Жазудың түрлері

Жоспар
Кіріспе

1 Өздік диктанты
2 Терме диктант
3 Конкурстық диктант

Сөз диктанты — әріп пен буын диктанттарына қарағанда біраз күрделірек. Мұндағы мақсат — оқушыларға сөз белгілі бір ұғымды білдіретінін, яғни мағынасы болатынын түсіндіру.
Оқушылар бұған дейін класта толық мағыналы бір немесе екі-үш буыннан құралған сөздер мен сөз тіркестерін кеспе әріп пен кеспе буындардан құрастырып, оларды әріп пен буынға ажыратып үйренген болатын. Енді өтілген дыбыстардан құралған сөздердің барлығын санамалап айтуға жаттығуы қажет. Өйткені оқушылар әріп пен буын диктанттарын дұрыс жазып, сөздердің мағынасын түсініп алмайынша, бірден сөз диктантын өз дәрежесінде сауатты жазып кете алмайды.
Сөз диктантында әрбір сөздің мағынасы түсіндіріліп, ол неше буыннан, неше әріптеп құралып тұрғаны (әрине, көбіне оқушылардың сөздік қорына әлі еніп болмаған: оқулық, әліппе, дыбыс, әріп, сөз, сөйлем, класс, парта сияқты терминдер) ауызша талданады.
Мұнда оқушылар өздері естіген әрбір сөздің нақты мағынасын түсіну-мен қатар, оларды буынға бөліп жазып үйренеді. Осыдан кейін ғана олар жеке сөзді әріпті тастап кетпей, артық әріп қоспай немесе әріптердің орнын ауыстырмай, әрбір сөздің мағынасын түсініп, қатесіз, көркем етіп жазуға дағдыланады.
Сөйлем диктантын жүргізудегі негізгі мақсат — оқушыларға сөйлем деген ұғымды түсіндіріп, оны жаңа сөздерден құрай білуге төселдіру. Мұғалім сөйлем диктантын жүргізген сайын сөйлемнің бір, екі, үш немесе әлденеше сөзден, сөз тіркестерінен құралатынын бірінші сөз бас әріппен басталып, әр сөз бөлек жазылатынын, сөйлем соңынан нүкте, сұрақ, леп белгілерінің бірі қойылатынын ауызша талдаттырып алған соң жаздырып үй-ретеді.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жазудың түрлері.

Сөз диктанты — әріп пен буын диктанттарына қарағанда біраз күрделірек.
Мұндағы мақсат — оқушыларға сөз белгілі бір ұғымды білдіретінін, яғни
мағынасы болатынын түсіндіру.
Оқушылар бұған дейін класта толық мағыналы бір немесе екі-үш буыннан
құралған сөздер мен сөз тіркестерін кеспе әріп пен кеспе буындардан
құрастырып, оларды әріп пен буынға ажыратып үйренген болатын. Енді өтілген
дыбыстардан құралған сөздердің барлығын санамалап айтуға жаттығуы қажет.
Өйткені оқушылар әріп пен буын диктанттарын дұрыс жазып, сөздердің
мағынасын түсініп алмайынша, бірден сөз диктантын өз дәрежесінде сауатты
жазып кете алмайды.
Сөз диктантында әрбір сөздің мағынасы түсіндіріліп, ол неше буыннан,
неше әріптеп құралып тұрғаны (әрине, көбіне оқушылардың сөздік қорына әлі
еніп болмаған: оқулық, әліппе, дыбыс, әріп, сөз, сөйлем, класс, парта
сияқты терминдер) ауызша талданады.
Мұнда оқушылар өздері естіген әрбір сөздің нақты мағынасын түсіну-мен
қатар, оларды буынға бөліп жазып үйренеді. Осыдан кейін ғана олар жеке
сөзді әріпті тастап кетпей, артық әріп қоспай немесе әріптердің орнын
ауыстырмай, әрбір сөздің мағынасын түсініп, қатесіз, көркем етіп жазуға
дағдыланады.
Сөйлем диктантын жүргізудегі негізгі мақсат — оқушыларға сөйлем деген
ұғымды түсіндіріп, оны жаңа сөздерден құрай білуге төселдіру. Мұғалім
сөйлем диктантын жүргізген сайын сөйлемнің бір, екі, үш немесе әлденеше
сөзден, сөз тіркестерінен құралатынын бірінші сөз бас әріппен басталып, әр
сөз бөлек жазылатынын, сөйлем соңынан нүкте, сұрақ, леп белгілерінің бірі
қойылатынын ауызша талдаттырып алған соң жаздырып үй-ретеді.

Әліппе кезеңінде жүргізілетін үйрету диктанттарының міндеті —
оқушыларды үйренген әріп, буын, сөз және сөйлемдерін түсініп, сауатты,
көркем етіп жазу мен дұрыс сөйлеуге жаттықтыру.
Көру диктанты. Бұл диктант оқушылардың көру, есте сақтау, затты тану
қабілеттерін дамыту мақсатымен жүргізіледі. Көру диктантына әліппе бойынша
өтілген әріп, буын және жеке сөздермен бірге жазылуы қиын сөздер, сөз
тіркестері және шағын текстер, жұмбақ, мақал-мәтелдер, жаттауға берілген
өлеңдер алынады.
Диктант текстері үзіліс кезінде тақтаға немесе алдын ала плакат
қағазға жазылып қойылады. Оларды оқушылардың екі-үш рет оқып шығуына,
асықпай көріп, жадында сақтауына 1—2 минут уақыт беріледі. Содан кейін
тақтаға жазылған тексті мұғалім жауып қояды. Оқушылар тақтадан оқыған
тексін есіне түсіріп, дәптерге жазады. Мұндай материалдардың құрамында
жазылуы қиын сөздермен бірге, баса назар аударуға тиісті ережелері бар
термин сөздер болса, мұғалім олардың астын түрлі түсті бормен сызып қояды.
Көру диктантын алғаш жазған кезде оқушылар сол сөздердің қалай жазылып
тұрғанына ерекше мән беріп үйренеді.
Көру диктантын жүргізуге байланысты оқушыларға сөйлем болып тұрған
өлең жолы мен жер-су аттарының бас әріптен басталып жазылатыны, сөйлемнің
соңына тиісті тыныс белгісі қойылатыны айтылады.
Өздік диктанты. Оқушылар өтілген материалдарға байланысты өздері
әріптер мен буындарды, сөз бен сөз тіркестерін және жекелеген сөйлемдер мен
жаттап алған өлең, жұмбақ, жаңылтпаш, мақал-мәтелдерді естеріне түсіріп,
ойлана отырып диктантты өз бетінше жазады.
Диктанттың бұл түрінің өткенді қайталап, тіл ұстартуда маңызы ерекше.
Мұғалім өздік диктантты қай күні жүргізетінін, өтілген материалдардан нені
қайталап келу керектігін оқушыларға алдын ала ескертіп отырады. Ал оқушылар
диктантқа дайындалу кезінде өздерінің бұ-рынғы жазу жұмыстарында жіберген
қателері мен әлі біліп үлгермеген сөздерін, сондай-ак шала жаттаған өлең,
жұмбақ, мақал мен ережелерді қайталап жаттап келетін болады.
Сөздік диктанты. Бұл — сабақтың кез келген уақытында логикалық стильде
жүргізіледі. Сөздік диктантына оқушылардың жыл бойы меңгеруіне тиісті
термин сөздер мен жазылуы қиын буын, өтілген жаңа сөздер алынады. Текстің
көлемі 5—10 сөзден артпайды.
Е с к е р т у. Сөздік диктантын көру диктанты етіп те, өздік диктанты
ретінде де, немесе мұғалімнің ауызша айтуы бойынша да жаздыруға болады. Ол
— мұғалімнін, өз еркінде.
Терме диктант. Мұғалім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.