Еңбек қатынастарының түсінігі

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқару
2. Еңбек қатынастарының түсінігі
3. Еңбек қатынастарының жіктелуі

ІІІ. Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес әркімнің еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауына құқығы бар. Еріксіз еңбекке соттың үкімі бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол беріледі. Әркімнің қауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегі үшін нендей бір кемсітусіз сыйақы алуына, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғалуға құқығы бар (ҚР Конституциясының 24-бабы). ҚР Еңбек кодексінде Қазақстан Республикасындағы азаматтардың еңбек бостандығына қатысты конституциялық құқығын жүзеге асыру барысында туындайтын еңбек қатынастарын реттейтіні көрсетілген. Ал ол қатынастардың мазмұны еңбек құқығының субьектілерінің құқықтық жағдайына қарап қалыптасады және реттеледі.
Қазақстан Республикасындағы еңбек бостандығына қатысты конституциялық құқық, ең алдымен, әрбір адамның өзінің жұмыс күшін (немесе еңбекке қабілетін) өзі дербес жұмсауынан, мүдделеріне, кәсіби дайындығына, өзінің мүмкіндіктері мен қалауына қарай кәсіп түрі мен қызмет түрін еркін таңдау құқығынан көрініс табады. Қазақстан Республикасының әрбір азаматы кез-келген нысандағы ұйымдарда жалданбалы жұмыс істеуге, кәсіпкерлік қызметпен айналысуға, мемлекеттік, әскери немесе кез келген өзге де қызметпен айналысуға, заңды тұлғаны құрмастан жеке еңбек қызметімен айналысуға немесе ешқандай еңбек қызметімен айналыспауға құқылы. ҚР Конституциясының және 2007 жылы қабылданған ҚР Еңбек кодексінің бұл ережелері Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 1948 жылғы 10-желтоқсанда бекіткен Адам құқықтары жалпы декларациясының және еңбек саласындағы бірқатар халықаралық- құқықтық актілердің талаптарына сәйкес келеді.
Құқықтың бір саласы ретінде еңбек құқығының рөлі, міндеттері және қызметі өзара тығыз байланысты болады. Олар қызметкердің, жұмыс берушінің, өндірістің, қоғамның және мемлекеттің мүдделерін білдіреді. Қызметкер мен жұмыс беруші еңбек шартын жасасқан жағдайда еңбек қатынастарына түседі, бұл ретте олардың әрқайсысы өз мақсаттарын көздейді. Сондықтан, еңбек құқығының негізгі рөлі – реттеушілік рөл. Еңбек құқығы адамдардың еңбек үрдісі кезіндегі жүріс-тұрысын реттейді, еңбек қатынастарының екі тарабы да бағынуы тиіс нормаларды анықтайды. Бұл ережелер мен нормалар өндірістің міндеттеріне жауап береді, қызметкерлердің еңбегін, құқықтары мен мүдделерін қорғайды, жұмыс беруші мен қызметкердің еңбек құқықтары мен міндеттерінің жүзеге асуын және олардың кепілдіктерін қамтамасыз етеді. Сөйтіп, еңбек құқығы толығымен еңбек қатынастарының салыстырмалы түрде қорғалмаған тарабы – қызметкерлердің еңбек құқықтарын қорғауға бағытталған. Бұдан шығатын қорытынды, еңбек құқығының бір мақсаты – қорғау қызметі.

1. Абузярова Н.А. Обеспечение законности в трудовых отношениях. Алматы Жеті жарғы.1997.
2. Абузярова Н.А. Трудовое право:Учебник.-Алматы: ЮРИСТ, 2002.-264с.
3. Айымханова Н.М. Қазақстан Републикасының еңбек құқығы:Оқу құралы-Алматы: Жеті жарғы, 2002.-240б.
4. Нурбаев Д. А. Трудовое Прово Республики Казахстан-Бастау Алматы, 2004 г.
5. Уваров Л. Н. Трудовое прово Республики Казахстан Учебник,-Алматы:Каз ГЮА,2000
6. Уваров Л.Н. Трудовое законодательства Республики Казахстан: Учеб. Пособие. Алматы: Жеті жаргы, 2001 г.

Нормативтік құқықтық актілер

1. ҚР Конститутциясы 1995 ж 30 тамыз.
2. ҚР Еңбек құқығы 2007 ж 15 мамаыр № 251-III ҚРЗ
3. ҚР Президентінің 1995 жылғы 19-маусымдағы «Мемлекеттік кәсіпорындар туралы» заңы.