Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысы
Кіріспе
1. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуы
2. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының негіздері
3. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының нысандары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
1. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуы
2. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының негіздері
3. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының нысандары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Қазақстан Республикасы Ата Заңы Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі.Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, ол ат абсолютті деп танылған, олардан ешкім айыра алмайды.Республиканың азаматы өзінің азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады. Конституцияның 13-бабына сай:
1. Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар.
3. Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік тәртіпте қорғалады.
Бұзылған субъективті құқықты және заңды мүддені қорғау үшін сотқа жүгіну құқығы – кең, демократиялық, конститутциялық құқық, онда әділ сотқа жетуге мүмкіндік туады. Конститутцияда барлық адам заң мен сот алдында тең деп бекітілген. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына,тіліне,дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімге ешқандай кемсітуге болмайды. Сонымен қатар, әр адам негізгі заң конституция мен заңды сақтау керек , басқа адамдардың құқығын және бостандығын сыйлау, заңмен орнатылған басқада міндеттерді атқару керек деп бекітілген.
Құқық пен бостандықтың іске асырылуы азаматтардың өздерінің міндеттерін атқаруымен тығыз байланысты.
Барлық заңдарда, әсіресе соңғы жылдарда қабылданғандарында сотқа шағым беру құқығы қаралады.
3. Азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүддесін және субъективті құқығын қорғау сот қызметі әділ сот, азаматтық және қылмыстық істерге рұқсат алады және қарау бағытында іске асырылады, сонымен қатар қажет жағдайда заңмен қарастырылған мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Әділсот Конститутцияға және заңға толық сәйкестігімен іске асырылады. Заңды тәртіпте орнатылып, таңдалған соттан басқа ешкім соттың құзіретіне жататын істерді шешуге құқығы жоқ.
1. Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар.
3. Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік тәртіпте қорғалады.
Бұзылған субъективті құқықты және заңды мүддені қорғау үшін сотқа жүгіну құқығы – кең, демократиялық, конститутциялық құқық, онда әділ сотқа жетуге мүмкіндік туады. Конститутцияда барлық адам заң мен сот алдында тең деп бекітілген. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына,тіліне,дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімге ешқандай кемсітуге болмайды. Сонымен қатар, әр адам негізгі заң конституция мен заңды сақтау керек , басқа адамдардың құқығын және бостандығын сыйлау, заңмен орнатылған басқада міндеттерді атқару керек деп бекітілген.
Құқық пен бостандықтың іске асырылуы азаматтардың өздерінің міндеттерін атқаруымен тығыз байланысты.
Барлық заңдарда, әсіресе соңғы жылдарда қабылданғандарында сотқа шағым беру құқығы қаралады.
3. Азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүддесін және субъективті құқығын қорғау сот қызметі әділ сот, азаматтық және қылмыстық істерге рұқсат алады және қарау бағытында іске асырылады, сонымен қатар қажет жағдайда заңмен қарастырылған мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Әділсот Конститутцияға және заңға толық сәйкестігімен іске асырылады. Заңды тәртіпте орнатылып, таңдалған соттан басқа ешкім соттың құзіретіне жататын істерді шешуге құқығы жоқ.
1. Қазақстан Республикасы Конститутциясы. 30 тамыз 1995 ж.
2. Қазақстан Республикасының іс жүргізу кодексі.
3. Қазақстан Республикасының «Прокуратура туралы» заңы. 9 тамыз 2002 ж.
4. Е.О.Егембердиев «Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу құқығы» «Фолиант»баспасы, Астана 2006ж
5. http://portal.vkgu.kz
6. www.inform.kz
7. zan.zanmedia.kz
2. Қазақстан Республикасының іс жүргізу кодексі.
3. Қазақстан Республикасының «Прокуратура туралы» заңы. 9 тамыз 2002 ж.
4. Е.О.Егембердиев «Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу құқығы» «Фолиант»баспасы, Астана 2006ж
5. http://portal.vkgu.kz
6. www.inform.kz
7. zan.zanmedia.kz
Жоспар
Кіріспе
1. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуы
2. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының негіздері
3. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының нысандары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Ата Заңы Конституцияға сәйкес адам
құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі.Адам
құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, ол ат абсолютті
деп танылған, олардан ешкім айыра алмайды.Республиканың азаматы өзінің
азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады. Конституцияның
13-бабына сай:
1. Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің
құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға
қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына
құқығы бар.
3. Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген
реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері
мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты
қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі
жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды
актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік
тәртіпте қорғалады.
Бұзылған субъективті құқықты және заңды мүддені
қорғау үшін сотқа жүгіну құқығы – кең, демократиялық,
конститутциялық құқық, онда әділ сотқа жетуге мүмкіндік туады.
Конститутцияда барлық адам заң мен сот алдында тең деп
бекітілген. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына,
жынысына, нәсіліне, ұлтына,тіліне,дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты
жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімге
ешқандай кемсітуге болмайды. Сонымен қатар, әр адам негізгі заң
конституция мен заңды сақтау керек , басқа адамдардың құқығын
және бостандығын сыйлау, заңмен орнатылған басқада
міндеттерді атқару керек деп бекітілген.
Құқық пен бостандықтың іске асырылуы азаматтардың өздерінің
міндеттерін атқаруымен тығыз байланысты.
Барлық заңдарда, әсіресе соңғы жылдарда қабылданғандарында
сотқа шағым беру құқығы қаралады.
3. Азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүддесін және
субъективті құқығын қорғау сот қызметі әділ сот, азаматтық
және қылмыстық істерге рұқсат алады және қарау бағытында
іске асырылады, сонымен қатар қажет жағдайда заңмен
қарастырылған мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Әділсот
Конститутцияға және заңға толық сәйкестігімен іске асырылады.
Заңды тәртіпте орнатылып, таңдалған соттан басқа ешкім соттың
құзіретіне жататын істерді шешуге құқығы жоқ.
1.Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуы
Азаматтық істегі прокурордың мақсатымен оның жүзеге асыру әдістері мен
нысандары 2002 ж 9 тамызда шыққан ҚР Прокуратурасы заңының 5 бабында
көрсетілген.
Азаматтық істердің прокуратураның жағдайы сот жағдайынан айрылады
(ерекшеленеді), прокурор іс бойынша ешқандай шешім қабылдамайды. Азаматтық
іс жүргізу кодексінің 44 бабында белгіленген, қатысушы тұлғалар құрамына
кіреді. Бірақ процессуолдық прокурордық жағдайы іске қатысушы басқалардан
өзгеше. Прокурордың азаматтық процессте мемлекеттің немесе қоғамның
мүдделерін және азаматтардың құқықтарымен заңды мүдделерін қорғау
мақсатында іске қатысып, басқа іске қатысушы тұлғалардан ерекшеленеді.
Сол себепте АІЖК 44 бабымен іске қатысушы прокурорга берілген
құқықтарынан басқа, ол АІЖК 55 бабында көрсетілген, басқа тұлғаларға
берілмеген бір қатар құқық уәкілеттілігімен жүктелген.
Прокурор сот ісіндегі кез келген материалдармен танысуға және іске
қатыспаған жағдайда да іс бойынша наразылық келтіруге құқылы.
Прокурор АІЖК 55 бабына сәйкес іске өз еркімен және сот шақыруымен
процесстың кез келген сотысына және кез келген іске қатысуы мүмкін.
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге немесе осы іске прокурордың қатысу
қажеттілігін сот таныған жағдайда міндетті. Прокурордың іске міндетті
түрде қатысуы АІЖК 55 бабының ІІ тармағында көрсетілген. Басқа жағдайларда
прокуор іске өз еркімен немесе сот мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделерін
және азаматтардың құқықтарымен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін
қажеті деп тапқан жағдайда іске қатысады.
Прокурор тек бірінші сатыдағы соттың шешімімен ғана емес, опеляциялық
соттың шешімімен іске қатысуға тартылады. Практикада прокурорлар бірінші
кезенде қылмыспен келтірілген материалдық шығын қайтару ісіне еңбек, тұрғын
үй істеріне және балалардың мүдделерін қорғауға қатысты істерге қатысады.
Алайда, прокурор жеке істерге қатысып қана қоймай сонымен қатар басқада
азаматтық іс жүргізу істері қатысады. Мемлекетпен іс жүргізу істері
қатысады. Мемлекетпен азаматтардың мүдделерін қорғауда прокурор,
мемлекеттік және қоғамдық мағынадағы күрделі істерді айыра білу, қабылетпен
не білу керек және де қала немес аудандардағы істерге міндетті түрде қатысу
керектігін істің күрделігіне қарай ажырата білу шарт. Прокурордың процеске
қатысу барысында процессуалдық құқықтық ауқымдылығына қарай оның
міндеттеріне мыналар кіреді. Істің қандай сатысында ол процеске арыласады,
сондай-ақ істің формасына байланысты.прокурор және субъектілердің азаматтық
құқықтық қатынастардың құқығы мен мендеттері, алдын-ала шешіліп қойған және
де бұл шеңбердегі ешкім аттап кете алмайды. Азаматтық құқытағы барлық
субъектілер өздерінің құқықтиарын саптық процессуалдық іске асырады, себебі
сот биліктің бір тармағы болып табылады.
Басқа тұлғаларға қарағанда прокурор ҚР Конституциясына қаралғандай
құқық қорғау органының лауазымды тұлғасы. Прокурор Конституциялық функцияда
қолдану актілердің дәлме-дәл қолданылуын ҚР заңдарының аясында бақылаушы
бірден бір лауазым иесі. Сондықтан да бұл бақылау функциясында прокурордың
қызметі және осы әдісті жүзеге асыру барысында әрекеттері шектелген. Бұл
ретте прокурор іске қатысушы тұлғалардың тек құқытарын қолданады.
Прокурорлық бақылау Конституциялық заңда және азаматтық іс жүргізу заңында
көздеген . сотқа берілген прокурордың арызы жалпы қадағалау құзыретінің
нәтижесі болып табылады.
ҚР Прокурор туралы заңында заң актілеріне сәйкес келмейтін іс
әрекеттер кездескен жағдайда прокурор, мемлекеттің қоғамның және
азаматтардың мүдделерін қорғау үшін сотқа шағым түскенде наразылық
білдірді. Сондай-ақ прокурор сотқа түскен шағым бойынша іске кіріспе бұрын
оның қаншалықты зыңының бұрылғанын заң бұзылған жағдайында наразылық
білдіреді. Жалпы бақылау жүргізіледі және сотқа арыз беріледі.
Континетті органдар мен қарастырушылар, прокурорға байланысты.
Дегенімен көрсетілген альтернатива прокурордың сотқа істі тапсырмас бұрын,
оның қаншалықты заңға сәйкес келмейтіндігін тексеру қажет етпейді деген сөз
емес. Прокурор заң бұзылған жағдайда сотқа арыз беруі тиіс, сондай-ақ
азаматтардың және заңдар тұлғаларадың заңмен қорғалатын мүдделерін басқа
әдістермен қорғай алмаған жағдайда. Құқық қороғау функциясы мемлекеттік
функциялардың бірі болып табылады. Мемлекет қабылданған заңдардың орындалуы
мен құқытық тәртіптің сақталуына тікелей қарағанайды. Сондықтанда
прокурордың арызы қашанда мемлекет пен қоғамның мүдделеріне бағытталған ҚР
Прокуротура туралы заңында және Азаматтық іс-жүргізу кодексінде
прокурордың сотқа қатысуының екі формасы көрсетілген:
1. Істі қозғау
2. Басқа тұлғалардың басқаруымен аталған іске қатысу.
Прокурордың сотқа қатысуы осы екі форманың бірінде заң негізінде шешіледі,
әрбір жеке істің ерешелігіне қарай. Прокурордың бірінші сатыдағы сотқа
қатысуы көп жағдайда аудандық прокурорлармен жүзеге асырылады. Өйткені
азаматтық құқықтық таластар сотта қаралыстырылады. Сондықтан аудандық
прокуратураның халықтық сотта азаматтық істерді қарастыру жасы үлкен роль
ойнайды. Бірінші сатыдағы соттық іске прокурордың қатысуымен бірінші
формасы кез-келген процесске қатысуы болып табылады. Басқа тұлғалардың
бастауымен және прокурордың іс бойынша шешім шығару мақсатында.
Бірінші сатыдағы сотта істі қарауда бастау, прокурордың сотқа шағым
беруімен жүзеге асырылады. Прокурор кез-келген азаматтық істі қозғай алады.
Прокурор өзіне қойылған міндеттерді былайша орындайды: азаматтық іс жүргізу
кодекісінің 55-бабына сәйкес процессуалады іс әрекеті мен заңда көрсетілген
барлық міндеттер прокурордың іске қатысу формасына қарамастан жалпы шешім
қабылдай алады және сот қарастырылған кезде туындайтын сұрақтар немесе
басқа да азаматтар бастауымен қозғалуына қарамастан. Сонымен қатар істі
қозғаған прокурорды процесуалдық қызметі бірнеше ерекшеліктермен
айқындалады. Азаматтық іс жүргізу кодекісінің 153 бабына сәйкес шағымданушы
тұлғаның құқығы болмасы прокурордың арызы қабылданбауы мүмкін. Прокурор
сотқа шағымдану барысында барлық тәртіпті сақтаудың жорлын қарастыру керек,
егер заңда бекітілмеген болса. Осылайша прокурор соттық шағындарғажауап
бермейді. Прокурордың өтініші заңға сүйену керек, шағымда бермесбұрын
прокурор нақты фактілер мен дәлелді материалдар жинап, оны жан-жақты
қарастыру керек. алайда, қылмыстық істерге қарағанда азаматтық істе
прокурор куәгерлерден жауап алу және басқа де әрекеттерге баруға құқығы
жоқ. Өйткені бұл құқытар соттың міндетіне кіреді. Прокурордың арызы басқада
прокурордың процестегі іс-әрекет сияқты тексерілген материалдарға негізделу
керек. прокурордың арызы бойынша қозғалған іске прокурордың өзі қатысуға
міндетті.
2 Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының негіздері
Қазақстан Республикасының Конституциясына және "Қазақстан
Республикасының прокуратура туралы" Заңына сәйкес прокуратура органдарының
алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі кез келген заң бұзушылықты дер
кезінде анықтап, оны жоюға шара қолдану болып табылады. Кез келген құқықтық
мемлекеттегі тәрізді Қазақстан Республикасында да сот және прокуратура
органдарының алдына қойылған мақсат - азаматтардың құқықтары мен
бостандықтарын қорғау, әділдік пен заңдылықты қамтамасыз ету болып
табылады.
Халықтың соттарға деген биік сенімін жоғалтпау үшін істерді қараған
кезде, қара қылды қақ жаратындай әділдік болуы шарт. Ал, прокуратура болса
ҚР "Қазаңстан Республикасының прокуратурасы туралы" Заңына сәйкес сот
процесі барысында мемлекет мүддесін білдіріп, ақиқатты анықтауға ат
салысатын мемлекеттік орган.
Прокуратураның қызметкері - прокурор, іске қатысушы тұлғалар құрамына
енгізілген (ҚР АІЖК-нің, 5-та-рауы, 44-бабы).
Прокурор процеске өз бастамасы немесе соттың бастамасы бойынша (ҚР
АІЖК-нің 55-бабы) іс жүргізудің кез келген сатысында және кез келген іс
бойынша қатыса алады.
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы келесі жағдайларда
міндетті:
- мұның өзі заңмен көзделгенде;
- осы іске қатысу қажеттілігін сот танығанда (ҚР АІЖК-і 52-бабының 2
бөлігі).
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге міндетті қатысуы ҚР АІЖК-нің
287, 299, 317-4, 350, 398-баптарында көзделген. Прокурор іс бойынша бірінші
сатыдағы соттың, апелляциялық, қадағалау және жаңадан анықталған мән-жайлар
бойынша істерді қайта қарау сатыларындағы соттардың бастамасы бойынша
қатыса алады.
Прокурордың процеске кіру тәртібі және оның іс жүргізу құқықтары мен
міндеттерінің көлемі процестің қай сатысында кіргеніне және іске қатысу
нысанына байланысты.
ҚР прокуратурасы туралы заңы және ҚР АІЖК-і азаматтық процеске
прокурордың қатысуының екі нысанын белгілейді:
1 - сотқа арыз, талап арыз беру арқылы процеске қатысуы;
2- іс бойынша қорытынды беру үшін процеске қатысуы.
1) Прокурордың сотқа талап қою арқылы қатысуы.
ҚР АІЖК-нің 55-бабы 3-бөлігіне сәйкес прокурор азаматтардың құқыңтарын,
бостандықтарын және заңды мүдделерін, ұйымдардың құқықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау туралы сотқа талап
қоюға құқылы. Прокурордың талап қоюдағы міндеттерінің негізгі мақсаты - заң
бүзушылықты жоюға сот тәртібімен уақтылы және тиімді шара қолдану, кұқық
бүзушылықтын, алдын алу, азаматтардың құқықтарын, бостандьқтарын және заңды
мүдделерін, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық және
мемлекеттік мүдделерді қорғау.
Прокурордың талаптары - заң бұзушылыққа қарсы күресті тиімді де
маңызды құралдарының бірі.
Егер адам дәлелді себептермен өзі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуы
2. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының негіздері
3. Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының нысандары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Ата Заңы Конституцияға сәйкес адам
құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі.Адам
құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, ол ат абсолютті
деп танылған, олардан ешкім айыра алмайды.Республиканың азаматы өзінің
азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады. Конституцияның
13-бабына сай:
1. Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің
құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға
қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына
құқығы бар.
3. Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген
реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері
мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты
қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі
жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды
актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік
тәртіпте қорғалады.
Бұзылған субъективті құқықты және заңды мүддені
қорғау үшін сотқа жүгіну құқығы – кең, демократиялық,
конститутциялық құқық, онда әділ сотқа жетуге мүмкіндік туады.
Конститутцияда барлық адам заң мен сот алдында тең деп
бекітілген. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына,
жынысына, нәсіліне, ұлтына,тіліне,дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты
жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімге
ешқандай кемсітуге болмайды. Сонымен қатар, әр адам негізгі заң
конституция мен заңды сақтау керек , басқа адамдардың құқығын
және бостандығын сыйлау, заңмен орнатылған басқада
міндеттерді атқару керек деп бекітілген.
Құқық пен бостандықтың іске асырылуы азаматтардың өздерінің
міндеттерін атқаруымен тығыз байланысты.
Барлық заңдарда, әсіресе соңғы жылдарда қабылданғандарында
сотқа шағым беру құқығы қаралады.
3. Азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүддесін және
субъективті құқығын қорғау сот қызметі әділ сот, азаматтық
және қылмыстық істерге рұқсат алады және қарау бағытында
іске асырылады, сонымен қатар қажет жағдайда заңмен
қарастырылған мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Әділсот
Конститутцияға және заңға толық сәйкестігімен іске асырылады.
Заңды тәртіпте орнатылып, таңдалған соттан басқа ешкім соттың
құзіретіне жататын істерді шешуге құқығы жоқ.
1.Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуы
Азаматтық істегі прокурордың мақсатымен оның жүзеге асыру әдістері мен
нысандары 2002 ж 9 тамызда шыққан ҚР Прокуратурасы заңының 5 бабында
көрсетілген.
Азаматтық істердің прокуратураның жағдайы сот жағдайынан айрылады
(ерекшеленеді), прокурор іс бойынша ешқандай шешім қабылдамайды. Азаматтық
іс жүргізу кодексінің 44 бабында белгіленген, қатысушы тұлғалар құрамына
кіреді. Бірақ процессуолдық прокурордық жағдайы іске қатысушы басқалардан
өзгеше. Прокурордың азаматтық процессте мемлекеттің немесе қоғамның
мүдделерін және азаматтардың құқықтарымен заңды мүдделерін қорғау
мақсатында іске қатысып, басқа іске қатысушы тұлғалардан ерекшеленеді.
Сол себепте АІЖК 44 бабымен іске қатысушы прокурорга берілген
құқықтарынан басқа, ол АІЖК 55 бабында көрсетілген, басқа тұлғаларға
берілмеген бір қатар құқық уәкілеттілігімен жүктелген.
Прокурор сот ісіндегі кез келген материалдармен танысуға және іске
қатыспаған жағдайда да іс бойынша наразылық келтіруге құқылы.
Прокурор АІЖК 55 бабына сәйкес іске өз еркімен және сот шақыруымен
процесстың кез келген сотысына және кез келген іске қатысуы мүмкін.
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге немесе осы іске прокурордың қатысу
қажеттілігін сот таныған жағдайда міндетті. Прокурордың іске міндетті
түрде қатысуы АІЖК 55 бабының ІІ тармағында көрсетілген. Басқа жағдайларда
прокуор іске өз еркімен немесе сот мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделерін
және азаматтардың құқықтарымен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін
қажеті деп тапқан жағдайда іске қатысады.
Прокурор тек бірінші сатыдағы соттың шешімімен ғана емес, опеляциялық
соттың шешімімен іске қатысуға тартылады. Практикада прокурорлар бірінші
кезенде қылмыспен келтірілген материалдық шығын қайтару ісіне еңбек, тұрғын
үй істеріне және балалардың мүдделерін қорғауға қатысты істерге қатысады.
Алайда, прокурор жеке істерге қатысып қана қоймай сонымен қатар басқада
азаматтық іс жүргізу істері қатысады. Мемлекетпен іс жүргізу істері
қатысады. Мемлекетпен азаматтардың мүдделерін қорғауда прокурор,
мемлекеттік және қоғамдық мағынадағы күрделі істерді айыра білу, қабылетпен
не білу керек және де қала немес аудандардағы істерге міндетті түрде қатысу
керектігін істің күрделігіне қарай ажырата білу шарт. Прокурордың процеске
қатысу барысында процессуалдық құқықтық ауқымдылығына қарай оның
міндеттеріне мыналар кіреді. Істің қандай сатысында ол процеске арыласады,
сондай-ақ істің формасына байланысты.прокурор және субъектілердің азаматтық
құқықтық қатынастардың құқығы мен мендеттері, алдын-ала шешіліп қойған және
де бұл шеңбердегі ешкім аттап кете алмайды. Азаматтық құқытағы барлық
субъектілер өздерінің құқықтиарын саптық процессуалдық іске асырады, себебі
сот биліктің бір тармағы болып табылады.
Басқа тұлғаларға қарағанда прокурор ҚР Конституциясына қаралғандай
құқық қорғау органының лауазымды тұлғасы. Прокурор Конституциялық функцияда
қолдану актілердің дәлме-дәл қолданылуын ҚР заңдарының аясында бақылаушы
бірден бір лауазым иесі. Сондықтан да бұл бақылау функциясында прокурордың
қызметі және осы әдісті жүзеге асыру барысында әрекеттері шектелген. Бұл
ретте прокурор іске қатысушы тұлғалардың тек құқытарын қолданады.
Прокурорлық бақылау Конституциялық заңда және азаматтық іс жүргізу заңында
көздеген . сотқа берілген прокурордың арызы жалпы қадағалау құзыретінің
нәтижесі болып табылады.
ҚР Прокурор туралы заңында заң актілеріне сәйкес келмейтін іс
әрекеттер кездескен жағдайда прокурор, мемлекеттің қоғамның және
азаматтардың мүдделерін қорғау үшін сотқа шағым түскенде наразылық
білдірді. Сондай-ақ прокурор сотқа түскен шағым бойынша іске кіріспе бұрын
оның қаншалықты зыңының бұрылғанын заң бұзылған жағдайында наразылық
білдіреді. Жалпы бақылау жүргізіледі және сотқа арыз беріледі.
Континетті органдар мен қарастырушылар, прокурорға байланысты.
Дегенімен көрсетілген альтернатива прокурордың сотқа істі тапсырмас бұрын,
оның қаншалықты заңға сәйкес келмейтіндігін тексеру қажет етпейді деген сөз
емес. Прокурор заң бұзылған жағдайда сотқа арыз беруі тиіс, сондай-ақ
азаматтардың және заңдар тұлғаларадың заңмен қорғалатын мүдделерін басқа
әдістермен қорғай алмаған жағдайда. Құқық қороғау функциясы мемлекеттік
функциялардың бірі болып табылады. Мемлекет қабылданған заңдардың орындалуы
мен құқытық тәртіптің сақталуына тікелей қарағанайды. Сондықтанда
прокурордың арызы қашанда мемлекет пен қоғамның мүдделеріне бағытталған ҚР
Прокуротура туралы заңында және Азаматтық іс-жүргізу кодексінде
прокурордың сотқа қатысуының екі формасы көрсетілген:
1. Істі қозғау
2. Басқа тұлғалардың басқаруымен аталған іске қатысу.
Прокурордың сотқа қатысуы осы екі форманың бірінде заң негізінде шешіледі,
әрбір жеке істің ерешелігіне қарай. Прокурордың бірінші сатыдағы сотқа
қатысуы көп жағдайда аудандық прокурорлармен жүзеге асырылады. Өйткені
азаматтық құқықтық таластар сотта қаралыстырылады. Сондықтан аудандық
прокуратураның халықтық сотта азаматтық істерді қарастыру жасы үлкен роль
ойнайды. Бірінші сатыдағы соттық іске прокурордың қатысуымен бірінші
формасы кез-келген процесске қатысуы болып табылады. Басқа тұлғалардың
бастауымен және прокурордың іс бойынша шешім шығару мақсатында.
Бірінші сатыдағы сотта істі қарауда бастау, прокурордың сотқа шағым
беруімен жүзеге асырылады. Прокурор кез-келген азаматтық істі қозғай алады.
Прокурор өзіне қойылған міндеттерді былайша орындайды: азаматтық іс жүргізу
кодекісінің 55-бабына сәйкес процессуалады іс әрекеті мен заңда көрсетілген
барлық міндеттер прокурордың іске қатысу формасына қарамастан жалпы шешім
қабылдай алады және сот қарастырылған кезде туындайтын сұрақтар немесе
басқа да азаматтар бастауымен қозғалуына қарамастан. Сонымен қатар істі
қозғаған прокурорды процесуалдық қызметі бірнеше ерекшеліктермен
айқындалады. Азаматтық іс жүргізу кодекісінің 153 бабына сәйкес шағымданушы
тұлғаның құқығы болмасы прокурордың арызы қабылданбауы мүмкін. Прокурор
сотқа шағымдану барысында барлық тәртіпті сақтаудың жорлын қарастыру керек,
егер заңда бекітілмеген болса. Осылайша прокурор соттық шағындарғажауап
бермейді. Прокурордың өтініші заңға сүйену керек, шағымда бермесбұрын
прокурор нақты фактілер мен дәлелді материалдар жинап, оны жан-жақты
қарастыру керек. алайда, қылмыстық істерге қарағанда азаматтық істе
прокурор куәгерлерден жауап алу және басқа де әрекеттерге баруға құқығы
жоқ. Өйткені бұл құқытар соттың міндетіне кіреді. Прокурордың арызы басқада
прокурордың процестегі іс-әрекет сияқты тексерілген материалдарға негізделу
керек. прокурордың арызы бойынша қозғалған іске прокурордың өзі қатысуға
міндетті.
2 Азаматтық іс жүргізуге прокурордың қатысуының негіздері
Қазақстан Республикасының Конституциясына және "Қазақстан
Республикасының прокуратура туралы" Заңына сәйкес прокуратура органдарының
алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі кез келген заң бұзушылықты дер
кезінде анықтап, оны жоюға шара қолдану болып табылады. Кез келген құқықтық
мемлекеттегі тәрізді Қазақстан Республикасында да сот және прокуратура
органдарының алдына қойылған мақсат - азаматтардың құқықтары мен
бостандықтарын қорғау, әділдік пен заңдылықты қамтамасыз ету болып
табылады.
Халықтың соттарға деген биік сенімін жоғалтпау үшін істерді қараған
кезде, қара қылды қақ жаратындай әділдік болуы шарт. Ал, прокуратура болса
ҚР "Қазаңстан Республикасының прокуратурасы туралы" Заңына сәйкес сот
процесі барысында мемлекет мүддесін білдіріп, ақиқатты анықтауға ат
салысатын мемлекеттік орган.
Прокуратураның қызметкері - прокурор, іске қатысушы тұлғалар құрамына
енгізілген (ҚР АІЖК-нің, 5-та-рауы, 44-бабы).
Прокурор процеске өз бастамасы немесе соттың бастамасы бойынша (ҚР
АІЖК-нің 55-бабы) іс жүргізудің кез келген сатысында және кез келген іс
бойынша қатыса алады.
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы келесі жағдайларда
міндетті:
- мұның өзі заңмен көзделгенде;
- осы іске қатысу қажеттілігін сот танығанда (ҚР АІЖК-і 52-бабының 2
бөлігі).
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге міндетті қатысуы ҚР АІЖК-нің
287, 299, 317-4, 350, 398-баптарында көзделген. Прокурор іс бойынша бірінші
сатыдағы соттың, апелляциялық, қадағалау және жаңадан анықталған мән-жайлар
бойынша істерді қайта қарау сатыларындағы соттардың бастамасы бойынша
қатыса алады.
Прокурордың процеске кіру тәртібі және оның іс жүргізу құқықтары мен
міндеттерінің көлемі процестің қай сатысында кіргеніне және іске қатысу
нысанына байланысты.
ҚР прокуратурасы туралы заңы және ҚР АІЖК-і азаматтық процеске
прокурордың қатысуының екі нысанын белгілейді:
1 - сотқа арыз, талап арыз беру арқылы процеске қатысуы;
2- іс бойынша қорытынды беру үшін процеске қатысуы.
1) Прокурордың сотқа талап қою арқылы қатысуы.
ҚР АІЖК-нің 55-бабы 3-бөлігіне сәйкес прокурор азаматтардың құқыңтарын,
бостандықтарын және заңды мүдделерін, ұйымдардың құқықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау туралы сотқа талап
қоюға құқылы. Прокурордың талап қоюдағы міндеттерінің негізгі мақсаты - заң
бүзушылықты жоюға сот тәртібімен уақтылы және тиімді шара қолдану, кұқық
бүзушылықтын, алдын алу, азаматтардың құқықтарын, бостандьқтарын және заңды
мүдделерін, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық және
мемлекеттік мүдделерді қорғау.
Прокурордың талаптары - заң бұзушылыққа қарсы күресті тиімді де
маңызды құралдарының бірі.
Егер адам дәлелді себептермен өзі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz