Азаматтык құқық катынастарға жалпы сипаттама

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Азаматтық құқық - Қазақстан Республикасының құқық салаларының бірі болғандықтан күнделікті тыныс-тіршілікпен, сондай-ақ азаматтардың, заңды тұлғалар мен мемлекеттің өзімен, оның әкімшілік - аумақтық бөліністерімен тығыз байланысты.

Азаматтық құқықты зерттемес бұрын азаматтық құқық пэнін анықтап, басқаша айтқанда, мұның пәні не екенін белгілеп алуға тиістіміз. Ал азаматтық құқықтың пәнін анықтаудың өзі оңай шаруа емес. Өйткені, азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар ауқымы өте кең де сан қырлы.

Құқық жүйесі іштей құқық салаларына бөлінетіндігі белгілі. Әдетте құқықтың қандай салаға жататындығын анықтау үшін оның пэні мен құқықтық реттеу эдістемесі қолданылады. Дәл осы пән мен әдістеме арқылы азаматтық құқықты Қазақстан Республикасының басқа құқық салаларынан аражігін айыра отырып, сонымен бірге оның салалық ерекшеліктерін де айқындауға болады.

Қазақстан Республикасы азаматтық құқығының пәнін тауар-ақша
қатынастары және қатысушътлардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік

қатынастар, сондай-ақ, мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар кұрайды.

Азаматтық құқытқнормаларының талаптарына сәйкес туындайтын және бұл нормаларға тәуелді болатын жақтар арасындағы қатынастар азаматтық-құқық қатынастары деп аталады.

Адамдар өз өмірінде жэне әрекет үстінде үнемі әрқилы азаматтық құқық қатынастарға араласып жүргенімен, өздерінің әрекеттерінің заң жөніндегі сипатын көбінесе ескере бермейді. Мысалы, қайсыбір затты болсын сатып алуда сатушы мен алушының арасында осындай қатынас туындайды. Азаматтық кодексте көрсетілген сату - сатып алу мәмілесінен туындайтын өте күрделі құқықтық қатынастар пайда болады. Бұл мәміле бойынша сатып алушы белгілі бір сомада ақша төлеуге міндетті, Ал сатушы сатқан затты сатып алушының меншігіне беруге немесе сол затында сапасы жағынан бір кемшілігі немесе сан жағынан кемістігі болса, онда оны басқа затпен ауыстыруға, толықтыруға. әйтпесе алған ақшасын қайтарып беруге міндетті және т. с. с.

Заңды тұлғалардың барлық істері де нақ жаңағыдай азаматтық құқық қатынасы ретімен жүзеге асады. Өндіріс жабдықтарын тапсыру, өнімдерді сату, банк арқылы есеп айыру - осылардың бәрі де құқық қатынасын тудырады, яғни осылардың бәрінің де заң арқылы белгілі салдары болады.

Құқық қытынастарын сөз еткенде, оны талдағанда біз алдымен оның құрамдас элементтерін айқындап алуымыз қажет. Әрбір құқық қатынастарында қатынастың субъектілері деп аталатын қатысушылары болады. Азаматтық құқық қатынастарының субъектілері: жеке тұлға, заңды тұлғалар, әкімшілік -аумақтық бөліністер, сондай-ақ мемлекет болып табылады.

Құқық қатынастарына қатысушылардың арасында белгілі бір байланыс орнайды, сол арқылы осы қатынастардың мазмұнын құрайтын олардың арасында белгілі бір құқықтар мен міндеттер пайда болады.

Кіріспе

Өмірдегі жиі кездесетін қатынастардың барлығы дерлік құқықтық
қатынастары болып табылмайтынын, қоғамдық қатынастар мен реттелетінін
бэріміз білеміз. Тек құқықтың негізінде пайда болатын қатынастар құқықтық деп
аталады, бірақ оның іске асуы құқық нормаларының гипотезасында көрсетілген
мэн-жайлардың орын алуына байланысты екенін жадымыздан елең етпеуіміз
керек.

Осы құқықтық қатынастың бір түрі-азаматтық құқықтық қатынас, яғни оған тауар ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес қатынастар да кіреді. Қарап отырсақ жоғарыда аталған қатынастар біз үшін маңызды және де барлық адамдар күнделікті осы азаматтық құқықтық қатынасқа түседі десек қателеспейміз.

Енді дипломдық жұмыстағы басты мақсатым: азаматтық құқықтық қатынас тақырыбын кеңінен ашып жазу, бұл қатынастың пайда болу, тоқтатылу, өзгерту салдарына ерекше тоқталу және де азаматтық құқықтық қатынастың бүгінгі күндегі орнын анықтау болып саналады.

Алдағы мақсатты жүзеге асыру барысында мынадай міндеттер қойдым: тақырыптың шынайы, ауқымды жэне толық болуын қамтамасыз ету. Жазу барысында қолданылған әдебиеттердің жаңа және маңызды болуын қадағаладым.

Азаматтық құқықтық қатынастардың бүгінгі таңдағы өзектілігі бұл саладағы заңнаманың толығымен жетіспеушілігі және де жаңадан пайда болып жатқан азаматтық құқықтық қатынастарды реттеуде күшінің жетпеуі. Бар заңнаманың өзі іс жүзінде толығымен жүзеге аспауда. Бұл бүгінгі күннің өзекті проблемасы.

Осы дипломдық жүмысқа қосатын жаңалығым: азаматтық құқықтық қатынастарды реттеуде заңнамалық базаны нығайту, оны күнделікті қолданысқа енгізу, ал заңнама ережелерін бұзған жағдайда қатаңырақ жаза қолдануымыз дұрыс деп ойлаймын. Бүл осы саладағы құқықбұзушылықтың алдын алудағы

бірден бір жол деп есептеймін.

Дипломдық жұмстын құрылысы - кіріспе, негізгі бөлім жэне қорытындыдан тұрады. Кіріспеде жоғарыда аталып кеткендей тақырыптың мақсаты, міндеті, өзектілігі, жаңалығы көзделген. Ал негізгі бөлімде азаматтық құқықтық қатынастардың (пайда болу, тоқтатылу жэне өзгертілу/негіздеріне жалпы түсінік беріледі. Ал қорытынды бөлімінде азаматтық құқықтық қатынастардың бүгінгі таңдағы орны туралы жазылады.

Азаматтык құқық катынастарға жалпы сипаттама 1. 1. Азаматтық құқық туралы ұғым мен түрлері

Қазақстан Республикасының біртұтас құқық жүйесі бірнеше салаға

бөлінетіндігі бәрімізге мәлім. Сол салалардың бірі болып табылатын -

азаматтық құқық. Азаматтық құқық сала ретінде елімізде қалыптасып келе

жатқан нарықтық экономиканың бірден-бір негізі десек те болатын шығар.

Өйткені, бұл саламен реттелінетін құқық қатынастарының шеңбері өте кең.

Азаматтық құқығымен реттелінетін қатынастардың түсінігін беру үшін құқық теориясында қолданылып жүрген ережелерге сүйенуіміз қажет. Яғни айтқанда, реттеу пәні мен реттеу тәсілдері. Осы жоғарыда көрсетілген екі категорияның негізінде азаматтық құқық сала ретінде тек анықтама ғана емес, оның басқа құқық салаларымен ерекшіліктерін де көрсетуге болады.

Азаматтық кодекстің 1 - бабының 1- тармағында көрсетілгендей, азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар реттеледі. Сонымен қатар мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар да азаматтық заңдармен реттеледі, өйткені олар заң құжаттарында өзгеше көзделмеген, не мүліктік емес жеке қатынастар мәнінен туындамайды.

Жоғарыда көріп отырғанымыздай, азаматтық құқықтармен реттелетін қоғамдық қатынастардың негізгісі болып табылатыны- мүліктік қатынастар. Сондықтан да айтып кеткен жөн болар, кез келген мүліктік қатынастар емес, қоғамның негізін қалайтын тауар-ақша қатынастары, яғни азаматтық құқық субьектілерінің кез келгенінің қатысуымен және әртүрлі көріністерде (мүлік беру, жұмыс, қызмет) байқалатын мүліктікқатынастар.

Мүліктік қатынастарға негізінен, қоғамдағы өндіріс құрал-жабдықтарына, мүліктік иеліктерге және басқа да материалдық құндылықтарға байланысты туындайтын қоғамдық қатынастар жатады.

Мүліктік емес жеке қатынастар мүліктік қатынастарға тығыз байланысты мүліктік емес жеке қатынастар және мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар болып екі топқа бөлінеді. Азаматтық заңдармен реттелетін мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастарға құндық маңызы жоқ қатысушылардың қоғамдық сипатын белгілейтін материалдық емес құндылықтар жатады. Мәселен, әдеби шығармамен, ғылыми еңбекпен айналасушылар немесе өнертапқыш

өзінің авторлығын анықтау туралы мәселе қойса, өзінің жекеіген қорғай отырып, бұл мәселе бойынша қоғамдық дербес қатынасқа түседі. Бұл қатынас мүліктік болып табылмаса да, мүлікпен тығыз байланысты, өйткені өнертабыс иесінің өнертабысының пайдаланғаны үшін онда авторлық сыйақы алу құқығы пайда болады.

Азаматтық заңдармен реттелетін мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастарға азаматтың есімі, жеке келбет құқығы, жеке өмірдің құпиялылығы, тұрғын үйге қол сұқпаушылық, азаматтың немесе заңды тұлғаның абыройына, қадір-қасиетіне, іскерлік беделіне байланысты . туындайтын кұқықтық қатынастарды жатқызуға болады.

Сондай-ақ, Ата Заңның 33-бабы "азаматтың жеке өміріне қол сұғуға болмайтындығын атай келе, "азаматтың жеке өміріне араласуға, оның ар-намысы мен қадір-қасиетіне қол сұғуға тыйым салынады" десе, осы баптың келесі тармағында "тұрғын үйге қол сұғуға болмайтындығы" атап көрсетілген. Жоғарыда көрсетілген мүліктік қатынастармен байланысы жоқ жеке қатынастар, мүліктік емес жеке қатынастардың екінші тобын қүрайды.

Азаматтық заңдармен реттелетін қатынастар жиынтығын анықтай келе, бұл қатынастардың субьектілерін де атап көрсетуге болады. Оларға жеке тұлғалар (Қазақстан Республикасының азаматтары шетел азаматтары азаматтығы жоқ адамдар) заңды түлғалар мемлекет жэне экімшілік-аумақтық бөлініс. 1964 жылғы Азаматтық кодекспен салыстырғанда 1994 жылы 27-желтоқсанда қабылданған Азаматтық кодекстің ерекшілігі сол, мемлекет азаматтық-құқықтық қатынастарға осы қатынастарға өзге қатысушылармен тең негізде түсетіндігі атап көрсетілген.

1. Азаматтық заңдарда 1994 - жылғы 24 желтоқсанда он үшініш сайланған Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 11 сессиясы қабылдаған жаңа Азаматтық кодекс (жалпы бөлім) ерекше орын алады. Азаматтық кодекске 1996 жылғы 15 шілдедегі, 1997 жылғы 5 наурьщдағы, 1997 жылғы 2 шілдедегі, 1998 жылғы 2 наурыздағы заңдармен өзгерістер енгізілгенін ескеру қажет.

Азаматтық кодекстің 3-бабында Қазақстан Республикасы азаматтық заңдарының жүйесі анықталған ең алдымен ол жалпы республикалық болып табылады және азаматтық кодекстен, соған сәйкес қабылданған Қазақстан . Республикасының өзге де заңдарынан, Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлықтарынан, Парламенттің қаулыларынан, Парламенттің Сенаты мен Мәжілісінің қаулыларынан (заң актілерінен), сондай-ақ Азаматтық кодекстің 1- бабының 1, 2 тармақтарында аталған қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарынан, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулыларынан тұрады.

Сонымен, азаматтық құқық нормалары заңдарда, нормативтік құқықтық актілерде және заңға сәйкес нормативтік актілерде бекітілуі мүмкін. Бұл орайда

"Нормативтік құқықтық актілер туралы"1998 жылғы 24 наурыздағы Қазақстан Республикасының заңына сәйкес бұл нормативтік құқықтық актілердің бәрі олардың заң күшіне қарай белгілі бір қатаң иерархиялық жүйе бойынша орналасады.

2. Заң актілері. Заңдардың арасында 1995 жылғы Қазақстан Республикасы
Конституциясының мейлінше жоғары заң күші бар, оның 4 - бабында
Қазақстан Республикасында қолданылатын қүқық Конституциясының, соған
сәйкес заңдардың, өзге де нормативтік құқықтық актілердің,

республиканың халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелерінің, сондай-ақ Конституциялық Кеңес пен Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларының нормалары деп белгіленген.

Қазақстан Республикасының Конституциясында азаматтық құқықтық нормалары бар. Атап айтқанда, 6-бапта Қазақстанда мемлекеттік меншік пен жеке меншік тең дэрежеде қорғалатыны белгіленген. Азаматтардың жеке меншік мэселелері Конституцияның 26 - бабында неғүрлым тәптіштеп баяндалған. Азаматтырдың ар-ожданы, қадір-қасиеті және абыройлы есімі, отбасылық қүпия, хат жазысу, телефон арқылы сөйлесу, почта, телеграф жэне өзге де хабарлар сияқты рухани қазыналар жөнінде туындайтын жеке мүліктік қатыныстарды азаматтық-қүқықтық реттеудің негізгі Қазақстан Республикасы Конституциясының 16-18 баптарында жатыр. Л^"

Біз бүған дейін 1994 жылғы 27 желтоқсанда қабылданған, заң күші жағынан азаматтық қүқық қатынастарын реттеуде мейлінше маңызды орын алатын Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін (Жалпы бөлім) атап өткенбіз. Азаматтық кодекс (Жалпы бөлім) 1995 жылғы 1 наурыздан бастап күшіне енгізілді. Ол 405-бапты біріктіретін 24- тараудан түрады. Оның сипатты белгісі оған нарықтық экономика жағдайындағы азаматтық айналымға арналған нормативтік базаның негізі етіп алынғаны болып табылады. [^ ⁷

Азаматтық қүқық нормаларынаң талаптарына сэйкес туындайтын жэне бүл нормаларға тэуелді болатын жақтар арасындағы қатынастар азаматтық қүқық қатынастары деп аталды.

Адамдар өз өмірінде және эрекет үстінде үнемі эрқилы азаматтық қүқық қатынастарына арыласып жүргенімен, өздерінің әрекеттерінің" заң жөніндегі сипатын көбінесе ескере бермейді. Мысалы, қайсыбір затты болсын сатып алуда сатушы мен алушының арасында Азаматтық кодексте көрсетілген сату-сатып алу мэмілесінен туындайтын өте күрделі қүқықтық қатынастар пайда болады. Бүл мэміле бойынша сатып алушы белгілі бір сомада ақша төлеуге міндетті, ал сатушы сатқан затты сатып алушының меншігіне беруге, немесе затында сапасы жағынан немесе сан жағынан бір кемшілігі болса, онда оны басқа затпен ауыстыруға, толықтыруға, эйтпесе алған ақшасын қайтарып беруге міндетті жэне т. с. с

Заңды түлғалардың барлық істері де нақ жаңағыдай азаматтық қүқықтық қатынасы ретімен жүзеге асады. Өндіріс жабдықтарын тапсыру, өнімдерді сату, банк арқылы есеп айыру-осылардың бэрі де қүқықтық

ЗзД, Азаматтық-қүқықтық қатынастар үғымы және олардың түрлері

(Өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру барысында азаматтар мен заңды түлғалар үнемі өзара эртүрлі қатынастарға түсуге мэжбүр болды. Адамдар (олар қүрған үйымдар - заңды түлғалар) арасында қалыптасатын нақты қатынастар сан түрлі болды. Олар эр түрлі әлеуметтік нормалар, атап айтқанда, моральдықжэне отырадьг)

Мүндай қатынастардың айтарлықтай бөлігін құқық нормалары реттейді, олар қүқықтық қатынастар нысанына ие болады. Қүқықтық реттеудің нэтижесінде қолданыстағы қоғамдық қатынастармен қатар, элде бір жаңа (қүқықтық) қатынастар пайда болмайды. Қүқықтық қатынастар дегеніміз - бүл нақты қоғамдық қатынастардың нысаны ғана. Т

Қоғамдық қатынастардың қүқықтық түрлі салаларының нормалары реттеп отырады. Азаматтық қүқық негізінен меншік қатынастарын жэне тауар-ақша айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді. Азаматтық қүқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қатынастарды да реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардың объекьілері болады. '

Азаматтық қүқық нормалары реттегенқоғамдық қатынастар қүқықтық қатынастар, атап айтқанда, азаматтық-қүқықтық қатынастар сапасына ие болады. Азаматтық-қүқықтық қатынастар дегеніміз - азаматтық қүқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар, Щ^£_^^[

Азаматтық-қүқықтық қатынастардың ерекшеліктері азаматтық-қүқықтық реттеудің объектісі мен эдістеріне байланысты. Азаматтық-күқықтық қатынастардың аса маңызды белгісі, ең алдымен, оган қатысушылардың заң жүзіндегі теңдігі.

Азаматтық-қүқықтық қатынастардың субъектілері билік пен өзара бағыну қатынастарында болмайды, өзара міндеттермен жэне қүқықтармен ғана байланысты болады.

Азаматтық-қүқықтық қатынастарға қатысушылардың бірінің екіншісіне міндеттерін орындау жөнінде талап қоюы биліктің өкілеттігіне емес, оған тиесілі субъективтік азаматтық қүқыққа сүйенеді. Азаматтық-қүқықтық қатынастар субъектілерінің теңдігі олардың мүліктік дербестігіне сүйенеді.

Азаматтық-қүқықтық қатынастар ерікті болады. Әдетте, мүндай қатынастар оларға қатысушылардың қалауы бойынша жасалады, өйткені азаматтық-қүқықтық қатынастардың басым бөлігі шарттың негізінде пайда болады. \

Алайда олар өзге де себептермен пайда болатын жағдайда мүндай қүқықтық қатынастардың мазмүнын қүрайтын қүқықтар мен міндеттер қатысушылардың ерікті эрекеттерімен жүзеге асырылады.

Азаматтық-қүқықтық қатынастардың нормалары реттейтін объектіге қарай азаматтық-қүқықтық қатынастардың мынадай түрлерін ажыратады:

мүліктік қатынастар;
мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік емес өзіндік қатынастар;

мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастар

ц 1 Азаматтық-қүқықтық реттеудің объектісі, ең алдымен, мүліктік қатынастар болғандықтан, азаматтық-қүқықтық қатынастардың бсым бөлігі мүліктік сипатта болады] Мүліктік азаматтық-қүқықтық қатынастардың объектісі материалдық игіліктер мен қүқық (мүлік) болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.