Діни антропология пәні және мәні мен мақсаты

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

1- лекция. Тақырыбы: Діни антропология пәні және мәні мен мақстаы.

Жоспары: 1. Діни антропологияның ерекшеліктері. .

2. Гуманитарлық ғылымдар жүйесіндегі діни антропологияның орны. .

Лекция мақсаты: Бүгінгі күнде адам мәселесі, адам табиғаты, адамның рухани әлемі, жаратушы мен адам ара қатынасы жөніндегі ойларды ашып көрсету және әлемдік және ұлттық діндердегі адам орнын анықтау.

Лекция мәтіні: Діни антрологиясы - ұлттық және әлемдік діндердегі адам және оныңжаратушылығы, қасиеттілікке қатысты түсінікте, сонымен қатар тилогия және діни философиядағы адамның шығуы мен бағыт - бағдары, адам өмірінің мән - мағынасы жөнінде діни ілімдік дәстүрлерге регізделген ілім.

Діни антологиясының ғылым ретінде оқытылул, әлемдік әлемдік және ұлттық діндер аясындағы адам және оның жаратушыға, қасиеттілікке қатынасы, сонымен қатар адамның шығуы мен мақсаты, адам табиғатының тіршілігімен мәні туралы түсінік пен ұғымдарды танып білуге мүмкіндік береді.

Бүгінгі күнде адам мәселесі, адам табиғатымен дүниедегі орны, адамның рухани әлемі, жаратушы мен адам ара қатынасы сенім мен білім маңызы өмірдегі маңызды тақырыптарды зерделеп зеріттеу уақыт талабы. Елімізде ұлт аралық пен дін аралық келісім мен төзімділік антрологиялық мәселелерді көтеру мен шешумен ұштасып жатыр.

Бұл пәннің мақсаты - елімізде гуманитарлық білімнің жаңа жағдайында дін тану пәндерін оқытуды ғылыми әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз ету.

Антралогия (грек сөз antropos - адам) ашып айтқанда философия және теология ғылымдарының көмегімен, теориалық жағынан толық қанды зеріттелген ілім. Антрология саласын түрлі жағынан зеріттелгенін көреміз, - ғылыми, философиялық және теологиялық. Бұлардың әрқайыссының іштей зеріттеу әдістері бар. Олардың барлығының да негізгі мақсаты “адам” олардың өз саласына қарай тек зеріттау әдістерін ғана өзгертеді. негізгі мақсаты адам туралаы ілімді толығымен зеріттеп тану. Оның физикалық материалдық нәрселерімен қоса рухани танымдық мәселесін, толыққанды зеріттеу осы антрологияның міндеті болып табылады. Ол өзіндік қийыншылыққа толы бір сала болып табылыды. Барлық діндерде дерлік антопологиялық ьастауы, түсінігі бар және оқытылады. Адамның тағдыры мен табиғаты құдайға деген сенімімен тікелей байланысты.

Дін антропологиясында антропологияны теориялық түрде екіге бөліп қарастырады.

этнологиялық және философиялық.

Діни философиялық антропология етіп бөлінеді. Қ. И. Некеновтың тұжырымдамасы бойынша теологиялық антропологиялық міндеттілігі жағынан философиялық антропологиямен бірдей барлық діндерде адам баласы үшін екенін білеміз, және келген иләһи кітаптарда адам баласы үшін келген. Мұндағы айтылған мәселелерді адамға айтылғандығын барлық діндарлар түсіндіруге тырысып бағады. Әлемдік діндерде және құдайлық діндерде жартушы жаратылған олатға өз әмірін, тыйымдарын оларға қайдан келгенін, қайда бартынын, не істеу керектігін сонымен қатар адамның жаратылуындағы мақсатын, міндеттері туралы толық мәлімет беріп отырған.

Адам -жеке адам және тұлға ретінде.

Адам жалпы ұғым ретінде нақты индивидтерден тұрады. Адам жер бетіндегі тірі организмдердіңт дамуының ең жоғарғы түрі еңбек процесінің субьекті, ой-санасы мент сөйлеу тілі бар биопсихәлеуметтік жан. Индивид (латынша -“жеке адам”) қоғамның мүшесі-жеке адамды білдіреді. Жеке адам жалпы адамзаттың нақты өкілі, жеке, дарасы. Көптің бірі болу үшін оған жалпы адамзатқа жалпы тән қасиет, келбет болу керек. әлеуметтік болмыс деңгейінде және әлеуметтік теория тұрғысынан адам проблемасы жеке адам және тұлға ұғымдары арасындағы қарым-қатынас проблемасына айналады, яғни биологиялық жаратылысы жағынан адам ең алдымен жеке адам, ал әлеуметтік жаратылысы жағынан тұлға болып табылады.

АЛ ТҰЛҒА -дегеніміз жан-жақты жетілген, кәмілетке жасы жеткен адам, жәнеде өз ісіне-өзі жауап бере алатын адам. Яғни тұлға дегеніміз әлеуметтендірілген жеке адам.

Тұлға - іс-әрекетінің, қарым - қатынастық, сана мен өзіндік сананың, дүниеег көз қарастың субьекті. Жалпы айтқанда, тұлға ұғымы адамның әлеуметтік-психологиялық мәнін білдіреді. Тұлға адамның ішкі адамдық қасиеттерінің тұтастығының көрсеткісі-ішкі тұтастықсыз тұлға жоқ.

Адамның дамуы мен қалыптасуы туралы осы уақытқа дейін әртүрлі пікірлер мен теориялар әдебиеттерде орын алып келді. Атақты Грек философтары Плотон мен Аристотель адамның дамуын, алдын - ала тағдыр белгіленген тұқын қуалаушылық табиғатынан деп дәделдеді. Аристотнль мұны табиғаттың “заңы”деді. Көптеген ғалымдар жеке адамның дамуында тұқым қуалаушылық жетекші роль атқарады деп таниды. Адам жөніндегі барлық ғалымдарда ең басты мәселе-жеке адамның дамуы және ол дамуының көзімен ықпал күштері. Негізгі даму дегеніміз жеке адам сапалары мен қасиеттеріндегі сандық өзгерістер жүйесі. Адамның жеке адам болып дамуындағы басты белгі, ондағы сапалық ондағы сапалық өзгерістер. Ал қалыптасу - ол жеке адам дамуының нәтижесі ретінде оның кемелденуі мен тұрақты сапалар мен қасиеттерді иемленуі.

Бақылау сұрақтар:

Діни антропологияның пайда болуы.
Діни антропология принциптері.
Діни антропология обектісі.

2- лекция

Діни философияның бөліміндегі діни антропология
Діни антропологияның қалыптасуы

1. Дінтану пән есебінде немесе жеке ғылым жүйесі болып XIX ғасырдың екінші жартысында дүниеге келді. Дегенмен, дінтанудың қайнар көздері сонау ортағасырлық христиан философтарының, мүсылман теологиясының құдайтанушылық ізденістерінен бастау алады. Бастапқы құдайтанушылықты дінтанудың алғашқы формасы деп айтамыз. Теология қүдайтану жолында тек догма ғана емес, философиялық түрғыда дәлелдеуге, Құдайды абсолютті идея, әлемдік ерік, әлдебір түр-түссіз парасатты негіз түрінде көрсетуге тырысатын қағидаларды пайдаланады. Қазір де теологтар философиялық ілімдермен және жаратылыстану деректерімен Құдайды тану идеяларын жаңартуда. Сондықтан Қүдайтану формасының дінтану формасына өтуі рационалдық философиямен тығыз байланысты. Дінтанудың негізгі пэні дін болғандыктан, діни көзкарас тікелей философиялық көзқараспен тығыз байланысты болғандықтан, дінді «діни философиялық» пәнге де айналдырып қарастырады. Соның салдарынан «діни философия» мен «философиялық дін» дінтанудың ең негізгі теологиялық түрғысы болып есептеледі. Дінтанулық көзқарас бойынша, қандай да бір дін болмасын тарихтан тыс қүбылыс ретінде емес, керісінше оны тарихи, коғамдық ақылмен түсіндіруге болатын қүбылыс ретінде қарастырады. Екінші жағынан, дінтану XIX гасырдың екінші жартысында ғалымдардың жетістіктерін кеңінен пайдалана отырып, эсіресе қандай да бір гылыми жаңалықтың дүниетанымдық әдістемесіне сүйене отырып дамыды. Осының арқасында «дінтану» ғылымның бір саласы ретінде калыптасты. Ондай бастаудың шыңында түрган адамдар Э. Тайлор (1832-1917), Дж. Фрезер (1854-1941) болды. Э. Тайлор болса өзінің «Алгашқы мәдениет» атты фундаментальды монографиясында жэне Дж. Фрезердің көп томдық «Алтын бүта» атты еңбектерінде дінді гылыми, теориялық жэне эмпирикалық түрғыдан зерттей бастады. Бүлардың еңбектері ескі сенімдер мен мифтерді, алғашқы ойлау жүйесін зерттеуге ғылыми эдістемесін қолдануы еді. Бұндай бетбүрыстағы ғылыми еңбектерді М. Мюллердің 1856 жылы шыққан «Салыстырмалы мифология» атты еңбегінен де көреміз. Қазіргі дінтанудың ішіне бірнеше жекелеген бөлімдер кіреді: тарихи дінтану, дін философиясы, дін социологиясы, дін психологиясы, дін антропологиясы және т. б.

Осылайша әр түрлі көзқарастарды жинақтап, екі топқа бөліп карастыруға болады: дін адам санасының жемісі ме, жоқ, санадан тыс, адам ақылынан биік нәрсе ме? Философия лық тілмен айтқанда, дінге иррационалды (санаға сыйымсыз, логиканың заңына бағынбайтын) және рационалды (зерделі, санаға сыйымды) түрғыдан анықтама берүге болады.

Теологиялық анықтама бойынша, Қүдай - реалды күш және адам өзінің өмір сүру процесінде онымен қатынас жасайды. Дін дегеніміз - Құдай мен адамның кездесуі деп түсіндіреді. Себебі дін дегеніміз (лат. се: religiaze) - «байланыстыру» сөзі арқылы анықталады дейді. Олардың айтуы бойынша, «дін» деген үғым - Қүдайдан келетін түсінік. Дін арқылы адам Қүдаймен байналыс жасайды. Теологиялық көзқарас бойынша діннің не екенін былайша анықтайды: теология Қүдай тураль білім болғанымен, теология Қүдайдың болмысын зерттемейді, ол Құдайдың «өсиетін» зерттейді. Ол өсиетті күмәнсіз сенуге, қабылдауғ: шақырады. Сондыктан, теология дегеніміз Қүдай туралы ілім емес, ол -Қүдайдың айтып кеткен өсиеттері туралы білім. Басқаша, теология. «Құдайдың сөзі емес», ол «Қүдайдың сөзі туралы сөз» болғандықтан, теология адамның ақылын, ой-парасатын Қүдайдың өсиеттерін түсіндіру үшін қолдану керек екенін көрсетеді. Осыдан, теологияның өзі догма емес, дамитын ғылым есебінде қарастырылады. Теология арқылы адамның ақыл жолдары, логикалық көзқарастары сол бір биік сенімге, қүдіреті күшті сенімдерге қарай бой ұрғандықтан, ол адамның сенімін, ой-өрісін жогары дәрежеге көтерді. Басқаша айтқанда, «Сенетін сенімді, сенім арқылы сендіру» - деп түсіндіреді.

Философияның тарихы адамның мәні жайындағы түрліше ой-пікірлерге толы. Осы түрғыдан алғанда, адам проблемасы мен философия ғылымы құрдас десе де болады, өйткені философияның өзі сонау көне замандардағы ойшылдардың адам жөніндегі, оның дүниеде алатын орны мен атқаратын қызметі туралы ой-толғауларынан туған.

Шынында да адам даген не? Былай қарағанда, бүұл аса қарапайым сұрақ сияқты. Адам дегеннің не және кім екенін кім білмейді? Ересек адам түгілі, бала да білетін сияқты оның не екенін, ал оның ішкі мәніне үңілс қараса, одан күрделі ұғымдар шамалы сияқты: оның мазмұнына терең үңілген сайын, онын құпия сыры мен мәні күрделілене, тереңдей түсетін көрінеді.

Ертсде бір дана адам: адам үшін адамның өзінен артық қызық құпия жоқ депті. Табиғат пен қоғам жайындағы ғылымдардың қай-қайсысы болмасын, өз зерттеулерінде әйтеуір бір тұрғыдан адам мәселесіне соқпай кете алмайды. Бірақ жеке ғылымдардың адам туралы нақты білімдерін жай қоса салғаннан ол жөнінде біртұтас жүйелі білім шықпайды. Сондықтан философия әрдайым адамның мәнін танып білу жайындағы өз әдіс-тәсілдерін тұжырымдап, солардың көмегімен адамның дүниедегі орны мен маңызын, оның дүниеге қатынасын, оз тағдырын "жасау" мүмкіндіктерін ашып көрсетуге тырысты. Адамды танып білудің философиялық бағдарламасын Сократтың: "Өзіңді-өзің тани біл", - деген қанатты сөздерімен қысқа ғана тұжырымдауға болады.

Антик заманының философиясында адам көбінше ғарыштың бір бөлігі, жоғарғы бастама - тағдырдың адамдық көрінісі ретіндегі өзінше бір микрокосм түрінде түсінілді. Адамның философиялық ұғымының көптеген принциптері сонда қалыптасты: Милет материалистері адам мен дүние іштей табиғи байланыста деп түсінген болса, көптеген басқа философтар адамды мәдениетті жасаушы, табиғатқа еліктеп, ондағы бар нәрселерді ғана емес, сондай-ақ табиғатта бұрын болмаған жаңа нәрселерді жасаушы жан ретінде сипатталады. Адамның өзіне тән айырықша табиғатын айқындайтын ерекшелігі ретінде оның ақыл-ойын, мәдениетті жасау қабілетін атап көрсетті.

Тейярдизм . Католицизм философиясының негізгі жаңа ағымына Тейярдизмді жатқызамыз. Бүл ағымның басында П. Тейяр де Шарден (1881-1955) тұрады. Ол атақты палентолог, археолог, биолог болса да діни-философиялық мәселе оның негізгі ілімдік көзкарасы болды. Ол әлем туралы және адам туралы ортодоксалды томистік көзкарасқа қарсы болды. 60-шы жылдары оның модернистік көзкарастары көптеген діни ағымдарға әсерін тигізді.

Тейярдың философиялык категориясы «эволюционизм», осы үғым бойынша өзінің негізгі философиялык принциптерін дамытты. Оның айтуынша, әлем үздіксіз карапайымнан күрделіге, төменнен жоғарыға дамып, өзгеріп отырады. Сан салаға өзгеріп отыру процесінде жан пайда болған сапалық өзгерісті секіртпелі деп айтуға болады. Әрбір секіртпелік өзгеруді этап деп көрсетсек, алдыңғы этап соңғы этапты жокка (отрицание) шығару алқасына, соңғы этап эволюциялық жокка шығару дейміз. Эволюция белгілі бір нүктеден басталады, оны «Альфа нүктесі» деп айтамыз. Әлемнің ең бір киын қиыстау нүктелік дамуы келесі этаптан тұрады: неорганикалық табиғат (өмірдің шығу алды), органикалық материя (өмір), рухани әлем (ақыл, ноосфера) және Құдай (Омега нүктесі) . Тейяр үшінші этаптык дамуға үлкен көңіл бөледі. Бүл этап адамның шығу және дамуынан тұрады. Сондықтан адам эволюцияның биологиясы, бірақ өткен этаптармен тығыз байланысты. Бұл этап осы әлемде айрықша орын алады, себебі осы деңгейде әлемнің дамуы ең шыңына жетеді, рух, ақыл, ой пайда болады.

3 - лекция

Иудаизмдегі адам мәселесі

Иудаизмдегі адамның мәні мен мақсаты
Көне Өсиеттегі жаратушы мен адам арақатынасы
Көне Өсиеттегі адам табиғаты

Лекция мақсаты: Иудаизмдегі адам мәселесі мен және жаратушы арасындағы қатынасты анықтау.

Лекция мәтіні:

Иуодизмде адамның сөздік мағынасы тері, табат, ьет, жүз деген мағыналарға келеді. Худилікке адам жаратылыс мәселесін қаснетті кітаптары Танох, таураттың текфин бойынша жаратылыс оқиғалары алты күнді қамтиды. Яғни әлемді алты күнде жаратқан. әлеммен бүкіл барлықтар бес күнде жаратылған. Адам жаратылғанға дейін әрбір заттың дайын болуы қадағаланып отырды. Адам әр затқа бейімделуші болып, ең соңынан пайда болған жаратылыс иесі. Және сонымен жаратылу іс-әрекеті аяқталды. Бсақа бар нәрселер тек «жақса» деп қарастырылса, адам жаратылысы үшін өте жоғары деңгейде айлылуы оның басқа бар нәрселерден жоғары дәрежеде болғандықтан және аллаһтың жаратқандарының ең кемелі екендігін көрсетеді. Адам жаратылысы және жәнәттағы өмір туралы. Мәліметтер текфиннің екіші бөлімінде көрсетілген. Онда адам жаратылысы уақыт дүниенің бостығы туралы оның жалғыздығы алғашқы пайда болғандығы туралы айтылады. Адамды адам еткен рухани және және материалдық құндылықтар. Сонда құдай адамды топырақтан жаратты оған дем үрледі. Сол арқылы адам тірі болды. Адамды құдай өз бейнесіне сай етіп жаратты. Жер мен көк арасындағы келіспеушілікті жою үшін жерден топырақ періштелерден рухті біріктіріп адамды жаратқан Тауратта адамның құдай тарапынан жаратылғандығы анық көрінеді. Бұған қарамастан кейбіряхудилердің арасында келіспеушіліктер орын алаған Тармут, хилел, иама мектептері бұл мәселеде екі жарым жыл тартысып келді. Иама мектебі адамдардың жаратылмағаналғашқыда бар болғандығын айтада. Ал хили мектебі жаратылғандығын айтады. Ал Талмутшылар. Алғашқы адам 20 жасында жаратылды оның балалығы болмаған адам деген көзқарас болған. Тауратта адамның жаратылысы туралы мәләмет бар. Адамды жаратқаннан кеиін құдай оған ( әйел және) серік етіп хауананы жаратады. Ол алғашқы әйел және ана болып қалды, және адамға жұмақта көмекші ретінде жаратты. Хауа ибраһим тілінде өмір деген мағынаны берелі.

Бақылау сұрақтар:

Иудазимдегі адам мәселесі.

Жаратушы мен адам ара қатынасы.

4- лекция. Тақырыбы: Индуизмдегі адам мәселесі

Жоспары

Индуизм дініндегі адам мен оның жаратылысы туралы
Индуизм адам мен әлем арақатынасы туралы

Лекция мақсаты: Әлемдік діндердегі адам тәні мен жанының орнын анықтау және индузмдегі адам мәселесін ұлттық діндермен салыстыру.

Лекция мәтіні:

Индуизмде бір тұтас иерархиялық тіркеу ұйымы жоқ. Діни қауым жергілікті храм маңайына бірікті. Индуизм қоғамды төрт негізгі әлеуметтік - діни тапқа бөледі.

Горахмандар-абыздар, кшатрилер, әскерлер, Вайшьй-қолөнешілер мен егіншілен және осы жоғарғы 3 топқа қызмет ететін шудралар. Брахмандар индуистар қоғамында құдаймен байланыс орнатты. Кшатрилер халықты қорғаушы қызмектінде болды. Вайшьйлер өз кезегінде қоғам қажеттілігі - заттар мен өнімдер өндірілді. Ал шудралар қызметі міндетті болып саналды. Индуизмді құдайлықтың адаммен қатынасы оның біртұтастығымен сараланады. Адамның бұл аспекті оның көрнекті рухани бастамасымен байланысты. Ол “атман” деп атлады. Бұл бастама батыраңқы әлемдік бастамамен тығыз байланысты. Мұнда адам өмірінің басты мақсаты - әлемдік жаратылыстың біртұтас пайда болғандығы туралы тар ойлаудан құтылу. Яғни надандықты жойып, әлем қалыптасуын ақиқат білімімен анықтау.

Ойлы санамен ақиқат брахман мен атманды құрмттеу салтанаты - міне осы жоғарғы қызмет. Бұл қызмет адам өміріне рахат әкеледі деп саналады. Дәл осылай қалыптасқан упанишат өсиетін әкеледі. Мұнда индуизм қоғамында маңызды орын алатын “прани түсінігі”-(әлсіз өмірлік энергия), “пруши” - пракрити кеңістігіне қарма-қарсы рухани қағида, “кама”- себеп - салдар тәуелділігі туралы заң”, “сансара” - жеке дара атманның түрлі денеде қайта пайда болуы, өлім мен өмір кезегі. Упанишад өсиетінде адамның жаны ғарыштан құйылып келген деп есептеледі, және бұл этикалық түсінік космологиялық іліммен тығыз байланысты. Упанишад осы түрінде діни филасофиялық және аңыз-ғұрып идел кешенінің байлығын көрсетеді.

Индуизмдегі адам мәселесі

Бұрынғы үнді рухани жазбаларының айтуынша бұл дүние Пуруши денесінен тараған. Мұның әрбір денесінен пайда болған соның бірі Варндар (Бір Махабхараттардың философиялық жазуы) . Бұл дүниені екі Брахма жаратқан кейін Варндар өздеріне билік алып өз жұмыстарын жалғастырған. Әрбір адамда индуизмге сенімді денесінен басқа тағы бір дене бар. Солардың ішінде киелі - Атман. Бұл адам өзінің «мен» деген, бұл өлмейтіндік және құрталмайтындық. Тірі жандардың бәрі жаңа туылуға енгізілген.

Сансарлық билік - Дүниеге қайта жаратылуы мықты болған. Соның өзінде адамның көбісі билік бермеген. Үнді әңгімелері бойынша аскет шынжырларын жарып шығуы және қайта қайта жаратылуына кедергі беруі болатын, бірақ ол алдын ала ойлану керек. Атман Брахмаға байлаулы. Брахма дүниеде ең мықты ағза. Иога адамға кішкене болсада көмегін береді.

Индуизм. Адам тағдыры.

Адамның тағдыры көп адамдар ғалымдардан мынандай сұрақтармен келетін «Бұл адамның тағдыры маған тура келема, жаға ма, жақпай ма, бұл менің жұмысым ба?» Бұл менің өміріме жағатын болса, маған тек жақсы нәрсе керек: қуаныш, көмек, ақша және бақыт т. б. Өкінішке орай бұл олай емес.

Мысалы: «очки біздің тағдырымыздаға тура келетін сияқты бірақ ол жай ғана очки. Дәрі-дәрмектерде солай. Дәл осылай тісімізге пломба істесек, ол бізге қажет бірақ оның арқасында зиян келуі, тіпті өлім алып келуіде мүмкін.

Шапалақ: Бір күні хан Акбар өзінің - жақсы жолдастарымен әңгімелесіп отырған. Акбардың бір жағымсыз қызықтары болған ол үндемей отырып, бір нәрсе істеп қалуы мүмкін. Бірақ ханнан сұрамайын «Бұл неге мұны істеді, » - деп. Ол қасында отырған адамның бетінен бір шапалақ тастады. Ол ауласында ең ақылды адам. Оның аты Бирбал. Бирбал тұрып-тұрып бір уақыттай не істерін білмей барады да, қасындағы адам бетінен бір шапалақ берді. Бұл министірдің бірі түсінбеді. «Не болып жатыр?». Бұл жағы не ойын? Ұзақ ойланбай министр қасындағы адамның құлағына бір шапалақ берді. Айтылуы бойынша бұл шапалақ бүкіл елді айналып шықты. Түнгі уақытта Акбарды өзінің әйелі бір шапалақ тастады. Ол сұрады: - Сен не істеп жатырсың? Ол жауап берді: - Мен білмеймін айналамызда бәрі бір-бірін ұрып жатыр. Мені сенің үлкен әйелің ұрды. Мен оған қайтара алмаған соң сені ұрдым. Өйткені ол менен үлкен ғой. Қызық деді - Акбар менің шапалағым қайтып өзіме оралды.

Бақылау сұрақтар: