Жамбыл облысындағы спирт өндірісінің пайдасы мен зияны туралы

Өнеркәсіпте біратомды спирттердің алынуы-катализаторлар қатысуымен алкендерді гидраттау, әрі бұл реакцияда асимметриялық алкендерге судың қосылуы Марковников ережесі бойынша өтеді. Спирттер құрамында функционалдық тобы бар көмірсутектердің туындылары. Зертханада (кейде өнеркәсіпте) осы спирттерді қыздырғанда көмірсутектердің галогентуындыларын сумен немесе сілтінің ерітіндісімен әрекеттескенде алады.
Спирттер-органикалық синтездің шикізаты, ерітінділер ретінде және қағаз, полиграфия, парфюмерия, фармакология, тамақ өнеркәсібінде пайдаланады.Спиртің көптеген түрлері бар. Солардың ішінен кеңінен таралған этиль спиртті.
Этиль спирті - өзіне тән иісі бар, түссіз сұйықтық , судан жеңіл, 78,3 С температурада қайнайды, суда жақсы ериді және өзі көптеген бейорганикалық және органикалық заттарға еріткіш бола алады. Этиль спиртінің молекулалық формуласын және оның құрамындағы элементтердің валенттіліктерін біле отырып, спирттің құрылысын бейнелеп көрейік. Этиль спирті-гомологтық қатардың бір мүшесі. Қатардағы басқа спирттердің химиялық және электрондық құрылысы ұқсас болып келеді. Молекулаларында көмірсутек радикалымен байланысқан бір немесе бірнеше функционалдық гидроксил топтары бар органикалық заттар спирттер деп аталады.
Жамбыл облысы республикадағы өнеркәсібі жан-жақты дамыған ірі аймақтың бірі болып табылады. Жамбыл облысында шарап шығаратын кәсіпорындар: “Тараз АҚ-ы”, “БМ” ЖШС сияқты спирт шығаратын екі ірі кәсіпорындардың өнімдері республикадан тыс жерлерге де кеңінен мәлім. Сонымен бірге, “БМ” ЖШС-нің шығаратын табиғи шырындары, жемістен жасалатын басқа да өнімдері. Германия, Тәжікстан, Қырғызстан, Ресей сияқты елдерге сатылады.
Жеке кәсіпкерлердің іскерлік қызметі қанат жаюда. “БМ” ЖШС-і дәрі-дәрмекті, табиғи шырындары, кетчуп, тосап, джем шығаруды, сондай-ақ, тығындар өндіруді ұлғайтып, ұн тарту цехын және тәулігіне 150 тонна протеиндік қоспа жем шығаратын зауытты іске қосты. Облыста «Шарап» АҚ-ы, “Виза”, “Құрылыс құралымдары зауыты” ЖШС-і өз өндірістен жетілдірді. Металл құралымдары зауыты цистерналар және республикамыздың мұнайшылары үшін металл құралымдарын, ал «Промхиммонтаж» АҚ-ы пластикалық терезелер, аяқ жолға төселетін плиткалар, “Триплекс-Автосервис” ЖШС-і автомобильдердің алдыңғы әйнегін, «Қарат» және «Дера» ЖШС – тері жиһаздар шығаруды игерді.
Өңдеу өнеркәсібі құрылымында жоғары үлес салмақ ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу кәсіпорындарының да еншісіне тиіп отыр. Өңдеу өнеркәсіп орындары ірімшік пен сүзбе, сары май шығару, басқа да сүт өнімдерін өндіру, көкеністер мен жеміс шырындарын, арақ шығару сияқты тамақ өнімдерін өндіру көлемін ұлғайтты. Сонымен қатар, өнімдерге тұтыну сұранысының төмендегеніне байланысты, шикізат сатып алуға айналымдағы қаржының жеткіліксіздігінен, өнімдердің кейбір түрлерінің сапасы төмендігінен бәсекеге жарамсыздығынан және өнімнің өзіндік құнының жоғары болуынан «Тараз» ААҚ-ы этиль спиртін өндіру «Қант» ААҚ-ы қант, алкогольсіз сусындар, ликерлер шығару, шараптар өндіру деңгейі төмендегендігі орын алды.
«БМ» ЖШС–і облыстың ең ірі инвесторларының бірі болып табылады. Онда клейковина өндіру цехы пайдалануға берілді. «БМ» ЖШС тоқыма саласында да кең орын алды. Тоқыма және тігін өнеркәсібінің кәсіпорындары 15,9 млн. теңгенің өнімдерін өндірді. Бұл өткен жылдың осы кезеңіне 49,9 %- ды құрайды. Саланың кәсіпорындары жыл басынан бері ерлер мен балалардың сырт және арнайы жұмыс киімдерін тігуді көбейтті. Сонымен қатар, тапсырыстың қысқаруына байланысты төсек- орын жабдықтарын, әйелдердің сыртқы киімдерін, теріден тігілетін әйелдердің пальтосын және тондарын тігіп шығару көлемі қысқарды. «БМ» ЖШС халық тұрмысына қажеттіні өңдірді. Өнімдері: сода, шыны терезелер, қант, шырындар. «БМ» ЖШС кәсіпорны адам тіршілігіне осындай көптеген заттар өндіріп адамдардың тұрмыс-тіршілігіне көптеген пайдасы бар. «БМ» кәсіпорны осының бәрін өндіріп жатқанда, ол кезде зиянды лас заттар бөлініп жатты. Сүзгінің болмауына байланысты зиянды заттар: Талас өзені аңғарына, Тараз қаласының Теміржол бекеті үстіндегі ауылдардағы кішігірім суларды ластап жас ұрпақтардың денсаулығына зиянды әсерлер келтіруде. Ауладағы ойнап жүрген балалардың үстіне әр түрлі қышыма аурулары көбеюде. Жалпақтөбе тұрғындары көкөніс дақылдары топырақтың улануына байланысты көкөніс өсіре алмай отыр. Ал егер ауыл шаруашылығы көкөніс өсіре алмаса ол халыққа зияны келеді. Осыны біліп отырған «БМ» басқарушысы топыраққа, экологияға көптеген зиян келтіріп отырғанын білгеннен олар халыққа қаражат төлеп отыр. Халыққа төлем ақының да қажеті бар. Бірақ қазақтың құнарлы топыраған кім қайтадан орнына келтірер. Экологияны енді кім тазартар. Осы арақтың да жасөспірімге зияны өте көп. Осы араққа салынып қанша жас балалар ата-анасын ұмытып, қаңғырып кеткен жасөспірімдер өте көп. Осы арақтың денсаулыққа деген зияны өте көп. Арақтан өкпе ауруы, цилироз т.б. көптеген аурулар бар. Спирттер организмге зиянды әсер етеді. Әсіресе метил спирті- күшті у. Ол тіпті аз мөлшерде ішкеннің өзінде көз нервтері бүлініп, суқараңғы соқыр етеді. Спирттің 5-10 миллилитрінен организм қатты уланады, ал 30 миллилитрінің өлтіріп те жіберуі мүмкін[1].

1. Жамбыл энциклопедиясы 41-52 бет
2. Петров А. А., Бяльян Х. В., Трощенко А. Т., Органикалық химия
3. Зоммер К., Аккумулятор знаний по химии
4. Верников В., Игорская М. И., Неисчерпаемый
5. Ақжол газеті 2004ж 4 сәуір ,
6. Ақжол газеті 2004 ж 18 наурыз.