Балалық шақтың кезеңдері. Балалар жүйелері мен мүшелерінің анатомо-физиологиялық ерекшеліктеріне жалпы мінездеме

1. Балалық шақ кезеңдері.
2. Балалық шақ кезеңдерінде кездесетін аурулардың ерекшеліктері
3. Әр жастағы балалардың физикалық дамуы, оған әсер ететін факторлар.
4. Баланың салмағы мен бойының өзгеру динамикасы.

Бала организміне негізгі бір заңдылықпен ұдайы жүріп отыратын, өсу және даму құбылысы тән болып келеді. Бала туылғаннан кейін жасына байланысты тиісті кезеңдерден өтеді.
Күнделікті жұмыста қолдану үшін, барлық балалық шақ төмендегідей болып бөлінетін, Н.П. Гундобин ұсынған жоба ыңғайлы болып келеді.
А. Құрсақ ішінде (жатыр ішінде) даму кезеңі 2 сатыдан тұрады:
Эмбриондық даму сатысы (алғашқы 2-3 ай).
Плацентарлық даму сатысы (3 айдан туғанға дейін).
Құрсақ іші (ұрықтық) кезеңі жыныстық клеткалар қосылған мерзімнен бастап орта есеппен 270 кунге созылады. Бірақ күнделікті жұмыста 280 күн (9 ай 9 кун) деп есептелінеді. Есеп соңғы келген етек кірінің бірінші күнінен бастап есептелінеді.
Қазіргі кеззде құрсақ іші (ұрықтық) дамуды бірнеше кезеңге бөледі:
Герминальды немесе өзіндік ұрықтық кезең. Ұрықтық клеткалардың ұрықтанған кезінен бастап пайда болған бластоциттің жатырды кілегей қабығына имплантацияланумен аяқталады. Бір апта бойы жүреді.
Имплантация кезеңі. Ұзақтығы 40 сағат, демек 2 тәулікке созылады. Кейде бұл екі кезең қосылып кетеді, үйткені бұлардың медико-биологиялық маңызы өте зор. Бұл уақытта ұрықтанған клеткалардың 50-70 проценттей дамымай қалады, ал тератогенді (организммен мүшелелердің іштен туа болатын кемтіктерінің пайда болуына әсерін тигізетін факторлар) факторлар, әсіресе күштілер тобына жататындар, ұрықтың өміріне қатар туғызатын птологияға душар етеді (аплазия және гипплазия), немесе хромосомдық абберациясына, ия гендер мутациясына байланысты ауыр кемістіктер (ақаулар) пайда болуына әкеліп соқтырады.
Эмбрионалды (ұрықтық) кезең – ұзақтығы 5-6 аптаға созылады. Бұл кезеңнің негізгі ерекшелігі болашақ баланың барлық ішкі мүшелерінің пайда болуы және олардың дамуы (органогенез) болып табылады. Сондықтан тератогендік факторлардың (ішкі және сыртқы) әсері ауыр және диспластикалық (кері даму) кемістіктердің пайда болуына әкеліп соқтырады. Құрсақ ішінде дамудың 3-7 апта арлығындағы мерзім ең қауіпті кезең болып табылады. Баланың ерекшеліктерін зерттеу және оны қорғауға бағытталған жұмыстарды осы кезеңнен бастау керек.
Неофеталды немесе эмбриофеталды кезен. Ұзақтығы 2 аптаға созылады. Бұл кезеңде плацента (баланың жолдасы – баланың орны) құрылады да, көптеген мүшелердің (орталық жүйке жүйесінен басқасының) толық құралып болуымен сай келеді. Бұл кезең өте маңызды мезгіл болып келеді, өйткені плацентаның дұрысқұрылуы, демек плацентарлық қан айналымның дұрыс болуы, болашақ іштегі нәрестенің, сайып келгенде болашақ баланың, қарқынды өсуіне тікелей әсерін тигізеді.
Фетальді кезең. Ұзақтылығы 9 аптадан туғанға дейін есептелінеді. Бұл кезең 2 кезеңшеге бөлінед:
А) Ерте фетальді кезеңше (9 аптадан 28 аптаның соңына дейін),
Б) Кеш неонатальды (нәрестелі) кезең - өмірінің 8-ші күнінен бастап 28 күнге (1 айға) созылады.

1. Хабижанов Б.Х. Хамзин С.Х. Балалар аурулары. Алматы, Білім, 1997.
2. Хабижанов Б.Х. Хамзин С.Х. Педиатрия. Алматы, Білім, 2005.
3. Имамбаева Т.М. Балалар пропедевтикасы. Алматы, 1996.
4. Б.Т. Тусіпқалиев., А.У. Исмағұлова. Балалар аурулары. Ақтөбе. 1993.
5. Детские болезни. /под ред. А.Ф. Тур. М., Медицина., 1985., с. 608.
6. Шәжімова Г.Э., Шабдарова С.К. Дадамбаев Е.Т. Имамбаев Т.М. Балалар аурулары пропедевтикасы. Алматы; 1995.
7. Аскамбаева Г.К. Мустафина К.А. Балалар аурулары пропедевтикасы. Шымкент. 2000.