Азаматтық құқық түсінігі және жүйесі
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... .3
Негізгі бөлім
I АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ
1.1 Азаматтық құқық түсінігі ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2.Азаматтық құқық жүйесі ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Азаматтық құқық — оқу пәні ... ... ... ... ... ... ... 11
1.4 Азаматтық құқық ғылым ретінде ... ... ... ... ...14
1.5 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы ... ... ... ... ...17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ...27
Негізгі бөлім
I АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ
1.1 Азаматтық құқық түсінігі ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2.Азаматтық құқық жүйесі ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Азаматтық құқық — оқу пәні ... ... ... ... ... ... ... 11
1.4 Азаматтық құқық ғылым ретінде ... ... ... ... ...14
1.5 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы ... ... ... ... ...17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ...27
Азаматтық құқық жүйесі-мемлекеттегі құқықтық нормаларының жиынтығын қамтитын ғылыми әрі нақты құбылыс болып табылады. Азаматтық құқық ҚР-ғы құқықтық нормативтік құжаттар жағынан ең ауқымды күрделі заң саласы болып есептеледі. Азаматтық құқықтың жүйесі логикалық талаптарға сай келеді.Яғни, олар іштей салаларға, құрылымдар мен оның бөліктеріне бөлінеді.ҚР-ның Азаматтық құқықтар жүйесі 2 бөлімнен тұрады: Жалпы және Ерекше. Жалпы бөлімнің 1 бөлімі: Жалпы ережелер. Жалпы бөлімнің 2 бөлімі: Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар. Жалпы бөлімнің 3 бөлімі: Міндеттемелік құқықтар. Ерекше бөлімнің 4 бөлімі: Міндеттемелердің жекелеген түрлері. Ерекше бөлімнің 5 бөлімі: Интелектуалдық меншік құқығы. Ерекше бөлімнің 6 бөлімі: Мұрагерлік құқық. Ерекше бөлімнің 7 бөлімі: Халқаралық жеке құқық.
Азаматтық құқық реттейтін қоғамдық қатынастардың негізгі түрлерінің біріне, құқықытық нормалардың ықпалына ұшырайтын мүліктік қатынастар жатады. Материалды игіліктермен байланысты қоғамдық қатынастар мүліктік қатынастар деп аталады. Мүліктік қатынастар мүлікке деген меншіктік қатынастардың негізінде туындайтындықтан, азаматтық заңнамалардың іс-әрекетіне бағынады. Осы тұрғыдан, мүліктік қатынастар дегеніміз мүлікті алу, иемдену, не басқа субъектілерге беру барысындағы қатынастар. Бұл қатынастар нарықтық қатынастар барысында, айырбас, сату немесе тауар-ақша қатынастарына айналады. Сондықтан нарық реттеудің негізгі объектісі болады.
Азаматтық құқық тек қана мүліктік емес, сонымен бірге жеке мүліктік емес қатынастарды да реттейді. Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамалары екі түрлі жеке мүліктік емес қатынастарды : 1) мүлікпен байланысты жеке мүліктік емес және; 2) мүліктен тыс, мүліктік емес қатынастарды реттейді.
Азаматтық құқық реттейтін қоғамдық қатынастардың негізгі түрлерінің біріне, құқықытық нормалардың ықпалына ұшырайтын мүліктік қатынастар жатады. Материалды игіліктермен байланысты қоғамдық қатынастар мүліктік қатынастар деп аталады. Мүліктік қатынастар мүлікке деген меншіктік қатынастардың негізінде туындайтындықтан, азаматтық заңнамалардың іс-әрекетіне бағынады. Осы тұрғыдан, мүліктік қатынастар дегеніміз мүлікті алу, иемдену, не басқа субъектілерге беру барысындағы қатынастар. Бұл қатынастар нарықтық қатынастар барысында, айырбас, сату немесе тауар-ақша қатынастарына айналады. Сондықтан нарық реттеудің негізгі объектісі болады.
Азаматтық құқық тек қана мүліктік емес, сонымен бірге жеке мүліктік емес қатынастарды да реттейді. Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамалары екі түрлі жеке мүліктік емес қатынастарды : 1) мүлікпен байланысты жеке мүліктік емес және; 2) мүліктен тыс, мүліктік емес қатынастарды реттейді.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995ж. (өзгертулер мен толықтырулар 07.10.98ж.) Алматы: Жеті-Жарғы.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Жалпы, Ерекше бөлімдері. Алматы, Юрист, 2003 ж.
3. "Тұрғын үй қатынастары туралы" Заң Алматы: Жеті-Жарғы. 2002 ж.
Арнайы әдебиеттер
1. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, оқулық, Алматы, 1999 ж.
2. Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, Ерекше бөлім. 1-2 томдар, Алматы, 2003 г.
3. Сулейменов М.К. развитие института права собственности в законодательстве Казахстана. - Научные труды «бдтет». 1997. №1.
4. Зиманов С.З, Состояние и задачи разработки проблем обычного права казахов. Алма-Ата: Наука, 1989.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Жалпы, Ерекше бөлімдері. Алматы, Юрист, 2003 ж.
3. "Тұрғын үй қатынастары туралы" Заң Алматы: Жеті-Жарғы. 2002 ж.
Арнайы әдебиеттер
1. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, оқулық, Алматы, 1999 ж.
2. Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, Ерекше бөлім. 1-2 томдар, Алматы, 2003 г.
3. Сулейменов М.К. развитие института права собственности в законодательстве Казахстана. - Научные труды «бдтет». 1997. №1.
4. Зиманов С.З, Состояние и задачи разработки проблем обычного права казахов. Алма-Ата: Наука, 1989.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім
I АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ
3 Азаматтық құқық
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 4
1.2.Азаматтық құқық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...8
1.3 Азаматтық құқық — оқу
пәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.4 Азаматтық құқық ғылым
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.5 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы ... ... ... ... ...17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..27
КІРІСПЕ
Азаматтық құқық жүйесі-мемлекеттегі құқықтық нормаларының жиынтығын
қамтитын ғылыми әрі нақты құбылыс болып табылады. Азаматтық құқық ҚР-ғы
құқықтық нормативтік құжаттар жағынан ең ауқымды күрделі заң саласы болып
есептеледі. Азаматтық құқықтың жүйесі логикалық талаптарға сай келеді.Яғни,
олар іштей салаларға, құрылымдар мен оның бөліктеріне бөлінеді.ҚР-ның
Азаматтық құқықтар жүйесі 2 бөлімнен тұрады: Жалпы және Ерекше. Жалпы
бөлімнің 1 бөлімі: Жалпы ережелер. Жалпы бөлімнің 2 бөлімі: Меншік құқығы
және өзге де заттық құқықтар. Жалпы бөлімнің 3 бөлімі: Міндеттемелік
құқықтар. Ерекше бөлімнің 4 бөлімі: Міндеттемелердің жекелеген түрлері.
Ерекше бөлімнің 5 бөлімі: Интелектуалдық меншік құқығы. Ерекше бөлімнің 6
бөлімі: Мұрагерлік құқық. Ерекше бөлімнің 7 бөлімі: Халқаралық жеке құқық.
Азаматтық құқық реттейтін қоғамдық қатынастардың негізгі түрлерінің
біріне, құқықытық нормалардың ықпалына ұшырайтын мүліктік қатынастар
жатады. Материалды игіліктермен байланысты қоғамдық қатынастар мүліктік
қатынастар деп аталады. Мүліктік қатынастар мүлікке деген меншіктік
қатынастардың негізінде туындайтындықтан, азаматтық заңнамалардың іс-
әрекетіне бағынады. Осы тұрғыдан, мүліктік қатынастар дегеніміз мүлікті
алу, иемдену, не басқа субъектілерге беру барысындағы қатынастар. Бұл
қатынастар нарықтық қатынастар барысында, айырбас, сату немесе тауар-ақша
қатынастарына айналады. Сондықтан нарық реттеудің негізгі объектісі болады.
Азаматтық құқық тек қана мүліктік емес, сонымен бірге жеке мүліктік
емес қатынастарды да реттейді. Қазақстан Республикасының азаматтық
заңнамалары екі түрлі жеке мүліктік емес қатынастарды : 1) мүлікпен
байланысты жеке мүліктік емес және; 2) мүліктен тыс, мүліктік емес
қатынастарды реттейді.
Мүлікпен байланысты жеке мүліктік емес қатынастарға авторлық ,
өнертапқыштық сияқты қатынастар жатады. Мысалы, бір ұйымның екінші бір
заңды тұлғаның тауарлы белгісін пайдалануы, соңғысына зиян шектіруі, атына
кір келтіруі мүмкін.
Мүліктен тыс, мүліктік емес қатынастар, мүліктік қатынастар сияқты
емес, басқа фактілердің, басқа субъектілердің арасында пайда болады. Олар
мүліктік мазмұны болмайтын, ақшалай бағалауға келмейтін, жеке және заңды
тұлғалардан айырмайтын игіліктерге байланысты туындайды.
I АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ
1.1 Азаматтық құқық түсінігі
Азаматтық құқық ғылымы азаматтық құқық жөніндегі ұғымдардан,
көзқарастардан, пікірлер мен жасалған қорытындылардан тұрады. Азаматтық
құқық ғылымының пәні аталған кұқық саласымен ол реттейтін қатынастар,
азаматтық құқықтың тарихы, оның даму келешегі мен тожірибеде қолданылуы
болып табылады. Азаматтық қүқық үғымының өзі қүкықтың саласы және заң
ғылымының жүйесін белгілеу үшін қолданылуы мүмкін. Оның біріншісінде
қүқықтық нормалардың жиынтығы, екіншісінде — білшнің жиынтығы арқау болады.
Азаматтық құқық ғылымы сол қүқық саласын зерттейтін жүйеге сәйкес
келетін жүйені қамтиды, бірақ олар өзара тепетендікте бола қоймайды.
Азаматтық ғылым жүйесі азаматтық заңдарда, сонымен қатар Азаматтық кодексте
жоқ бөлімдерді де қамтиды. Мысалы, азаматтық құқық пәні, азаматтық-құқықтық
әдістеме ұғымдары, азаматтық құқық қатынастары туралы ілім тарихы, оның
субъектілері мен объектілері туралы, меншік құқығы туралы жалпы ілім,
міндеттемелер туралы, интеллектуалдық меншік туралы, мұрагерлік құқық
қатынастары туралы жалпы ілім жөнінде айтсақ та жеткілікті.
Ғылым азаматтық құқықтың не екендігін зерттейді. Бұл орайда
қоғамдық қатынастарды тиісінше реттейтін құралдар мен әдістерге ерекше мән
беріледі. Әдіс туралы ілім ғылымда әдістеме деп аталады.
Заңгер үшін азаматтық-құқықтық жағдайлардан жол тауып шыға білуі үшін
дағды керек. Мұндай дағдыларға ғылыми талдау жасау және азаматтық-құқықтық
жағдайларды шешудің ғылыми әдістері жатады.
Цивилистикалық ғылымда жалпы ғылыми тәсілдермен қатар талдаудың жеке
құқықтық әдістері де пайдаланылады. Жалпы ғылыми әдіске материалистік және
тарихи әдістер жатады. Жеке құқықтық әдіске азаматтық құқықта қолданылатын
құқықтанудың салыстырмалы әдісі, кешенді талдау, соңдай-ақ нақты
социологиялық зерттеу әдістері (мысалы, статистикалық мәліметтерді сараптап
бағалау) жатады.
Егеменді Қазақстанның азаматтық құқық ғылымы одан әрі творчестволық дами
түсуі мақсатында және алда тұрған міндеттерді орындау үшін бүгінде зор
мүмкіндіктерге ие.
1.2.Азаматтық құқық жүйесі
1. Құқық жүйесі дегеніміз сол мемлекеттегі құқықтық нормалардың
жиынтығын қамтитын ғылыми әрі нақты құбылыс болып табылады. Құқықтың әр
саласына белгілі бір жүйе тән. Азаматтық құқық Қазақстан Республикасындағы
құқықтық-нормативтік құжаттары жағынан ең ауқымды да күрделі заң саласы
болып есептеледі. Нормалардың әр алуандығына қарамастан азаматтық құқықтың
жүйесі логикалық талаптарға сай келеді, яғни ол іштей салаларға, құрылымдар
мен оның бөлікгеріне бөлінеді. Ішкі салаларға тән ерекшелік оның
құрылымдарына тұтастай енетін жекелеген және жалпы ережелерді бөліп қарау
мүмкіндігі деуге болады. Мұндай құрылымдардың мазмұны біркелкі келеді, оны
құқықтық реттеудің бір арнаға жинақталуынан және заңдық ерекшелігінен деп
түсінген жөн.
Ішкі салалардың "жалпы бөлімі" мен "жалпы ережелерін" бір-бірінен
бөліп қарау проблемасы әзірге айтарлықтай зерттеле қойған жоқ. Аталған
саланың "жалпы бөлімі" жалпы сипаттағы жекелеген институттардың жиынтығын
білдіреді. Ал осы орайда ішкі салалардың "жалпы ережелерінде" мұндай дербес
институттар жоқ, сондықтан да ол институттардың белгілі бір бөлігін ғана
біріктірумен шектеледі.
"Жалпы ереженің" нормалары Азаматтық құқық бөлімдерінен тәуелсіз
негізде барлық мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастарға қолданынады.
"Жалпы бөлімге" жататын "Меншік және өзге де заттық құқықтар" мен
"Міндеттемелік құқық" тәрізді ішкі саланың екі түрінің нормалары да жалпы
сипатқа ие екендігі дәлелденеді. Мысалы, меншіктің түрлері мен сипатына
орай меншік құқығы туралы, меншік қатынастарын қорғау мен оның пайда болу
тәсілдері туралы норма басқа институттарға, атап айтқанда, сатып алу-сату,
авторлық және мұрагерлік құқықтарға кеңінен қолданылады. "Жалпы бөлім"
құзыретті органдардың, азаматтар мен ұйымдардың құқық қолдану қызметі үшін
қолайлы жағдай туғызады, сондай-ақ, ол қайталаумен олқы тұстарды жоюға
мүмкіндік береді.
Азаматтық құқық жүйесі төмендегідей ішкі салаларга бөлінеді:
"Міндеттемелік құқық", "Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтар",
"Интеллектуалдық меншік құқығы", "Мұрагерлік құқығы", "Халықаралық жеке
құқық". Осындай әрбір ішкі саланың өз нормаларына сай келетін "Жалпы
ережесі" болады. Оның әрқайсысы өз кезегінде іштей құрылымдар мен
бөлімдерге жіктеледі. Айталық, шарт институты және шарттан тыс
Міндеттемелік институты деп бөлінеді.
Қазақстан Республикасы Азаматтық құқық жүйесі Жалпы және Ерекше
бөлімдерден түрады.
Жалпы бөлім: 1-бөлім. "Жалпы ережелер" (тараулары: азаматтық-құқық
қатынастарды реттеу; Азаматтық құқықтардың субъектілері; Азаматтық құқық
объектілері; мәмілелер, өкілдік және сенімхат; мерзімдерді есептеу; талап
қою мерзімі).
ІІ-бөлім. "Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар" (тараулары:
меншік құқығы (жалпы ережелер); шаруашылық жүргізу құқығы; оралымды басқару
құқыш; ортақ меншік; бірлескен қызмет туралы шарт (жай серіктестік); меншік
құқығына және өзге де заттық құқықтарға ие болу; меншік құқығы және өзге де
заттық құқықтардың тоқтатылуы; меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды
қорғау).
ІІІ-бөлім. "Міндеттемелік құқық" (І-бөлімше: "Міндеттеме туралы жалпы
ережелер", оған мына тараулар енеді: Міндеттемелер ұғымы және олардың пайда
болу негіздері; Міндеттемені орындау; Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз
ету; міңдеттемедегі адамдардың ауыстырылуы; Міндеттеменің бұзылғандығы үшін
жауаптылық; Міндеттемені тоқтату. ІІ-бөлімше: "Шарт туралы жалпы ережелер",
оған мына тараулар енеді: шарт ұғымы және оның ережелері; шарт жасасу;
шартты өзгерту және бұзу).
Қазақстан Республикасы Азаматтық құқығының Ерекше бөлімі мыналарды
қамтиды:
ІV-бөлім, Міндеттемелердің жекелеген түрлері: сатып алу-сату; айырбас;
сыйға тарту; рента және өмір бойы асырауда ұстау; мүлік жалдау (аренда);
тұрғын үйді жалдау; мүлікті тегін пайдалану; мердігерлік; өтемелі қызмет
көрсету тасымалдау; көлік экспедициясы; заем; ақшалай талапты беріп
қаржыландыру шарты (факторинг); банктік қызмет; сақтау; сақтандыру;
тапсырма; басқаның мүддесін тапсырмасыз іс-әрекет жасау; комиссия; мүлікті
сенімгерлікпен басқару; кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг);
конкурстық міндеттемелер; зиян келтірудің салдарынан туындайтын
міндеттемелер; негізсіз баюдың салдарынан туындайтын міндеттемелер.
V-бөлім. "Интеллектуалдық "меншік құқығы" (тараулары: жалпы ережелер;
авторлық құқық; сабақтас құқықтар; өнертабысқа, пайдалы модельге,
өнеркәсіптік үлгіге құқық; селекциялық жетістіктерге құқық; интегралды
микротәсілімдер типологиясына құқықтар; ашылмаған ақпаратты заңсыз
пайдаланудан қорғау құқығы;
Азаматтық айналымға тауарларға және қызмет көрсету қатысушылардың
дараландыру қүралдары).
VІ-бөлім, "Мұрагерлік құқық" (тараулары: мұрагерлік туралы жалпы
ережелер; өсиет бойынша мұрагерлік; Заңды мұрагерлік; мұра алу).
VII-бөлім. "Халықаралық жеке құқық" (тараулары: жалпы ережелер;
коллизиялық нормалар).
Азаматтық құқық нормалары теорияда да, заңда да белгілі бір жүйе
бойынша реттеледі. Әлемдік Азаматтық-құқықтық жүйе ғылымында қалыптасқан
институционалдық және пандектілік тәрізді екі жүйе бар. Оның біріншісі
бүкіл құқықтық нормаларды: а) тұлға; ә) меншік және оның түрлерінің
өзгеруі; б) меншікке ие болу тәсілдері деп бөлінеді. Франция Азаматтық
кодексі мен оның тұжырымдарын қолдаушылар осы жолды таңдады. Екінші,
пандектілік жүйе жалпы бөлімнің бөлінуімен ерекшеленеді, кодекстің арнайы
бөлімдері қайталаудан, басы артық сілтемелерден және т.б. арылады. Жалпы
бөлімнен соң заттық, міндеттемелік, отбасылық және мұрагерлік құқықтар
тәртіптеледі. Мұндай жүйені Германияның азаматтық заңдары қолданады және де
осындай тәсіл бразилиялықтардың, гректердің және басқа да Азаматтық
заңдарында бар.
1.3 Азаматтық құқық — оқу пәні
Біз барлық заң оқу орындарында оқылатын оқу пәнін де азаматтық құқық деп
түсінеміз. Оқу пәнінің міндеті — студентті азаматтық-құқықтық нормалардың
мазмұнын дұрыс түсінуге, олардың ерекшеліктерін, негізін, қолдану тетігі
мен салдарын білуге үйрету. "Азаматтық құқық" оқу пәнін құқық теориясының
қағидаларымен танысып, заңдардың күрделі иірімдерінде бағдарлай білу
дағдыларын меңгергеннен кейін оқыту тиімді.
Бұл оқу пәнінің жүйесі өзіндік бірқатар ерекшеліктеріне қарамастан, көп
ретте азаматтық құқықтың I тарауда қарастырылған жүйесіне ұқсайды. Мұңдай
ұқсастықтың себебін былайша түсіндіруге болады: студенттерді азаматтық-
құқықтық нормативтак актілердегі азаматтық-құқықтық нормаларды талдап,
түсіндіре білуге үйрету азаматтық-құқықты оқытудың басты міндеттерінің бірі
болып табылады: Бұл жағынан қарағанда, азаматтық құқық оқулығы мен оқу
құралдары АК мен басқа да заң актілерін баптары бойынша түсіңдіруге
жуықтайды. Алайда бұл олардың бір ғана қыры болып есептеледі.
Осымен бірге, азаматтық құқықты оқыту міндетті түрде тарихи элементгі
қамтиды, осы арқылы тұтас алғанда азаматтық құқықтың жене оның жекелеген
институттарының эволюциясын көрсете келе, белгілі бір заң үйғарымдарының
пайда болуының, өзгеруінің, толықтырылуының немесе күшін жоюының дәлелдерін
түсіндіреді.
Әр түрлі мемлекеттердегі ұқсас қатынастарды реттейтін заң институттары
мен жекелеген құқықтық нормаларды салыстыра қараудың да маңызы кем емес.
Бұл тұрғыдан алғанда, ерекшеліктерді анықтау және түсіндіру, сәйкес
қағидаларды қорыту, салыстырма баға беру маңызды болмақ.
Азаматтық құқық оқу пәні ретінде заңдарды түсіндіруге ғана емес, оларды
бағалауға да жәрдемдесетін құқық қолдану практикасының материалдарын оқу
мақсатында қорытумен және пайдаланумен тығыз байланысты.
Азаматтық құқықты оқыту ғылыми баға беріп, пікір айта білуді талап етеді.
Соңдықтан азаматтық құқық ғылымын азаматтық құқық оқу пәнінің нысанасы
азаматтық-құқықтық нормалар мен азаматтық-құқық нормативтік актілер секілді
дәрежеде қамтиды.
Пәнді оқыту ғылыммен ажырамастай тығыз байланысты. Дүние жүзіндегі ірі
цивилист-ғалымдардың осымен бір мезгілде талантты оқытушылар болатыны бекер
емес. Академик А.В. Венедиктовтың, профессорлар Е.А. Флейшицтің, О.С.
Иоффенің, С.С. Алексеевтің, О.А. Красавчиковтың, Е.А. Сухановтың, Г.И.
Матвеевтің, Х.А. Рахманкуловгың, В.Ф. Чигирьдің, Б.Л. Хаскельбергтің, Ю.К.
Толстойдың, О.Н. Садиковтың, М.И. Брагинскийдің және басқалардың есімдерін
атасақ та жеткілікті.
Азаматтық құқық ғылымы жоғары оқу орындарында барынша белсенді дамытылды
жөне дамытылып келеді, олардың көпшілігі ірі цвилистикалық орталықтарға
айналды. Мұнда КСРО жағдайында Мәскеу және Ленинград университеттерінід
жанында, Свердлов және Харьков заң институттарында, Томск университетінде
Қазақ мемлекеттік университетінде пайда болған ғылыми мектептерді атауға
болады.
Соңғы жылдары жазылған азаматтық құқық оқулықтарының ішінен профессорлар
А.П. Сергеев пен Ю.К. Толстойдың редакциясымен шыққан "Азаматтық құқық",
жауапты редакторы Е.А. Суханов болған " Азаматтық құқық", жауапты редакторы
О.Н. Садиков болған "Ресейдің Азаматтық құқығы", жалпы редакциясын Т.И.
Илларионова, Б.М. Гангало, В.А. Плетнев басқарған "Азаматтық құқық"
еңбектерін атау керек. Азаматтық құқық бойынша бұрынғы КСРО-да шығарылған
профессор О.С. Иоффенің оқулықтары бүгінге дейін өзінің маңызын жойған жоқ.
Азаматтық құқық оқу пәні - азаматтық зандардың құқықтың басқа да
салаларының нормаларын қамтитын нормативтік актілермен байланысын көрсетуі
тиіс. Сондықтан әр түрлі оқу орындарында даярланатын мамандардың саласына
қарай азаматтық құқықтың жалпы курсымен қатар, азаматтық құқыққа сүйенетін
оқу курстары (арнаулы курстар) өтіледі, оларды оқып-үйренуде әкімшілік,
отбасы, қаржы және құқықтың өзге де салаларының мол материалдары
пайдаланылады. Мысалы, шаруашылық құқығы, патенттік құқық, банк несиелері,
есеп-шоттары және т.с.с. Оларды оқып-үйрену үшін арнайы оқу әдебиеттері
дайындалады.3
1.4 Азаматтық құқық ғылым ретінде
Азаматтық құкық және азаматтық, зандар ұғымына, жүйесіне және олардың
қолданылуына қатысты барлық мәселелер көлемін зерттейтін құқықтық ғылым
саласын азаматтық құқык ғылымы деп атайды.
Азаматтық құқық ғылымының міндеті – азаматтық - құқықтық нормалар
жүйесінің және оның жекелеген буындарының пайда болуы мен мазмұнының
ерекшеліктерін анықтайтын жағдайларды зерттеу. Егер азаматтық - құқықтың
пәні қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласы болса, азаматтық кұқықтың
ғылымының пәні құқықтық нормалардың жиынтығы — нақ азаматтық –құқықтың өзі
болып табылады (азаматтық-кұқықтың) анықтамасы I тарауда берілген).
Әлбетте, бұл пән азаматтық- құқықтық нормалар реттейтін қоғамдық
қатынастарды да, бұл нормалардың заңдарда бейнеленуін де, олардың әр түрлі
мемлекеттердегі ерекшеліктерін де, оларға сын тарапынан берілген бағаны да
және жетілдірілу мүмкіндіктерін де қамтиды.1
Азаматтық құқық ғылымы бұрын қолданылып келген кұкыктық жүйелерді,
олардың жетістіктері мен кемшіліктерін, даму бағыты мен оған ықпал ететін
факторларды бағалай келе, азаматтық-құқықтың даму тарихына айтарлықтай
көңіл бөледі. Азаматтык-құқықтың даму тарихын зерттеуде ғылымның өзінің,
оның жасаушылары мен зерттеушілерінің тарихы, ғылыми тұжырымдамалар мен
көзқарастардың тарихы едәуір орын алады. Біздің замандасымыз, қазір АҚШ-та
тұратын, Ленинград мемлекетгік университетінде көп жыл жұмыс істеген,
Қазақстанның азаматтық-құқықтық ғылымының дамуына тікелей белсене қатысқан
профессор О.С. Иоффе азаматтық-құкықтық ғылымның осы саласына зор үлес
қосты.
КСРО-ның құқықтық ғылымының дамуына А.В. Венедиктов, С.Н. Братусь, Р.О.
Халфина, О.А. Красавчиков, Ю.Х. Калмыков секілді цивилист-ғалымдар зор
ықпал етті. Бұлар цивилистік ақыл-ойға идеологиялық және мемлекеттік қысым
жасалып тұрған жағдайлардың өзінде қазіргі кезде ТМД елдерінің азаматтық-
құқықтық ғылымының, оның ішінде Қазақстан ғылымының дамуына жәрдемдескен
шынайы азаматтық-құқықтық тұжырымдамаларды қорғай алды.
Азаматтық құқық ғылымы дүние жүзі құқықтық жүйесінің ерекшеліктерін
зерттейді, мұндай ерекшеліктердің пайда болу себептерін анықтайды, оларды
салыстырады және бағалайды. Азаматтық-құқықтық ғылымның бұл саласы
салыстырмалы құқықтану ғылымының едәуір бөлігін құрайды.
Азаматтық құқық ғылымы қолданыстағы азаматтық заңдарға және оның
практикалық тиімділігіне сыни баға беруге зор көңіл бөледі, заң актілерін
дайындау барысында жіберілген қателіктер мен кемшіліктерді, құқықты
қолданудың нақты саяси, экономикалық жөне әлеуметтік жағдайларына заңдардың
сәйкестігін анықтайды, зандардағы олқылықтарды көрсетеді және оларды жою
жолдарын ұсынады, құқықтық нормаларды жетілдіруге жәрдемдеседі; осы
мақсатпен дүниежүзілік төжірибе байыппен зерттеледі.
Азаматтық құқық ғылымы қашан да ғылыми көзқарастардың, мектептер мен
бағыттардың күрес жүргізуі жағдайында дамыды. Мұндай күрес ғылыми
ұстанымдар мен идеялардың әлсіздігін анықтауға, ғылыми ақиқатты дәлелдеуге
мүмкіндік береді. Ол әдетте ғылыми пікірталастар, айтыстар түрінде, арнаулы
ғылыми жарияланымдар мен мерзімді баспасөз беттерінде, ғылыми
конференцияларда, семинарларда, талқылауларда, басқа да ғылыми
кездесулерде, аудиторияға, ғылыми қарсыластар мен оппоненттерге ғалымның
пікірін жеткізуге, өз атына айтылған сын пікірлерге жауап беруге, өзінің
ұстанымдары мен тұжырымдамаларын қорғауға мүмкіндік беретін өзге де
түрлерде жүргізіледі..,
Кеңестік цивилист-ғалымдардың атап өтерлік жақсы қасиеті - олар тіпті
қатаң цензура және партиялық-мемлекеттік идеологияға сай келмейтін пікірлер
басып-жанышталатын кезеңнің өзінде өздерінің идеялары мен көзқарастарын
ашық қорғай білді. Сол кездегі ғылыми пікірталастарда айтылған
көзқарастардың көпшілігін азаматтық құқық ғылымы жаңа, қазіргі даму
жағдайларында да түсіністікпен қабылдады. Мысалы, цивилист-ғалымдардың
"шаруашылық құқығы" (бұл тұжырымдама туралы осы оқулықтың I тарауында
айтылады) тұжырымдамасына қарсы ондаған жылдарға созылған ғылыми күресін,
азаматтық құқық пәні және қоғамдық қатынастарды реттеудің азаматтық-
құқықтық әдісі туралы, заңды тұлғаның, әсіресе, мемлекеттік кәсіпорындар
мен мекемелердің мәні және басқалары туралы қызу пікірталастарын атап
керсетуге болады. Сол пікірталастар үстінде ұсынылған көптеген қағидалар
қазір де Қазақстанның азаматтық-құқықтық ғылымның қаруы болып келеді.
1.5 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы
Қазақстанның азаматтық құқық ғылымы мұнда жоғары заң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім
I АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ
3 Азаматтық құқық
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 4
1.2.Азаматтық құқық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...8
1.3 Азаматтық құқық — оқу
пәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.4 Азаматтық құқық ғылым
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.5 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы ... ... ... ... ...17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..27
КІРІСПЕ
Азаматтық құқық жүйесі-мемлекеттегі құқықтық нормаларының жиынтығын
қамтитын ғылыми әрі нақты құбылыс болып табылады. Азаматтық құқық ҚР-ғы
құқықтық нормативтік құжаттар жағынан ең ауқымды күрделі заң саласы болып
есептеледі. Азаматтық құқықтың жүйесі логикалық талаптарға сай келеді.Яғни,
олар іштей салаларға, құрылымдар мен оның бөліктеріне бөлінеді.ҚР-ның
Азаматтық құқықтар жүйесі 2 бөлімнен тұрады: Жалпы және Ерекше. Жалпы
бөлімнің 1 бөлімі: Жалпы ережелер. Жалпы бөлімнің 2 бөлімі: Меншік құқығы
және өзге де заттық құқықтар. Жалпы бөлімнің 3 бөлімі: Міндеттемелік
құқықтар. Ерекше бөлімнің 4 бөлімі: Міндеттемелердің жекелеген түрлері.
Ерекше бөлімнің 5 бөлімі: Интелектуалдық меншік құқығы. Ерекше бөлімнің 6
бөлімі: Мұрагерлік құқық. Ерекше бөлімнің 7 бөлімі: Халқаралық жеке құқық.
Азаматтық құқық реттейтін қоғамдық қатынастардың негізгі түрлерінің
біріне, құқықытық нормалардың ықпалына ұшырайтын мүліктік қатынастар
жатады. Материалды игіліктермен байланысты қоғамдық қатынастар мүліктік
қатынастар деп аталады. Мүліктік қатынастар мүлікке деген меншіктік
қатынастардың негізінде туындайтындықтан, азаматтық заңнамалардың іс-
әрекетіне бағынады. Осы тұрғыдан, мүліктік қатынастар дегеніміз мүлікті
алу, иемдену, не басқа субъектілерге беру барысындағы қатынастар. Бұл
қатынастар нарықтық қатынастар барысында, айырбас, сату немесе тауар-ақша
қатынастарына айналады. Сондықтан нарық реттеудің негізгі объектісі болады.
Азаматтық құқық тек қана мүліктік емес, сонымен бірге жеке мүліктік
емес қатынастарды да реттейді. Қазақстан Республикасының азаматтық
заңнамалары екі түрлі жеке мүліктік емес қатынастарды : 1) мүлікпен
байланысты жеке мүліктік емес және; 2) мүліктен тыс, мүліктік емес
қатынастарды реттейді.
Мүлікпен байланысты жеке мүліктік емес қатынастарға авторлық ,
өнертапқыштық сияқты қатынастар жатады. Мысалы, бір ұйымның екінші бір
заңды тұлғаның тауарлы белгісін пайдалануы, соңғысына зиян шектіруі, атына
кір келтіруі мүмкін.
Мүліктен тыс, мүліктік емес қатынастар, мүліктік қатынастар сияқты
емес, басқа фактілердің, басқа субъектілердің арасында пайда болады. Олар
мүліктік мазмұны болмайтын, ақшалай бағалауға келмейтін, жеке және заңды
тұлғалардан айырмайтын игіліктерге байланысты туындайды.
I АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ
1.1 Азаматтық құқық түсінігі
Азаматтық құқық ғылымы азаматтық құқық жөніндегі ұғымдардан,
көзқарастардан, пікірлер мен жасалған қорытындылардан тұрады. Азаматтық
құқық ғылымының пәні аталған кұқық саласымен ол реттейтін қатынастар,
азаматтық құқықтың тарихы, оның даму келешегі мен тожірибеде қолданылуы
болып табылады. Азаматтық қүқық үғымының өзі қүкықтың саласы және заң
ғылымының жүйесін белгілеу үшін қолданылуы мүмкін. Оның біріншісінде
қүқықтық нормалардың жиынтығы, екіншісінде — білшнің жиынтығы арқау болады.
Азаматтық құқық ғылымы сол қүқық саласын зерттейтін жүйеге сәйкес
келетін жүйені қамтиды, бірақ олар өзара тепетендікте бола қоймайды.
Азаматтық ғылым жүйесі азаматтық заңдарда, сонымен қатар Азаматтық кодексте
жоқ бөлімдерді де қамтиды. Мысалы, азаматтық құқық пәні, азаматтық-құқықтық
әдістеме ұғымдары, азаматтық құқық қатынастары туралы ілім тарихы, оның
субъектілері мен объектілері туралы, меншік құқығы туралы жалпы ілім,
міндеттемелер туралы, интеллектуалдық меншік туралы, мұрагерлік құқық
қатынастары туралы жалпы ілім жөнінде айтсақ та жеткілікті.
Ғылым азаматтық құқықтың не екендігін зерттейді. Бұл орайда
қоғамдық қатынастарды тиісінше реттейтін құралдар мен әдістерге ерекше мән
беріледі. Әдіс туралы ілім ғылымда әдістеме деп аталады.
Заңгер үшін азаматтық-құқықтық жағдайлардан жол тауып шыға білуі үшін
дағды керек. Мұндай дағдыларға ғылыми талдау жасау және азаматтық-құқықтық
жағдайларды шешудің ғылыми әдістері жатады.
Цивилистикалық ғылымда жалпы ғылыми тәсілдермен қатар талдаудың жеке
құқықтық әдістері де пайдаланылады. Жалпы ғылыми әдіске материалистік және
тарихи әдістер жатады. Жеке құқықтық әдіске азаматтық құқықта қолданылатын
құқықтанудың салыстырмалы әдісі, кешенді талдау, соңдай-ақ нақты
социологиялық зерттеу әдістері (мысалы, статистикалық мәліметтерді сараптап
бағалау) жатады.
Егеменді Қазақстанның азаматтық құқық ғылымы одан әрі творчестволық дами
түсуі мақсатында және алда тұрған міндеттерді орындау үшін бүгінде зор
мүмкіндіктерге ие.
1.2.Азаматтық құқық жүйесі
1. Құқық жүйесі дегеніміз сол мемлекеттегі құқықтық нормалардың
жиынтығын қамтитын ғылыми әрі нақты құбылыс болып табылады. Құқықтың әр
саласына белгілі бір жүйе тән. Азаматтық құқық Қазақстан Республикасындағы
құқықтық-нормативтік құжаттары жағынан ең ауқымды да күрделі заң саласы
болып есептеледі. Нормалардың әр алуандығына қарамастан азаматтық құқықтың
жүйесі логикалық талаптарға сай келеді, яғни ол іштей салаларға, құрылымдар
мен оның бөлікгеріне бөлінеді. Ішкі салаларға тән ерекшелік оның
құрылымдарына тұтастай енетін жекелеген және жалпы ережелерді бөліп қарау
мүмкіндігі деуге болады. Мұндай құрылымдардың мазмұны біркелкі келеді, оны
құқықтық реттеудің бір арнаға жинақталуынан және заңдық ерекшелігінен деп
түсінген жөн.
Ішкі салалардың "жалпы бөлімі" мен "жалпы ережелерін" бір-бірінен
бөліп қарау проблемасы әзірге айтарлықтай зерттеле қойған жоқ. Аталған
саланың "жалпы бөлімі" жалпы сипаттағы жекелеген институттардың жиынтығын
білдіреді. Ал осы орайда ішкі салалардың "жалпы ережелерінде" мұндай дербес
институттар жоқ, сондықтан да ол институттардың белгілі бір бөлігін ғана
біріктірумен шектеледі.
"Жалпы ереженің" нормалары Азаматтық құқық бөлімдерінен тәуелсіз
негізде барлық мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастарға қолданынады.
"Жалпы бөлімге" жататын "Меншік және өзге де заттық құқықтар" мен
"Міндеттемелік құқық" тәрізді ішкі саланың екі түрінің нормалары да жалпы
сипатқа ие екендігі дәлелденеді. Мысалы, меншіктің түрлері мен сипатына
орай меншік құқығы туралы, меншік қатынастарын қорғау мен оның пайда болу
тәсілдері туралы норма басқа институттарға, атап айтқанда, сатып алу-сату,
авторлық және мұрагерлік құқықтарға кеңінен қолданылады. "Жалпы бөлім"
құзыретті органдардың, азаматтар мен ұйымдардың құқық қолдану қызметі үшін
қолайлы жағдай туғызады, сондай-ақ, ол қайталаумен олқы тұстарды жоюға
мүмкіндік береді.
Азаматтық құқық жүйесі төмендегідей ішкі салаларга бөлінеді:
"Міндеттемелік құқық", "Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтар",
"Интеллектуалдық меншік құқығы", "Мұрагерлік құқығы", "Халықаралық жеке
құқық". Осындай әрбір ішкі саланың өз нормаларына сай келетін "Жалпы
ережесі" болады. Оның әрқайсысы өз кезегінде іштей құрылымдар мен
бөлімдерге жіктеледі. Айталық, шарт институты және шарттан тыс
Міндеттемелік институты деп бөлінеді.
Қазақстан Республикасы Азаматтық құқық жүйесі Жалпы және Ерекше
бөлімдерден түрады.
Жалпы бөлім: 1-бөлім. "Жалпы ережелер" (тараулары: азаматтық-құқық
қатынастарды реттеу; Азаматтық құқықтардың субъектілері; Азаматтық құқық
объектілері; мәмілелер, өкілдік және сенімхат; мерзімдерді есептеу; талап
қою мерзімі).
ІІ-бөлім. "Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар" (тараулары:
меншік құқығы (жалпы ережелер); шаруашылық жүргізу құқығы; оралымды басқару
құқыш; ортақ меншік; бірлескен қызмет туралы шарт (жай серіктестік); меншік
құқығына және өзге де заттық құқықтарға ие болу; меншік құқығы және өзге де
заттық құқықтардың тоқтатылуы; меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды
қорғау).
ІІІ-бөлім. "Міндеттемелік құқық" (І-бөлімше: "Міндеттеме туралы жалпы
ережелер", оған мына тараулар енеді: Міндеттемелер ұғымы және олардың пайда
болу негіздері; Міндеттемені орындау; Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз
ету; міңдеттемедегі адамдардың ауыстырылуы; Міндеттеменің бұзылғандығы үшін
жауаптылық; Міндеттемені тоқтату. ІІ-бөлімше: "Шарт туралы жалпы ережелер",
оған мына тараулар енеді: шарт ұғымы және оның ережелері; шарт жасасу;
шартты өзгерту және бұзу).
Қазақстан Республикасы Азаматтық құқығының Ерекше бөлімі мыналарды
қамтиды:
ІV-бөлім, Міндеттемелердің жекелеген түрлері: сатып алу-сату; айырбас;
сыйға тарту; рента және өмір бойы асырауда ұстау; мүлік жалдау (аренда);
тұрғын үйді жалдау; мүлікті тегін пайдалану; мердігерлік; өтемелі қызмет
көрсету тасымалдау; көлік экспедициясы; заем; ақшалай талапты беріп
қаржыландыру шарты (факторинг); банктік қызмет; сақтау; сақтандыру;
тапсырма; басқаның мүддесін тапсырмасыз іс-әрекет жасау; комиссия; мүлікті
сенімгерлікпен басқару; кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг);
конкурстық міндеттемелер; зиян келтірудің салдарынан туындайтын
міндеттемелер; негізсіз баюдың салдарынан туындайтын міндеттемелер.
V-бөлім. "Интеллектуалдық "меншік құқығы" (тараулары: жалпы ережелер;
авторлық құқық; сабақтас құқықтар; өнертабысқа, пайдалы модельге,
өнеркәсіптік үлгіге құқық; селекциялық жетістіктерге құқық; интегралды
микротәсілімдер типологиясына құқықтар; ашылмаған ақпаратты заңсыз
пайдаланудан қорғау құқығы;
Азаматтық айналымға тауарларға және қызмет көрсету қатысушылардың
дараландыру қүралдары).
VІ-бөлім, "Мұрагерлік құқық" (тараулары: мұрагерлік туралы жалпы
ережелер; өсиет бойынша мұрагерлік; Заңды мұрагерлік; мұра алу).
VII-бөлім. "Халықаралық жеке құқық" (тараулары: жалпы ережелер;
коллизиялық нормалар).
Азаматтық құқық нормалары теорияда да, заңда да белгілі бір жүйе
бойынша реттеледі. Әлемдік Азаматтық-құқықтық жүйе ғылымында қалыптасқан
институционалдық және пандектілік тәрізді екі жүйе бар. Оның біріншісі
бүкіл құқықтық нормаларды: а) тұлға; ә) меншік және оның түрлерінің
өзгеруі; б) меншікке ие болу тәсілдері деп бөлінеді. Франция Азаматтық
кодексі мен оның тұжырымдарын қолдаушылар осы жолды таңдады. Екінші,
пандектілік жүйе жалпы бөлімнің бөлінуімен ерекшеленеді, кодекстің арнайы
бөлімдері қайталаудан, басы артық сілтемелерден және т.б. арылады. Жалпы
бөлімнен соң заттық, міндеттемелік, отбасылық және мұрагерлік құқықтар
тәртіптеледі. Мұндай жүйені Германияның азаматтық заңдары қолданады және де
осындай тәсіл бразилиялықтардың, гректердің және басқа да Азаматтық
заңдарында бар.
1.3 Азаматтық құқық — оқу пәні
Біз барлық заң оқу орындарында оқылатын оқу пәнін де азаматтық құқық деп
түсінеміз. Оқу пәнінің міндеті — студентті азаматтық-құқықтық нормалардың
мазмұнын дұрыс түсінуге, олардың ерекшеліктерін, негізін, қолдану тетігі
мен салдарын білуге үйрету. "Азаматтық құқық" оқу пәнін құқық теориясының
қағидаларымен танысып, заңдардың күрделі иірімдерінде бағдарлай білу
дағдыларын меңгергеннен кейін оқыту тиімді.
Бұл оқу пәнінің жүйесі өзіндік бірқатар ерекшеліктеріне қарамастан, көп
ретте азаматтық құқықтың I тарауда қарастырылған жүйесіне ұқсайды. Мұңдай
ұқсастықтың себебін былайша түсіндіруге болады: студенттерді азаматтық-
құқықтық нормативтак актілердегі азаматтық-құқықтық нормаларды талдап,
түсіндіре білуге үйрету азаматтық-құқықты оқытудың басты міндеттерінің бірі
болып табылады: Бұл жағынан қарағанда, азаматтық құқық оқулығы мен оқу
құралдары АК мен басқа да заң актілерін баптары бойынша түсіңдіруге
жуықтайды. Алайда бұл олардың бір ғана қыры болып есептеледі.
Осымен бірге, азаматтық құқықты оқыту міндетті түрде тарихи элементгі
қамтиды, осы арқылы тұтас алғанда азаматтық құқықтың жене оның жекелеген
институттарының эволюциясын көрсете келе, белгілі бір заң үйғарымдарының
пайда болуының, өзгеруінің, толықтырылуының немесе күшін жоюының дәлелдерін
түсіндіреді.
Әр түрлі мемлекеттердегі ұқсас қатынастарды реттейтін заң институттары
мен жекелеген құқықтық нормаларды салыстыра қараудың да маңызы кем емес.
Бұл тұрғыдан алғанда, ерекшеліктерді анықтау және түсіндіру, сәйкес
қағидаларды қорыту, салыстырма баға беру маңызды болмақ.
Азаматтық құқық оқу пәні ретінде заңдарды түсіндіруге ғана емес, оларды
бағалауға да жәрдемдесетін құқық қолдану практикасының материалдарын оқу
мақсатында қорытумен және пайдаланумен тығыз байланысты.
Азаматтық құқықты оқыту ғылыми баға беріп, пікір айта білуді талап етеді.
Соңдықтан азаматтық құқық ғылымын азаматтық құқық оқу пәнінің нысанасы
азаматтық-құқықтық нормалар мен азаматтық-құқық нормативтік актілер секілді
дәрежеде қамтиды.
Пәнді оқыту ғылыммен ажырамастай тығыз байланысты. Дүние жүзіндегі ірі
цивилист-ғалымдардың осымен бір мезгілде талантты оқытушылар болатыны бекер
емес. Академик А.В. Венедиктовтың, профессорлар Е.А. Флейшицтің, О.С.
Иоффенің, С.С. Алексеевтің, О.А. Красавчиковтың, Е.А. Сухановтың, Г.И.
Матвеевтің, Х.А. Рахманкуловгың, В.Ф. Чигирьдің, Б.Л. Хаскельбергтің, Ю.К.
Толстойдың, О.Н. Садиковтың, М.И. Брагинскийдің және басқалардың есімдерін
атасақ та жеткілікті.
Азаматтық құқық ғылымы жоғары оқу орындарында барынша белсенді дамытылды
жөне дамытылып келеді, олардың көпшілігі ірі цвилистикалық орталықтарға
айналды. Мұнда КСРО жағдайында Мәскеу және Ленинград университеттерінід
жанында, Свердлов және Харьков заң институттарында, Томск университетінде
Қазақ мемлекеттік университетінде пайда болған ғылыми мектептерді атауға
болады.
Соңғы жылдары жазылған азаматтық құқық оқулықтарының ішінен профессорлар
А.П. Сергеев пен Ю.К. Толстойдың редакциясымен шыққан "Азаматтық құқық",
жауапты редакторы Е.А. Суханов болған " Азаматтық құқық", жауапты редакторы
О.Н. Садиков болған "Ресейдің Азаматтық құқығы", жалпы редакциясын Т.И.
Илларионова, Б.М. Гангало, В.А. Плетнев басқарған "Азаматтық құқық"
еңбектерін атау керек. Азаматтық құқық бойынша бұрынғы КСРО-да шығарылған
профессор О.С. Иоффенің оқулықтары бүгінге дейін өзінің маңызын жойған жоқ.
Азаматтық құқық оқу пәні - азаматтық зандардың құқықтың басқа да
салаларының нормаларын қамтитын нормативтік актілермен байланысын көрсетуі
тиіс. Сондықтан әр түрлі оқу орындарында даярланатын мамандардың саласына
қарай азаматтық құқықтың жалпы курсымен қатар, азаматтық құқыққа сүйенетін
оқу курстары (арнаулы курстар) өтіледі, оларды оқып-үйренуде әкімшілік,
отбасы, қаржы және құқықтың өзге де салаларының мол материалдары
пайдаланылады. Мысалы, шаруашылық құқығы, патенттік құқық, банк несиелері,
есеп-шоттары және т.с.с. Оларды оқып-үйрену үшін арнайы оқу әдебиеттері
дайындалады.3
1.4 Азаматтық құқық ғылым ретінде
Азаматтық құкық және азаматтық, зандар ұғымына, жүйесіне және олардың
қолданылуына қатысты барлық мәселелер көлемін зерттейтін құқықтық ғылым
саласын азаматтық құқык ғылымы деп атайды.
Азаматтық құқық ғылымының міндеті – азаматтық - құқықтық нормалар
жүйесінің және оның жекелеген буындарының пайда болуы мен мазмұнының
ерекшеліктерін анықтайтын жағдайларды зерттеу. Егер азаматтық - құқықтың
пәні қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласы болса, азаматтық кұқықтың
ғылымының пәні құқықтық нормалардың жиынтығы — нақ азаматтық –құқықтың өзі
болып табылады (азаматтық-кұқықтың) анықтамасы I тарауда берілген).
Әлбетте, бұл пән азаматтық- құқықтық нормалар реттейтін қоғамдық
қатынастарды да, бұл нормалардың заңдарда бейнеленуін де, олардың әр түрлі
мемлекеттердегі ерекшеліктерін де, оларға сын тарапынан берілген бағаны да
және жетілдірілу мүмкіндіктерін де қамтиды.1
Азаматтық құқық ғылымы бұрын қолданылып келген кұкыктық жүйелерді,
олардың жетістіктері мен кемшіліктерін, даму бағыты мен оған ықпал ететін
факторларды бағалай келе, азаматтық-құқықтың даму тарихына айтарлықтай
көңіл бөледі. Азаматтык-құқықтың даму тарихын зерттеуде ғылымның өзінің,
оның жасаушылары мен зерттеушілерінің тарихы, ғылыми тұжырымдамалар мен
көзқарастардың тарихы едәуір орын алады. Біздің замандасымыз, қазір АҚШ-та
тұратын, Ленинград мемлекетгік университетінде көп жыл жұмыс істеген,
Қазақстанның азаматтық-құқықтық ғылымының дамуына тікелей белсене қатысқан
профессор О.С. Иоффе азаматтық-құкықтық ғылымның осы саласына зор үлес
қосты.
КСРО-ның құқықтық ғылымының дамуына А.В. Венедиктов, С.Н. Братусь, Р.О.
Халфина, О.А. Красавчиков, Ю.Х. Калмыков секілді цивилист-ғалымдар зор
ықпал етті. Бұлар цивилистік ақыл-ойға идеологиялық және мемлекеттік қысым
жасалып тұрған жағдайлардың өзінде қазіргі кезде ТМД елдерінің азаматтық-
құқықтық ғылымының, оның ішінде Қазақстан ғылымының дамуына жәрдемдескен
шынайы азаматтық-құқықтық тұжырымдамаларды қорғай алды.
Азаматтық құқық ғылымы дүние жүзі құқықтық жүйесінің ерекшеліктерін
зерттейді, мұндай ерекшеліктердің пайда болу себептерін анықтайды, оларды
салыстырады және бағалайды. Азаматтық-құқықтық ғылымның бұл саласы
салыстырмалы құқықтану ғылымының едәуір бөлігін құрайды.
Азаматтық құқық ғылымы қолданыстағы азаматтық заңдарға және оның
практикалық тиімділігіне сыни баға беруге зор көңіл бөледі, заң актілерін
дайындау барысында жіберілген қателіктер мен кемшіліктерді, құқықты
қолданудың нақты саяси, экономикалық жөне әлеуметтік жағдайларына заңдардың
сәйкестігін анықтайды, зандардағы олқылықтарды көрсетеді және оларды жою
жолдарын ұсынады, құқықтық нормаларды жетілдіруге жәрдемдеседі; осы
мақсатпен дүниежүзілік төжірибе байыппен зерттеледі.
Азаматтық құқық ғылымы қашан да ғылыми көзқарастардың, мектептер мен
бағыттардың күрес жүргізуі жағдайында дамыды. Мұндай күрес ғылыми
ұстанымдар мен идеялардың әлсіздігін анықтауға, ғылыми ақиқатты дәлелдеуге
мүмкіндік береді. Ол әдетте ғылыми пікірталастар, айтыстар түрінде, арнаулы
ғылыми жарияланымдар мен мерзімді баспасөз беттерінде, ғылыми
конференцияларда, семинарларда, талқылауларда, басқа да ғылыми
кездесулерде, аудиторияға, ғылыми қарсыластар мен оппоненттерге ғалымның
пікірін жеткізуге, өз атына айтылған сын пікірлерге жауап беруге, өзінің
ұстанымдары мен тұжырымдамаларын қорғауға мүмкіндік беретін өзге де
түрлерде жүргізіледі..,
Кеңестік цивилист-ғалымдардың атап өтерлік жақсы қасиеті - олар тіпті
қатаң цензура және партиялық-мемлекеттік идеологияға сай келмейтін пікірлер
басып-жанышталатын кезеңнің өзінде өздерінің идеялары мен көзқарастарын
ашық қорғай білді. Сол кездегі ғылыми пікірталастарда айтылған
көзқарастардың көпшілігін азаматтық құқық ғылымы жаңа, қазіргі даму
жағдайларында да түсіністікпен қабылдады. Мысалы, цивилист-ғалымдардың
"шаруашылық құқығы" (бұл тұжырымдама туралы осы оқулықтың I тарауында
айтылады) тұжырымдамасына қарсы ондаған жылдарға созылған ғылыми күресін,
азаматтық құқық пәні және қоғамдық қатынастарды реттеудің азаматтық-
құқықтық әдісі туралы, заңды тұлғаның, әсіресе, мемлекеттік кәсіпорындар
мен мекемелердің мәні және басқалары туралы қызу пікірталастарын атап
керсетуге болады. Сол пікірталастар үстінде ұсынылған көптеген қағидалар
қазір де Қазақстанның азаматтық-құқықтық ғылымның қаруы болып келеді.
1.5 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы
Қазақстанның азаматтық құқық ғылымы мұнда жоғары заң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz