Гегельдің диалектикалық концепциясы
Гегель (1770-1831) Кант пен Фихтенің ерекше дара идеяларын шығармашылық, сонымен қатар өз құқығында ақыл-ойды негіздемекші болды, яғни жаңа заман философтарының шығармашылық жетістіктерін жалғастырды. Егер Кант трансценденталды алғышарттарды қабылдаудың екі формасын, яғни кеңістік пен уақытты, он екі категорияны және субъект пен берілген себептілік принцпін аштым және негіздедім деп ойласа, Гегель өз ілімін жаңа негіздерден алып шығады. Кант пен салыстырғанда Гегель трансценденталды алғышарттарды тарих құрастырады деп санады, өйткені ол абсолюттік идея дамуының интерсубъективті үдерісі болып табылады. Абсолюттік идеяның өзіндік дамуын Гегель өзінің “Рух феноменологиясында” (1807) түсіндіреді. Ол бойынша бұл үдеріс екі деңгейде көрінеді. Индивидтің санасы деңгейінде (сезімталдықтан философиялық білімге дейінгі сана қозғалысында) және тарих деңгейінде (антик дәуірінін Наполеон заманына дейін). Гегель әр түрлі формалар арқылы өзіндік санаға қарай бағытталған сананың салтанатты шеруін көрсетеді.
Абсолюттік бағытталған идеяның өзіндік дамуының бүкіл осы күрделі драмалық жолын индивидтің қалыптасуы мен даму үдерісі ретінде құрастыруға болады және оның барысында индивидтің көзқарасы, санасы, тәжірибесі өзгеріп, болмысының “негіздері шайқалады”. Сананың өзгерісі үдерісінде Гегель гносеологиялық теориялар мазмұнын, олардың шектеулілігін анықтай отырып, сыни тұрғыда қарастырды. Сонымен қатар ол танымның әр түрлі формалары арасындағы өткелдерді сипаттай отырып, танымды қалай пайда болғаны тұрғысынан баяндайды. Сананың пайда болу жолын анықтай отырып, Гегель ақиқат пен өзін-өзі тану күрделі диалектикалық үдеріс деген тоқтамға келеді. Ақиқат өзгермейтін нәрсе емес және абсолюттік біліммен мәнгіге берілмейді, оған таным үдерісінде жетуге болады және ол әрекет пен байланысты Гегель бойынша адам Әлеми өлі, дайын, өзгермейтін және абсолюттік заттар жиынтығы емес, өзінің адами әрекетінің нәтижесі болып табылады. Адамды қоршаған нәрсенің бәрі - өзгертілген әлем, адам әрекеті барысында қалыптасқан әлем.
Абсолюттік бағытталған идеяның өзіндік дамуының бүкіл осы күрделі драмалық жолын индивидтің қалыптасуы мен даму үдерісі ретінде құрастыруға болады және оның барысында индивидтің көзқарасы, санасы, тәжірибесі өзгеріп, болмысының “негіздері шайқалады”. Сананың өзгерісі үдерісінде Гегель гносеологиялық теориялар мазмұнын, олардың шектеулілігін анықтай отырып, сыни тұрғыда қарастырды. Сонымен қатар ол танымның әр түрлі формалары арасындағы өткелдерді сипаттай отырып, танымды қалай пайда болғаны тұрғысынан баяндайды. Сананың пайда болу жолын анықтай отырып, Гегель ақиқат пен өзін-өзі тану күрделі диалектикалық үдеріс деген тоқтамға келеді. Ақиқат өзгермейтін нәрсе емес және абсолюттік біліммен мәнгіге берілмейді, оған таным үдерісінде жетуге болады және ол әрекет пен байланысты Гегель бойынша адам Әлеми өлі, дайын, өзгермейтін және абсолюттік заттар жиынтығы емес, өзінің адами әрекетінің нәтижесі болып табылады. Адамды қоршаған нәрсенің бәрі - өзгертілген әлем, адам әрекеті барысында қалыптасқан әлем.
1. Ғабытов “Философия”.
2. Философия 5-томдық мәдени мұра бағдарламасы бойынша.
3. Ғ.Есім “Философия тарихы”.
2. Философия 5-томдық мәдени мұра бағдарламасы бойынша.
3. Ғ.Есім “Философия тарихы”.
Гегельдің диалектикалық концепциясы
Гегель (1770-1831) Кант пен Фихтенің ерекше дара идеяларын
шығармашылық, сонымен қатар өз құқығында ақыл-ойды негіздемекші болды, яғни
жаңа заман философтарының шығармашылық жетістіктерін жалғастырды. Егер Кант
трансценденталды алғышарттарды қабылдаудың екі формасын, яғни кеңістік пен
уақытты, он екі категорияны және субъект пен берілген себептілік принцпін
аштым және негіздедім деп ойласа, Гегель өз ілімін жаңа негіздерден алып
шығады. Кант пен салыстырғанда Гегель трансценденталды алғышарттарды тарих
құрастырады деп санады, өйткені ол абсолюттік идея дамуының
интерсубъективті үдерісі болып табылады. Абсолюттік идеяның өзіндік дамуын
Гегель өзінің “Рух феноменологиясында” (1807) түсіндіреді. Ол бойынша бұл
үдеріс екі деңгейде көрінеді. Индивидтің санасы деңгейінде (сезімталдықтан
философиялық білімге дейінгі сана қозғалысында) және тарих деңгейінде
(антик дәуірінін Наполеон заманына дейін). Гегель әр түрлі формалар арқылы
өзіндік санаға қарай бағытталған сананың салтанатты шеруін көрсетеді.
Абсолюттік бағытталған идеяның өзіндік дамуының бүкіл осы күрделі
драмалық жолын индивидтің қалыптасуы мен даму үдерісі ретінде құрастыруға
болады және оның барысында индивидтің көзқарасы, санасы, тәжірибесі
өзгеріп, болмысының “негіздері шайқалады”. Сананың өзгерісі үдерісінде
Гегель гносеологиялық теориялар мазмұнын, олардың шектеулілігін анықтай
отырып, сыни тұрғыда қарастырды. Сонымен қатар ол танымның әр түрлі
формалары арасындағы өткелдерді сипаттай отырып, танымды қалай пайда
болғаны тұрғысынан баяндайды. Сананың пайда болу жолын анықтай отырып,
Гегель ақиқат пен өзін-өзі тану күрделі диалектикалық үдеріс деген тоқтамға
келеді. Ақиқат өзгермейтін нәрсе емес және абсолюттік біліммен мәнгіге
берілмейді, оған таным үдерісінде жетуге болады және ол әрекет пен
байланысты Гегель бойынша адам Әлеми өлі, дайын, өзгермейтін және
абсолюттік заттар жиынтығы емес, өзінің адами әрекетінің нәтижесі болып
табылады. Адамды қоршаған нәрсенің бәрі - өзгертілген әлем, адам әрекеті
барысында қалыптасқан әлем.
Гегельдің пікірінше, тарих – бұл адамның адам болу, әлеуметтену
үдерісі және адамзаттың өткен жолы. Бұл оған өзін-өзі тану үшін қажетті
негіз болып табылады. Сонымен, тарих адамға қатысты алғанда сыртқы, онан
тыс нәрсе емес, нақты тірі адамдар онда өмір сүретін, болатын, ойлайтын,
сезінетін нәрсе. Адам тарихи өзіндік даму нәтижесі болғандықтан, осы алғы
шарт негізінде тарихты зерттеу мен айналысады. Гегельдің түсінігінше тарих
рефлексия үдерісі сияқты, оның барысында адам белгілі бір негізге келіп
тоқтайды. Бұл рефлексия дамудың диалектикалық заңдарына бағынады.
Белгілі бір затқа жасалынған рефлексия дайын, априорлы схемалар мен,
әдістер мен емес, сол заттың өзгерісі нәтижесімен беріледі. Зат жолы
барысының өзі рефлексия қозғалысын айқындайды. Рефлексия терістеумен
сипатталады, яғни білімнің бұрынғы нүктелері мен кемшіліктерді алып
тастауға деген ұмтылыс пен ерекшеленеді.
Алып тастауды Гегель өмір сүріп отырған көзқарастың кемшілігін жою
арқылы позитивтілікті сақтау, одан жоғары көз-қарасқа өту деп түсіндіреді.
Демек, гегельдік мағынада диаклектикалық алып тастау позитивтілікті өзге
және одан жоғары сатыда сыни тұрғыда сақтауды білдіреді. Демек рефлексия
үнемі алға бағытталған және неғұрлым жоғары, неғұрлым шынайы негіздің мәнін
ашуға және меңгеруге ұмтылады.
Ақиқатты толығымен меңгеруге жете отырып, адам жоғары рационалды
танымға ие болады, базистік негіздер мәнін игереді. Егер Гегельге дейінгі
ойшылдар тарихты қателіктер мен адасушылықтар тарихы деп есептесе, Гегель
салыстырмалы шындық ұғымын енгізе отырып, ақиқатты салыстырмалы шындықтарды
анықтау және олардың даму үдерісі деп есептеп, ақиқаттың осы түсінігінсіз
ғылымның мүмкін болмайтындығын айтады. Гегельдің ойынша жоғары ақиқатты
философия ашады, өйткені ол өзінің жеке даму жолына рефлексия жасай отырып,
болмыстың шынайы мәніне қол жеткізеді. Ал өнерге, дінге және ғылымға келер
болсақ, олар бізді ақиқатқа тек қана жақындатады. Тек философия, Гегельдің
түйіндеуінше, болмыстың шынайы картинасын беріп, әлем негізін игереді. Ал
әлемнің негізгі болмыс пен ойлаудың бірегейлігі болып табылады. Ол “Логика
ғылымында” (1812-1814) болмыстың идеалды негізі мен оның өзіндік даму
тәсілдерін ашады. Гегель бойынша дамушы ойлау – мәнділіктің нақты негізі.
Ақыл-ой танымның құралы – ұғым. Ұғым қозғалысы қайшылықтар арқылы жүзеге
асады. Қоғам қозғалысы үдерісінің өзі қарапайымнан күрделіге қарай жүріп,
абстрактылыдан нақтылыға, бүтіндікке немесе категориялар жүйесіне шығуы мен
сипатталады. Білім жүйесін қалыптастыру септігін тигізетін логика формасы
(мұнда таным теориясы мен диалектика қосылады) диаклектикалық логика болып
табылады. Диалектикалық логика, деп түйіндейді. Гегель әлемді қарапайым
тұрғыда бақылаудан оның мәнін ғылыми түсінуге дейін көтерілуге мүмкіндік
береді. Сонымен, Гегель өзгерістер философиясын ойлап тауып, алғаш рет
тарихты диалектикалық секірмелі үдеріс ретінде танытты және ол туралы білім
үнемі өзгерістегі нәрселер біткеннен кейінгі ой толғаулар нәтижесінде
жинақталады. “Даналықтың күні бататын мезгіл” жетті.
Георг Вильгелм Фридрих – идеалистік диалектика жүйесін жасаған
классикалық неміс философиясының аса көрнекті өкілі. Өзіне дейінгі бүкіл
философияның тәжірибесін талдай келіп, ол болмыстың шекті негіздерін
мазмұнды логика категориялары мен белгіледі. Өз мақсатына жету үшін даму
идеяларын қатаң ұстанды, оны санада көрініс тапқан қоршаған шындық өмірдің
барлық саласында жүзеге асырады. Сана әмбебап сипатта әсер ететін заңдарға
бағынатын біртұтас процесс ретінде суреттеледі, бірақ жүйеде атқаратын ролі
тұрғысынан әрқилы. Гегельдің теориясында әрбір құбылыстың өздерін болып
тұрған қайшылықтарды үшінші сатыда шешетін қарама-қайшылықтар бірлігі
ретінде құрастыруға болатындығы форма мен мазмұнның терең табиғи бірлігінде
көрсетілді. Сонда бастапқы тезисті антитезис теріске ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Гегель (1770-1831) Кант пен Фихтенің ерекше дара идеяларын
шығармашылық, сонымен қатар өз құқығында ақыл-ойды негіздемекші болды, яғни
жаңа заман философтарының шығармашылық жетістіктерін жалғастырды. Егер Кант
трансценденталды алғышарттарды қабылдаудың екі формасын, яғни кеңістік пен
уақытты, он екі категорияны және субъект пен берілген себептілік принцпін
аштым және негіздедім деп ойласа, Гегель өз ілімін жаңа негіздерден алып
шығады. Кант пен салыстырғанда Гегель трансценденталды алғышарттарды тарих
құрастырады деп санады, өйткені ол абсолюттік идея дамуының
интерсубъективті үдерісі болып табылады. Абсолюттік идеяның өзіндік дамуын
Гегель өзінің “Рух феноменологиясында” (1807) түсіндіреді. Ол бойынша бұл
үдеріс екі деңгейде көрінеді. Индивидтің санасы деңгейінде (сезімталдықтан
философиялық білімге дейінгі сана қозғалысында) және тарих деңгейінде
(антик дәуірінін Наполеон заманына дейін). Гегель әр түрлі формалар арқылы
өзіндік санаға қарай бағытталған сананың салтанатты шеруін көрсетеді.
Абсолюттік бағытталған идеяның өзіндік дамуының бүкіл осы күрделі
драмалық жолын индивидтің қалыптасуы мен даму үдерісі ретінде құрастыруға
болады және оның барысында индивидтің көзқарасы, санасы, тәжірибесі
өзгеріп, болмысының “негіздері шайқалады”. Сананың өзгерісі үдерісінде
Гегель гносеологиялық теориялар мазмұнын, олардың шектеулілігін анықтай
отырып, сыни тұрғыда қарастырды. Сонымен қатар ол танымның әр түрлі
формалары арасындағы өткелдерді сипаттай отырып, танымды қалай пайда
болғаны тұрғысынан баяндайды. Сананың пайда болу жолын анықтай отырып,
Гегель ақиқат пен өзін-өзі тану күрделі диалектикалық үдеріс деген тоқтамға
келеді. Ақиқат өзгермейтін нәрсе емес және абсолюттік біліммен мәнгіге
берілмейді, оған таным үдерісінде жетуге болады және ол әрекет пен
байланысты Гегель бойынша адам Әлеми өлі, дайын, өзгермейтін және
абсолюттік заттар жиынтығы емес, өзінің адами әрекетінің нәтижесі болып
табылады. Адамды қоршаған нәрсенің бәрі - өзгертілген әлем, адам әрекеті
барысында қалыптасқан әлем.
Гегельдің пікірінше, тарих – бұл адамның адам болу, әлеуметтену
үдерісі және адамзаттың өткен жолы. Бұл оған өзін-өзі тану үшін қажетті
негіз болып табылады. Сонымен, тарих адамға қатысты алғанда сыртқы, онан
тыс нәрсе емес, нақты тірі адамдар онда өмір сүретін, болатын, ойлайтын,
сезінетін нәрсе. Адам тарихи өзіндік даму нәтижесі болғандықтан, осы алғы
шарт негізінде тарихты зерттеу мен айналысады. Гегельдің түсінігінше тарих
рефлексия үдерісі сияқты, оның барысында адам белгілі бір негізге келіп
тоқтайды. Бұл рефлексия дамудың диалектикалық заңдарына бағынады.
Белгілі бір затқа жасалынған рефлексия дайын, априорлы схемалар мен,
әдістер мен емес, сол заттың өзгерісі нәтижесімен беріледі. Зат жолы
барысының өзі рефлексия қозғалысын айқындайды. Рефлексия терістеумен
сипатталады, яғни білімнің бұрынғы нүктелері мен кемшіліктерді алып
тастауға деген ұмтылыс пен ерекшеленеді.
Алып тастауды Гегель өмір сүріп отырған көзқарастың кемшілігін жою
арқылы позитивтілікті сақтау, одан жоғары көз-қарасқа өту деп түсіндіреді.
Демек, гегельдік мағынада диаклектикалық алып тастау позитивтілікті өзге
және одан жоғары сатыда сыни тұрғыда сақтауды білдіреді. Демек рефлексия
үнемі алға бағытталған және неғұрлым жоғары, неғұрлым шынайы негіздің мәнін
ашуға және меңгеруге ұмтылады.
Ақиқатты толығымен меңгеруге жете отырып, адам жоғары рационалды
танымға ие болады, базистік негіздер мәнін игереді. Егер Гегельге дейінгі
ойшылдар тарихты қателіктер мен адасушылықтар тарихы деп есептесе, Гегель
салыстырмалы шындық ұғымын енгізе отырып, ақиқатты салыстырмалы шындықтарды
анықтау және олардың даму үдерісі деп есептеп, ақиқаттың осы түсінігінсіз
ғылымның мүмкін болмайтындығын айтады. Гегельдің ойынша жоғары ақиқатты
философия ашады, өйткені ол өзінің жеке даму жолына рефлексия жасай отырып,
болмыстың шынайы мәніне қол жеткізеді. Ал өнерге, дінге және ғылымға келер
болсақ, олар бізді ақиқатқа тек қана жақындатады. Тек философия, Гегельдің
түйіндеуінше, болмыстың шынайы картинасын беріп, әлем негізін игереді. Ал
әлемнің негізгі болмыс пен ойлаудың бірегейлігі болып табылады. Ол “Логика
ғылымында” (1812-1814) болмыстың идеалды негізі мен оның өзіндік даму
тәсілдерін ашады. Гегель бойынша дамушы ойлау – мәнділіктің нақты негізі.
Ақыл-ой танымның құралы – ұғым. Ұғым қозғалысы қайшылықтар арқылы жүзеге
асады. Қоғам қозғалысы үдерісінің өзі қарапайымнан күрделіге қарай жүріп,
абстрактылыдан нақтылыға, бүтіндікке немесе категориялар жүйесіне шығуы мен
сипатталады. Білім жүйесін қалыптастыру септігін тигізетін логика формасы
(мұнда таным теориясы мен диалектика қосылады) диаклектикалық логика болып
табылады. Диалектикалық логика, деп түйіндейді. Гегель әлемді қарапайым
тұрғыда бақылаудан оның мәнін ғылыми түсінуге дейін көтерілуге мүмкіндік
береді. Сонымен, Гегель өзгерістер философиясын ойлап тауып, алғаш рет
тарихты диалектикалық секірмелі үдеріс ретінде танытты және ол туралы білім
үнемі өзгерістегі нәрселер біткеннен кейінгі ой толғаулар нәтижесінде
жинақталады. “Даналықтың күні бататын мезгіл” жетті.
Георг Вильгелм Фридрих – идеалистік диалектика жүйесін жасаған
классикалық неміс философиясының аса көрнекті өкілі. Өзіне дейінгі бүкіл
философияның тәжірибесін талдай келіп, ол болмыстың шекті негіздерін
мазмұнды логика категориялары мен белгіледі. Өз мақсатына жету үшін даму
идеяларын қатаң ұстанды, оны санада көрініс тапқан қоршаған шындық өмірдің
барлық саласында жүзеге асырады. Сана әмбебап сипатта әсер ететін заңдарға
бағынатын біртұтас процесс ретінде суреттеледі, бірақ жүйеде атқаратын ролі
тұрғысынан әрқилы. Гегельдің теориясында әрбір құбылыстың өздерін болып
тұрған қайшылықтарды үшінші сатыда шешетін қарама-қайшылықтар бірлігі
ретінде құрастыруға болатындығы форма мен мазмұнның терең табиғи бірлігінде
көрсетілді. Сонда бастапқы тезисті антитезис теріске ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz