Бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттерін қалыптастыру

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ

ЖҰМЫС

Ф-ОБ-001/033

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Өтепбергенова Шахиста

Бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттерін қалыптастыру

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В010200 - «Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі»

мамандығы

Түркістан - 2016

Ф-ОБ-001/033

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

«Қорғауға жіберілді»

«Білім технологиялары»

кафедрасы меңгерушісі

п. ғ. д., доцент Ортаев Б. Т.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттерін қалыптастыру

5В010200 - «Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі»

мамандығы

Орындаған Өтепбергенова Ш.

Ғылыми жетекшісі,

магистр-аға оқытушы Ауезов Б.

Түркістан - 2016

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

I БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру бағыттары және түрлері . . . 7

1. 2 Бастауыш сынып оқушыларының оқу құзыреттілігін қалыптастырудың жолдары . . . 18

ІІ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАР ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫН ЭКПЕРИМЕНТ БОЙЫНША ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕСІ

2. 1 Бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастырудың әдістемесі . . . 34

2. 2 Бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыруда зерттеу нәтижесінің көрсеткіші . . . 47

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 58

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 60

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейтестілігі. Еліміздегі орта білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған «жалпыға арналған білімнен», «білім әркімге өмір бойы» үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді. Осыған орай қазіргі білім беру мазмұнын ұлттық негізде жетілдіре отырып әлемдік жүйеге жақындастыруда құзыреттілікке бағдарлану бағытын қарастырып отыр. Бұл оқушыны жаңа тұжырымдарды түсінуге және қабылдай білуге бүкіл өмір бойы өзгермелі жағдайларға тез икемделуіне, сындарлы ойлай білуге және ақпараттар ағынын бағдарлай алуға, топтың алдында өз ойын анық, дәл жеткізуге, тыңдаушысын иландыра білуге қабылетті интелектуалды ұлт ретінде қалыптастыруды көздейді [1] .

Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Интелектуалды ұлт - 2020» жобосында қазіргі заманғы білім берудің білім беруді дамытудың болашақтағы міндеттерін атай келе, жас қазақстандықтар бастапқы интелектуалдық әулетпен және терең ақылмен, шексіз қызығушылықпен және өмірлік күш - қуатпен ерекшеленуге тиіс деген. Бұл міндеттерді жүзеге асыруда жаңа білім беру жүйесінің бастауыш сыныптарда оқу тәрбие үдерісін ұйымдастыру базалық білім, білік, дағдылар, жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде оқушылардың құзыреттілігін қалыптастыруды және қазіргі мектептегі оқу тәрбие үдерісінің тиімділігін қамтамасыз етуді талап етеді. Осыған сәйкес бастауыш мектептен бастап оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру басым бағыттардың бірі болып табылады [2] .

Тұлғаның сапалық көрсеткіші ретінде құзыреттілікті қалыптастырудың түрлі аспектісі философиялық, психологиялық, педагогикалық және әдістемелік бірқатар зерттеулерде көрініс тапқан. Философтар Д. Дьюи, У. Уоллер, М. Мид, К. Юнг, П. Сорокин, Ф. Знанецкий, Ә. Нысанбаев, Г. Нұрышева және т. б. Құзыреттілікті тұлға болымысының сапалық белгісі ретінде іс-әрекетке қызығуды, сенімі, ұмтылысы, тілегі, білім жиынтығы және жоғары моральдық нормалары тұрғысынан түсіндіреді. Әлеуметтанушылар Г. Спенсер, Э. Дюркгейм, М. Вебер, Д. Нұрымбетова және т. б құзыреттілік адамның әлеуметтік мәртебесі, оның өмірдегі бейнесі, кәсібі және білімінің бірлігінде қалыптасатындығын айтады [3] .

Педагогика ғылымында зерттеу мәселесәне қатысты И. А. Зимняя, Дж. Равен, Н. Хомский, А. В. Хуторской, Э. Ф. Зеер, А. К. Маркова, А. Н. Тубельский, М. Ж. Жадарина, Қ. Ж. Қожахметова, Ш. Т. Таубаева, Ү . Б. Жексенбаева, Ә. Мұханбетжанова, К. С. Құдайбергенова, Ғ. Ы. Сыздықбаева, Г. Қ. Айқынбаева, Ш. Т. Мұқанбетова, және т. б еңбектерде құзыреттілік білім беру нәтижесі ретінде қарастырылған [4] .

Психологтар И. Н. Шпильри, С. Г. Геллерштейн, Е. А. Климов, В. Д. Шадыриков, К. К. Платонов, Н. В. Кузьмина, Л. А. Петровская, К. Т. Шерьязданова, М. Махаманова, Г. М. Қасымова және т. б құзыреттілікті күнделікті өмірде туындаған шынайы жағдаяттар мен белгілі мәселелерді және міндеттерді тиімді шешуге мүмкіндік беретін өзгеше біліктілік деп түсіндірнді.

Бастауыш сынып оқушыларына оқу тәрбие, білім беру мәселесін зерттеуде Ш. Амонашвилидің ауқымды үлесін және жеке тұлғаны тәрбиелеу мен оның психологиялық жағы Л. М. Божович, Л. С. Выготский, С. Т. Шацкий, С. Л. Рубинштейн, А. С. Макаренко, В. А. Сухомлинский, Л. И. Рувинский, Ю. Азаров және т. б. ғалымдардың еңбектерінде баяндалған. Сондай-ақ Оқу тәрбие үдерісінде этнопедагогикалық оқу материалдарын пайдалануды негіздеу, жүзеге асыру жұмыстары Қ. Жарықбаев, С. Қалиев, Л. К. Керимов, С. А. Ұзақбаева, К. Ж. Қожахметова, Ж. Р. Баширова, Ә. Табылдиев, Р. Дүйсембінова, А. Қаплиева, С. Байсарина, Ш. Майғаранова, Р. Ибрагимов және т. б. педагог-ғалымдар тарапынан жүзеге асырылды [5] .

Бастауыш мектеп Оқушылардың негізгі құзыреттілігін түрлі іс-әрекет арқылы қалыптастыру мәселесі А. В. Хуторской, Е. Я. Коган және т. б, А. Х. Аренова, Н. Н. Нұрахметов, Ә. М. Мұханбетжанова, Қ. Б. Сейталиев, Р. М. Қоянбаев, Ш. Т. Таубаева, М. Ж. Жадрина, Н. Н. Нұрахметов, Л. А. Байсерке, К. Ж. Аганина, С. Н. Жиенбаева, Ж. С. Сардарова, Ғ. С. Байжасаров, К. С. Құдайбергенова, С. Д. Мұқанова және т. б еңбектерінде зерттеген [6] .

Психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді арнайы зерттеулерді талдаудың натижесінен мектептің оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі теориялық және ғылыми-әдістемелік тұрғыда әліде жетілдіруді қажет ететін тың тақырып екеніне көзіміз жетті. Сондықтан зерттеу мәселесінің теориядық алғышарттары ретінде нормативтік құжаттар негізінде 12 жылдық білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты дайындалып, онда бастауыш деңгейден бастап оқушылардың пәндік білімдік құзыреттер мен құзыреттілік кешеніне қол жеткізу мақсат етілген. Бұл мектеп оқушыларының оқу тәрбие үдерісі барысында құзыреттілігін қалыптастырудың жолдарын зерттеу қажеттігін туындатады [7] .

Қазіргі қоғам талаптарына сай натижеге бағдарланған білім беруді ұйымдастыру қажеттілігі мен оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық негізінің айқындалмауы; оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының құзыреттіліктерін қалыптастыруда және оқу іс-әрекетінің мүмкіндіктерін пайдалануда әдістемелік құралдардың жеткіліксіздігі арасындағы қарама-қайшылықтар орын алып отыр. Осы қайшылықтардың дұрыс шешімін іздестіру зерттеу мәселесін оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық негіздерін және оны жүзеге асыру әдістемесін айқындау деп белгілеп, зерттеу тақырыбын « Бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттерін қалыптастыру » деп таңдауымызға себеп болды.

Зерттеу мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттіліктерін қалыптастыру жолдарының тиімділігін тексеру.

Зерттеу нысаны: бастауыш мектептегі оқу-тәрбиелеу үдерісі барысында оқушының құзыреттілігін қалыптастыру үдерісі.

Зерттеу пәні: бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттілігін қалыптастыру жолдары.

Зерттеу болжамы: егер бастауыш мектептің оқу тәрбие үдерісі барысында құзыреттілікті қалыптастырудың теориялық негізі айқындалса және оны іске асырудың әдістемесі жасалса онда , оқушылардың оқу тәрбие үдерісінде құзыреттілігін қалыптастыру тиімділігі артар еді, өйткені , нәтижеге бағдарланған білім беру үдерісінің құзыретті тұлғаны қалыптастырудағы әлеуеті жоғары.

Зерттеудің міндеттері:

1. Бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық негіздерін айқындау.

2. Пәндік құзыреттілікті бастауыш сынып оқушыларында қалыптастырудың педагогикалық шарттарын анықтау.

3. Бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттіліктерін қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделін құру.

Зерттеудің жетекші идеясы: оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының пәндік құзыреттіліктерін қалыптастыру оқу тапсырмалар негізінде іске асыру, оқу үдерісінде олардың натижеге бағдарланған білім алуына негіз бола алады.

Зерттеудің әлеуметтік және теориялық негіздері ретінде философ, писихолог, педагог ғалымдардың теория мен тәжірибенің бірлігі туралы ұстанымдары, таным теориясы, жеке тұлғаны іс-әрекет арқылы дамыту теориясы, біртұтас педагогикалық тәрбие теориясы, құзыреттілік теориясы, тұлғаға бағдарлы оқу іс-әрекеті теориясы.

Зерттеу көздері: зерттеу мәселесі бойынша отандық және шетел ғалымдарының (философ, әлеуметтанушы, психолог, педагогтардың) құзыреттілік, оқу тәрбие іс-әрекеті, жеке тұлға мен оның іс-әрекеті, ҚР «Білім туралы» заңы, оқулықтар мен оқу әдістемелік құралдар, педагогикалық баспасөз материялдары, озық тәжірибелер.

Зерттеу кезеңдері:

Бірінші кезеңде зерттеу проблемасы бойынша философия, психологиялық-педагогикалық, оқу әдістемелік әдебиеттерге және жалпы білім беретін мектеп құжаттарына, бағдарламалары мен оқулықтарына талдау жасалды. Зерттеу тақырыбы белгіленіп, теориялық негізі анықталды. Теориялық зерттеулер негізінде эксперименттік материалдар дайындалды.

Екінші кезеңде тәжірибелік-эксперимент жұмыстары жүргізілді. Бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін оқу тапсырмалары негізінде қалыптастырудың үлгісі мен педагогикалық шарттарының тиімділігі тексерілді.

Үшінші кезеңде жиналған материялды талдау, өңдеу жүйеге келтіру жұмыстары атқарылды, алынған материялдық және практикалық натижелер қортындыланды.

Зеpттеу жұмыcының құpылымы:

Кipicпеден, 2 тapaудaн, қopытындыдaн және пaйдaлaнылғaн әдебиеттеp тiзiмiнен тұpaды.

Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі, зерттеу мақсаты, нысаны мен пәні, міндеттері, зерттеу әдістері, зерттеу көздері баяндалады.

« Бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастырудың ғылыми теориялық негіздері» атты бірінші бөлімде б астауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру бағыттары және түрлері мен бастауыш сынып оқушыларының оқу құзыреттілігін қалыптастырудың жолдары ғылыми тұрғыдан негізделген.

«Бастауыш сынып оқушылар құзыреттілігінің қалыптасуын экперимент бойынша зерттеу нәтижесі» атты екінші бөлімде - бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастырудың әдістемесі мен бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыруда зерттеу нәтижесінің көрсеткіші берілген.

Қорытындыда зерттеудің нәтижелеріне негізделген тұжырымдар мен ұсыныстар берілген.

Қосымшада зерттеу жұмысына қатысты материалдары берілген.

1 БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру бағыттары және түрлері.

Қазіргі замандағы білім беру үрдісі дамуының басым бағыттарын айқындай келе, маңызды компоненті ретінде бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру - басты міндет екенін уақыт өткен сайын сезініп отырмыз. Ол жайында зеріттеген ғалымдар В. А. Кан-Калик, В. Адольф, А. Кайбияйнен, ресейлік А. В. Хуторской, Е. Я. Коган, В. Сластенин және отандық ғалымдарымыз С. Рахметова, О. Байқуатова, Ж. Құманова, Ұ. Қияқбаева және т. б. еңбектері аз емес. Ғалымдардың зерттеулеріне жүгінсек, білім беру ісіндегі құзыреттіліктің мақсаты, бағыты мен бағдары қазіргі ақпаратты қоғамда бастауыш сынып оқушылырына аса қажетті әдіс екендігін алға тартады. В. Шепель құзыреттілік ұғымына білім, білік, тәжірибе, білімді пайдалануға теориялық-тәжірибелік дайындық ретінде анықтама берсе, В. Ландшеердің де түсіндірмесі бұл анықтамаға қайшы келмей, құзыреттілікті тереңдетілген білім деп атайды. П. Симонов құзыреттіліктің әлеуметтік даярлық тұсына тоқталса, М. Чошанов көбінесе, құзыреттіліктің мазмұндық (білім) және процессуалдық (біліктілік) жағына көңіл бөледі [8] .

“Біліктілік” пен “құзыреттілік” ұғымдарын салыстыра келіп, О. Ховов екінші терминнің бірінші терминнен гөрі мағынасы кең екенін көрсетеді [9] . Өйткені оған біліктілікті сипаттайтын таза кәсіби біліммен және іскерлікпен қоса топта жұмыс істеуге ынталылық, ынтымақтастық, қаблеттілік, коммуникативтік қабілет, оқу, бағалау, қисынды ойлау, ақпаратты алу мен пайдалану, тағы басқа іскерліктер жатады [10] .

Б. Тұрғанбаеваның айтуы бойынша құзырлыққа бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу мүмкіндігі молая отырып, осы жағдай білім, білік, дағдыны арттыруға негіз бола алады [11] .

Осылайша, бірқатар ғалымдардың еңбектерін саралай отырып, құзыреттілік дегеніміз, білім беру үрдісіндегі басты назардың білім нәтижесіне аударылуын және оқытудан күтілетін нәтижені оқушы игерген ақпараттар жиынтығынан емес, оның түрлі проблемалық жағдаяттардағы әрекет ету қабілеттілігінен іздеуді айтамыз.

Дүние жүзілік әдістемелік ғылымда және қазіргі заманғылық әдістемелік әдебиеттерде «құзырет», «құзыреттілік» терминдері кең көлемде қолданыс табуда. Сондықтан да «құзыреттілік», «құзырет» ұғымдарына берілген анықтамаларға және олардың теориялық негіздеріне тоқталуды жөн көрдік.

Энциклопедиялық сөздікте «құзырет» (лат. Тіл compete-қол жеткіземін, сәйкес келемін) - 1. заң жарығы немесе нақты орган немесе лауазымдық тұлға берген өкілеттілік шеңбері. 2. Белгілі бір саладағы білім, тәжірибе деп анықтаған [12] .

Ғ. Ғ. Мұсабаевтың орысша-қазақша сөздігінде «ком петенция ұғымын «хабардылық» және «заң» саласының термині ретінде «міндет, қызмет бабы» деген. Демек, құзырет ұғымы өткен ғасырдың ортасынан бастап белгілі бір салада білімі бар, өзінің білімімен немесе өкілеттігімен бірдеңе істеуге, шешуге құқығы бар деген түсінікке ие болған. Құзыреттілік ұғымы тұлғаның сапалық көрсеткіші ретінде алдына қойған міндетін натижелі шешуге, сауатты түрде пікірін, ойын, бағасын бере білуге мүмкіндік беретін білім мен біліктілікті меңгеруі. Құзырет құзыреттіліктің одан ары дамуы мен қалыптасуына негіз болатын сапа түрінде қарастырылады[13] .

“Құзыреттілік” және “хабардарық” әлемдік ғылым үшін жаңа ұғым емес. Олар 1970 жылдардың өзінде нақты әрекеттерді тиімді орындау үшін қажет тұлғаның бастамшылдығы, сондай - ақ, білім, іскерлік қабылеттерінің қалыптасуына кәсіби құзыреттілік ұғымы түсіндірілген. Батыс Еуропа мен АҚШ ғалымдарының еңбектерінде кең қолданылған[9] .

Шет тілдерінде “Compentent” сөзі французша “заңға сай”, латынша “сай болу”, “қабілетті”, “талап қою”, “жарамды”, ағылшынша “қабілетті” деген мағынаны білдіреді.

Атап айтар болсақ шетел ғалымдары бұл аумақтаға зерттеу жұмыстарында құзыреттілік теориясы В. Чинппах, Я. И. Лефстед, Г. В. Вайлер, Дж. Равен, Н. Розов, Н. В. Матяш, Ю. В. Койнов, Г. Қ. Айқынбаева және т. б еңбектерінде негізделген. Дж. Равеннің анықтауы бойынша құзыреттілік бұл арнайы қабілеттілікті білдіреді, белгілі бір пән бойынша білімі, пәндік дағдылары мен ерекше ойлау қаблеттерінің болуы және өз іс-әрекетіне деген жауапкершілігі.

Құзыреттілікті Ю. Н. Емельяновтың еңбектерінде ауқымды қарастырғаны байқалады. Автор дара тұлғаның өзіндік қабілеттері мен мәртебесі аясында қоғамда ойдағыдай жұмыс істеуге мүмкіндік беретін белсенділіктің әлеуметтік және жеке-дара формасын үйрету деңгейі деген анықтамасынан адам білімі, біліктілігі, дағдысы және тәжірибесі құзыреттіліктің негізі екендігі байқалып отыр.

Н. Розов құзыреттіліктің екі жағы болатынын анықтайды да, бірінші жағына танымдық және тәжіріибелік жаңалық енгізіуді (иновация) ассимиляциялау мүмкіндігімен, екінші жақты білім беру жүйелерінің әртүрі, тип, профилі сатыларына қойылатын білім талаптарын анықтау мүмкіндігімен байланыстырады [14] .

Бұл мәселе туралы отандық ғалымдарымыз Ш. Таубаева: «құзыреттілік - ол тұлғаның оқыту және әлеуметтану процестері барысында меңгерген білім мен тәжірибеге негізделген, оның жалпы қабылеті мен іс-әрекетке даярлығы ретінде айқындалатын, тұлғаның кіріктірілген қасиеті» деп тұжырымдаған [15] .

Г. Қ. Айқынбаева өзінің зерттеу жұмысын 12 жылдық мектепке өту мәселесінің педагогикалық-психологиялық ерекшеліктерін анықтауға арнай отырып, оның натижесі ретінде құзыреттілікті оқыту натижесін өзгермелі жағдайда меңгерген білім, дағдыны тәжірибеде қолдана алу, мәселені шеше білу, оқушылар дайындығы сапасының құрылымдық сипатын анықтайтын жаңа сапа деп бағалады. К. С. Құдайбергенова құзыреттілікті құзырлық деп алып түлектің натижелігін, тиімділігін айқындаушы көрсеткіш рөлін атқарады дейді [16] .

Аталған мәселе бойынша педагогикалық сөздіктерде “құзырет” - қойылған мақсаттарға жету үшін ішкі және сыртқы ресурстарды тиімді іске асыруға дайындық; жеке және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында табысты іс-әрекетке дайындық, білім беру жүйесіне әлеуметтік тапсырысты құрайды десе құзыреттілік - оқушылардың іс-әрекетті әмбебап тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білім натижесі дейді [17] .

Құзыреттілік түсінігі көп аспектілі жан-жақты ұғымды білдіреді. Ғалымдар құзыреттіліктің табиғатын түсіндіру мақсатында оны білім, білік ұғымдары арқылы анықталатын тұлғаның жеке қасиеті (Н. Кузьмина, А. Маркова, К. Махмурян т. б. ) немесе ерекше қабілеті (Д. Ж. Равен, Р. Уайт, Х. Хершген және т. б. ) деп түсіндіреді.

Ал қазақ тілі түсіндірме сөздігінде құзыр-белгілі бір адамның жетік білетін мәселесі, хабардарлық мағынасында қолданылады [18] .

«Құзырлылық», «құзыр» ұғымдарының қолданыстағы білім, білік, дағдыдан айырмасы төмендегідей ажыратылады:

А) білімнен айырмасы - қызмет жөніндегі ақпараттық сипатта емес, өнімді қызмет формасы түрінде байқалады.

Ә) дағдыдан айырмасы - оқыған материалды топтастыра, құбылыстарды, заңдылықтарды шығармашылықпен пайдалана отырып өзгерте алатын саналы қызмет.

Б) біліктіліктен айырмасы - дағдыға автоматты түрде жету немесе алмастыру емес, керісінше бірнеше пән дағдыларын кіріктіру, жалпы қызмет негіздерін сезіну.

Өмірдің өзгермелі жағдайында құзыретті тұғырлы білім берудің практикасы мен теориясының дәстүрлі мақсаты ретінде алға шығады. Құзыреттілік болу мен құзыретсіз болдың себептері бірдей, ол адамның жеке тұлға ретіндегі жай-күйі. Немесе құзыреттіліктің бар-жоғын анықтау үшін қарым-қатынас, педогог еңбек натижелері мен адами қарым-қатынаста, оның қортындыларына қарап пайымдау қажет. Мұның мағынасы әр бір тұлға өз әрекеті мен орындаған жұмысына белгіленген талаптарына жауап бере алатын және орындай алатын болса ғана құзыреті қалыптасқан болып саналады. Н. Г. Милорадованың айтуынша білім беру жүйесінде құзыреттілікті тудыратын төрт негіз бар (біріншісі - кәсіби-әдістемелік құзыреттілік, екіншісі - іс-әрекет негізіндегі құзыреттілік, үшіншісі - әлеуметтік қарым-қатынас құзыреттілік және төртінші - жеке тұлға негізіндегі құзыреттіліктер) дейді.

Осы ғалының айтуына сүйене отырып төртінші тұжырымы жеке тұлға негізіндегі құзыреттіліктерге тоқталар болсақ ол жеке тұлғаның сыншыл ойлауды, рефлексияны, өз позициясын анықтау қабілеттілігін өздігінен бағалайтын ойдың дамуын және өмір бойы үйрену қаблеттілігін талап ететіні анық сондай-ақ жеке тұлғаның өз білімі, біліктілігі және дағдылары негізінде нақты білімі аясында сапалы және еңбек натижелеріне жету үшін нақты жұмыс түрлерін білікті атқара алу қаблеті туындайды.

Білім берудің күтілетін нәтижелері белгіленген мақсатқа сәйкес кіші мектеп оқушыларының негізгі құзырлылығы төмендегіше аныкталады ол (1-кесте) көрсетілген.

кесте - кіші мектеп оқушыларының негізгі құзыреттілігі

Проблеманы шешу

Ақпараттық

Коммуникативтік

Проблеманы шешу:

Түрлі жағдайларда проблеманы анықтауға, шешім қабылдауға

Өз әрекетіне мақсат қоюға

өзін - өзі бағалауға өз әрекетін басқамен салыстыруға

қойылған міндетке сәйкес әдістерін таңдауға

Ақпараттық:

сыни тұрғыдан ұсынылған ақпараттар негізінде шешім қабылдауға
ақпараттардаы өзбетімен табуға, талдауға, іріктеуге, түрлендіруге, тасымалдауға
коммуникациялық технологияларды қолдануға
ақпаратты өңдеп, қолдануға

Коммуникативтік:

қазақ және басқа тілдердегі жазбаша коммуникация түрлерін қолдануға
тілдік қатынастық стилдерімен жанрларын қолдануға
әдептілік нормаларына сәйкес пікір білдіруге
басқа мәдениет өкілдерімен, түрлі көзқарастағы адамдармен сұхбат жүргізіп, шиеленіскен ахуалды шешуге

Проблеманы шешу:

мүмкіндік береді

“Құзыреттілік” ұғымын зерттеп, анықтап және “Құзыреттілік” ұғымының маңызды белгілері мен критерийлерін қарастырып, анықтама берген ғалымдардың зеріттеулеріне сүйене отырып “Құзыреттілік” ұғымына біз мынадай анықтама береміз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.