Төменгі сатыдағы өсімдіктер

Жоспар
Кіріспе

1. Балдырлардың пішінінің алуан түрлілігі.
2. Балдырлардың тіршілік әрекетінің ерекшеліктері.
3. Саңырауқұлақтар. Құрылысының ерекшеліктері. Коректену әдісі. Симбиоз.

Балдырлар өсімдіктер дүниесінің ең ерте пайда болған тобы. Өздері пайда болған сулы ортаның жағдайының біркелкі тұрақты болып келуіне байланысты, балдырлар тұтастай бір геологиялықханы басынан өткізген.Алайда олардың көпшілігінің осы уақытқа дейін, алғашқы кездерде пайда болған формаларын ан көп айырмашылықтары жоқ.. Бұл қарапйым жануарлаған жақын , бір жасушалы және колониялы балдырлар. Филогенез процесінің барысында, балдырлардың эволюциясы, бір жасушалы және колониялы формаларынан көржасушалы, құрлысы күрделі болып келетін, ұзындығы 10метірге жететін, денесі дифференцияланған ұлпалардан тұратын ересен үлкен өсімдіктерге дейін жеткен.
Кәзіргі кездегі ғылыми жетістіктерге сүйенсек балдыларды талшықтылардан, яғни суда өмір сүрген 1-2талшығы бар бір жасушалы ағзалардан шыққан деп жорамалдайды.Олардың ішінде хлорофилдері бар ( автотрофты) және түссіз ( гетеретрофты) ағзалар кездеседі. Бұлардың алғашқылары өсімдектерге, ал соңғылары жануарларға жақын . Сондықтан көптеген систематиктер талшылықтыларды өсімдіктермен жануарлардың арасын, жалғыстарып тұратын, екеуіне де ортақ бастапқы топ ретінде қарастырады.
Қоректеруі. Балдырлардың көпшілігінде хлофилл болады және автотрофты қоректенеді, бірақта олардың ішінде жасыл түсі бақа пигменттермен жабылып көрінбей тұратындары да аз болмайды.
Құрылысы . Талломы бір жасушалы, колониялы жасушасыз болады. Сонымен бірге олар жасушалардың орналасуына қарай жіп тәрізді немесе пластинка тәрізді болып келеді. Талломның вегетативтік жасушылары сырт жағынан целюллозадан және пектинді заттардан тұратын қатты қабықшамен қапталған болады. Жасушы қабықшасының сыртының кремнеземмен немесе ою өрнек тәрізді оның безегімен қапталуы жиі кездеседі. Цитоплазмачы жасушаның бүкіл қуысын толтырады немесе оның қабарғасына жақын орналасады. Жасушаның ортасында, ішкі жасуша шрынына толы бір үлкен немесе бірнеше ұсақ вакуольдер болады. Жасушада бір немесе бірнеше және құрамында пегменттері бар, хромотофорлары болады. Хромтофорлардың пішіндері алуан түрлі – пластинка, спираль, лента, жұлдызша тәрізді, торлы және т.б. болып келеді. Бұлар балдырларды анықтауға қажетті негізгі белгілері болып табалады. Кейбір балдырлардың хромотофоросында « перенойдтар » деп аталатын ерекше белогтық денешіктер болады. Олардың айналасында артық қор заттары ретінде крахмал немесе соған жақын углеводтар жиналады.Крахмалдан басқа артық қор заттары ретінде шыны майлары, валютин белогы жиналады.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Балдырлар –ALGAE

Балдырлар өсімдіктер дүниесінің ең ерте пайда болған тобы. Өздері пайда
болған сулы ортаның жағдайының біркелкі тұрақты болып келуіне байланысты,
балдырлар тұтастай бір геологиялықханы басынан өткізген.Алайда олардың
көпшілігінің осы уақытқа дейін, алғашқы кездерде пайда болған формаларын ан
көп айырмашылықтары жоқ.. Бұл қарапйым жануарлаған жақын , бір жасушалы
және колониялы балдырлар. Филогенез процесінің барысында, балдырлардың
эволюциясы, бір жасушалы және колониялы формаларынан көржасушалы, құрлысы
күрделі болып келетін, ұзындығы 10метірге жететін, денесі дифференцияланған
ұлпалардан тұратын ересен үлкен өсімдіктерге дейін жеткен.
Кәзіргі кездегі ғылыми жетістіктерге сүйенсек балдыларды талшықтылардан,
яғни суда өмір сүрген 1-2талшығы бар бір жасушалы ағзалардан шыққан деп
жорамалдайды.Олардың ішінде хлорофилдері бар ( автотрофты) және түссіз (
гетеретрофты) ағзалар кездеседі. Бұлардың алғашқылары өсімдектерге, ал
соңғылары жануарларға жақын . Сондықтан көптеген систематиктер
талшылықтыларды өсімдіктермен жануарлардың арасын, жалғыстарып тұратын,
екеуіне де ортақ бастапқы топ ретінде қарастырады.
Қоректеруі. Балдырлардың көпшілігінде хлофилл болады және автотрофты
қоректенеді, бірақта олардың ішінде жасыл түсі бақа пигменттермен жабылып
көрінбей тұратындары да аз болмайды.
Құрылысы . Талломы бір жасушалы, колониялы жасушасыз болады. Сонымен бірге
олар жасушалардың орналасуына қарай жіп тәрізді немесе пластинка тәрізді
болып келеді. Талломның вегетативтік жасушылары сырт жағынан целюллозадан
және пектинді заттардан тұратын қатты қабықшамен қапталған болады. Жасушы
қабықшасының сыртының кремнеземмен немесе ою өрнек тәрізді оның безегімен
қапталуы жиі кездеседі. Цитоплазмачы жасушаның бүкіл қуысын толтырады
немесе оның қабарғасына жақын орналасады. Жасушаның ортасында, ішкі жасуша
шрынына толы бір үлкен немесе бірнеше ұсақ вакуольдер болады. Жасушада бір
немесе бірнеше және құрамында пегменттері бар, хромотофорлары болады.
Хромтофорлардың пішіндері алуан түрлі – пластинка, спираль, лента, жұлдызша
тәрізді, торлы және т.б. болып келеді. Бұлар балдырларды анықтауға қажетті
негізгі белгілері болып табалады. Кейбір балдырлардың хромотофоросында
перенойдтар деп аталатын ерекше белогтық денешіктер болады. Олардың
айналасында артық қор заттары ретінде крахмал немесе соған жақын углеводтар
жиналады.Крахмалдан басқа артық қор заттары ретінде шыны майлары, валютин
белогы жиналады.
Көбеюі. Балдырларды көбеюдің вегативтік, нағыз жыныссыз және жыныстық
тпитерінің барлығы болады. Вегитивтік көбеюі бір жасушалы түрлерінді
жасушаның ұсақ колонияға ыдырауы, көп жасушылытүрлерінде талломасының
бөліктерімен,кейде вегетативтік көбеюге арналған мүшелері арқылы жүзеге
асады. Нағыз жыныссыз көбеюі зооспоралары немесе қозғалмайтын споралары
арқылы жүзеге асады. Спора вегативтік клетканың ішінде немесе ерекше
органдарда: Зооспоррангиларда немесе спораларда, олардың ішіндегі заттардың
бөлініуінің нәтижесінде пайда болатын бір клеткалы құрылым. Зоопоралар
түзілгеннен кеійн, көп ұзамай талшықтарын тастап, клетка қабықшасына оранып
жаңа, особьқа айналады. Жыныстық көбеюі изо-гетрогамия және огамиядық
формаларда жүзеге асады. Изо және гетерогаметалары қатардығы вегетативтік
клеткалардан түзіледі. Жұмыртқа клеткасы оогинилерінде, сперотазиодтары
антеридилерінде жетіледі . Жұмыртқа клеткасы біреу немесе бірнешеу болады,
ла сперматозойды – көп. Балдырларда тіркесу арқылы көбеюде ( коньюгация,
немесе зигогамия) жиі кездеседі. Бұл жағдайда екі вегативтік клетканың
біреінің ішіндегі протопласты екіншісі құйылады. Осы сөз болған жыныстық
көбеюлердің кезкелген зиготаның (2n) Түзілуімен аяқталады. Біраз ыныштық
кезеңін басынан өткізген соң, зиготадан редукциялық бөлінісінің нәтижесінде
төрт зооспоры түзіледі. Олардан келешекте жаңа особьтар пайда болады.
Кейбір жағдайларда зигота тыныштық кезеңінен көшпей ақ, редукциялық жолмен
бөлініп, бірден қозғалмайтын жаңа особьке айналады. Бұл жаңа особьтар,
тағыда жаңа жыныстық көбеюдің мерзімі келгенше, ұзақ уақыттар бойы жыныссыз
көбейе алады. Жаңа жыныстық көбеюдің мерзімінің келу, көп жағдайда сыртқы
органға байланысты болады. Алайда зиготадан жыныссыз фазаспорофит (2n)
түзеледі, ал онда жыныссыз көбею органы – зооспаранги жетіледі.
Зооспорагидің ішіндегі заттардың редукциялық жолмен бөлінуінің нәтижесінде
гаплойдты (n) зооспарлар түзеледі. Зооспаралар өсіп гематофиттер (n)
береді, ал оларда жыныстық көбею органдары гаметангилер желіледі.
Гаметангилерден гематалартүзеді. Гаметофрит қосжынысты да, дара жынысты да
болады. Сонымен, балдырлардың біреулерінің өмірлік цикілінде ядролық
фазалардың дұрыс алмасуы болмайды, ал екіншілерінде спора – және
гаметофазаларының алмасуын айқын байқауға болады.Тараулы және
шаруашылықтағы маңызы. Балдырлардың көпшілігі суды, негізінен теңіз суларын
мекендейді. Олардың біреулері, планктонның негізгі бөлігін түзіп, суда бос
жүзіп жүреді, ал екіншісі судың түбінде бос жатады немесе субстратқа
бекініп тұрады. Соңғылары бентостың (су асты шалғындардың) негізгі бөлігін
түзеді.Теңіздерде балдырлар 30м тереңдікке дейін ерекше қалын болып өседі.
Алайда көлеңкеге ең төзімдісі қоңыр және қызыл балдырлар 100 – 200 метрге,
ал ал жекеленген түрлері 500метрге және олардың көбірек тереңдікке дейін
өседі.
Кейбір балдырлар өте төменгі температураның өзінде тіршілік қабілетін
жолғалтпайды. Мысалы, полярлық ендікте және таулардың биік белдеулерін (
альпалық, субальпалық ) балдырлар қырдың үстінде өседі және олардыңқызыл,
жасыл, қоңыр, сары түстерге боылады ( қар хламидомонадасы ).
Балдырлар топырақтың бетінде, топырақтың жоғарғы қабаттарында, тіптен
атмосфералық ауада ( хлорелланың кейбір түрлері ) өмір сүреді.
Баодырлардың жекелеген түрлері бактериялармен бірге өнім бермейтін,
құнарсыз субстраттарға түсіп, олардың алғашқы мекендейтін пионерлер болып
табылады. Олардың көпшілігі топырақ түзу процесіне актипті түрде қатысады.
Азотты ауадан бойына сіңіруге қабіллетті балдарлар, топырақты азотпен
байытады. Жасыл балдарлардың кейбір түрлері комплексті организімдердің
қыналардың құрамына кіреді.
Баодырлар суды оттегімен байытып қана қоймайды, сонымен бірге балдырлардың,
суда жүзетін құстардың жемі болып табылады. Балдарлардан дайындаған ұнмен
ауылшаруашылық жануарларын көректендіреді. Балдарларды тыңайтқыш ретінде де
пайдаланылады. Қоңыр және қызыл балдырлардан кондитер өнімдерін өндіруге
және микробиологиялық өндірістерге қажетті агар алынады, ал олардың күлі
бром және йод алуға қажетті шикізат болып табылады.

САРЫ – ЖАСЫЛ БАЛДЫРЛАР БӨЛІМІ - XANTHOPHYTA

Бұл бөлімге 2,5 мыңда түр жатады. Олардың талломы көп келеткалы жіп
тәрізді, клеткаланбаған және т.б. болып келеді. Сары – жасыл балдырлар
негізінен тұщы суларды, сиректеу тұзды суларды мекендейді. Бұльжерлерде
олар плактондардың, кейде бентостардың да маңызды компоненттерінің бірі
болып табылады. Сонымен біпге сары – жасыл балдырлар топырақта да және
тастың бетінде де өседі . Олардың клеткаларының қабықшалары протопектинді,
целлюлозасы аз болады. Ядросы көп жағдайда біреу , ал клеткаланбаған
түрлерінің ядросы көп болады.Хромотофорында хлорофиллден басқа, толломға
сары – жасыл түс беретін каратиноидтар болады. Пиренойдтры болмайды. Артық
қор заттары ретінде шыны майы, кейде лейкозиннің және валютиннің
түйіршіктері жиналады. Вегативтік көбею клеткаларының екіге бөлінуі арқылы
немесе талломдардың бөлшетері арқылы жүзеге асады. Жыныстық процесі
негізінен изогамиялы, сиректеу оогимиялы болып келеді. Зооспоралары мен
сперматозоидтарының ұзындықтары әртүрлі, екі талшығы болады: оның біреуі
қысқа, түзу жылтыр, ал екіншісі ұзын және қауырысынды болып келеді.
Классификациясы. Бұл бөлім мынандай 6 кластан тұрады: Ксантомонадалылар
класы ( Xanthomonodophyceae), ксантоподалылар (
Xanthopodophyceae),ксантокапсылылар класы ( Xanthocapcophyceae),
ксантококкалылар класы (Xanthococcophyceae), ксантотрихалылар класы (
Xanthotrichophyceae), ксантосифондылар классы (
Xanthosiphonophyceae). Осы кластың ең үлкені және теориялық тұрғыдан
маңыздысы ксантосифондылар класы. Сондықтан осы класқа қысқаша тоқталамыз.

КСАНТОСИФОНДЫЛАР КЛАСЫ – Xanthosiphonophyceae

Бұл класқа сифонды құрылысы, басқаша айтқанда талломы клеткаланбаған сары –
жасыл балдырлар жатады. Кластың негізгіт туысының бірі – вошерия (Vaucheria
).Вошерия туысын соңғы уақыттарға дейін жасыл балдырлар бөліміне жатқызып
келген. Алайда пигменттерінің құрамына және ассимиляциясының өнідеріне
қарай систематиктер бұл туысты сары – жасыл юалдырларға жатқызға мәжбүр
болады. Табиғи жағдайда бұл түр ақпайтын тұщы және ағын суларда, сонымен
бірге суы тартыла бастаған су қоймаларының жағалауларында қара көк түсті,
жіп тәрізді талоомдардың жиынтығын түзеді. Топыраққа ризоидтары арқылы
бөлініп тұрады. Талломы клеткаланбаған, тармақталған, көп ядролы, диск
тәрізді көптеген ұсақ хроматофорлары болады. Жыныссыз көбейгенде жіпшесінің
жоғарғы ұшында зооспорангий түзеледі. Оның ішінде көптеген, екеу – екеуден
жұптасқан, талшықтары бар бір ғана зооспора жетіледі. Зооспора біраз уақыт
суда жүзіп жүреді, содан соң талшықтарын тастап, тоқтайды да өсіп жаңа
талломға айналады. Жыныстық процесі оогомиялы. Антередийді мен оогонийі бір
клеткалы болады. Біраз тыныштық кезеңінен соң, зигота редукциялық жолмен
бөлінеді ді, өсіп жаңа особьке айналады.

ДИАТОМДЫ БАЛДЫРЛАР БӨЛІМІ – DIATOMOPHYTA

Түрлерінің жалпы саны 6 – мың шамасында болады. Бұлар микроскопиялық, өте
ұсақ, бір клеткалы, кейде колония түзхетін организімдер. Диатомды балдырлар
барлық жерлерде кездем\седі. Олар ащы және тұщы суларда, ылғалды
топырақтарда,жар тастарда, ағаштардың діңдерінің қабықтарында, және т.б.
жерлерде өседі. Судың түбіндегі ұйық батпақтарда олар өте көп кездеседі.
Диатомды балдырлардың клеткасына, сырт жағынан кремнезен ( SiOo) сіңіді де,
қорғаныш қызмет атқарады сауыттүзеді. Ол бір – біріне тығыз болып
киілген екі бөліктен: үстіңгі эпитекадан және астыңғы гипотекадан тұрады.
Бұл бөліктің әрқайсысы екі жақтаудан тұрады . Олардың тікесінен қарағандығы
жалпақ жақтарының шеттері аздап қарайған, ал белдеу жағы жіңішке сақина
тәрізді болып келеді. Эпитеканың белдеуі гипотеканың белдеуіне қарай тығыз
болып жыожиды. Жақтауларында оларды тұтас тесіп өтетін тесіктері – поралары
және бос құстары болады. Жақтауларының құрылысы алуан түрлі болып келеді
және оның систематикалық тұрғадан қарағанда маңызы зор.
Клетканың ішінде протопластпен вакуольдері орналасады. Ядросы біреу.
Хроматофорасының түсі қоңыр, өйткені оның хлорофиллі қоңвр пигменттемен –
карктинойдтармен және диатоминмен жабылып көрінбей тұрады. Артық қор
заттары шыны майы, сонымен бірге валютин және лейкозин түрінде де жиналады.
Вегетативтік көбею протопластың методикалық жолмен бөлінуінің нәтижесінде
жүзеге асады. Осыдан кейін клеткалар бір-бірінен ажырайды да,
әрбірпротопласт жаңа гипотеканы өздері түзеді . Бұл жағдайда аналық
клеткадан қалған гипотека жас клетканың эпитекасына айналады. Осындай
бірінен соң бірі келетін бөліністердің сериясынан кейін особьтардың санының
артуына емес, олардың бұрыңғы мөлшерінің ( размерінің) қайтадан қалпына
келуіне мумкіндік береді . Жыныстық көбеюдің формасы алуан түрлі: ұсақтаған
особьтар бір – бірімен жақындасады да жақтауларын тастап, шырышты сұйықтық
ішіне енеді. Осыдағы клетканың әрқайсысы редукциялық жолмен бөлінеді,
нәтижесінде олардың төрт гаплойдты клетка-тетрада пайда болады. Әртүрлі
тетрадалардың екі клеткасы бір-бірімен қосылады, ал қалған клеткалар
жойылады. Зиготаны өсу спорасы ( ауксоспора) деп айтады. Одан
мөлшері қалыпты жағдайдағы жаңа особь пайдаболады. Диатомды балдырлардың
өмірлік циклі диплоиды фаза өтеді. Диатомды балдырлардың шіріген
қалықтарынан тау жыныстарының қалың қабаттары-диотомит және трепел пайда
болады. Оларды жарылған заттар жасау өндірісінде-диномиттер жасауға,
дыбысты және ыстықты изолюциялағанда, материалдың бетін тегістегенде,
сүзгілер жасағанда қажетті материал ретінде паідаланады.
Кассификациясы. Диотомды балдырлар бөлімі мынындай екі кластан тұрады:
пеннатталылар класы (Pennatohyceae), центрикалық диатомдылық класы
(Centrophyceae) . Бірінші класқа 4 қатар, ал екіншісі класқа 5қатар жатады.
Бөлімінің негізгі туысының бірі пиннулярия (Pinnularia) . Ол пинноттылар
класына жатады. Бұл судың түбіндегі ұйықта көп мөлшелерде кездесетін,
клеткасының формасы сопақтау, эллипс тәрізді,ұштары дөңгелектеніп келген,
ал ортаңғы бөлігі жалпақтау болатын бір клеткалы балдыр. Клетканы бойлай
тігіс (щель) өтеді, оның екі ұшында және ортасында түйін деп аталатын, үш
қаландығын төмпешік болады. Цитоплазмасы клетканың ішінде қозғалысқа келе
отыры, тігіс арқылы сумен түйіседі, нәтижесінде пиннулярия су қабаттарында
жылжып жүруге мүмкіндік алады. Пиннулярияның жақтауларында көптеген
көлденең жолақтар болады, олар клетканың сыртындағы кремнеземның біріңғай
тегіс болып жиналмауының нәтижесінде түзелген. Клеткасында ядро, вакуаль
және екі пластинка тәрізді, қоңыр түсті хроматофорасы болады.

ҚОҢЫР БАЛДЫРЛАР БӨЛІМІ - PHAEOPHYTA

Түрлерінің жалпы саны 1,5 мыңдай болады. Қоңыр балдырлар бонтостың маңызы
компоненттерінің бірі болып тыбылады. Қоңыр болдырлардың талломының бояуы
сарғыштар қара-қоңыр, тіптен қара-қышқыл, түске дейін болады. Ол осы
балдырлардың пигменттерінің: хлорофиллдің, коротиноидтарды, фукоксантиннің
( қоңыр түсті) араласып келуінің нәтижесінде қалыптасатын түстер. Қоңыр
баодырлардың талломы көп клеткалы болады.
Олардан эволюцияның дамуын микроскопиялық ұсақ оргинизімдерден бастап, аса
үлкен ( гигантский), кейде тіптен 60-100м жететіндеріне дейін
(Macrocystis)кездестіруге болады. Қарапайым түрлерінің талломы жіп тәрізді
болып келеді және бір қатар қлеткалардың тізбегінен тұрады. Жақсы
жетілгендердің клеткалары әртүрлі бағытта бөлінеді және көп жағдайда
дифференцияланып, ассимиляциялық,қорлық, арқаулық ( механикалық ) және
өткізгіш ұлпаларға ұқсас клеркалардың дараланған комплекстерін түзеді.
Мұндай дифференциация талломының әртүрлі қызмет атқаратын участоктерге -
ризоидтарға, өстік бөлікке сабаққа және филлоидтарға ( жапырақтарға)
бөлінуіне байланысты болса керек .
Қоңыр баодырлардың клеткалары бір ядролы. Хроматофоры көп жағдайда диск
тәрізді, көп болып келеді. Артық қор заттары ламинарин (полисахариад) ,
меннит (сахороспирт) және шыны май тамшылар түрінде жиналады. Пектинді –
целлюлозды клетка қабықшасы оңай шырыштанады. Талломы төбелік немесе
қыстырма меристамасы арқылы өседі. Өмірінің ұзақтығы бірнеше жылғы
созылады.
Вегативтік кабеюі талломның бірнеше бөліктерге үзілуі арқылы жузеге асады.
Жыныссыз көбею (факустар жыныссыз жолмен көбеймейді – Facales қатары)
көптеген екі талшықты зооспоралары, немесе қозғалмайтын тетраспоралары
арқылы жүзеге асады. Зооспоралары бір клеткалы, сиректеу көп клеткалы
зооспорангиялары, ал тетраспорлары тетраспорангяларда пайда болады (
диктиоталарда – Dictiotales қатары ) .
Жыныстық процесі изогамиялы, гетерогамиялы және оогамиялы болып келеді. Изо
– және гетерометалары көп клеткалы гаметангияларда пайда болады:
оогонийлері мен антеридийлері – бір клеткалы.Қоңыр балдырлардың фокустан
басқаларының барлығының өмірлік циклінде ұрпақ алмасу айқын байқалады.
Мейоз зооспорангияларда немесе тетраспорангияларда жүзеді. Зооспоралары,
немесе тетраспоралары гаметофикте (n)бастама береді. Зигот тыныштық
кезеңіне көшпей – ақ спорофикте (2n) айналады. Әртүрлі түрлерінде ұрпақ
алмасу әртүрлі болады: біреулерінің спорофиті мен гаметофиті сырт қарағанда
бірдей болады ( эктокарпус – Ectocarpus туысы, диктиота – Dictiota туысы),
ал екіншіліерінің спорофиті гаметофитіне қарағанда біршама үлкен және
көпжылдық болып келеді ( - Laminaria туысы, микроцистис- Mfcrocystie
туысы ).
Қоңыр балдырлардың төменгі сатандағы өсімдіктердің ішіндегі ең ірісі. Олар
теңіздердің түбінде орман немесе шалғын түзіп өседі. Кейбір қоңвр
балдырлардың талломасының ұзындығы 60-100м дейін барады ( макроцистис
туысы). Сондықтан оларды моряктар тірі кедергілер деп атайды. Мұндай
балдырлар кішірек каткрлерді тоқтоа тастайды, үлкен пароходтардың ( судно )
жүрісін тежейді және қонатың самолеттердің қонуына едәуір кедергі жасайды.
Классификациясы. Қоңыр балдырлар бөлімі үш кластан тұрады :
изогенераттырлар класы ( Izogeneratae), гетерогенераттырлар класы (
Heterogenrftae) және цикласпоралар класы ( Ceclosporeae ) . Алайда біздер
тек гетерогенераттырлар класының кейбір кең таралған өкілдеріне тоқталумен
шектеулі жөн көрдік.

ГЕРЕТОГЕНЕРАТТЫРЛАР КЛАСЫ - HETEROGENERATAE

Сонымен Ресейдің қиыршығыссындағы теңіздерде және солтүстік мұхиттың
теңіздереңде аса ірі көп клеткалы қоңыр балдырлардың бірі ламинария
(Laminaria)өседі. Оның талломасы су астында жатқан ттасқа немесе
жартастарға ризоидыарқылы бекініп тұрады. Резойд ұғымы ғылымға гректің
риза - тамыр және идос - кескін деген сөздерінен енген. Ризоидтан
жоғары қарай анша жалпақ болмайтын ұзындығы 50-10 см-ден аспайтын цилиндр
формалары сағақ орналасады. Сағақтан саусақ саласы болып тілімделген немесе
тұтас жарырақ тәрізді таллом кетеді. Сағақпен жапырақ тірізді пластиканың
арасында интеркалиарлық өсу зонасы орналасқан ( басқаша айтқанда
меристеманың участогі). Осы меристеменың клеткаларының бөлінуінің
нәтижесінде сағатқа, жапырақ тақтасы да ұзарып өседі. Ламинария көп жылдық
өсімдік , оның сағағымен ризооиды қыстап шығады, ал жапырақ тақтасы жыл
сайын үзіліп түсіп шіриді ( солтүстік ендікте - қаңтар - ақпан айларында
). Көктемде сағақты ұшындағы меристеманың клеткаларының бөліунінің
нәтижесінде жаңадан жапырақ тақтасы пайда болады.
Ламинария жыныссыз және жыныстық жолдармен көбейеді. Жыныссыз көбею органы
болып зооспорангиялар саналады. Жапырақ тақтасы үзіліп түсералдында, онда
көптеген бір клеткалы (сорустар) пайда болады. Әрбір зооспорангияда ядро
редукциялық жолмен бірнеше рет бөлінеді, нәтижесінде одан көптеген ( 16-64)
зооспоролар жетіледі. Ал балдырлардың әрбір особьінен миллиардатаған
зооспорлар пайда болады. Зооспорлар біраз жүзіп жүргеннен кейін қозғалысы
тоқтатып, судың түбіне шөгінеді де ұсақ аталық және аналық жіпшелерден
тұрады, одан аталық жыныс органы антеридийлер пайда болады. Аналық
өскіншеде бірнеше клеткадан тұратын қысқаша жіпшелер. Олардың аналық жыныс
органы оогонилер жетіледі. Әрбір оогониде бір-бірден жұмыртқа клеткасы
болады. Пісіп детілген жұмыртқа клеткасы жалаңаш күйінде оогониден сыртқы
шығып, оның үстіне бекініптұрады. Осы жерде оны антеридийден босапшаққан
аталық жыныс гематасы ( сперматозоид) келіп ұрықтандарады. Ұрықтанған
жұмыртқа клеткасынан зогота түзеледі. Зигота тыныштық кезеңінен ауыспайақ
өсіп диплодтыөсімдік ( спорофит) береді. Әдетте ламинария күн сәулесі жақсы
түсетін, судың онша терең болмайтын қабаттарында өседі.
Қоңыр балдырлардың орман түзетін ерекше үлкен түрлеріне макроцистис
(Macrocystis, 60-100м), нереоцистис (Nereocystis, 25м), лессония (Lessonia
4м )және басқалар жатады. Мұндай аса ірі балдырлардың онтүстік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.