Бүлінген экожүйелерді қалпына келтіру

Жоспар
Кіріспе

1 Жер бетіндегІ экологиялық жағдайдың өзгеруі
2 Ауыл экологиясының нашарлауы
3 Адам әрекетінің зиянды әсері
4 Елде жүргізІліп жатқан әлеуметтік.экономикалык өзгерістер

Қазіргі кезеңде адам мен оны қоршаған орта арасындағы қарым-қатынастың күрделене түскені мәлім. Жер шарындағы халық санының жедел өсуі мен өндіргіш күштердіңкүрт дамуы адамның табиғатқа жүргізілетін ықпалын күшейтті. Әсіресе, ХХІ ғасырдың екінші жартысынан бастап адам мен табиғат арасында жаңа жағдай қалыптасты. Адамзатқажетіне керек шикізатқа сұраныс материалдық өндірістің көлемін арттырды, жер қойнауы мен мұхит байлығы жедел игеріле бастады. «Табигатқа бағынбаймыз, оны өз игілігімізге айналдырып, бермесін тартып аламыз» деген көзқарас қалыптасты. Мұның барлығының жер бетіңдегі тіршілікке тигізген әсері табиғаттың өзіне тән құбылыстардан - табиғи өзгеріс пен жел, су тасқыны, жер сілкінісі әсерінен әлдеқайда асып түсті.
Жер бетіндегІ экологиялық жағдайдың өзгеруі, әсіресе, ғылыми-техникалық өрлеумен тікелей байланысты. Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін әлем елдерінің көбі өнеркәсібін дамыту жолына түсті. Егер соғысқа дейін дамыған елдер қатары оннан аспайтын болса, соғыс аяқталысымен индустрияландыру науқаны жаппай етек алды. Өнеркәсіптің дамуы жерқойнауындағы қазбаларды игеруді ұлғайтты. Өз кезегінде бұл ауаның ластануын күшейтті. Екіншіден, бұл жылдарды дүние жүзіндегі демографиялық жағдай да үлкен өзгеріскеұшырады. Жер шары бойынша халық саны тез өсіп кетті. Халықтардың өсуІ туралы әлемдІк демографиялық сараптаманы қарап отырсаңыз, бүған көзіңіз анық жетеді. 1700 жылыәлемде 620 миллион халық болса, 1850 жылы ол екі есе өсіпті (1,200 млн), яғни халықтың екі есе көбеюіне бұл тұста 150 жыл керек болған екен. Ал бұл сан содан кейінгі 100 жылдықта екі есеге көбейген (2,500 млн.). Ендігі кезекте екі есе өсу үшін не бәрі 40-ақ жыл керек болды. Халықтың жылдам өсуі табиғатқа деген «тұтыну қысымын» өсірдІ. Табиғат өзінен шыққан шығынды қайта қалпына келтіріп отыратын уақытының мерзімінен жаңылды. Табиғаттың өздігінен қалпына келуін күтпей-ақ оны жеделдете «канап», оның жұтауынтудырады. Үшіншіден, қалалар көбейіп, оларда тұратын халық саны артты. XX ғасырдың басында жалпы халықтың 10 %-і ғана қалада тұрса, ғасыр аяғында бұл 50 %-ке жуықтады. 2001 жылы қазақстандағы қала халқы 54 %-ке жетті. Осынша көп адамның шағын аумақка жиналуы жерге түсетін салмақты күшейтті, кала мен кала маңының ластануы ұлғайды.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Бүлінген экожүйелерді қалпына келтіру

Қазіргі кезеңде адам мен оны қоршаған орта арасындағы қарым-
қатынастың күрделене түскені мәлім. Жер шарындағы халық санының жедел өсуі
мен өндіргіш күштердіңкүрт дамуы адамның табиғатқа жүргізілетін ықпалын
күшейтті. Әсіресе, ХХІ ғасырдың екінші жартысынан бастап адам мен табиғат
арасында жаңа жағдай қалыптасты. Адамзатқажетіне керек шикізатқа сұраныс
материалдық өндірістің көлемін арттырды, жер қойнауы мен мұхит байлығы
жедел игеріле бастады. Табигатқа бағынбаймыз, оны өз игілігімізге
айналдырып, бермесін тартып аламыз деген көзқарас қалыптасты.
Мұның барлығының жер бетіңдегі тіршілікке тигізген әсері табиғаттың өзіне
тән құбылыстардан - табиғи өзгеріс пен жел, су тасқыны, жер сілкінісі
әсерінен әлдеқайда асып түсті.
Жер бетіндегІ экологиялық жағдайдың өзгеруі, әсіресе, ғылыми-
техникалық өрлеумен тікелей байланысты. Екінші дүние жүзілік соғыстан
кейін әлем елдерінің көбі өнеркәсібін дамыту жолына түсті. Егер соғысқа
дейін дамыған елдер қатары оннан аспайтын болса, соғыс аяқталысымен
индустрияландыру науқаны жаппай етек алды. Өнеркәсіптің дамуы
жерқойнауындағы қазбаларды игеруді ұлғайтты. Өз кезегінде бұл
ауаның ластануын күшейтті. Екіншіден, бұл жылдарды дүние жүзіндегі
демографиялық жағдай да үлкен өзгеріскеұшырады. Жер шары бойынша халық саны
тез өсіп кетті. Халықтардың өсуІ туралы әлемдІк
демографиялық сараптаманы қарап отырсаңыз, бүған көзіңіз анық жетеді. 1700
жылыәлемде 620 миллион халық болса, 1850 жылы ол екі есе өсіпті (1,200
млн), яғни халықтың екі есе көбеюіне бұл тұста 150 жыл керек болған екен.
Ал бұл сан содан кейінгі 100 жылдықта екі есеге көбейген (2,500 млн.).
Ендігі кезекте екі есе өсу үшін не бәрі 40-ақ жыл керек болды.
Халықтың жылдам өсуі табиғатқа деген тұтыну қысымын өсірдІ. Табиғат
өзінен шыққан шығынды қайта қалпына келтіріп отыратын уақытының мерзімінен
жаңылды. Табиғаттың өздігінен қалпына келуін күтпей-ақ оны жеделдете
канап, оның жұтауынтудырады. Үшіншіден, қалалар көбейіп, оларда тұратын
халық саны артты. XX ғасырдың басында жалпы халықтың 10 %-і ғана қалада
тұрса, ғасыр аяғында бұл 50 %-ке жуықтады. 2001 жылы қазақстандағы қала
халқы 54 %-ке жетті. Осынша көп адамның шағын аумақка жиналуы жерге түсетін
салмақты күшейтті, кала мен кала маңының ластануы ұлғайды.
Адамзаттың өмір сүру жағдайларының жақсаруы, ғылыми-техникалық өрлеу
табиғат пен қоғам арасындағы алмасусыз іске асу мүмкін емес. Бұл алмасу
сөз жоқтабиғатқа зиян келтіреді. Ал бұл өз кезегінде адамның денсаулығына,
жер бетіндегі тіршілік дүниесіне келетін зиянға ұласады. Мәселе - осы
зиянды болдырмау, мүмкіндігіншеазайта білуде. табиғаттың өз тіршілігін
сақтап, қалпына келтіруіне жағдай жасауда болып отыр. Экология туралы
ғылымның көмегі де осы жерге керек.
Бізде материалдық өндірІске баға берудің екі өлшемі
(әлеуметтік, экономикалық) қалыптас қан. Ал қазіргі өмір осы
өлшемге экологияны да косуды кажет етіп отыр. ӘрбІр салынатын өндіріс
орнын әлеуметтік,
экономикалық жағынан дәледдеумен қа тар, оның экологиялық жағдайларын
(келетін зардаптары мен оны болдырмау мүмкіңдігін) коса ескеріп
негіздесе, бұл салада — қазір орын алып отырған қателікке жол берілмес
едІ. Осылардың салдарынан Қазақстан қазір экологиялык жағдайы ауыр
өлкенің біріне айналып отыр.
Қазақстанның жері каншалыкты ұлан-ғайыр болса, оның қойнауындағы
табиғи байлық та соншалықты мол, әрі алуан турлі. Ұлан байтақ өлкенін қысы
Сібірдің қақаған аязындай бет қарыса, жазы орта Азияның аптап ыстығындай ми
қайнатады. Жер бедері бірде тайгаға ұқсас, бірде шөлге ауысады. Бірде жасыл
желегі жайқалған ойпаттарға кезіксең, ізінше бұйрат-бұйрат, жал-жал кұмды
жоталарға жолығасың. Аспанмен таласқан асқар таулар алыстан көз тартады.
Республиканың солтүстігінен басталатын шетсіз, шексіз жазық дала Орталық
Қазақстанға таяған сайын Сарыарқаның адыр қыраттарына ұласып, одан әрі
оңтүстік пен оңтүстік шығысқа қарай Алтай, Сауыр. Тарбағатай тауларының
сілемдеріне, Жоңғар (Жетісу) Алатауы мен Тянь-Шаньға иек
артадьі. Республика аумағын төрт табиғат зонасына - орманды дала, дала,
шелейт және шөл — бөлуге болады.
Ежелден мал шаруашылығымен айналысқан ата-бабаларымыз жайылымдарды
маусымньң өзгеруіне қарай сауатты пайдаланған. Өмірлік тәжірибе оларды
табиғатты сақтауға үйреткен. Жайлауды тақырлап көшкен ауыл, бұл
орынға жер қалпына келіп, шөп жетілгенде ғана қайтып келген. Соңдықтан
да ұзак ғасырлар бойы топырақ, өсімдік жамылғыларының қалыптасуында үлкен
өзгерістер болмаған. ҚазіргІ жағдай тІптен басқаша. Онда пайдаланылған,
тапталған, өсімдіктері жаншылған табиғатты қайта жаңаруына уақыт
берІлмейді. Шөп жетілмей қылтанақтап шығыпі келе жатқанда-ақ оны қайта
жаншып таптау етек алған. Бір кездері игерілместей болып, Қазақстанның кең
байтақ жері бұл күнде экономикалық қуатымызды арттырып отырған өндіргіш
күштердін өсуінің арқасында қоршаған орта жағдайлары ескерілмей, аз
уақыттың ішінде экологиялық дағдарыстар аймағына айналды. Бұрынғы Кеңестер
одағы жүргІзген солақай саясат та бұған көп ықпал етіп, Қазақстандағы
экологиялық проблемаларды көбейтіп жіберді. Табиғат байлығы ысырап болды.
Табиғатқа деген тұтынушылық көзқарас қалыптасты. Қоғамдық кажеттікті жалғыз
ғана фактор санап, техникалық-экономикалык есепті соған негіздеп құру орын
алды. Ондай жағдайда табиғат дамуының зандары мен экологиялық тепе-теңдік
бұзылатыны айқын. Жедел дамып отырған ғылыми-техникалык өрлеу адамзаттың
тұрмыс жағдайын жақсартуға көмектескенімен, қоғам мен табиғат
сәйкессіздігі қоса туатыны да сондықтан. Табиғат кешен құрамындағы
компоненттер өзара тепе-теңдікке, байланысқа негізделген.
Қазақстандағы 182 млн. гектар жайылымның 110 млн. гектары (60 %) әр
түрлі деңгейде зиян шекті. 7 млн. гектар орман жойылып кетті. Оларға
жануарлар мен өсімдіктердің аса бағалы түрлерінің жойылғанын қоссақ, шеккен
зиянымыздың орны толмайтынын көреміз. Адамның қолымен жасалған зиянды іс
табиғаттағы зат алмасу мен табиғи компоненттердің байланысына да әсер
етпей қоймайды. Мысалы, орман ағаштарының кесілуі топырақтағы ылғал
мөлшерін кемітеді, содан топырақ құнарлығы өзгередІ. Соның
салдарынан өсімдіктер тІршілігІне зиян келеді, өсімдІк азайған
жерде жануарлар да тұрақтамайды.
Ауыл экологиясының нашарлауы негізІнен шаруашылық көзінің қалыптасқан
жүйесінің бұзылуына байланысты болып отыр. Мәселені шешуде Елбасының ауыл
мәселесін күн тәртІбіне қоюы халықтың қызу қолдауына ие болып кеттІ.
Еліміздегі экологиялық дағдарысқа химия, мұнай. металлургия,
отын өнеркәсібінің жедел және көп мөлшерде дамуы да әсерін молайтып отыр.
Жыл сайын Қазақстандағы су қоймаларына химиялык қоспалармен ластанған 6
млрд. м3 ағын су құйылады, 3 млн тонна зиянды заттар ауа кабатына сіңеді,
200 млн. тонна қатты қалдықтар қоқысқа тасталады. Басқа да шикізат көздерін
игеру ауаны ластаумен қатар жүргізілуде, олардың қатарына мыс, қорғасын,
мырыш, күміс, хромм. ванадий, фосфорит, барит, сурьма, тас көмір, мұнай,
т.б. кен орындары жатады. Ірі өндіріс орны болмаса да Алматыда да ауаның
қалыптан тыс ластануы байкалады. Бұл әрине, қаланың географиялық орналасқан
орнына байланысты. Онсыз да ауа алмасуы нашар қаланың құрылыстары оның
жолына азын-аулақ бөгет болуда. Мысалы, тау аралык ауа козғалысының
жолында тұрған аумаққа Самал ықшам ауданының салынуы осыны аңғартады,
Оның орнына Фурманов - Достық көшелерінің аралығындағы Медеуден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.