте істейтіндер, өзің
сияқты жас жігіттер көп, үйреніп кетесің.
Осы әңгімеден кейін Сайрамбекті шақырып, мені таныстырып, оқуға
баратынын айтты.
Сен менің орныма уақытша директор боласың, Уалиханды өзіңнің орныңа
уақытша директордың оқу ісі бойынша орынбасары ретінде бұйрық дайында,
бүгін қол қоямын. Уалиханды училищеде оқушылар тұратын жатақхананың дұрыс
бөлмесіне орналастыр. Училищеге жақын жерден пәтер жалдауға көмектес. Мен
дайындықка кірісейін - деп шығып кетті. Содан директор окуға кетті.
Сайрамбектің жұмыс орнына екеуміз келдік. Ол директорға қарағанда тұйықтау
кұсап көрінді. Екеуміз бір-бірімізден сұрасып сөйлестік. Сайрамбектің де
мамандығы инженер-механик екен. Директор екеуі де Алматыдағы ауылшаруашылық
институтын бітіріпті. Училищенің директоры Әбутәліп Тілеубердиевтің
мамандығы агроном екен.
Директордың тапсырмасы бойынша оқушылардың жатақханасына жайғастым. Бір
аптаның ішінде калхоздың шопаны Қамбардың үш бөлмелі үйін жалға алдым
жұбайым Шырынкүл екеуміз көшіп келдік. Училищенің орналасқан жері Алатаудың
бөктерінен ағып келетін, Қасқасу өзенінің бойындағы тегіс жазықтағы ұзын
жолдың бойына жайғасқан Көксәйек ауылы екен. Тұрған жері, ауасы, суы маған
ұнады. Директор да, орынбасары да осы ауылдың жігіттері екен.
Өмірімде бірінші көрген жас жігітке, директордың осыншалық қамқор
жасағанына ризаландым. Оның кішіпейілдігі мен адамгершілігінің молдылығынан
болар деп ойымды түйдім.
Бірінші күннен бастап осы училищеде мұғалім болып істейтін Тұрман
Сарбасовпен сырласып, ақылдасып қызметтес болдым. Оның менен алты жас
үлкендігіне қарамай, құрдастай болдық. Ол - қарапайым, үлкенмен де, кіші
мен де сөз табысып кететін. Өз жұмысына пысық, адамгершілігі мол жан еді.
Әбекеңнің туысы екен. Тұрманмен әңгімелесіп, Әбекең жөнінде білгенім.
Әбекеннің үлкен ағасы Әбдіқұлдың молдалығы бар екен. Оның үлкен ұлы Сәбит
Көксәйектегі орта мектепті алтын медальмен бітіріп Алматыдағы Зовет
институтының екінші курсында оқитынын, тамыз айында ауылына демалуға
келгендігін айтты. Екінші ағасы Әбділәмит колхаз басқармасының төрағасы,
үлкен інісі Абай Ленгер қаласындағы медицина училищесінің директоры, кіші
інісі Әбдіраш ауылда екен. Сонда байқағаным Тілеубердиевтер өскен-өнген
жандар екен. Сабақ басталуға бір айдың шамасы қалған. Бір күні Тұрман
қасына ұзын бойлы, қызыл шырайлы тұла бойы келісімді жас жігітті үйге ертіп
келіп: - Уалихан мына, жалынды жарқыраған келешегі мол, жас жігіт Сәбитті,
сізге таныстыруға арнайы шақырып келдім деді.
-Абекеңнің інісі болса Абекеңдей ағасы болғанына қуануы, мақтануы
керек. Бірінші көрген мені өсіп келе жатқан жас жігітті бөтенсімей, ағалық
қамқорлық жасап, бірден мені мұғалімдікпен қатар, директордың оқу ісі
бойынша орынбасары қызметін уақытша басқаруға бұйрық берді, ағаға мыңда бір
рақметімді айтамын, қолымнан келгенше інілік борышымды ақтауға тырысамын
дедім.
-Сәбит: - Уалихан аға менің Тұрман көкем сізді маған сыртыңыздан мақтап
сізге танысуға келдім-деді.
- Абекеңді ағадай сыйласам, Тұрманды туысқандай досым, сені інім деп
есептеймін - дедім де жұбайым Шырынкүлге дастархан жаюын тапсырдым. Ол
дереу іске кірісіп кетгі.
Тұрман дастархан жаюды тоқтатып:- біз, Сәбит екеуміз сізбен Советский
колхазымен Ақсу жабағылы қорығының шектесіп тұрған тұсын Дарбаза деп
атайды. Соған барып келуге жоспарлап, шығып едік, соған барып келейік деді.
Шырынкүл не дер екен деп, қарағанымда ол күлімсіреп: - Барып келіңіз,
Алатау бөктерінің табиғатымен танысып келесіз. Дастархан жаюға әлі уақыт
көп қой, - енді ғана көшіп келдік қой деді.
- Келіншегім Шырынкүл барып келіңдер деп жатыр ғой. Үйде кездесетін
күндер, Алла нәсіп етсе көп болар, дедім де үшеуміз жолға шықтық.
Жеңіл автокөлікке мініп, аталған Дарбазаға бардық. Шындығында
табиғаттың өзі қолмен жасап қойғандай екен. Тау екі жақтан қосылып келеді
де, үлкен Дарбаза оның екі өрнегі сияқты болып бітеді. Сол Дарбазаның ішіне
еніп кетіп, біраз жерге дейін жүргенімізде екі жағы тастан соғылған
қамалдай болып ілесіп отырды. Қақпаның арасынан аққан Балдыберек өзені
бірде оңға, бірде солға бұрылып, ирелендеп ақ көбіктеніп ағып жатқан суды
көрдік.
Сәбит: - бұл судан жазғы шілде сусын ішсеңіз тура шекеңізден шығады
деді. Мен: - онда түсіп суды ішіп көрейікші дедім.
Тұрман: - осы судан ішуге дайындалып, сізге көрсетейік, бірге демалуға
келдік қой - деді де автокөлікті тоқтатып, түсіп судың басындағы көкмайсаға
дастархан жайып айналып отырдық.
Сәбит пысықтығын, кішіпейілділігін байқатып, ұйымдастыру қабілетінің
биік екендігін көрсетіп: - Уалихан аға Тұрман көкем екеуміз сізді
желеулетіп ішіп-жеп демалып қайтайын деп келдік. Студент арақ ішпейді,
көкем ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мен, Сәбит құданың құдағиларының бірімін. Сәкеңнің кенже қызы Сажида -
менің келінім. Сәбит құда - қандай жақсы адам екенін; аңқылдаған ақкөніл,
өзімшіл емес көпшіл, кімге болмасада мейірімін төгіп тұратын өте адал жан
болатын. Үлкен - кішімен әзілдесіп, қарқылдап күлгені, өзінің табиғат
берген рең - басына жарасып тұратын еді.
Бұл сөздерімді барлық ағайын туыстары, достары және жекжаттары - осы
күнге дейін айтып отырады.
Ал менің есімде ұмытпай қалғаны мына жәйт еді:
Өзім дәрігер болғандықтан Сәкеңнің өмірінің ақырғы сағаттарында, өмір
мен өлімнің арасында күресіп жатқанында, жағдайын аз да болса жеңілдетуге
қолымнан келген әрекеттерімді істеп көмектестім.
Сондай қиналып жатқанында, сырттан келіп амандасқандарға (әрине
келушілер өте көп еді), шамасы келгенше басын изеп, көзін ашуға шамасы
келмесе де, дауыстарынан танып, қолын әзер көтеріп амандасып, тіпті бәрімен
құшақтасқысы келгендей болды.
Сондай ауыр жағдайда, өзінің жағдайын ойламай, келгендерге жылы
ілтипатпен амандасып жатты.
41 жыл дәрігерлік қызметте жүріп, әрине, көп нәрсені көрдік ғой. Алла
тағалладан бұйрық келгесін, дәрігерлер тек себепші ғана ғой.
Бірақ , Сәбит құданың өмірмен қоштасуы ерекше еді.
Марқұмның жатқан жері жайлы, топырағы торқалы болсын!
Құдағиы Қалима - дәрігер
ЖАҚСЫНЫҢ АТЫ ҚАЛАДЫ
Айналамыздан көріп, оқып біліп, жасы үлкен - аға буындардан есітіп,
өткенді зерделей жүріп, өмірден түйгеніміз әрбір пендеге берілген өмір,
уақыт, өте аз екенін бізден бұрында сан ғасырлар бойы өмір сүрген небір
жақсылар айтып, жазып, жырлай кеткенін білеміз.
Әрбір адам баласы 20-25 шамасына келгенше жас балалықпен уақыт өткізіп,
одан әрі 60-65 жасқа дейін ғана аз уақыт бары жоғы 30-35 жылдай ғана өзі
туып өскен Елге, жерге қызмет ететіні белгілі. Осы бір азғана уақытта
болсада әркім алланың нәсіп еткен уақытын, өзінің шама шарқына қарай еңбек
етіп, талпынып-тырбанып азда болса лайықты із қалдырып жататынын білеміз.
Сол бір аз уақытта біреулер Ел басқарып, тер төгіп, ағайынға, дос-
жарандарға, жалпы Елге айтарлықтай қызмет етіп, еңбек сіңіріп Елдің
ризалығын алып, артына атын өзінің қадір қасиетін елге силап жатады.
Соданда болар дана халқымызда жақсының аты қалады, оқымысты ғалымның
хаты қалады деген, көргендігі - білгірлігі канша жылдар өтседе, тіпті
замандар өзгеріп қанша ғасырлар өтседе жақсының сол бір азғана өз өмірінде
Еліне, жеріне істеген, атқарған игі істері әрбір жақсы адамдардың артында
көп жылдар ұмтылмай айтылып, халықтың жанында мәңгі қалатыны белгілі, демек
кейбір жақсылар сол өзінің азғана өмірінде халықтың алдыңа жарқ етіп шығып
өте көп іс тындыратыны белгілі, сондай жақсы адамдардан бірі-бірегейі
біздің Сәбит Тілеубердиев еді.
Сәбит бауырымыз сол 1970-1980 жьглдары Оңтүстік Қазақстан облысының
түкпір-түкпірінде жауапты қызметтер атқарып, сол қызметтерін елге көрсетіп
өзініңде, елдіңде жақсы істерін паш етіп, сол кезде біздің облысты
басқарған дарынды басшылар Аманолла Рамазанов, Асанбай Асқаровтар біздерді
жинап арнайы жиындар жасап тәжірибені іс жүзінде көрсеткен еді.
Сол жылдары облысымыздың Келес ауданы Бірлік қой совхозында директор
бола жүріп, совхоздың өзінде 60-70 мың қойы болатын, оның өзі бір кісі- бір
директорға жетіп артылып жататын жұмыс болатын, оған қосымша арнайы
жастарды ұйымдастырып Өзбекстанға өтетін үлкен күре жолдың жанынан 60 мың
қойды бІр орында тұрғызып бордақылайтын сол заманның озық іс тәжірибесіне
сүйене отырып комплексті қой бордақылау базасын жасап, сол 50-60 мың бас
қойды жылына 2-3 рет оборот айналдырып бағып, семіртіп, әр жылына 150-160
мың қойды семіртіп етке өткізіп отыратын еді.
Мен өз басым сол жылдары Ордабасы ауданы Задарьия асыл тұқымды қаракөл
қой зауыты директоры болып жұмыс жасаушы едім, сол кезде бізде де 20 мың
қойды бір жерде тұрғызып бордақылауға арналған комплексті база болды. Сол
жылдары жалпы Кеңестер одағында Волга өзені жағалауындағы өлкелер мен
облыстарда қой малын әр жерлерде шоқым-шоқым етіп аздан бордақылаудан гөрі
осылай молынан ұйымдасқан мал бордақылау саясаты болатын. Мысалы: сол
жылдары Қазақстанның Алматы облысында 100-120 мын қой малын бордақылайтын
площадка деп атайтын жаз айларында жылы күндері далада, суық күндері
жеңіл бастырма астында тұратын жайлары бар, бірнеше шақырымға созылып
жатқан қой бордақылау комплексін
ұйымдастырғанын онда көптеген жылдар қой бордақылап жүздеген мың қойлардың
етке өткендегі тірілей салмағы 50-60кг дейін жеткенін біз пресса беттерінен
оқитынбыз.
Сол кездерде Алматы облысы партия комитетінің бірінші хатшысы Асанбай
Асқаров туралы орталық пресса беттерінде үлкен басшы-ұйымдастырушы
экономист ретінде көрсетіп жүретін сол кездегі озық әдіс технологияларды
Келес аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Спақұл Малдыбеков,
облыстың партия комитеті бірінші хатшысы Аманолла Рамазанов екеуі ақылдасса
керек осы Бірлік қой совхозы жанынан -совхоз директоры осы Тілеубердиев
Сәбит Әдіқұлұлы болатын, Сәбит ол кезде кісі көрсе көзі тоятын ақ құба,
бойшаң барлық уақытта күле сөйлейтін, жылы жүзді - иман жүзді жігіт
болатын, оның үстіне жаңалық десе жаны құмар білімді-біліктіде директорды,
шамасы райком бірінші хатшысы бүгінде марқұм болып кетті иманды болғыр
Спақұл Малдыбеков Рамазанов екеуі сол комплексті мал бордақылайтын
хозрасчтеный шаруашылық ретінде осы Бірлік қой совхозы жанынан осы Сәбит
Әбдіқұловқа артып, бұл жігіт сол жылдары облыс, аудан басшыларының ойынан
шығып тамаша еңбек үлгісін көрсеткен еді.
Жүздеген жас жігіттер мен қыздар комсомолдық жолдама алып келіп абырой
атақ жинақтап, тәжірибе жинақтап жоғарғы оқу орнына түсіп жүрді, оқу
бітіргендері комсомолдық жолдамамен түрлі қызметтерге жайғасып кетіп
жатқаны, сол кезде пресса беттерінен көп көрініп жүрді.
Сол жылдары облыс көлемінен қой совхоздары директорлары тағы басқада
қызметкерлерін мезгіл-мезгілімен осы Бірлік қой совхозы жанындағы Сәбит
басқаратын қой бордақылау комплексіне шақырып семинар-кеңестер өткізіп
газет журналдар беттерінен түспей, радио-телевидение арқылы талай-талай
жақсының жақсылығын айтып дәріптегенін есітіп көрген едім. Көп малды бір
жерде жинап бордақылау тәсілдерін үйренуге өз басым қасыма мамандарды алып
келіп көріп үйреніп қайтқан кездерім болған еді.
Менің өз басым осы Тілеубердиев Сәбитті құрмет тұтып жақсы көруімнің
басты себебі бұрында осы облыстың Ленин ауданында ауылшаруашылығы саласында
басшы қызметтерде жүргеннен басталып, әсіресе осы Бірлік қой совхозында
директор бола жүріп жоғарыда айтылған қой бордақылау комплексін
ұйымдастырғанын бірнеше рет өзім келіп көріп, әсіресе жас ұлдар мен
қыздарға жасаған қамқорлығымен жұмысты озық үлгіде ұымдастырғанын көріп,
осы жылдары әсіресе қатты құрметтеуден басталған еді. Кейінде көп жылдар
Шаян, қазіргі Бәйдібек ауданында, бұрынғы Ленгір, қазіргі Төлеби
аудандарында колхоз-совхоз басқарып сол аталған аудандарда аудандық
ауылшаруашылығы басқармаларын басқарып жүрген кездері, әсіресе Төлеби
ауданында Сәкен Сейфуллин атындағы өте үлкен колхозды басқарған жылдары да
жұмыс бабымен бір жерлерде кездесе қалсақ бейне бір шын ықыласпен
амандасып, сұрасып жүруші едік, қалада-облыс орталығында кездескен сәттерде
Сәкең ылғыйда шайға шақырып, сол дәм үстінде арқын-жарқын сөйлеп, көрген
білгенін ақтарыла айтып беретін, аузын ашса бүкіл жан дүниесі көрініп
тұратын жайсаң азамат еді.
Сәбит өз өмірінің кейінгі жылдарында таулы аудандарда қызмет етті.
Жалпы біздің Оңтүстік Қазақстан облысы бірнеше табиғи аймақтарға бөлінетін:
таулы, жартылай таулы-сулы, суы мол жерлерге, жартылай таулы-жаңбыр,
көбірек жауатын аудандарға жататын, ал енді бір үлкен бір бөлігі йен дала
шөл және шөлейт аймақтарға жататын жерлер болып келеді. Осы үш трлі климаты
- ауа райы түрлі сол жерлерде біріне қой, түйе малдары басым болса, бір
жерлерде жылқы, қарамал басым, мысалы: Сыр бойында қырғауыл, қояндарға
тоғай толы болса, Дарияда балықтың түр-түрлері үлкен жайын балықтар, адырда
қой қоздап түйе боздап өзіне лайықты сән салтанат беріп тұратын сияқты
көрінетін, мысалы: мамыр айында ерте туып марқайып калған марқа қозыны
қуалап ұстағанда, жануар, кейбір қозылардың құйрығы жыртылып-айрылып кетіп
жататын, немесе, шөл және шөлді аймақтарда, әсіресе жаз ыстық кездерде
салқын үйлерде иісі мұрынға анадайдан жұпар аңқытып тұратын шұбат -қымыран,
семіз жарқа қозы етіде аталарымыз құрмет тұтқан тағам болып есептелетін
тағам.
Шөбі шүйгін, жері от, ауа райы салқын, таулы жерлерде сары қымызды
бабына келтіре сапырып, тауда жоталарда, төменде асыға ағып жатқан кішкене
- кішкене тау сулары жағасында бие байлап сары қымызға саба толтырып,
гүрілдетіп сабаны пісіп жүрген жігіт қыздардың төрінде отырып семіз ет пен
сары қымыз дейтін сияқты тағамдарда мейман күте білетін от басыларына барып
Ел жақсылары азаматтармен бірер сағат әңгімелесіп сұрасып арқа-жарқа болып
қайтуды да атамыз қазақ өте жоғары бағалағаны белгілі.
Міне осы түрлі аймақтарда жарқырай жүріп, Ел басқарып, көрген жерде
аулына конаққа шақыра жүретін кісілердің бірі - осы Сәбит еді. Тағдырдың
жазмышына не шара. Досымыз елге ардақты азамат, ініміз Тілеубердиев Сәбит
Әбдіқұлұлы өмірден ерте кетті, ағайын туыс дос жарандарын ұл-қыздарын
күйіндіріпте, сүйіндіріпте бақилыққа аттанды, енді Алла Сәбитті алдыңан
жарылқасын демекпін.
Шүкірбеков Боранбек
Социалистік Еңбек Ері,
Оңтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы.
ЖІГІТТІҢ СЕРІСІ ЕДІ
Сәбит.., оны еске алсам биік түлғалы, бүйра шашты, жазық мандайлы,
күлімдеген қой көзді, жылы шырайлы жігіт көз алдыма келеді. Келбеті де,
қимыл-әрекеті де, сөз саптауы да, мінез бітімі де нағыз қазаққа тән еді.
Кішіпейіл, араласқан ортасын үйіріп әкететін. Адамына қарай сөзді де тауып
айтатын. Кісі көңіліне тие бермейтін. Дастархан басында барынша ақжарқын
еді. Әзіл-қалжыңды төгіп-төгіп жіберіп, айналасын күлкіге батырып, өзі де
аңқылдай күліп, айызы қанатын. Қажет жерінде ән де салып, ақындардың
отырған ортаға дөп келетін өлең жолдарын да жатқа айтатын. Кейде Төлеби
бабасындай көсіле сөйлеп, шешендігімен де маңайыңдағыларды таңдай
қақтыратын.
Қайран Сәбит! Жігіттің төресі еді-ау! Қашанда жүрегін ақтара ақ сөйлеп,
жарқын күлетін. Көңіл түкпірінде кір сақтамайтын. Кейде біреудің бет-
жүзіне, шен-шекпеніне қарамай ашығын айтатын алмас қылыштай өткірлігімен
тәнті ететін.
...Жә, нақтылы өмірге көшейін. Мен Арыс ауданына қарасты Жданов
атындағы совхоздың Тоғансай-Бақырша бөлімшелеріне зоотехник едім.
Мәскеудегі малдәрігерлік академиясын бітіріп, арнайы жолдамамен келгенмін.
Оң-солымды танып, малшылармен таныса бастағанмын, Кенет мен совхозға
зоотехник-селекционер болып ауысатын болдым.
Сол кезде Алматы зоотехникалық - мал дәрігерлік институтынан зоотехник
мамандығын алған Сәбит Тілеубердиев жолдамамен жетті. Мен оған сол кездегі
тәртіп бойынша әр отардағы қой мен қозыны аға шопанның қатысуымен санап
өткіздім. Ең соңында Әшім Жорабаевтың отарындағы қойды кеш қараңғылығы түсе
санадық. Түн бойы есеп-қысап жасап, қатысты шоландар мен мамандар қол
қойды. Сондағы сұңғақ бойлы, өз ісін білетін білімді, самбырлап сөйлейтін
зоотехник Сәбиттің кескін-келбеті маған ұнаған әсер қалдырды.
Ол бойдақ еді. Қасына ата-анасын алдырды. Әкесі Әбдіқұл бір отар қошқар
қабылдап, қой бақты. Ол кезде қой шаруашылығында қошқар баққанға жоғары
жалақы төленетін. Әбдіқұл қария біртоға, көп сөйлемейтін, шаруа баққан кісі
еді. Ісімен өзіне артық сөз айтқызған жоқ.
Сәбит те ата-анасын қуантып, күзге салым үйленді. Бүкіл совхоз болып
тойын дүрілдете өткізіп, Зәбира келінді ақ босағадан аттандық. Жарасымды
жұпқа бақыт тілеп, ән салып, би билеп, есте қаларлықтай той тойладық.
1963 жылы іріленген Коммунизм совхозына бас зоотехник болып
тағайындалдым. Жданов совхозының директоры С.Оспанов аға сонда Бекер
асықтың, осында да бас зоотехник болар едің деді. Мен тәуекелге бел
байлағанымды, алған бетімнен қайтпайтынымды есіттірдім. Мамаңдармен, соның
ішінде тәп-тәуір араласып жүрген Сәбитпен де қимай қоштастым.
1967 жылы Ленин (қазіргі Қазығұрт) ауданы қайта құрылғанда Сәбит
аудандық ауыл шаруашылығы баскдрмасынын, бас зоотехнигі болып келді.
Араластық, ашық ойын бүкпесіз айтатын, сөзімен де, әнімен де жан дүниенді
баурап әкететін Сәбит қызметке адал, айналасындағыларға талап қоя білетін.
Істеген жылдарында кадрлар жауапкершілігін көтеріп, мал шаруашылығын
өркендетуге өз үлесін қосқаны әр шаруашылықтан сезіліп тұрды. Біздің
Коммунизм совхозына да қамқорлық жасап, жанашырлық танытты. Өзімен бірге
оқыған Шахизада Жолдасова бізде бір бөлімшеде істейтін. Хабарын алып,
көмектесіп тұрды. Адамгершілік қасиетке аса бай болатын.
1974 жылы Келес ауданындағы Бірлік қой совхозының директорлығына
тағайындалды. Мал көп, оның үстіне республикадағы екпінді комсомол-жастар
бригадасы қой шаруашылығын игеруге тартылған еді. Арада бір жыл өткенде
Ленин аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Қалыбек Манасов бастап
барлық шаруашылық басшылары "Бірлік" совхозына барып, тәжірибе алмасып
қайтқанбыз. Шаруашылықтың өркендегеніне, жастардың мал шаруашылығын
игерудегі ерен ісіне тәнті болғанбыз.
Өкініштісі сол, Сәбит осы шаруашылықты тәуір бастама көтеріп, жоғары
энтуазизммен басқарғанына қарамай орнынан алынды. Партиядан шығарылып, істі
болып барып, әупіріммен аман қалды.
Неге дейсіз ғой?! Себебі белгілі. Ол директор болып барған кезенде
шаруашылықта екі мыңдай қой жетпеген. Партия саясатына орай жас басшы
басқарып, комсомол-жастар бригадалары баққан қойдан шығын шығарылмай, төл
жыл сайын қолдан жасанды түрде көбейтілген. Есепке қосып жазылған. Мұның
ақыры жақсылыққа апармасын Сәбит алдың ала білген. Бірақ, ол кезде
жоғарыдағылардың айтқанынан шығу, оған қарсы келу көргенсіздік,
тәрбиесіздік саналатын. Кейін реттейміз дегеніне амалсыз келісуге мәжбұр
болған. Сонымен бірге шаруашылықтың ішкі зандылықтары, мамандармен санасу,
олардың сөзіне қалтқысыз сену, көңілін жықпау да Сәбитті ақ жолдан шығарып,
адастырды.
Арыз жазылып, тексерілгенде мал басы жетпей, әлдекімдердің сөзіне сенуі
Сәбитті сүріндірді. Денсаулығы да күрт төмендеп, жүрегі мен жүйкесіне
салмақ түсірді. Факті анықталып, бұрыннан жетпейтін мал басын есепке қосып
қабылдағаны үшін жауап берді. Жоғарыдағылар да жазығы жоқтығын, басқа
біреулердің Сәбиттің қолымен от көсеген қателігі үшін жауап беріп отырғанын
сезсе де, көмектесуге партия талабынан қорықты. Жұмысынан алынып, партия
қатарынан шығарылып, бас бостандығы сақталып қалынды. Басқа қызмет істеуіне
мүмкіндік берілді.
Қиын сәтте Сәбитке қол созып, қызметке шақырған достары облыс көлемінде
аз болған жоқ. Ленгір, Ленин аудандарының шақыруынан өзі бас тартты. Бірде
болмаса бірде әлдекімдер жіберген кемшілігін бетіне басар деген қауіп
биледі. Алғабас ауданында ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының
орынбасары, кейін бір шаруашылықтың бас зоотехнигі қызметін жап-жақсы
атқарды. Басына іс түскен Сәбитке алғабастық басшылар да, қызметтес достары
да дұрыс көзқарас қалыптастырды. Түзу ниет білдіріп, көңіл кірбінін
кетіруге күш салды. Жақсы қырынан танытып, партия мүшелігіне қайта
қабылдады. Ел арасында іскер, талапшыл маман ретінде танылды.
Өз ағаттығын, шалыс басқан қадамын адал еңбегімен жуған Сәбит облыс
көлемінде басшы кадрлар резервіне қойылды. Өзі туып-өскен Ленгір
ауданындағы Сәкен Сейфуллин атындағы ұжымшар мүшелері жалпы жиналысында
ұжымшар төрағасы етіп сайлады. Бұл Сәбиттің де, оның біз сияқты
жанашырларының да рухын өсірді. Шаруашылықтың мал басы көбейіп,
егіншілігінен мол өнім алынды. Экономикасы көтеріліп, жыл сайын таза табыс
алуға жетуіне де Сәбит білгірлігімен, ұйымдастыру қабілетімен үлес қосты.
Дегенмен, бұрынғы жүйке мен жүрекке түскен салмақ қайта сыр беріп,
денсаулығы әлсіреген Сәбит басқа жұмысқа өз еркімен ауысты. Өз шамасын
біліп, шаруашылықты биігінен түсірмей, саналы түрде төрағалықтан кетуі де
кім болса соның қолынан келе бермейтін ерлікке пара пар шешім еді.
Аудандық "Отан" партиясына төрағалық ете жүріп, зейнеткерлікке шықты.
Алайда, өмір соқпағындағы ауыртпалықтар, табанының негізсіз тайғанауы
денсаулығына әсер етті. Сөйтіп, түрлі қиындықтардың егеуіне төтеп бере
алмай, сері де, қайсар Сәбиттің жүрегі мезгілінен ертерек тоқтады.
Дегенмен, Орнында бар оңалар дегендей, орнын басқан ұлы Аңсарбек
Сәбит ошағының отын сәндірмей, анасы Зәбира екеуі тұрмысқа шығып кеткен
қыздарына төркін, туған-туыстарына сүйікті ағайын болып отырғаны біздің де
көңілімізге үлкен медеу.
Молдабай ИЛЬЯСОВ.
Партия, совет ардагері
Қазығұрт ауданының
құрметті азаматы
ЖАҚСЫЛЫҚҚА ЖАНЫ ЖАҚЫН ЖАН ЕДІ
Бүкіл жастық шағымыздың куәсі болған Келес ауданы туралы көптеген
әңгімелер айта аламын. Келес деген керемет аудан еді ғой. Осынау қасиетті
де киелі жерде тұңғыш рет коммуна орнап, адамдар колхозға бірігіп,
сауаттарын ашып, егін, дән, мақта, жеміс, жүзім егіп, асыл тұқымды мал
асырап, Мәскеуге дейін аты дүркіреп шығып еді. Дәл осы ауданнан он екі
Социалистік Еңбек Ері, бір Кеңестер Одағының Батыры шығуының өзі көп
нәрсені аңғартқандай.
Келестегі төрт мақта, төрт жүзім, бір мал шаруашылығымен айналысатын
совхозды қандай еңбекқор, қандай ақылды, сабырлы, жақсылық жасауға жаны
жақын адамдар басқарғанын да жақсы білемін.
Солардың бірі Бірлік совхозының директоры болған Сәбит Тілеубердиев
ағамыз еді, Сәкең Бірліктің тасын өрге домалатқан директор ғана емес,
ертелі-кеш, күні-түні еткен еңбегін біреулер жокқа шыгармак болып, жала
жапқанда да жан-дүниесін сол күйі сақтаған. әділдік, адалдық үшін күресе
білген, басына түскен талай қиындықты мойымай көтерген дара тұлға еді.
Бәріміз де әкіметке де, халықка да жан аямай еңбек еттік. Бүкіл жастық
жылдарымызды, ең бір мықты кезімізді, өгіздей өрге сүйрер күшімізді
өкіметке бердік. Өз заманымыздың тарихын маңдай терімізбен жаздық. Сәбит
аға да сондай жандардың бірі еді. Жас адам көрсе ағалығын, үлкендігін
жасап, мейіріммен қарайтын. Үлкендерге құрметін төмендетпейтін.
Бірлік совхозы кезінде Семейдегі шұбартаулықтардың бастамасын қолдап,
жас шопандар бригадасын құрғаны белгілі. Сондағы Сәкеңнің жастарға, олардың
еңбегіне риза болып. олардың арасындағы білімге, ғылымға құмарларын оқуға
жіберіп, жастарды жанымен жақсы көріп, өсіруге ұмтылғанының да куәсіміз.
Сәкең соңынан ерген жастарды ертеңгі елдің болашағы деп ағалық
қамқорлығын аямайтын. Ауылдан шыққан, алыста жүрген жас іні, қарындастарын
да ылғи іздеп жүретін. Жақсы адамдардың жанында көп жүретін. Жақсыларға
жаны жақын азамат еді. Сондай асыл азаматтың дүниеден озғанына да жыл толып
қалыпты. Орнында бар оңалар дегендей Сәкеңнің перзенттері әке жолын
жалғастырып келеді. Аяулы әкеге арнап ас бергелі отырған балаларға бақ
тілеп, әкелеріңіз жақсылыққа жаны жақын жан еді. Мүмкіндігінше Сәбит аға
сияқты адамдарды аялап, жақсылардың жанында болып, адал еңбектің үлгісін
көрсетіп биіктерге самғай беріңдер деген тілек айтқым келеді.
Келеске келген сайын асыл ағалардың текті іздерін іздеймін. Баяғы
жастық жылдар еске түсіп, алдыңнан айналайын деп шығатын ақкөңіл ағалар
құстай ұшып қарсы келе жатқандай күй кешемін.
Келестің майса көгал иінінен
Жасымнан керемет бір күй ұғып ем
Қазақтың арғы-бергі тарихына
Қарадым Қазығұрттың биігінен, - деп сағынышымды жүрегіме орап алып,
дүниеден озған ағаларыма іштей Құран бағыштап, улы-шулы қалаға қайтып бара
жатамын. Кетіп бара жатқан сайын аман болыңдаршы, көз көрген ағаларым деп
күбірлеймін.
Сәбит аға да ел сағынатын, өзі көп араласқан жақсылардың жүрегінде
сағыныш болып қала береді.
Сайлаукүл Барахова
Шымкент қаласы
АЛДЫМЫЗДАҒЫ АРДАҚТЫ АҒА ЕДІ.
Біздің Сәкең ағамыз алдағы аға буынмен қызметте біте қайнасып, кішімін
демей ақжарқын, аңкылдақ, адамгершілік қасиетімен, үлкенмен де кішімен де
бірдей араласушы еді. Сәкең ағамыз өмірге адам болып келіп, адам болып
кетті. Сәкең ағамыздың ер мінезділігі, қайсарлығы, ашық аңқылдақтығы, талап
етушілік табандылығы көп адамды тәнті етуші еді.
Облысымыздың бірнеше аудандарында Арыс, Қазығұрт, Келес, Алғабас,
Төлеби аудандарының ауыл шаруашылық саласына сүбелі үлес қосты.
Өзі жас болса да, бас болып ауыл шаруашылығының, мал шаруашылығы
саласында басшы қызметтерде болды. Кешегі Кеңес үкіметі кезінде оңайлықпен
мұнша абырой келе бермейтін Кеңес дәуірінде кадрлар өте қатал іріктелетін.
Жоғары жауапкершілік тапсырма талап терең еді.
Сәкең ағама қызығып, ағамның жолын қуып, мен де зоотехник мамандығын
қаладым. Сәкең мен үшін өмір мектебіндегі еңбек жолын көрсеткен, ұстаздай
ұлы тұлға.
Ағамыздың жақсы қасиеттері көп еді ғой, соның бір көрінісі бауырмалдығы
әкесінен, туыстарынан хабар алу үшін, кешке сонау Келес ауданы Бірлік
совхозынан келетін, қайтадан түнде қайта қайтып кетеді, таңертең наряд
өткізу керек, мамандарға тапсырма беру керек. Барлығын да үлгеретін, бәріне
уақыт табатын, бар адамның көңілінен шығатын. Барша жанға бауыр болып
жүретін еді.
Облысымызда көп ұлттың өкілі мекен ететіндіктен болу керек. Өзгені
жатсынбай өзекке теппей өзіміздей көргендіктен болар. Ағамыз жеңгелерімен
әзілдескенде кәрісше тілде сөйлеп, жұрт бірін түсінсе, бірін түсінбей
қалсын деп ду күлкісімен думан етіп жіберуші еді.
Бір кездерде жарық сөніп қалатын кездер болды. Туысқандар құда күтіп
жатырмыз, әлгі жарық жалп етіп өшіп қалды. Дереу мақтаны алып ширатып майға
батырып, майшам жасадық. Ағамыз Сәкең Әй мынаны қайсың ойлап таптындар?
ертең майшам зауытының директоры боласың- деп әзілдеп күлкіге қарқ ететін.
Тілеубердиев Әбділамит, Тілеубердиев Әбутәліп, Тілеубердиев Абай ел
сыйлаған ағалары, батагөй бауырлары болды, сол ағаларына ілесіп ерте
есейген ер еді ағамыз Сәбит. Ол ағалары да өмірден өтіп кетті.
Тілеубердиевтер бес ағайынды еді. Облысқа танымал әрқайсысы әр салада
қызметкер болды. Ынтымағы жарасқан, ауыз біршілігі бар ағайын еді. Аналары
Келеке апа Бес шабандоз деп сүйсініп, шаттанып отыратын. Себебі бірінің
құдасын бірі күтсе 5 ер, 5 әйел өзді-өзі 10 болып жұптарымен бірге жүретін.
Жұрт тойға шақырса бүкіл бір үстелді қоғадай жапырылып Тілеубердиевтер
алып отыратын. Облысымыздағы абыз қария Т.Назарбеков айтатын:
Тілеубердиевтер шақырса, той жасаса, әрқайсына бару үшін айлығымыз да
жетпейді деп әзілдейтін. Сәбит ағамыздың денсаулығы болмай ұзақ жылдар
аурудың азабын тартты. Өзі ауырып жатса да Нарбүбі мен Үмітгүл жеңгелері
көнілін сұрап келе жатса балаша қуанып, Айналайын жеңешелер осылай
қосақтасып жарасып бірге жүріңіздерші деп жанарына жас алып қалатын.
Өте қамқоршы, көпшіл кісі еді, ардақты аға еді. Құдай қосқан қосағы
Зәбира жеңешеміз азаматына лайықты жар болды. Жеңешеміз Зәбира кісіге
кесемен ғана емес, кескін, қабағымен бірге асын ұсынатын жан. Ағамызды
әдемі күлкісімен жеңетін, содан ағамыз жеңешемді Сылқылдақ деп атап
кетті. Біздің Зәбираш осындай жан, күлімдеген күлкісімен тойғызып кояды
деп отыратын.
Сәкең ағамыз бен жеңгеміз қызғалдақтай 5 қыз өсіріп өрісі кеңейіп,
жекжат арттырып, ұлы Аңсарбекті ұяға қондырып, немере сүйді.
Бұған да шүкір тоба деп, ағамыз арамыздан алыстаған сайын ардақты
болып, биік тұлға бізге.
Бауыры Абибулла мен келіні Фатима Тілеубердиевтер.
АҢҚЫЛДАҒАН АДАЛ ДОС
Уақыт өткен сайын сенің қазақтың даласындай кеңпейіл көңіліңнің,
Алатаудай асқақ тұлғаңның, досқа деген кіршіксіз адалдығыңның қадірі
біліне, арта түскендей, Сәбит! Сен туралы естелік айту мен үшін ауыр.
Өткенді еске алып, көңілдің түкпірінде сақталған көп ойды ақ қағазға
түсіруге тәуекел ету де оңай болмады. Олай етсем Сәбиттен екінші рет
айырылып қалатындай болдым. Бірақ... Иә, сараләй келгенде ол туралы, оның
адами қасиеттері мен өнегелі өмірі жайлы кейінгі ұрпағының көбірек
білгенінің қажеттілігі басым тұрды.
Әскери борышымды өтеп, 3,5 жылдан соң елге келген кезім. Бұл 1963
жылдың күзі еді. Сол кездегі Ленин ауданы Жданов астық совхозында бухгалтер
болып істейтін інім Әбдіғаппар шақырып, совхоздың құрылыс бригадасына
жұмысқа орналастым. Сәбит Тілеубердиевпен алғаш танысқаным сол кез. Ол
Жданов совхозында бас зоотехник қызметін атқаратын. Аспирантурада оқи
жүріп, Сәбит совхоздағы ақ қойды асылдандыру жұмысын ұйымдастыратын. Ол
уақытта Жданов атындағы совхоз ең ірі астық совхозы еді және бүкіл Алматы
зоовет институтының ғалымдары осы шаруашылықта асылдандыру жұмысымен
айналысатын. С.Тілеубердиев үлкен үлес қосқан жұмыстардың арқасында
совхоздың племзаводы құрылды, қой өсіру шаруашылығы дамыды. Кейін
Москвадағы академияда осы совхоздың жолдамасымен оқып жүрген соң барлық
өндірістік тәжірибені совхозда өткізіп, диплом жұмысын да племзавод
жағдайындағы өнімнің экономикалық тиімділігі туралы жазған едім. Менің
Москва академиясында білім алуды таңдауыма да Сәбиттің септігі тиген еді.
Совхозда бір жыл істеген соң, директорға кіріп мал шаруашылығы маманы
болғым келетінін білдірдім. Алматыдағы зооветинститутқа жолдама беруін
сұрандым. Директор қарсы болмады. Сол күні Сәбитке жолығып, өз ойымды
айттым. Ол Москвадағы академияда білім алуға кеңес берді. Алматыда оқып
жүргенінде озат студент болса да Ленинградтағы зооветинститутқа ауыса
алмаған өкінішін де жасырмады. Сөйтіп, мен Сәбиттің кеңесімен Москвадағы
Ленин және Еңбек қызыл ту орденді К.Тимирязев атындағы ауыл шаруашылық
академиясының зоотехник факультетіне түстім. Бұл 1964-жыл еді. Қазір ойлап
отырсам, Сәбит қазақ жастарының, оның ішінде ауыл жастарының озық білім
алғанын, өзгелермен терезесі тең болғанын сол кезде армандап жүрген болса
керек.
Сәкең айтпақшы оқуы да, орта да бөлек Москваға үйреніп, білім алуда
алдыңғы қатардан көрініп үлгерген кезіміз. Қызығы мол, қиыны да бар
студенттік өмір туған елден жырақта өтіп жатты. Бір күні таңертең ұйқылы
ояу жатып, бөлме сыртынан естілген таныс дауысты құлағым шалып қалды.
Есікті ашсам — Сәбит. Туған жерден, қазақтың кең байтақ даласынан жусан
иісін ала келгендей болған Сәкенді құшағымнан ұзақ босатпай, амандық -
саулық сұрастық. Сөйтсем, Сәбит сонау Оңтүстік Қазақстаннан Москваға футбол
көруге, Бразилия және СССР құрама командаларының кездесуін тамашалауға
келіпті. Бүкіл Москва шулап билет табылмайтын матч. Билетті 2-3 есе қымбат
бағаға болса да әрең тауып 4 жігіт футболға бардық. Футбол королі Пеленің
шеберлігі әлемге әйгілі болып тұрған кез еді. Сәбит себепкер болып біз
тамашалаған сол кездесуде Бразилия 4:2 есебімен жеңіске жетті. Біздің
ұтқанымыз — Сәбитпен әңгімелесіп, туған елдегі жаңалықтарды естіп,
туысқандарымыздың амандығын білгеніміз болды. Москваны екі күн араладық.
Сәкеңе жұбайым Зада Қапарқызын таныстырдым. Зада ол кезде академияның 1
курсында экономфакта оқитын. Ал, бір жылдан соң екеуміз үйленіп, сол
Ждановта той өткіздік. Сәбит Тілеубердиев дос, әрі аға болып тойды өте
көңілді өткізгені ұмытылмайтын сәттер. Оның досқа адалдығына,
бауырмалдығына, тілеулестігіне сол кезде тағы бір тәнті болғанмын.
Оқуды бітіріп, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасына жұмысқа
орналасқан соң да Сәбитпен жиі кездесіп тұрдық. Сәкең сол жылдары қазіргі
Қазығұрт ауданында меринос қойының тұқымын тазартып, оның өнімділігін
арттыруға өте көп еңбек сіңірді. Сонау Австралиядан 9 қошқар алып келіп,
Күйік племзаводыңда ұстады. Бүкіл аудан бойынша асылдандыру жұмысын
жүргізіп, жоғары нәтижелерге қол жеткізді. Міне, осы секілді ізденімпаздығы
мен еңбекқорлығы, басқару қабілеті ескеріліп Сәкең Келес ауданындағы Бірлік
қой шаруашылығына директор болып тағайындалды. Мен ол кезде Сүткент
племзаводыңда директор едім. Ол уақытта Сүткент Москваға қарайтын. Жұмысты
ұйымдастыра білген Сәбит Тілеубердиев бір-екі жылда Бірлік совхозын
республика көлемінде танытты, үлкен экономикалық көрсеткіштерге жеткізді.
Қаракөл қойын жаппай мериносқа ауыстыру мәселесін көтеріп, маман ретінде ол
жаңалығын дәлелдеп жүзеге асырды да.
Жұмыс бойынша ғана емес, Сәкеңмен отбасымызбен араласып тұратынбыз.
Сәкеңнің жұбайы 5 қыздың анасы Зәбира өте бір сымбатты, кішіпейіл жан.
"Сәбитіме бір ұл тауып берсем", деген арманын да жасырмайтын. Екеуінің бұл
тілеуінің орындалуына достары біз де сырттай тілектес болып жүретінбіз.
Бірде Шымкентке баратын болып, жолға шықтым. Күн кештеу еді, жолай Бірлік
совхозы директорының үйіне соғуды ұйғардым. Сөйтіп, келсем үй толы адам.
Қайыржан Сәбитов, Хайролла Бижанов ағалар бастаған облыстағы қой
шаруашылығы мамандары, көрші-қолаң жиналып қалыпты. Барлығы әлдебір
қуанышты хабарды күткендей, жол жаққа жиі қарайлайды. Бір кезде Сәкең кіріп
келді. Жүзі қуаныштан алабұртып тұр. "Қазір ғана Зәбираны Абайдағы роддомға
апарып жатқыздым" деп айтып болғанша телефон қоңырауы естілді. Телефон
соққан Мария апай дүниеге Аңсарбек атты ұл келгенін айтып, Сәбитті
құттықтап тұр екен. Сәкең қуанғаннан көзіне жас келіп қалғанын да аңғармады-
ау деймін. Сол арадағы біздің де қуанышымызда шек жоқ еді. Бәріміз Сәбитті
құшақтап, құттықтап жатырмыз.
Сонымен, түнделетіп перзентханаға қарай тарттық. Біз жеткенше уақыт
шамамен түнгі бірлер болып та қалған еді. Бір құшақ гүлді іздеп тауып,
бардық-ау. Сәбиттің сол күнгі қуанышын сөзбен айтып жеткізу қиын. Міне,
айналайын Сәбиттің ұрпағы — алтынның сынығы Аңсарбек, сенің дүниеге
келгеніңде әкең ерекше көңіл-күйге бөленіп, достары, бүкіл ағайын-елі болып
қуанған. Осындай шын тілеулестік кездесулер, отбасылық қарым-қатынасымыз
үзілмей, Алғабас (қазіргі Бәйдібек) ауданы Глинковода, Ақтас жылқы
заводыңда, Төлеби ауданының Зертас ауылында да жалғасын тауып отырды. Адал
дос-аға ретінде Сәкеңе деген құрмет, қошемет көрсете білумен қатар керек
болған жағдайда тірек те бола білгеніме өз басым ризамын. Біздің бір-
бірімізге тілектестігімізді жаратқан да білдіріп түратындай еді. Олай
дейтінім, мен демократиялық жолмен Мақтаарал совхоз директорлығына 97 пайыз
дауыспен қайта сайланғанымда алғаш болып қуанышымды бөліскен Сәбит досым
еді. Ол менің сайлау додасына түсіп, бақ сынап жатқанымнан бейхабар
болатын. Бірақ тура сол күні менің халықтың сеніміне ие болып, жеңіске
жеткенімді сезгендей келіп, қуанышыма ортақтасты.
Компартияның кейбір кемшіліктерінің салқыны Сәбитке де тиді. Бірақ ол
ешуақытта мойымады, қамыққан жоқ. Партияның жіберген жағына барып, жұмысын
ойдағыдай атқарып жүрді. Біз, достары артынан іздеп барғанымызда ішкі
ренішін білдірмей, ақкөңілдікпен қарсы алатын. Ақ дастарханын жайып,
көңілді әңгіме айтып, ыстық ықыласпен шығарып салатын. Сәбиттің
адамгершілігі, аңқылдақ мінезін, ақыл-парасатын, ағайынға, елге деген
қомқоршылығы мен адал еңбегін біз әрдайым бағалаймыз, ұмытпаймыз!
Әбдіжаппар ОҢАЛБАЕВ.
15.02. 2008 жыл.
АҢҚЫЛДАҒАН ЕР ЕДІ.
Мен Сәбит бауырымды 1967-70 жылдары Қазығұрт (бұрынғы Ленин) ауданында
қызмет істеген кездерімнен білетін едім. Ол кезде Сәкеңмен Ленгір ауданынан
бөлініп өз алдыңа Ленин ауданы болып жеке шаңырақ көтерген ауданда аудандық
ауыл шаруашылық басқармасы бастығының мал шаруашылығы бойынша орынбасары
қызметін атқарып жүргенде танысып едік. Мен ауданда су шаруашылығы
жөніндегі бастығы болғандықтан мал шаруашылығына арналған құдықтар,
скважиналар қазылуға Сәбитпен бірлесіп бастама көтеріліп, ықпал жасаған
едік. Әсіресе, Монтайтастағы Жданов совхозының Монтайтасында көптеген
жұмыстар атқарылды.
Сәбит ауданда мал шаруашылығы саласын өркендетуге белсене ат салысқан
басшылардың бірі болды. Сәбитті аудан тұрғындары, қызметтестері аңқылдаған
мінезі, шындықты адалдықты жақтайтындығы, адами қасиеті, іскерлігі үшін өте
сыйлайтын еді.
Мен қызмет бабымен Сарыағаш ауданына, ол Келес ауданына ауысып, біраз
жылдар бойы жиі көрісуге мүмкіндігіміз болмады. Тәңірдің құдіреті күшті
ғой, 1983 жылы мен Төлеби (бұрынғы Ленгір) ауданына аудандық атқару
комитетінің төрағасы болып қызметке келдім. Бұл көптен бері сыйласып жүрген
Сәкеннің елі еді. Сәбиттің ағайындары және бауырларымен бірге қызмет
атқардық. Кейіннен біздер мың жылдық құда болып, арадағы сыйластық қарым-
қатынас жекжаттыққа ұласты.
1980-жылдардың ақырына таман Сәбит Төлеби ауданына келіп шаруашылық
басшысы болып қызмет атқарды. Өзінің іскерлігі арқасында ауданда алдыңғы
қатарлы шаруашылықтың тасын өрге қарай домалатты.
Елі үшін қызмет еткен атпал азамат аудан экономикасын көтеруге,
халықтың әл-ақуалын арттыруға өз үлесін қосты. Сәкен Сейфуллин атындағы
колхоз басқармасы төрағасы болған кезде елдің ынтымағын, бірлігін нығайтып,
шаруашылықты барлық салада табысқа жеткізіп, үлкен абыройға ие болды.
Мені таң қалдыратын Сәкеннің бойындағы ерекше қасиеті: мінезінің ашық
жарқындығы, батылдығы, шындықты бетке айтып салатыны, көпшілік ортасында
әзіл айтып күлдіріп, көңілді жүретін еді. Келес ауданында қызметте жүріп
басына іс түскенде де қара нардай мойымай, қожырамай, жасканбай өзінің
жігері мұқалмайтындығын көрсетті. Мұндай қасиет барлық адамның бойынан
табыла бермейді.
Зейнеткерлікке шыққан соң да жұбымыз жазылмай жиі кездесіп дастарқандас
болып жүрдік. Сол бас қосуларда да Сәкен ортамызды толтырып, орынды әзілмен
күлдіртіп, көңілімізді көтеріп тастайтын. Құдалығымыз өз орнымен, жолымен
болса да арадағы ерекше сыйластық осылайша жалғаса беретін.
Сәкеннің арамыздан ерте кетіп қалғандыгы бәрімізді де өкіндіреді.
Бірақта Сәкеннің артында үлкен азамат болып, елмен араласып жүрген баласы,
тәрбиелі қыздары, күйеу балалары, инабатты жары бар. Бәріне де амандық,
Сәбит бауырыма имандылық тілей отырып, алды пейіш, арты кеніш болсын дегім
келеді.
Халқы үшін қызмет еткен Сәбитті ел ешқашан ұмытпайды деп ойлаймын.
Төлеби аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы,
бауыры, кұдасы Ә.Бектаев.
ЖАНЫ ЖАЙСАҢ ЖАН ЕДІ.
1958 жылы Ташкенттегі ауылшаруашылығын механикаландыру және суландыру
институтын бітіріп, институттың жолдамасымен тамыз айында Оңтүстік
Қазақстан Облыстық кәсіп техникалық оқу басқармасына келдім. Оның бастығы
Рыжовтың қабылдауында болдым. Ол, маған Төле би ауданындағы Көксәйек
ауылындағы №67 ауылшаруашылығын механикаландыру училищесіне мұғалімдік
қызметіне бұйрық берді. Бұйрықты алып, училищеге келдім. Директордың
қабылдау бөлімінде отыратын қыздан рұқсат сұрап, директордың қызмет орнына
бардым. Кабинетте ширақ денелі, әдеміше келген қара торы жігіт телефонмен
сөйлесіп отыр екен. Сәлемдесіп кіргенімде, сөйлесуін жалғастыра беріп,
қолын ұсынып, ымдап орындыққа отыруымды өтінді.
Ол телефонмен сөйлесіп болып: - мені құттықтаңыз, деп қолын ұсынды.
Мен: - аға, құттықтаймын. Мен, Уалихан Сүлейменұлы сізге мұғалім болуға
бұйрық алып келдім- деп, бұйрықты көрсеттім.
Ол оқып шығып: - қызметке қабылдаймын. Өзіңдей бізге, мұғалімдер
арасында техника саласында жоғарғы білімді маман жоқ. Мені кұттықта деп
жатқаным, ертеңнен бастап Москва облысындағы Орехова - Зуево қаласына алты
айға білімімді көтеруге, оқуға баратын болдым. Менің оқу ісі бойынша
орынбасарым Сайрамбек Өміралиев уақытша директор болады. Саған
мұғалімдікпен қатар уақытша директордың оқу ісі бойынша орынбасарының
міндетін атқаруға бұйрық берсем, қалай қарайсың?
Бірден мұндай әңгіменің болатынын ойламағандықтан сасып қалдым. Ол,
сасқанымды байқап қалып: - училищеде өзіңдей қызметте істейтіндер, өзің
сияқты жас жігіттер көп, үйреніп кетесің.
Осы әңгімеден кейін Сайрамбекті шақырып, мені таныстырып, оқуға
баратынын айтты.
Сен менің орныма уақытша директор боласың, Уалиханды өзіңнің орныңа
уақытша директордың оқу ісі бойынша орынбасары ретінде бұйрық дайында,
бүгін қол қоямын. Уалиханды училищеде оқушылар тұратын жатақхананың дұрыс
бөлмесіне орналастыр. Училищеге жақын жерден пәтер жалдауға көмектес. Мен
дайындықка кірісейін - деп шығып кетті. Содан директор окуға кетті.
Сайрамбектің жұмыс орнына екеуміз келдік. Ол директорға қарағанда тұйықтау
кұсап көрінді. Екеуміз бір-бірімізден сұрасып сөйлестік. Сайрамбектің де
мамандығы инженер-механик екен. Директор екеуі де Алматыдағы ауылшаруашылық
институтын бітіріпті. Училищенің директоры Әбутәліп Тілеубердиевтің
мамандығы агроном екен.
Директордың тапсырмасы бойынша оқушылардың жатақханасына жайғастым. Бір
аптаның ішінде калхоздың шопаны Қамбардың үш бөлмелі үйін жалға алдым
жұбайым Шырынкүл екеуміз көшіп келдік. Училищенің орналасқан жері Алатаудың
бөктерінен ағып келетін, Қасқасу өзенінің бойындағы тегіс жазықтағы ұзын
жолдың бойына жайғасқан Көксәйек ауылы екен. Тұрған жері, ауасы, суы маған
ұнады. Директор да, орынбасары да осы ауылдың жігіттері екен.
Өмірімде бірінші көрген жас жігітке, директордың осыншалық қамқор
жасағанына ризаландым. Оның кішіпейілдігі мен адамгершілігінің молдылығынан
болар деп ойымды түйдім.
Бірінші күннен бастап осы училищеде мұғалім болып істейтін Тұрман
Сарбасовпен сырласып, ақылдасып қызметтес болдым. Оның менен алты жас
үлкендігіне қарамай, құрдастай болдық. Ол - қарапайым, үлкенмен де, кіші
мен де сөз табысып кететін. Өз жұмысына пысық, адамгершілігі мол жан еді.
Әбекеңнің туысы екен. Тұрманмен әңгімелесіп, Әбекең жөнінде білгенім.
Әбекеннің үлкен ағасы Әбдіқұлдың молдалығы бар екен. Оның үлкен ұлы Сәбит
Көксәйектегі орта мектепті алтын медальмен бітіріп Алматыдағы Зовет
институтының екінші курсында оқитынын, тамыз айында ауылына демалуға
келгендігін айтты. Екінші ағасы Әбділәмит колхаз басқармасының төрағасы,
үлкен інісі Абай Ленгер қаласындағы медицина училищесінің директоры, кіші
інісі Әбдіраш ауылда екен. Сонда байқағаным Тілеубердиевтер өскен-өнген
жандар екен. Сабақ басталуға бір айдың шамасы қалған. Бір күні Тұрман
қасына ұзын бойлы, қызыл шырайлы тұла бойы келісімді жас жігітті үйге ертіп
келіп: - Уалихан мына, жалынды жарқыраған келешегі мол, жас жігіт Сәбитті,
сізге таныстыруға арнайы шақырып келдім деді.
-Абекеңнің інісі болса Абекеңдей ағасы болғанына қуануы, мақтануы
керек. Бірінші көрген мені өсіп келе жатқан жас жігітті бөтенсімей, ағалық
қамқорлық жасап, бірден мені мұғалімдікпен қатар, директордың оқу ісі
бойынша орынбасары қызметін уақытша басқаруға бұйрық берді, ағаға мыңда бір
рақметімді айтамын, қолымнан келгенше інілік борышымды ақтауға тырысамын
дедім.
-Сәбит: - Уалихан аға менің Тұрман көкем сізді маған сыртыңыздан мақтап
сізге танысуға келдім-деді.
- Абекеңді ағадай сыйласам, Тұрманды туысқандай досым, сені інім деп
есептеймін - дедім де жұбайым Шырынкүлге дастархан жаюын тапсырдым. Ол
дереу іске кірісіп кетгі.
Тұрман дастархан жаюды тоқтатып:- біз, Сәбит екеуміз сізбен Советский
колхазымен Ақсу жабағылы қорығының шектесіп тұрған тұсын Дарбаза деп
атайды. Соған барып келуге жоспарлап, шығып едік, соған барып келейік деді.
Шырынкүл не дер екен деп, қарағанымда ол күлімсіреп: - Барып келіңіз,
Алатау бөктерінің табиғатымен танысып келесіз. Дастархан жаюға әлі уақыт
көп қой, - енді ғана көшіп келдік қой деді.
- Келіншегім Шырынкүл барып келіңдер деп жатыр ғой. Үйде кездесетін
күндер, Алла нәсіп етсе көп болар, дедім де үшеуміз жолға шықтық.
Жеңіл автокөлікке мініп, аталған Дарбазаға бардық. Шындығында
табиғаттың өзі қолмен жасап қойғандай екен. Тау екі жақтан қосылып келеді
де, үлкен Дарбаза оның екі өрнегі сияқты болып бітеді. Сол Дарбазаның ішіне
еніп кетіп, біраз жерге дейін жүргенімізде екі жағы тастан соғылған
қамалдай болып ілесіп отырды. Қақпаның арасынан аққан Балдыберек өзені
бірде оңға, бірде солға бұрылып, ирелендеп ақ көбіктеніп ағып жатқан суды
көрдік.
Сәбит: - бұл судан жазғы шілде сусын ішсеңіз тура шекеңізден шығады
деді. Мен: - онда түсіп суды ішіп көрейікші дедім.
Тұрман: - осы судан ішуге дайындалып, сізге көрсетейік, бірге демалуға
келдік қой - деді де автокөлікті тоқтатып, түсіп судың басындағы көкмайсаға
дастархан жайып айналып отырдық.
Сәбит пысықтығын, кішіпейілділігін байқатып, ұйымдастыру қабілетінің
биік екендігін көрсетіп: - Уалихан аға Тұрман көкем екеуміз сізді
желеулетіп ішіп-жеп демалып қайтайын деп келдік. Студент арақ ішпейді,
көкем ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz