Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы
Кіріспе ... ... ... ... ... 3
1. Азаматтық.құқықтық қатынастар
1. Азаматтық.құқықтық қатынастар ұғымы және олардың түрлері ... ... ... .4
1.2 Азаматтық.құқықтық қатынастардың мазмұны ... ... ... ... ... ...8
1.3 Азаматтық.құқықтық қатынастардын субъектілері мен объектілері ... ...10
2. Азаматтық.құқықтық қатынастардың пайда болу,
өзгеру және тоқтатылу негіздері
2.1 Азаматтық.құқықтық қатынастардың пайда болу негіздері ... 16
2.2 Азаматтық.құқықтық қатынастардың өзгеру және тоқтатылу негіздері ... ... ...18
Қорытынды ... ... ... .20
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... .22
1. Азаматтық.құқықтық қатынастар
1. Азаматтық.құқықтық қатынастар ұғымы және олардың түрлері ... ... ... .4
1.2 Азаматтық.құқықтық қатынастардың мазмұны ... ... ... ... ... ...8
1.3 Азаматтық.құқықтық қатынастардын субъектілері мен объектілері ... ...10
2. Азаматтық.құқықтық қатынастардың пайда болу,
өзгеру және тоқтатылу негіздері
2.1 Азаматтық.құқықтық қатынастардың пайда болу негіздері ... 16
2.2 Азаматтық.құқықтық қатынастардың өзгеру және тоқтатылу негіздері ... ... ...18
Қорытынды ... ... ... .20
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... .22
Азаматтар мен заңды тұлғалар үнемі өзара әр түрлі қатынастарға түсуге мәжбүр болады. Адамдар (олар құрған ұйымдар — заңды тұлғалар) арасында қалыптасатын нақты қатынастар сан түрлі болады. Оларды әр түрлі әлеуметтік нормалар, атап айтқанда, моральдық және этикалық нормалар реттеп отырады. Мұндай қатынастардың айтарлықтай бөлігін құқық нормаларды реттейді, олар құқықтық қатынастар нысанына ие болады.
Құқықтық реттеудін нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қаты-настармен қатар, әлде бір жаңа (құқықтық) қатынастар пайда болмайды.
Құқықтық қатынастар дегеніміз — бұл нақты қоғамдық қатынастардың нысаны ғана.
Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларынын нормалары реттеп отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді.
Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қаты-настарды да реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардын объектілері болады.
Азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар құқықтық қатынастар, атап айтқанда, азаматтық-құқықтық қатъшастар сапасына ие болады. Азаматтық-құқықтық қатынастар дегеніміз — азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын ерекшеліктері азаматтық-құқықтық реттеудін объектісі мен әдістеріне байланысты. Азаматтық-құқықтық қатъшастардын аса маңызды белгісі, ең алдымен, оған қаты-сушылардын заң жүзіндегі теңдігі.
Құқықтық реттеудін нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қаты-настармен қатар, әлде бір жаңа (құқықтық) қатынастар пайда болмайды.
Құқықтық қатынастар дегеніміз — бұл нақты қоғамдық қатынастардың нысаны ғана.
Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларынын нормалары реттеп отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді.
Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қаты-настарды да реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардын объектілері болады.
Азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар құқықтық қатынастар, атап айтқанда, азаматтық-құқықтық қатъшастар сапасына ие болады. Азаматтық-құқықтық қатынастар дегеніміз — азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын ерекшеліктері азаматтық-құқықтық реттеудін объектісі мен әдістеріне байланысты. Азаматтық-құқықтық қатъшастардын аса маңызды белгісі, ең алдымен, оған қаты-сушылардын заң жүзіндегі теңдігі.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 ж.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі: Жалпы бөлім, 27 желтоқсан 1994 ж; Ерекше бөлім. 1999 ж. 1 шілде.
3. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексін күшіне енгізу туралы. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің қаулысы 1994 ж. 27 желтоқсан.
4. Қазақстан Республикасының Заңы. "Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін (Ерекше бөлім) күшіне енгізу туралы" 1999 ж. 1 шілде.
5. Қазақ ССР-інің азаматтық кодексі 1963 ж. 28 желтоқсан. Арнайы әдебиеттер
6. Гражданское право Республики Казахстан. (Под.ред. Тулеугалиева Г.И., Мауленова К.С., Сарсембаева М.А.) Учебное пособие (часть общая). Издание второе, дополненное и измененное Алматы, 1999 г.
7. Гражданское право (Под ред. Сергеева А.П., Толстого Ю.К.) том 1,2 и 3. М., 1997-1998 г.г.
8. Гражданское право Казахской ССР. Учебное пособие, Алма-Ата, 1978 г.
9. Комментарий к Гражданскому кодексу КазССР. Алма-Ата, 1990
10. Гражданское право в 2-х томах (отв. Ред.Суханова ЕА. М., 1998 г.)
11. Гражданское право (Под ред. Калпина А.Г., Маслеева А.И.) ч.1, М., 1997 г.
12. Гражданское право России.Под ред. Цибуленко З.И., ч.1, М., 1996 г.
13. Гражданское право России. Отв.ред. Садиков О.Н. (курс лекции) ч.1, М., 1996 г.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі: Жалпы бөлім, 27 желтоқсан 1994 ж; Ерекше бөлім. 1999 ж. 1 шілде.
3. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексін күшіне енгізу туралы. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің қаулысы 1994 ж. 27 желтоқсан.
4. Қазақстан Республикасының Заңы. "Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін (Ерекше бөлім) күшіне енгізу туралы" 1999 ж. 1 шілде.
5. Қазақ ССР-інің азаматтық кодексі 1963 ж. 28 желтоқсан. Арнайы әдебиеттер
6. Гражданское право Республики Казахстан. (Под.ред. Тулеугалиева Г.И., Мауленова К.С., Сарсембаева М.А.) Учебное пособие (часть общая). Издание второе, дополненное и измененное Алматы, 1999 г.
7. Гражданское право (Под ред. Сергеева А.П., Толстого Ю.К.) том 1,2 и 3. М., 1997-1998 г.г.
8. Гражданское право Казахской ССР. Учебное пособие, Алма-Ата, 1978 г.
9. Комментарий к Гражданскому кодексу КазССР. Алма-Ата, 1990
10. Гражданское право в 2-х томах (отв. Ред.Суханова ЕА. М., 1998 г.)
11. Гражданское право (Под ред. Калпина А.Г., Маслеева А.И.) ч.1, М., 1997 г.
12. Гражданское право России.Под ред. Цибуленко З.И., ч.1, М., 1996 г.
13. Гражданское право России. Отв.ред. Садиков О.Н. (курс лекции) ч.1, М., 1996 г.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Азаматтық-құқықтық қатынастар
1. Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы және олардың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..4
1.2 Азаматтық-құқықтық қатынастардың мазмұны ... ... ... ... ... ...8
1.3 Азаматтық-құқықтық қатынастардын субъектілері мен
объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... 10
2. Азаматтық-құқықтық қатынастардың пайда болу,
өзгеру және тоқтатылу негіздері
2.1 Азаматтық-құқықтық қатынастардың пайда болу негіздері ... 16
2.2 Азаматтық-құқықтық қатынастардың өзгеру және тоқтатылу
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..18
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 20
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Кіріспе
Азаматтар мен заңды тұлғалар үнемі өзара әр түрлі қатынастарға түсуге
мәжбүр болады. Адамдар (олар құрған ұйымдар — заңды тұлғалар) арасында
қалыптасатын нақты қатынастар сан түрлі болады. Оларды әр түрлі әлеуметтік
нормалар, атап айтқанда, моральдық және этикалық нормалар реттеп отырады.
Мұндай қатынастардың айтарлықтай бөлігін құқық нормаларды реттейді, олар
құқықтық қатынастар нысанына ие болады.
Құқықтық реттеудін нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қаты-настармен
қатар, әлде бір жаңа (құқықтық) қатынастар пайда болмайды.
Құқықтық қатынастар дегеніміз — бұл нақты қоғамдық қатынастардың
нысаны ғана.
Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларынын нормалары реттеп
отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша
айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді.
Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қаты-настарды да
реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардын
объектілері болады.
Азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар құқықтық
қатынастар, атап айтқанда, азаматтық-құқықтық қатъшастар сапасына ие
болады. Азаматтық-құқықтық қатынастар дегеніміз — азаматтық құқық нормалары
реттеген қоғамдық қатынастар.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын ерекшеліктері азаматтық-құқықтық
реттеудін объектісі мен әдістеріне байланысты. Азаматтық-құқықтық
қатъшастардын аса маңызды белгісі, ең алдымен, оған қаты-сушылардын заң
жүзіндегі теңдігі.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын субъектілері билік пен өзара бағыну
қатынастарында болмайды.
Азаматтық-құқықтық қатынастар
1.1. Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы және
олардың түрлері
Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы.
Өздерінің қажеттерін қанағаттандыру барысында азаматтар мен заңды
тұлғалар үнемі өзара әр түрлі қатынастарға түсуге мәжбүр болады. Адамдар
(олар құрған ұйымдар — заңды тұлғалар) арасында қалыптасатын нақты
қатынастар сан түрлі болады. Оларды әр түрлі әлеуметтік нормалар, атап
айтқанда, моральдық және этикалық нормалар реттеп отырады. Мұндай
қатынастардын айтарлықтай бөлігін құқық нормаларды реттейді, олар құқықтық
қатынастар нысанына ие болады.
Құқықтық реттеудін нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қаты-настармен
қатар, өлде бір жаңа (құқықтық) қатынастар пайда болмайды.
Құқықтық қатынастар дегеніміз — бұл нақты қоғамдық қатынастардын
нысаны ғана.
Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларынын нормалары реттеп
отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша
айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді.
Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қаты-настарды да
реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардын
объектілері болады.
Азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар құқықтық
қатынастар, атап айтқанда, азаматтық-құқықтық қатъшастар сапасына ие
болады. Азаматтық-құқықтық қатынастар дегеніміз — азаматтық құқық нормалары
реттеген қоғамдық қатынастар.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын ерекшеліктері азаматтық-құқықтық
реттеудін объектісі мен әдістеріне байланысты. Азаматтық-құқықтық
қатъшастардын аса маңызды белгісі, ең алдымен, оған қаты-сушылардын заң
жүзіндегі теңдігі. Азаматтық-құқықтық қатынастардын субъектілері билік пен
өзара бағыну қатынастарында болмайды, өзара міндеттермен және құқықтармен
ғана байланысты болады. Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылардың
бірінін екішпісіне міндеттерін орындау женінде талап қоюы биліктін
екілеттігіне емес, оған тиесілі субъективтік азаматтық құқыққа сүйенеді.
Азаматтық-құқықтық қаты-настар субъектілерінін тендігі олардың мүліктік
дербестігіне сүйенеді.
Азаматтық-құқықтық қатынастар ерікті болады. Әдетте, мұңдай
қатынастар оларға қатысушылардың қалауы бойынша жасалады, өйткені азаматтық-
құқықтық қатынастардын басым бөлігі шарттың негізінде пайда болады. Алайда
олар өзге де себептермен пайда болатын жағдайда мұңдай құқықтық
қатынастардын мазмұнын құрайтын құқықтар мен міндеттер қатысушылардың
ерікті әрекеттерімен жүзеге асырылады.
Азаматтық-құқықтық қатынастардың түрлері.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын нормалары реттейтін объектіге қарай
азаматтық-құқықтық қатынастардын мынадай түрлерін ажыратады:
1) мүліктік қатынастар;
2) мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік емес өзіндік қатынастар;
3) мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастар.
Азаматтық-құқықтық реттеудін объектісі, ең алдымен, мүліктік
қатынастар болатындықтан, азаматтық-құқықтық қатынастардың басым бөлігі
мүліктік сипатта болады. Мүліктік азаматтық-құқықтық қаты-настардын
объектісі материаддық игіліктер мен құқық (мүлік) болып табылады. Меншік
қатынастары, мүліктін бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуіне (сатып алу-сату,
айырбас, займ және т.с.с.) деддаддық жасайтын қатынастар мүліктік азаматтық-
құқықтық қатынастарға жатады. Интеллектуалдық шығармашылық қызметтің
нәтижелері мүліктік қатынас-тармен байланысты мүліктік емес өзіндік
құқықтық қатынастардын объектісі болын табылады.
Интеллектуалдық шығармашылық қызметтін нәтижелеріне құқық мүліктік
емес сипатта болады (авторлық құқығы, шығармаға қол сүғылмау құқығы және
т.с.с), алайда оларды басқа тұлғалардың пайдалануы ақылы негізде жалпы
ереже бойынша жүргі-зіледі, осынын салдарынан аталған құқықтық қатынастар
мүліктік емес болғандықтан, мүліктік қатынастармен байланысты болып шығады.
Адамның жеке басына қатысты материалдық емес құқықтар мен игі-ліктер —
ар-намыс, қадір-қасиет, іскерлік бедел және т.с.с. мүліктік қатынастармен
байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастардын объектісі болын табылады.
Сонымен қатар, абсолюттік және салыстырмалы азаматтық-құқықтық
қатынастар болады.
Абсолюттік құқықтық қатынастарда құқық берілген адамға міндетті
ретінде үшінші адамдардын беймәлім төбы қарсы тұрады, мұндай құқықтық
қатынастарда іс жүзінде өркім және барша жүрт міндетті болып шығады.
Мысалы, меншіктін құқық-тық қатынастары абсолюттік қатынастарға жатады,
мұнда меншіктін субъективтік құқығына барлық үшінші тұлғалардың бұл құқықты
бұзбау, оны жүзеге асыруға кедергі жасамау міндеті үштасады.
Салыстырмалы құқықтық қатынастарда нақты адам (адамдар) міндетті болып
табылады. Салыстырмалы құқықтық қатынастар құқық берілген тараптын да,
міндетті тарашъщ да нақты тұлғаларын байланыстырады, яғни дербестелген
болып табылады. Мәселен, зиян келтірген адам жәбірленушіге зиянның орнын
төлтыруға, сатып алушы өзі сатып алған заттын құнын төлеуге міндетті. Көз
келген адам абсолюттік құқықты бұзып алуы мүмкін, тиісінше, мұндай құқық
субъектісіне оны көз келген адамның бұзуынан қорғау құқығы үсынылады.
Мәселен, автордың шығармасына қол сүғылмау құқығын көз келген адам бұзуы
мүмкін.
Салыстырмалы құқықты міндетті адам ғана бұза алады. Мердігер атқарған
жұмыстын ақысын талап ету құқығын тек тапсырыс беруші бұза алады. Демек,
салыстырмалы құқық нақты адамдар тарапынан болатын құқық бұзушылықтан
қорғаумен қамтамасыз етілген, келтірілген мысалда - тапсырыс беруші
тарапынан қорғалады.
Азаматтың-құқықтық қатынастар заттық және міндеттемелік азаматтық-
құқықтық қатынастар болуы мүмкін. Заттық құқықтық қатынастарда құқық
берілген субъектінін затқа өзінін әрекетімен ғана жүзеге асатын құқьпы
болады ("өзі әрекет ету" құқығы).
Заттық құқықтың субъекгісі өзінін затқа деген мүддесін басқа
адамдардын көмегіне жүгінбестен, затқа тікелей өсер ету жолымен
қанағаттандыра алады. Атап айтқанда, меншік құқықтық қатынастары заттық
құқықтық қатынастар болып табылады.
Меншік иесі өзіне тиесілі затты иеленуге, пайдалануға және оған билік
етуге құқылы, ал міндетті субъектілер - қандай да бір әрекеттер жасамауы
тиіс, оларға меншік иесінін өз құқығын жүзеге асыруына кедергі жасамау
жөнінде енжар міндет жүктеледі.
Міндеттемелік құқық субъектісінін затқа деген мүддесі басқа адамның
белгілі бір әрекеттер жасауы жолымен қанағаттандырылуы мүмкін.
Міндеттемелік құқықтық қатынастарда құқық берілген адам міндетті адамнан
белгілі бір әрекеттер жасауды талап етуге құқылы ("бөгде әрекет" құқығы).
Мәселен, сатып алушы сатушыдан өзіне затты беруді талап ете алады, ал
сатушы оны сатуға, яғни белгілі бір әрекеттер жасауға міндетті.
1.2. Азаматтық-құқықтық қатынастардың мазмұны
Мүліктік және мүліктік емес өзіндік қатынастарды азаматтық-құқықтық
реттеу мұндай қатынастардын қатысушыларына құқықтар мен міндеттер беру
жолымен жүзеге асырылады. Шын мәнінде, құқықтық қатынастар дегеніміз - бұл
адамдардың құқықтармен және міндеттермен өзара байланыстылығы.
Азаматтық-құкықтық қатынастарға қатысушылардың субъективтік құқықтары
мен субъективтік міндеттері оның мазмұнын құрайды.
Субъективтік құқық дегеніміз құқық берілген адамның байқалатын мінөз-
құлқынын заңды жолмен қамтамасыз етілген шарасы.
Ол құқық берілген адамның белгілі дәрежеде өзінін әрекет ету (өзінін
дүрыс әрекет ету құқығы) мүмкіндігінен немесе міндетті адамнан белгілі бір
әрекеттер жасауды (бөгде әрекеттер құқығы -талап ету құқығы) талап ету
мұ^шандігінен көрінеді. Мәселен, автордың шығармасын жариялау құқығы, оған
қол сүғылмау құқығы оның өз әрекеттерімен жүзеге асырылуы мүмкін.
Керісінше, жалға берушінін өз мүлкін жалға беру шартында көрсетілген мерзім
откен соң қайтару жөніндегі құқығын міндетті адамның тиісті әрекеттер
жасауынсыз жүзеге асыру мүмкін емес.
Құқықтық қатынастардың мазмұнын құрайтын элементтер -субъективтік
құқықтар өзіндік және берілетін субъективтік құқықтарға болінуі мүмкін.
Иелерімен тығыз байланысты құқықтар өзіндік құқықтар деп ата-лады
(мысалы, белгілі бір агшараттын онертапқышы аталу құқығы), осыған орай,
барлық басқа өкшеттіктерді берілетін құқықтар деп атауға болады
Субъективтік міндет дегеніміз - міндетті адамның байқалуға тиісті
мінөз-кұлқынын заңды жолмен қамтамасыз етілген шарасы.
Азаматтық-құқықтық қатынастардың мазмұнын құрайтын субъективтік
құқықтар мен оның қатысушыларының міндеттері өзара тьпыз байланысты, өрбір
субъективтік құқықтың тиісті міндеті бар және керісінше.
Құқықтық қатынастардын бір тарабындағы субъективтік құқықтың міндетті
адамнан белгілі бір әрекеттерді жасауды талап етуіне келесі тараптын
осындай әрекеттер жасауға бағытталған субъективтік міндеті сай келеді.
Демек, құқық берілген адамның белгілі бір әрекеттер жасау жөніндегі
субъективтік құқығына құқықтық қатынастардын келесі қатысушы-сынын бұл
құқықты жүзеге асыруға кедергі жасамау, оны бұзбау міндеті сәйкес келеді.
Азаматтық-құқықтық қатынастарды және тиісінше субъективтік азаматтық
құқықтарды бөлу (жіктеу) түрлі негіздерге сәйкес жүргізі-летіндіктен, әрбір
өкілеттіктің әдетте бірнеше белгілері болады. Мәселен, көркем туынды
жасаушынын оның авторы бөлу құқығы осымен бір мөзгідде оның өзіндік,
мүліктік емес, абсолюттік құқығы болып табылады. Осы автордың баспадан
қаламақы алу құқығы бір мезгілде берілетін, мүліктік, салыстырмалы құқық
болып табылады.
Құқықтық қатынастарға қатысушылардың субъективтік құқығы кейде
коптеген әрекеттерді жасау мүмкіндігін немесе міндетті адамнан көптеген
әрекеттер жасауды талап ету мүмкіндігін қамтиды. Мұндай жағдайда
субъективтік құқық күрделі болуы мүмкін, оның мазмұнын қарапайым құрамдас
элементтер — жекелеген өкілеттіктер құрайды. Бірақ құқықтық қатынастын
шегінде екілеттіктер біртекті немесе өртекті бөлуы мүмкін. Мәселен,
мүліктік жалдау шартында жалдау-шынын құқығы жалға алынатын мүлікті иелену
және пайдалану мұм-кіндігін қамтиды (заттық, абсолюттік өкілеттіктер),
сондай-ақ жалға берушіден күрделі жөндеуді дер көзінде жүргізуді талап ету
мүмкіндігін қамтиды (міндеттемелік, салыстырмалы өкілегтік).
1.3. Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері мен объектілері
Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері.
Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушы тұлғалар олардың субъектілері
болып табылады.
Азаматтық-құқықтық қатынастар субъек-тшерінін ауқымы АК-ның 2-
тарауында айқындалған. Құқық, оның ішінде азамагтық құқық реттеп отыратын
қатынастар қоғамдық қатынастар, яғни адамдар арасындағы қатынастар болып
табылады. Жекелеген иңдивидтер, сондай-ақ олар құрайтын ұжымдық түзілімдер
осындай қатынастардын қатысушылары бола алады.
Заң актілерінде және өзге де нормативтік құқықтық актілерде азаматтық
құқық субьек-тілерін белгілеу үшін өдетте "тұлғалар" деген жинақтаушы
термин пайдаланылады.
Азаматтық-құқықтық қатынастарға құқық берілген немесе міндетті адам
ретінде қатысу мүмкіндігі құқық субъектіліктін бөлуын талап етеді, ал ол
құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілегтілігін қамтиды.
Азаматтық құқықтарды иеленіп, міндеттер атқару қабілетін құқық
қабілеттілігі деп түсінеміз. Өз әрекеттерімен құқықтарды иеленіп, оларды
жүзеге асыру, сондай-ақ міндеттерді белгілеп, орындау қабілеті әрекет
қабілеттілігі болады.
Жеке индивидтерді жеке адамдар деп атайды. "Жеке адамдар" ұғымы
Қазақстан Республикасының азаматтарын, шетелдіктерді және азаматтығы жоқ
адамдарды қамтиды. Басым көпшілік жағдайда азаматтық-құқықтық қатынастардын
субъектілері Қазақстан Рес-публикасынын азаматтары болады, сондықтан
құқықтық нормаларда, өдетте, азаматтар жөнінде сөз болады. Бұл осындай
нормалардын қағидалары тек Қазақстан Республикасының азаматтарына таралады
дегеңді білдірмейді.
Қазақстан Республикасы Конституциясынын 12-бабына сәйкес,
Конституцияда, заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе,
шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар республикада азаматтар үшін
белгіленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ міндеттерді
атқарады.
Адамдар мен олардың өздері құратын ұйымдар арасында азаматтық-құқықтық
қатынастар орнығады. Адамдар мен ұйымдар өзара мәмілелер жасасын, құқық
субъектісінін тұлға деп аталатын қоғамдық қасиеті ретінде ғана құқықтық
қатынастарға қатыса алады.
ҚР заңдары бойынша, ерекше заңдық қасиетті — азаматтық құқық
субъектілікті иеленетін, яғни азаматтық құқықтар мен міндеттерді иеленуге
және оларды жүзеге асыруға қабілетті адамдар (индивидтер) және олардың
кейбір ұйымдары (заңды тұлғалары, мемлекет, өкіміііілік-аумақтық
бөліністер) азаматтық құқық субъектілері немесе тұлғалар деп танылады.
Мұндай қасиеттерді иелену индивидті немесе ұйымды азаматтық құқық
субъектісіне айналдырады. Мұнда өрбір адамның, мейлі ол ҚР азаматы болсын,
мейлі басқа мемлекеттін азаматы немесе азаматтығы жоқ адам болсын,
азаматтық құқық субъектілігі болады, демек ол азаматтық құқық субъекгісі
деп танылады. Ал ұйым - бұл басқаша жағдай. Ол азаматтық құқықтың
субъектісі бөлуы да, болмауы да мүмкін немесе азаматтық құқық субъектілігі
болмауы да мүмкін. Заңды тұлғалар деп танылған ұйымдардын, сондай-ақ
мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бөліністердін азаматтық құқық субъектілігі
бар.
Сонымен бірге, азаматтық құқық субъектісі мен оның құқық
субъектілігін шатастыруға болмайды. "Азаматтық құқық субъектісі" ұғымы оның
құқық субъектілігі ұғымынан кең болады және есімді (атауды), тұрғылықты
жерді (тұрған орнын) және басқа белгілерді қамтиды.
субъектілігі" термині пайдаланылмайтын болса да, көрсетілген
қасиеттін өзін қолданылын жүрген құқық бекіте түседі. Құқық субъектілігі
ұғымы-нын өзін заң ғылымы қалыптастырған және ол ҚР Конституциясында баянды
етілген.
ҚР Азаматтық кодексі азаматтық құқықтардың субъектілеріне жеке тарау
(2-тарау) арнаған, онда "құқық субъектілері" және "тұлғалар" терминдері бір
мағыналы терминдер ретінде пайдаланылады. Құқық субъектілері туралы
нормалар АК-да ғана еме, сондай-ақ басқа да заң актілерінде көздеседі.
Азаматтық құқық субъектілерінін (немесе тұлғаларынын) ішінен АК ҚР
азаматтарын және басқа жеке тұлғаларды бөліп корсетеді, оларға осы
оқулықтын бір тарауы арналған. Тарауда азаматтық құқық субъектіліктін жалпы
ұғымдары мәселелері ең аз қажетті шамада сөз болған, ал қажетті жағдайларда
жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектілігі мәселелері салыстырмалы
тұрғыда қарастырынады.
"Жеке тұлға" жалпы ұғымы ҚР АК-ның 12-бабында тұжырымдалған. Бұл бап
жеке тұлғалар туыстық ұғымымен Қазақстан Рес-нубликасынын азаматтарын,
басқа мемлекеттердің азаматтарын (шетелдіктерді), сондай-ақ азаматтығы жоқ
адамдарды біріктіреді. Қазақстан аумағында тұратын жеке тұлғалардың басым
көпшілігі оның азаматтары болғандықтан, ал АК ҚР-дын ұлттық заңы болып
табынатындықтан, ол Қазақстан азаматтарын ғана ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Азаматтық-құқықтық қатынастар
1. Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы және олардың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..4
1.2 Азаматтық-құқықтық қатынастардың мазмұны ... ... ... ... ... ...8
1.3 Азаматтық-құқықтық қатынастардын субъектілері мен
объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... 10
2. Азаматтық-құқықтық қатынастардың пайда болу,
өзгеру және тоқтатылу негіздері
2.1 Азаматтық-құқықтық қатынастардың пайда болу негіздері ... 16
2.2 Азаматтық-құқықтық қатынастардың өзгеру және тоқтатылу
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..18
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 20
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Кіріспе
Азаматтар мен заңды тұлғалар үнемі өзара әр түрлі қатынастарға түсуге
мәжбүр болады. Адамдар (олар құрған ұйымдар — заңды тұлғалар) арасында
қалыптасатын нақты қатынастар сан түрлі болады. Оларды әр түрлі әлеуметтік
нормалар, атап айтқанда, моральдық және этикалық нормалар реттеп отырады.
Мұндай қатынастардың айтарлықтай бөлігін құқық нормаларды реттейді, олар
құқықтық қатынастар нысанына ие болады.
Құқықтық реттеудін нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қаты-настармен
қатар, әлде бір жаңа (құқықтық) қатынастар пайда болмайды.
Құқықтық қатынастар дегеніміз — бұл нақты қоғамдық қатынастардың
нысаны ғана.
Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларынын нормалары реттеп
отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша
айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді.
Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қаты-настарды да
реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардын
объектілері болады.
Азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар құқықтық
қатынастар, атап айтқанда, азаматтық-құқықтық қатъшастар сапасына ие
болады. Азаматтық-құқықтық қатынастар дегеніміз — азаматтық құқық нормалары
реттеген қоғамдық қатынастар.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын ерекшеліктері азаматтық-құқықтық
реттеудін объектісі мен әдістеріне байланысты. Азаматтық-құқықтық
қатъшастардын аса маңызды белгісі, ең алдымен, оған қаты-сушылардын заң
жүзіндегі теңдігі.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын субъектілері билік пен өзара бағыну
қатынастарында болмайды.
Азаматтық-құқықтық қатынастар
1.1. Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы және
олардың түрлері
Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы.
Өздерінің қажеттерін қанағаттандыру барысында азаматтар мен заңды
тұлғалар үнемі өзара әр түрлі қатынастарға түсуге мәжбүр болады. Адамдар
(олар құрған ұйымдар — заңды тұлғалар) арасында қалыптасатын нақты
қатынастар сан түрлі болады. Оларды әр түрлі әлеуметтік нормалар, атап
айтқанда, моральдық және этикалық нормалар реттеп отырады. Мұндай
қатынастардын айтарлықтай бөлігін құқық нормаларды реттейді, олар құқықтық
қатынастар нысанына ие болады.
Құқықтық реттеудін нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қаты-настармен
қатар, өлде бір жаңа (құқықтық) қатынастар пайда болмайды.
Құқықтық қатынастар дегеніміз — бұл нақты қоғамдық қатынастардын
нысаны ғана.
Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларынын нормалары реттеп
отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша
айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді.
Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қаты-настарды да
реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардын
объектілері болады.
Азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар құқықтық
қатынастар, атап айтқанда, азаматтық-құқықтық қатъшастар сапасына ие
болады. Азаматтық-құқықтық қатынастар дегеніміз — азаматтық құқық нормалары
реттеген қоғамдық қатынастар.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын ерекшеліктері азаматтық-құқықтық
реттеудін объектісі мен әдістеріне байланысты. Азаматтық-құқықтық
қатъшастардын аса маңызды белгісі, ең алдымен, оған қаты-сушылардын заң
жүзіндегі теңдігі. Азаматтық-құқықтық қатынастардын субъектілері билік пен
өзара бағыну қатынастарында болмайды, өзара міндеттермен және құқықтармен
ғана байланысты болады. Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылардың
бірінін екішпісіне міндеттерін орындау женінде талап қоюы биліктін
екілеттігіне емес, оған тиесілі субъективтік азаматтық құқыққа сүйенеді.
Азаматтық-құқықтық қаты-настар субъектілерінін тендігі олардың мүліктік
дербестігіне сүйенеді.
Азаматтық-құқықтық қатынастар ерікті болады. Әдетте, мұңдай
қатынастар оларға қатысушылардың қалауы бойынша жасалады, өйткені азаматтық-
құқықтық қатынастардын басым бөлігі шарттың негізінде пайда болады. Алайда
олар өзге де себептермен пайда болатын жағдайда мұңдай құқықтық
қатынастардын мазмұнын құрайтын құқықтар мен міндеттер қатысушылардың
ерікті әрекеттерімен жүзеге асырылады.
Азаматтық-құқықтық қатынастардың түрлері.
Азаматтық-құқықтық қатынастардын нормалары реттейтін объектіге қарай
азаматтық-құқықтық қатынастардын мынадай түрлерін ажыратады:
1) мүліктік қатынастар;
2) мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік емес өзіндік қатынастар;
3) мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастар.
Азаматтық-құқықтық реттеудін объектісі, ең алдымен, мүліктік
қатынастар болатындықтан, азаматтық-құқықтық қатынастардың басым бөлігі
мүліктік сипатта болады. Мүліктік азаматтық-құқықтық қаты-настардын
объектісі материаддық игіліктер мен құқық (мүлік) болып табылады. Меншік
қатынастары, мүліктін бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуіне (сатып алу-сату,
айырбас, займ және т.с.с.) деддаддық жасайтын қатынастар мүліктік азаматтық-
құқықтық қатынастарға жатады. Интеллектуалдық шығармашылық қызметтің
нәтижелері мүліктік қатынас-тармен байланысты мүліктік емес өзіндік
құқықтық қатынастардын объектісі болын табылады.
Интеллектуалдық шығармашылық қызметтін нәтижелеріне құқық мүліктік
емес сипатта болады (авторлық құқығы, шығармаға қол сүғылмау құқығы және
т.с.с), алайда оларды басқа тұлғалардың пайдалануы ақылы негізде жалпы
ереже бойынша жүргі-зіледі, осынын салдарынан аталған құқықтық қатынастар
мүліктік емес болғандықтан, мүліктік қатынастармен байланысты болып шығады.
Адамның жеке басына қатысты материалдық емес құқықтар мен игі-ліктер —
ар-намыс, қадір-қасиет, іскерлік бедел және т.с.с. мүліктік қатынастармен
байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастардын объектісі болын табылады.
Сонымен қатар, абсолюттік және салыстырмалы азаматтық-құқықтық
қатынастар болады.
Абсолюттік құқықтық қатынастарда құқық берілген адамға міндетті
ретінде үшінші адамдардын беймәлім төбы қарсы тұрады, мұндай құқықтық
қатынастарда іс жүзінде өркім және барша жүрт міндетті болып шығады.
Мысалы, меншіктін құқық-тық қатынастары абсолюттік қатынастарға жатады,
мұнда меншіктін субъективтік құқығына барлық үшінші тұлғалардың бұл құқықты
бұзбау, оны жүзеге асыруға кедергі жасамау міндеті үштасады.
Салыстырмалы құқықтық қатынастарда нақты адам (адамдар) міндетті болып
табылады. Салыстырмалы құқықтық қатынастар құқық берілген тараптын да,
міндетті тарашъщ да нақты тұлғаларын байланыстырады, яғни дербестелген
болып табылады. Мәселен, зиян келтірген адам жәбірленушіге зиянның орнын
төлтыруға, сатып алушы өзі сатып алған заттын құнын төлеуге міндетті. Көз
келген адам абсолюттік құқықты бұзып алуы мүмкін, тиісінше, мұндай құқық
субъектісіне оны көз келген адамның бұзуынан қорғау құқығы үсынылады.
Мәселен, автордың шығармасына қол сүғылмау құқығын көз келген адам бұзуы
мүмкін.
Салыстырмалы құқықты міндетті адам ғана бұза алады. Мердігер атқарған
жұмыстын ақысын талап ету құқығын тек тапсырыс беруші бұза алады. Демек,
салыстырмалы құқық нақты адамдар тарапынан болатын құқық бұзушылықтан
қорғаумен қамтамасыз етілген, келтірілген мысалда - тапсырыс беруші
тарапынан қорғалады.
Азаматтың-құқықтық қатынастар заттық және міндеттемелік азаматтық-
құқықтық қатынастар болуы мүмкін. Заттық құқықтық қатынастарда құқық
берілген субъектінін затқа өзінін әрекетімен ғана жүзеге асатын құқьпы
болады ("өзі әрекет ету" құқығы).
Заттық құқықтың субъекгісі өзінін затқа деген мүддесін басқа
адамдардын көмегіне жүгінбестен, затқа тікелей өсер ету жолымен
қанағаттандыра алады. Атап айтқанда, меншік құқықтық қатынастары заттық
құқықтық қатынастар болып табылады.
Меншік иесі өзіне тиесілі затты иеленуге, пайдалануға және оған билік
етуге құқылы, ал міндетті субъектілер - қандай да бір әрекеттер жасамауы
тиіс, оларға меншік иесінін өз құқығын жүзеге асыруына кедергі жасамау
жөнінде енжар міндет жүктеледі.
Міндеттемелік құқық субъектісінін затқа деген мүддесі басқа адамның
белгілі бір әрекеттер жасауы жолымен қанағаттандырылуы мүмкін.
Міндеттемелік құқықтық қатынастарда құқық берілген адам міндетті адамнан
белгілі бір әрекеттер жасауды талап етуге құқылы ("бөгде әрекет" құқығы).
Мәселен, сатып алушы сатушыдан өзіне затты беруді талап ете алады, ал
сатушы оны сатуға, яғни белгілі бір әрекеттер жасауға міндетті.
1.2. Азаматтық-құқықтық қатынастардың мазмұны
Мүліктік және мүліктік емес өзіндік қатынастарды азаматтық-құқықтық
реттеу мұндай қатынастардын қатысушыларына құқықтар мен міндеттер беру
жолымен жүзеге асырылады. Шын мәнінде, құқықтық қатынастар дегеніміз - бұл
адамдардың құқықтармен және міндеттермен өзара байланыстылығы.
Азаматтық-құкықтық қатынастарға қатысушылардың субъективтік құқықтары
мен субъективтік міндеттері оның мазмұнын құрайды.
Субъективтік құқық дегеніміз құқық берілген адамның байқалатын мінөз-
құлқынын заңды жолмен қамтамасыз етілген шарасы.
Ол құқық берілген адамның белгілі дәрежеде өзінін әрекет ету (өзінін
дүрыс әрекет ету құқығы) мүмкіндігінен немесе міндетті адамнан белгілі бір
әрекеттер жасауды (бөгде әрекеттер құқығы -талап ету құқығы) талап ету
мұ^шандігінен көрінеді. Мәселен, автордың шығармасын жариялау құқығы, оған
қол сүғылмау құқығы оның өз әрекеттерімен жүзеге асырылуы мүмкін.
Керісінше, жалға берушінін өз мүлкін жалға беру шартында көрсетілген мерзім
откен соң қайтару жөніндегі құқығын міндетті адамның тиісті әрекеттер
жасауынсыз жүзеге асыру мүмкін емес.
Құқықтық қатынастардың мазмұнын құрайтын элементтер -субъективтік
құқықтар өзіндік және берілетін субъективтік құқықтарға болінуі мүмкін.
Иелерімен тығыз байланысты құқықтар өзіндік құқықтар деп ата-лады
(мысалы, белгілі бір агшараттын онертапқышы аталу құқығы), осыған орай,
барлық басқа өкшеттіктерді берілетін құқықтар деп атауға болады
Субъективтік міндет дегеніміз - міндетті адамның байқалуға тиісті
мінөз-кұлқынын заңды жолмен қамтамасыз етілген шарасы.
Азаматтық-құқықтық қатынастардың мазмұнын құрайтын субъективтік
құқықтар мен оның қатысушыларының міндеттері өзара тьпыз байланысты, өрбір
субъективтік құқықтың тиісті міндеті бар және керісінше.
Құқықтық қатынастардын бір тарабындағы субъективтік құқықтың міндетті
адамнан белгілі бір әрекеттерді жасауды талап етуіне келесі тараптын
осындай әрекеттер жасауға бағытталған субъективтік міндеті сай келеді.
Демек, құқық берілген адамның белгілі бір әрекеттер жасау жөніндегі
субъективтік құқығына құқықтық қатынастардын келесі қатысушы-сынын бұл
құқықты жүзеге асыруға кедергі жасамау, оны бұзбау міндеті сәйкес келеді.
Азаматтық-құқықтық қатынастарды және тиісінше субъективтік азаматтық
құқықтарды бөлу (жіктеу) түрлі негіздерге сәйкес жүргізі-летіндіктен, әрбір
өкілеттіктің әдетте бірнеше белгілері болады. Мәселен, көркем туынды
жасаушынын оның авторы бөлу құқығы осымен бір мөзгідде оның өзіндік,
мүліктік емес, абсолюттік құқығы болып табылады. Осы автордың баспадан
қаламақы алу құқығы бір мезгілде берілетін, мүліктік, салыстырмалы құқық
болып табылады.
Құқықтық қатынастарға қатысушылардың субъективтік құқығы кейде
коптеген әрекеттерді жасау мүмкіндігін немесе міндетті адамнан көптеген
әрекеттер жасауды талап ету мүмкіндігін қамтиды. Мұндай жағдайда
субъективтік құқық күрделі болуы мүмкін, оның мазмұнын қарапайым құрамдас
элементтер — жекелеген өкілеттіктер құрайды. Бірақ құқықтық қатынастын
шегінде екілеттіктер біртекті немесе өртекті бөлуы мүмкін. Мәселен,
мүліктік жалдау шартында жалдау-шынын құқығы жалға алынатын мүлікті иелену
және пайдалану мұм-кіндігін қамтиды (заттық, абсолюттік өкілеттіктер),
сондай-ақ жалға берушіден күрделі жөндеуді дер көзінде жүргізуді талап ету
мүмкіндігін қамтиды (міндеттемелік, салыстырмалы өкілегтік).
1.3. Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері мен объектілері
Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері.
Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушы тұлғалар олардың субъектілері
болып табылады.
Азаматтық-құқықтық қатынастар субъек-тшерінін ауқымы АК-ның 2-
тарауында айқындалған. Құқық, оның ішінде азамагтық құқық реттеп отыратын
қатынастар қоғамдық қатынастар, яғни адамдар арасындағы қатынастар болып
табылады. Жекелеген иңдивидтер, сондай-ақ олар құрайтын ұжымдық түзілімдер
осындай қатынастардын қатысушылары бола алады.
Заң актілерінде және өзге де нормативтік құқықтық актілерде азаматтық
құқық субьек-тілерін белгілеу үшін өдетте "тұлғалар" деген жинақтаушы
термин пайдаланылады.
Азаматтық-құқықтық қатынастарға құқық берілген немесе міндетті адам
ретінде қатысу мүмкіндігі құқық субъектіліктін бөлуын талап етеді, ал ол
құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілегтілігін қамтиды.
Азаматтық құқықтарды иеленіп, міндеттер атқару қабілетін құқық
қабілеттілігі деп түсінеміз. Өз әрекеттерімен құқықтарды иеленіп, оларды
жүзеге асыру, сондай-ақ міндеттерді белгілеп, орындау қабілеті әрекет
қабілеттілігі болады.
Жеке индивидтерді жеке адамдар деп атайды. "Жеке адамдар" ұғымы
Қазақстан Республикасының азаматтарын, шетелдіктерді және азаматтығы жоқ
адамдарды қамтиды. Басым көпшілік жағдайда азаматтық-құқықтық қатынастардын
субъектілері Қазақстан Рес-публикасынын азаматтары болады, сондықтан
құқықтық нормаларда, өдетте, азаматтар жөнінде сөз болады. Бұл осындай
нормалардын қағидалары тек Қазақстан Республикасының азаматтарына таралады
дегеңді білдірмейді.
Қазақстан Республикасы Конституциясынын 12-бабына сәйкес,
Конституцияда, заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе,
шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар республикада азаматтар үшін
белгіленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ міндеттерді
атқарады.
Адамдар мен олардың өздері құратын ұйымдар арасында азаматтық-құқықтық
қатынастар орнығады. Адамдар мен ұйымдар өзара мәмілелер жасасын, құқық
субъектісінін тұлға деп аталатын қоғамдық қасиеті ретінде ғана құқықтық
қатынастарға қатыса алады.
ҚР заңдары бойынша, ерекше заңдық қасиетті — азаматтық құқық
субъектілікті иеленетін, яғни азаматтық құқықтар мен міндеттерді иеленуге
және оларды жүзеге асыруға қабілетті адамдар (индивидтер) және олардың
кейбір ұйымдары (заңды тұлғалары, мемлекет, өкіміііілік-аумақтық
бөліністер) азаматтық құқық субъектілері немесе тұлғалар деп танылады.
Мұндай қасиеттерді иелену индивидті немесе ұйымды азаматтық құқық
субъектісіне айналдырады. Мұнда өрбір адамның, мейлі ол ҚР азаматы болсын,
мейлі басқа мемлекеттін азаматы немесе азаматтығы жоқ адам болсын,
азаматтық құқық субъектілігі болады, демек ол азаматтық құқық субъекгісі
деп танылады. Ал ұйым - бұл басқаша жағдай. Ол азаматтық құқықтың
субъектісі бөлуы да, болмауы да мүмкін немесе азаматтық құқық субъектілігі
болмауы да мүмкін. Заңды тұлғалар деп танылған ұйымдардын, сондай-ақ
мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бөліністердін азаматтық құқық субъектілігі
бар.
Сонымен бірге, азаматтық құқық субъектісі мен оның құқық
субъектілігін шатастыруға болмайды. "Азаматтық құқық субъектісі" ұғымы оның
құқық субъектілігі ұғымынан кең болады және есімді (атауды), тұрғылықты
жерді (тұрған орнын) және басқа белгілерді қамтиды.
субъектілігі" термині пайдаланылмайтын болса да, көрсетілген
қасиеттін өзін қолданылын жүрген құқық бекіте түседі. Құқық субъектілігі
ұғымы-нын өзін заң ғылымы қалыптастырған және ол ҚР Конституциясында баянды
етілген.
ҚР Азаматтық кодексі азаматтық құқықтардың субъектілеріне жеке тарау
(2-тарау) арнаған, онда "құқық субъектілері" және "тұлғалар" терминдері бір
мағыналы терминдер ретінде пайдаланылады. Құқық субъектілері туралы
нормалар АК-да ғана еме, сондай-ақ басқа да заң актілерінде көздеседі.
Азаматтық құқық субъектілерінін (немесе тұлғаларынын) ішінен АК ҚР
азаматтарын және басқа жеке тұлғаларды бөліп корсетеді, оларға осы
оқулықтын бір тарауы арналған. Тарауда азаматтық құқық субъектіліктін жалпы
ұғымдары мәселелері ең аз қажетті шамада сөз болған, ал қажетті жағдайларда
жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектілігі мәселелері салыстырмалы
тұрғыда қарастырынады.
"Жеке тұлға" жалпы ұғымы ҚР АК-ның 12-бабында тұжырымдалған. Бұл бап
жеке тұлғалар туыстық ұғымымен Қазақстан Рес-нубликасынын азаматтарын,
басқа мемлекеттердің азаматтарын (шетелдіктерді), сондай-ақ азаматтығы жоқ
адамдарды біріктіреді. Қазақстан аумағында тұратын жеке тұлғалардың басым
көпшілігі оның азаматтары болғандықтан, ал АК ҚР-дын ұлттық заңы болып
табынатындықтан, ол Қазақстан азаматтарын ғана ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz