Қылмысты жасауға дайындалу және оқталу үшін қылмыстық жауаптылық және жазаланушылықтың негіздері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 6

1. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ ҚЫЛМЫСТЫ ІСТЕУ САТЫЛАРЫНЫҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ МАҢЫЗЫ . . . 8

2. ҚЫЛМЫСТЫ ІСТЕУ САТЫЛАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ

2. 1. Қылмысқа дайындалудың ұғымы . . . 16

2. 2. Қылмысқа оқталудың ұғымы және түрлері . . . 24

2. 3. Аяқталған қылмыс және оның белгілері . . . 32

3. ҚЫЛМЫСТЫ ЖАСАУҒА ДАЙЫНДАЛУ ЖӘНЕ ОҚТАЛУ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚ ЖӘНЕ ЖАЗАЛАНУШЫЛЫҚТЫҢ НЕГІЗДЕРІ

3. 1. Аяқталмаған және аяқталған қылмыстар үшін жауаптылықтың шектері . . . 38 3. 2. Қылмысты жасаудан өз еркімен бас тарту және оның белгілері . . . 39

4. ҚЫЛМЫСТЫҢ ОБЪЕКТІСІ ЖӘНЕ ЗАТЫ: ОЛАРДЫ САРАЛАУДЫҢ МАҢЫЗЫ

4. 1 Қылмысты объектісі бойынша саралау мәселесі . . . 47

4. 2 Қылмыс заты және оның қылмысты саралаудағы маңызы . . . 56

ҚОРЫТЫНДЫ……… . . . …… . . . 60

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 62

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзекті негіздері; Зерттеу тақырыбының өзектілігі. 1959 жылғы ҚазССР - нің Қылмыстық кодексінің көптеген ережелері елімізде орын алған экономикалық, әлеуметтік және саяси қажеттіліктерге, сондай - ақ адам құқықтары туралы халықаралық шарттарға сәйкес келмеді. Сол себептен де 1997 жылы 16 шілдеде қабылданған Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде қылмысқа дайындалу, қылмысқа оқталу, қылмысты істеуден өз еркімен бас тарту мәселелері жаңаша көзқараспен баяндалған.

Қоғамдық экономикалық формацияның жаңа тұғырына аусықандықтан, сәйкесінше қоғам өмірінде туындап жатқан жаңа қоғамдық қатынастарды реттеу үшін бірқатар жаңа нормативтік құқытық актілер қабылдағандықтан, ескі ҚазССР-нің Қылмыстық кодексінің ережелерін жаңа Қылмыстық кодекстің ережелерімен салыстыра отырып, теориялық тұрғыдан түсіндіруге және оларды қолдануға байланысты ғылыми негізделген нұсқауларды өңдеп шығару қажеттілігі туындады. Қымыстық құқыққа байланысты отандық және ресейлік әдебиеттерде монографиялық сипаттағы еңбектер және қылмысты істеу сатысына қатысты әртүрлі мәселелерді қозғайтын ғылыми мақалалар болғанымен де, олар қазіргі таңда едәуір дәрежеде ескірген. Себебі олардың барлығы да 1958 жылғы КСРО және одақтас республикалардың қылмыстық заңдар Негізінде және 1959 жылғы ҚазССР - нің Қылмыстық кодексі негізінде жазылған.

Осы себептен де жаңа Қылмыстық кодекстің ережелерін қолдана отырып, қылмысты істеу сатыларына талдау жасаудың ғылыми --тәжірибелік мәселелерін теориялық тұрғыдан қарастыру өте маңызды және өзекті болып табылады.

Осы жоғарыда аталған мән - жайлардың болуы зерттеудің тақырыбын таңдап алуға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты келесіде: 1997 жылғы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің қылмысты істеу сатылары туралы ережелерін ғылыми талдау, қылмыстық заңды жетілдіруге және оның сот - тергеу тәжірибесінде қолданылуын жақсартуға байланысты теориялық тұрғыдан негізделген ұсыныстарды кешенді түрде өңдеу.

аары үшін жауаптылықты көздейтін Қылмыстық кодекстің нормаларын жетілдіру үшін нақты ұсыныстар енгізу.

Зерттеудің объектісін және зерттеу пәнін 1997 жылғы Қылмыстық кодекстің қылмысты істеу сатылары туралы ережелері, Қылмыстық кодекстің баптарын пайдалануға байланысты сот - тергеу тәжірибесі құрады.

Берілген тақырыппен жұмыс жүргізу барысында салыстырмалы құқықтанудың жекелеген ғылыми әдістері, тарихи және логикалық әдістер қолданылды.

Зерттеудің теориялық негізін аталған мәселе бойынша қылмыстық құқық ғылымында орын алған ережелер мен қорытындылар құрайды.

Жұмысты жазу барысында арнайы әдебиеттер, оның ішінде отандық, ресейлік еңбектер кең түрде қолданылды.

Зерттеудің нормативтік базасын Қазақстан Республикасының қылмыстық заңы мен сот - тергеу тәжірибесі құрайды.

Жұмыста алғаш рет 1997 жылғы Қылмыстық кодекс қабылданғалы бері қылмысты істеу сатыларының мәселелерін кешенді түрде зерттеуге талпыныс жасалынған. Қылмысты істеу сатыларының түрлері, қылмысқа дайындалудың нысандары, орташа ауырлықтағы қылмысқа дайындалуды криминализациялау мәселесі талқыланылып, қылмыстық заңды жетілдіруге байланысты ұсыныстар мен пікірлер негізделген.

Осыған байланысты қорғауға ұсынылатын негізгі ережелер:

1. Қылмысты істеу сатыларының нақты анықтамасы Қылмыстық кодекстің арнайы бабында көрініс табуы қажет. Яғни, «қылмысты істеу сатылары дегеніміз - қасақана қылмыс жүзеге асырудың нақты кезеңдері. Қасақана ойды қалыптастыру, қасақана ойды табу қасақана қылмыстың сатысы ретінде қарастырылмайды».

2. Орташа ауырлдықтағы, ауыр және аса ауыр қылмыстарға дайындалғандығы үшін тұлға жауаптылыққа тартылады.

Зерттеудің ғылыми - тәжірибелік маңызы зерттеу барысында алынған ғылыми тұжырымдамалар сот - тергеу тәжірибесінде, қылмыстық заңды жетілдіруге байланысты қолданыла алады. Зерттеудің негізгі нәтижелері әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Мемелекеттік Универститетінің Хабаршысында басылымда жатыр.

Дипломдық жұмыс 4 тараудан 7 тармақшадан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.

1. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ ҚЫЛМЫСТЫ ІСТЕУ САТЫЛАРЫНЫҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ МАҢЫЗЫ

Заңшығарушы қылмыстың (ҚР ҚК 9 бабы), қылмыстық жауаптылықтың негізі ретінде қылмыс құрамының (ҚР ҚК 3 бабы), қылмыстың субъектісінің (ҚР ҚК 15 бабы) түсінігін бергенде аяқталған, яғни біткен қылмысқа қатысты береді. Қылмыстық кодектстің Ерекше бөлімінде сипатталған нақты қылмыс түрлері де аяқталған қылмыстарға қатысты берілген. Бірақта бәрімізге мәлім, өмірде белгілі бір себептерге байланысты тұлғаның ойының аяғына дейін жетпей қалған жағдайлары жиі кездеседі. Мысалы, қылмыскер өлтіру мақсатымен пистолет салып алды, бірақ та сатып алу барысында ұсталынды. Немесе, пистолетпен ату барысында мүлт кетті де, жәбірленуші тірі қалды. Осыған байланысты, қылмыстық құқық теориясы және сот - тергеу тәжірибесі қылмыстық заңға сүйенен отырып, қылмыстың жасалыну кезеңдерін бөліп қарастырады. Қылмыстық құқықтың қалыптасуы барысында қылмысты істеу сатыларының ұғымына, түрлеріне байланысты әртүрлі көзқарастар орын алып отырды. Сондықтан да, алғашқы қылмыстық қызмет сатыларының түрлерін талдамастан бұрын осы көзқарастарға шолу жасау орынды.

Қасақана қылмыстық қызмет белгілі бір кезеңдерден тұратын адамның саналы, бағытталған қызметінің бір түрі болып табылады. Ең алдымен адамда белгілі бір ой туындап, ол өзінің алдына нақты мақсат қояды. Содан кейін, ол белгілі бір бағытта әрекет ету үшін шешім қабылдап, тілеген мақсатына жетуге ұмтыла бастайды. Ойға алғанын орындау үшін ол дайындық әрекеттерін жасап, кейін іс-қимылды орындауға және алдына қойған мақсатқа жетуге кіріседі.

Ойдың туындауы және оның қалыптасуы - адамның санасында болатын және оның бағытталған әрекетінің алдында жүретін процесс, сондықтан да адамның ойының нақты әрекетте бейнеленуін білдіретін қызметтің кезеңі болып табылмайды.

Қылмыстық қызметтің сатыларының қылмыстық-құқықтық түсінігі қылмыстың нақты өмірдегі дамуына сәйкес келіп, объективті процесті бейнелейді. Қасақана қылмыстық қызмет үш сатыдан: дайындалу, оқталу және аяқталған қылмыстан тұрады. Осыған сәйкес, қылмыстық қызметтің үш сатысын ажыратуымызға болады: қылмысты жасауға дайындалу сатысы, қылмысты жасауға оқталу сатысы және аяқталған қылмыс. Алғашқы екі саты алғашқы немесе аяқталмаған қылмыстық қызметті құрайды.

Н. Ф. Кузнецова қылмыстық қызметтің даму сатыларын ажыратып, оларға дайындық әрекеттері мен қылмысты орындауды жатқызып, аяқталмаған қылмыстың түрлерін - дайындалу және оқталуды жатқызады. Ұғымдардың бұндай екі түрлілігі тиімсіз. Қылмыстық қызмет сатысы үшін жауаптылық мәселесі аяқталмаған қылмыстық қызмет жағдайында туындайды, сондықтан да қылмыстық заңда заң шығарушы «қылмысты істеу сатылары» терминін қолданбаса да, қылмысқа дайындалу және қылмыс істеуге оқталу үшін жауаптылық белгіленген. [1, б 8]

Қылмыстық қызмет барлық жағдайда бірдей барлық үш сатыдан: дайындалу, оқталу және аяқталған қылмыстан тұра бермейді. Пайда болған ой дайындалу және оқталу сатысынан өтпей, тікелей аяқталған қылмыста жүзеге асырылады.

Алғашқы қылмыстық қызмет үшін жауаптылық сұрақтары қылмысқа дайындалу және оқталуды жүзеге асырған соң, кейін аяқталған қылмысты орындаса туындамайды.

Аяқталмаған қылмыстық қызмет үшін жауаптылық мәселесі қылмысқа дайындалу және оқталу сатысында, кінәлінің еркінен тыс мән-жайларға байланысты аяқталмаса туындайды.

Қасақана қылмыстарда қылмысты жасау ойының пайда болуы қасақаналықтың қалыптасуы, қылмысты ойлау, немесе - «жалаң қасақаналық» деп аталады.

Құл иеленушілік және феодалдық құқықта жоғары билік өкілдеріне қатысты қылмысты ойлаудың өзі ауыр қылмыс деп танылады. 1845 жылғы төңкеріске дейінгі қылмыстық және түзеу жазалары туралы Уложенияда қылмысты ойлаудың өзі жазаланатын. Осы Уложенияның 241 бабында «жоғары мәртебелі императордың өміріне, денсаулығына және ар-намысына қарсы кез келген қасақаналық ойлар, оны тақтан тайдыру, бостандығынан және жоғары биліктен айыру немесе бұл құқықтардан айыру».

Шындығында қасақаналақ ойдың қалыптасуы қылмыстық-құқықтық қатынастардың пәні болып табылмайды. Қылмыстық құқықтың жалпыға мәлім қағидасы - ойлар жазаланбайды. Қасақаналықтың қалыптасуының жазаланбаушылығы ой және сенім бостандығынан халықаралық және конституциялық құқықтарынан туындайды. [2, б 9]

Қылмысты істеу сатыларының даму кезеңдерін қылмыстық құқық доктринасы дайындық және оқталу деп қарастырды. А. Н. Трайнин бір іс-әрекеттің әр түрлі жаңдайда кейде қылмыс болып, кейде қылмысқа дайындық болып келуі мүмкін деп пайымдаған. Анық емес өзгерулерді қайта қарау арқылы қылмыспен оған дайындық үстіндегі (қылмыскер атынан) кісі өлтіруге немесе ұрлық жасау әрекетінде тәжірибе жүргізген. Мәселен, есікті бұзу. Бірінші жағдайда кісі өлтіруге дайындық, екінші жағдайда сол іс-әрекеттер негізінде ұрлық жасалу. Сондықтан, заң шығарушы орган, «тек алдын-ала бір ғана іс әрекет (қызмет) негізінде қылмыстың алдын алуға бағытталған, нәтижесінде қоғамға зиянын тигізбейтін бір ғана топ болуы керек» деп тұжырым жасайды.

Ішкі алдын-ала әрекет негізінде әрбір нақты жағдайларда есепке алынып отыратын кезеңдер мен шектер белең алып отырды. А. Н. Трайниннің пайымдауынша есеп “заң шығарушы орган арқылы емес, бүтіндей алғанда сот шешімімен жүзеге асады”. [3, б 9]

Осы мәселеге байланысты А. Н. Трайниннің әр түрлі жағдайлардағы іс-әрекеттің кейде қылмыс болып, кейде оған дайындық болып келуін теріске шығарған Н. Д. Дурманов тұжырымы әділ болып көрінді. "Іс-әрекетті дайындауға негізделген әрекет өзге жағдайда да өзгермейді. Бұл кезеңдегі әр түрлі мінез - құлық ондағы жағдайға емес, ќол сұѓушылыќ жасаушы адамның адамның, яғни объектінің қоғамға қауіпті іс-әрекеттерді іске асырушының мінез-құлығына байланысты. Сайып келгенде, кезең аралық шектік алдын-ала анықталып, сот қарауымен шешім қабылдамай, кеңекстік заң шығарудағы, ғылымдағы, сот тәжірибесіндегі саты бойынша анықтау мен олардың белгілерін негізге алады". [4, б 10]

А. С. Шляпочников қылмыстық кезең мәселесінің шешімі оның қатысуы арқылы болған іс-әрекеттен бөлек, оның жеке басының қаупіне негізделіп шешілмеуі тиіс, - деп сызып көрсетті, әрі өзіндік деликт тудырмайтын жағдайларда қылмыстық жауапкершілікке дайындық әрекетін алып тастауды ұсынды. Осыған ұқсас ұстанымдағы (позициядағы) С. В. Познышев "адамдардың игілікті істерімен мемлекетке қатер төндіретін іс-әрекеттерді, өзге қылмыстарға дайындық ретінде емес, жеке қылмыс ретінде қарау керек" деген тұжырымды ұстанды. [5, б 10]

Заң оқулықтарында қарастырылған қылмыстың іске асу кезеңдері жайлы пікірдің бар болуына қарамастан, заң шығарушы орган "қылмыс сатысы" ұғымына анықтама бермейді, әрі бұл терминді іс жүзінде қолданбайды.

Толық іске аспаған қылмыстық әрекеттің жалпы мазмұнының әр түрлі формасын көрсетуде қылмыстық құқық ғылымында термин үш түрі қолданылады: "қылмыстың іске асу кезеңі", "алдын-ала қылмыстық әрекет", және "қылмыстың даму кезеңдері". Бұл ұғымдардың мазмұнына байланысты көзқарас жайлы, терминологиялық түрде ажыратылып, әр түрлі болып келген.

Мәселен, Н. Ф. Кузнецова қылмыстық әрекетпен аяқталмаған қылмыстық әрекет түрлерінің даму кезеңдерін ажыратып алуды ұсынды. Даму кезеңіне дайындық әрекетімен қылмыстың іске асуын, аяқталмаған қылмыс түріне - қылмысқа дайындықпен қылмысқа оқталу әрекетін жатқызды. Н. Ф. Кузнецова "қылмыстың даму сатысы" түсінігінің толық мазмұнын және өзіндік қылмысқа дайындықпен оқталуға байланысты қылмыстық жауапқа тартылытын әрекеттерді анықталмаған, - деп қарады. Ол "Қасақана қылмыс кезеңін қылмыстың даму іс-әрекетінде басты орын алып, негізді құрайтын - қылмыс жасауға бағытталғандық деп жазды. Дайындықпен оқталу әрекетіне жауапкершілік, белгілі бір адамның қылмысты бастап, оның іс-әрекетінің белгілі бір анықталған даму кезеңіне жетпеуі, яғни аяқталмауы қылмыскерге байланысты емес екендігін, сотта констатациялау керек". [6, б 10]

Жалпы терминге байланысты "қылмыстың іске асу сатысы" Н. Д. Дурмановтың пайымдауынша екі мағынада қолданылады: 1) аяқталған қылмыстық әрекет кезеңдерін анықтау үшін; 2) қылмыстық әрекеттің аяғына жетпей тоқтатылған кезеңдеріне байланысты, қылмыстық әрекет жауапкершілігін анықтау үшін. Автор екіншісіне көп мән берген. [7, б 10]

Н. Ф. Кузнецова өз кезегінде бұндай екі түрлі мағынаның заңда қолданылуын, яғни "қылмыстық кезең" ұғымының қылмыстық үрдіс әрекет кезеңі және аяқталмаған қылмыстық әрекет (даярлық және оќталу) түрінде берілуін анықталмаған, шатас тудырарлық жағдай деп қарады. [8, б 11]

Бүгінгі күнде қылмыстың даму әрекетін үш кезеңге бөлу мәселесі өзекті болып табылып отыр: 1) қылмысқы дайындық, 2) қылмысқа оќталу, 3) аяқталған қылмыс. Бұндай тұжырымды көпшілік заңгер - ғалымдармен қатар, Қазақстан Республикасының заң шығарушы органдары да ұстанады /6, 359б. /.

Қылмыстық кезең жайлы концепцияның жақтаушыларының бірі В. Д. Иванов. Аталған автордың салыстырмалы зерттеулерінің нәтижелері, алғашында В. Д. Ивановтың оќталу мен дайындық әрекетін аяқталмаған қылмыстық әрекет түріне жатқызып - қарама-қарсылық, кінә, жазаға тарту тәрізді белгілердің бәрі онда бар есептеген. Біршама кейінірек қылмыстың іске асу әрекетін үш кезеңге бөлу жайлы сөз қозғайды. Сонымен қатар, ол " біршама ертеректе байқалған қылмыстық іс-әрекет кезеңінің " бар екендігін айтқанмен, ашып көрсетпейді. Монографиялық зерттеулерінде В. Д. Иванов қасақана қылмыстық әрекеттің даму кезеңдеріне мыналарды жатқызды: 1) қылмыс жасауға деген ойдың қалыптасуы, 2) қылмыс жасауға дайындық, 3) қылмыс жасау, аяқталған қылмыс. Кейіннен автор аяқталмаған және аяқталған қылмыс түрлерінің кезеңдерін бөліп көрсетеді. [9, б 11]

Екіншісіне - қылмыс істеуге деген ниет, қылмысќа оќталу және аяқталған қылмыс .

Қылмыстық кезең концепциясын профессор Б. В. Здравомыслов та қолдайды. Қылмыстың іске асу кезеңін (дайындық, оќталу және аяқталған қылмыс) заң негізінде қалыптасты.

Бұл тәрізді тұжырымдар нақты жағдайға сәйкес келмейді және бұдан былайғы Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасының заң шығарушы органына 1960 жылмен салыстырғанда ауқымды өзгерістер енгізілді, олар мыналардан тұрады:

Біріншіден, дайындық әрекетінінің деңгейі біршама кеңейді: оған мынадай дайындық түрлері, қылмысты жасау құралдарын даярлау, қатысушы адамдарды іздеу, қылмысты іске асыруға ќолайлы жаѓдай туындату кіреді (ҚР ЌР 1б. 24, РФ ЌР 1б. 30) ;
Екіншіден, ауыр қылмыспен өте ауыр қылмыс түрлеріне жауаптылық (ҚР ЌР 1б. 24, РФ ЌР 1б. 30) ;
Үшіншіден, оқталудың құрамымен іс-әрекетінде тікелей тұлғаның әрекеттенбеуі (ҚР ЌР 24 б және РФ ЌР 3б. 30) ;
Төртіншіден, дайындықтың арнайы түрі енгізілді, ол қылмыскердің қатысынсыз қылмыстық әрекеттің аяқталмауы (ҚР КР 24б. 1б және РФ ЌР 3 б. 30) ;
Дайындалу мен оқталуға жаза қолдану түрінің түпкілікті өзгеріске ұшырауы (ҚР ҚР 56б және РФ КР 66 б) . [10, б 11]

Кейбір авторлар, мәселен А. А. Герцензон, А. Н. Трайнин, А. А. Пионтковский оќталудың іске асу кезеңіне қылмысқа деген негізгі, басты ойдың құрылуымен пайда болу кезеңін анықтауды енгізді. Мәселен, А. А. Герцензон Әскери - заң академиясындағы дәріс тыңдаушыларға арналған оқу құралында қылмыстың алғашқы даму кезеңіне негізгі ойдың түрткі болатынын атады, яғни тек ішкі танымдық үрдіс, адамның ішкі дүниесінің ешқандай даму процесіне негізделмеген жағдайында, ал А. Н. Трайнин, қылмыстық жауапкершіліктің субъективті жағдайы қылмыскердің қылмыс жасауға деген ойы, ниеті пайда болып, бірақ қылмысты іске асырмаған жағдайда да есепке алынады. [11, б 12]

Бұндай көзқарас біздің ойымызша қате болып саналады, себебі Қазақстан Республикасының қылмыстық заң шығару органында қылмысты істеуге деген ой, немесе ниет, ішкі сезімнің танымдық жағдайлары емес, субъектінің белгілі бір іс-әрекеттері, болмаса әрекетсіздіктері, адамның ішкі қылығындағы белгілі бір әрекеттер жатқызылады.

Қылмыс жасаудың алғашқы сатысы деп қай бөлігінің табылуы жөнінде «Мәскеу университетінің Хабаршысына» Кеңестік қылмыстық құқық ЖОО оқулығының Жалпы бөліміне жазылған рецензия авторларының ұжымы қарсы тұжырым білдіреді.

Оқулықта көрсетілген алғашқы қылмыстық ойдың қалыптасуын қылмыстың алғашқы кезеңіне жатқызуын дұрыс сынға ала отырып, рецензия авторлары өз тұжырымдарын келесі түрде келтіреді: «Ќасаќаналыќ ойдың пайда болуы қылмыстың алғашқы кезеңіне жатқызыла алмайды себебі, ол субьекттің қылмыстық мақсатына жетуіне еш әсер етпейді және мақсатқа жету жолындағы қылмыс кезеңінің бір баспалдағы бола алмауымен қатар, керісінше кедергі келтіреді». Бірақ, көрсетілген дұрыс тұжырымдамаларына қарамастан, рецензия авторлары тағы мынадай ой келтіреді: «Сондықтан қылмыстың дамуының алғашқы кезеңі болып ќасаќаналыќ ойдың байқалуы емес, ќасаќаналыќ ойдың қалыптасуы, қылмысты ойластыру болып табылады». Әйтсе де, авторлар бұл «кезеңнің» жазалануын талап етпеген керісінше, Кеңестік қылмыстық құқық бойынша оқулықтағы қылмыстық ниеттің байқалуын жазалауды үлкен қателік деп тұжырымдайды. Дегенмен, жоғарыда келтірілген рецензия авторларының пікірлерін жоққа шығара отырып, И. О. Тишкевич, біздің ойымызша, толығымен негізделген сұрақ қояды: «Қылмысты ойластыру қылмыстық мақсатқа жету жолындағы кезең бола ала ма, ол қылмыстық істі жүзеге асырудың бір кезеңі ретінде атала ала ма?» Ары қарай И. О. Тишкевичтің өзі жауап береді: «Қылмыс жасаудың алғашқы кезеңі, тіпті рецензия авторларының көзқарастары тұрғысынан да тек қана дайындалу кезеңі болып табылады. Тек қана осы кезең ғана субьект ойластырылған қылмыстық мақсатқа жету жолындағы іс-әрекеттің басы бола алады. ».

Н. Д. Дурманов та, Н. Ф. Кузнецованың - қасаќаналық ойдың пайда болу кезеңінде, бұл кезеңнің РСФСР ҚК 1 бабына сәйкес дәлелденбейтініне байланысты сот үшін еш маңызы жоқ екеніне қарамастан, субьект қылмыстың интеллектуалдық және психикалық мүмкіндігін жасайды деген пікірінің қателігін мойындайды. Әділеттілік үшін, Н. Ф. Кузнецова өзінің кейінгі еңбектерінде қасақаналыќ ойдың пайда болуын - қылмыстың дамуының алғашқы кезеңіне жатқызуға алғашқыдай біржақты келмегендігін атап өте кету керек. [12, б 12]

Ал, қасақаналық ойдың пайда болуының байқалуына келгенде, бұл мәселеде автор бұрынғысынша қарсы көзқараста қалып отыр яғни, оны қылмыстық іс-әрекет кезеңіне жатқызбайды. Сонымен қатар, «ойдың пайда болуы құқықпен қорғалатын нысандарға қауіп тудырмайды және қылмыстық істі жүзеге асырудың басы болып табылмайды», дей отырып, «Қауіп тек қылмыстық іс барысында ғана емес, ойдың байқалуы және дайындық кезінде де бар себебі, субьект іс-қимылы арқылы қылмысты жүзеге асырудың бастапқы кезеңінде-ақ нақты қауіптің бар екеніне дәлел», - деген И. И. Слуцкийдің пікірін жоққа шығарады. [13, б 13]

Сонымен қатар, қылмысқа деген ойдың байқалуын қылмыстың даму кезеңдеріне жатқызатын авторлар өз пікірлерін келесідей дәлелдеуге тырысады: Кейбір жағдайларда қасаќаналық ойдың пайда болуы қылмысқа жатқандықтан ол жазалануы қажет. А. А. Герцензон жалпы ережелер бойынша ќасаќаналыќ ойдыњ байқалуы қудаланбайды деп жазады. Қасаќаналыќ ой тек қоғамға қауіп тудыратын пішінде және ерекше қорғалатын қоғамдық қатынастарға қауіп тудыратын жағдайларда ғана қудаланады. [14, б 13]

Көптеген кеңестік қылмыстық құқық оқулықтарында жауапқа тартылу мәселесі осыған сәйкес шешіліп отырған.

Қылмыстық құқық бойынша жазаланатын «ниеттің байқалуы» туралы көрсетілген авторлар мысал ретінде жазаланатын қоқан-лоққы, оның ішінде өлтіруге қоқан-лоққы көрсету және денсаулыққа ауыр зиян келтіру сияқты жағдайларды келтіреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.