Архимед

1 АРХИМЕД
2 АРХИМЕД ЗАҢЫ
3 Жәутіков Орынбек Ахметбекұлы

Ежелгі Грекияның ұлы ғалымы, математигі, механигі. Ол Сицилия аралындағы Сиракуз қаласында туып, сонда өмір сүрген. Архимед астроном Фидийдің баласы деген жорамал бар. Архимед сол замандағы ірі мәдениет орталығы – Мысырды аралап, Александриялық ғалымдардан, солардың ішінде Конон мен Эратосфеннен білім алаған. Оның математика еңбектері өз заманынан озық болған, бұл еңбектері дифференциалдық және интегралдық есептеу ашылғанда (17ғ.) ғана дұрыс бағаланған. Архиметтің көптеген математика енбектерінің ішінен сызықтардың ұзындықтарын, әр түрлі фигуралар мен денелердің көлемін және беттердің ауданын есептеу ерекше орын алды. Архимет рычаг заңын, суда өлшеу арқылы қорытпаның құрамын анықтау тәсілін тапқан, өз атымен аталған гидростатика заңын ашқан (қ. Архимед заңы), жер суаратын механизмдерді, жүк көтеретін рычаг жүйелері мен блоктарды, тас ататын және қамал бұзатын соғыс қондырғыларын, т.б. ойлап шығарған. Рычагтың математика заңын тапқанда, Архимеи "Тіреу нүктесін берсеңдер, Жерді де төңкеріп тастаймын" деп айтқан екен. Архимет шығармаларының көпшілігі сақталыаған, ал оның "Эра-тосфенге жолдаған" хаты 1906 ж. ғана табылған. 9 — 11 ғ-да Аррхиметтің еңбектері араб тіліне, ал 13 ғ-да олар араб тілінен ла-тын тіліне аударылып, Батыс Еуропа елдеріне тарала бастаған. 1823 ж. Архиметтің "Шар мен цилиндр" және "Дөңгелекті өлшеу және леммалар'' атты екі кітабы орыс тіліне аударылған.