Ауыл жастарының қалаға әлеуметтік психологиялық бейімделуін зерттеу

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Мамандығы Психология

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: «АУЫЛ ЖАСТАРЫНЫҢ ҚАЛАҒА ӘЛЕУМЕТТІК ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУІН ЗЕРТТЕУ»

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ӘЛЕУМЕТТІК ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ . . . 7

1. 1 Ауыл жастарының психологиясы жайлы мәлімет . . . 7

1. 2 Психология ғылымындағы бейімделу ұғымының теориялық сипаттамасы . . . 20

1. 3 Шет ел ғалымдарының бейімделу түсінігіне берген сипаттамалары . . . 24

1. 4 Бейімделу мәселесінің отандық ғалымдардың еңбектерінде қарастырылуы . . . 32

2 АУЫЛ ЖАСТАРЫНЫҢ ҚАЛАҒА ӘЛЕУМЕТТІК ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ

БЕЙІМДЕЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫ ТҮРДЕ ЗЕРТТЕУ . . . 39

2. 1 Ауыл жастарының әлеуметтік - психологиялық бейімделуін зерттеу әдістерін, процедурасын және базасын негіздеу . . . 39

2. 2 Ауыл жастарының әлеуметтік - психологиялық бейімделуінің зерттеу нәтижелерін талдау . . . 46

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 62

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 65

ТІРКЕМЕ А . . . 69

ТІРКЕМЕ Ә . . . 70

ТІРКЕМЕ Б . . . 72

ТІРКЕМЕ В . . . 74

КІРІСПЕ

“Қазақстан - 2030” деп жатырмыз. Бүгінгі жастар ертең ел тізгінін қолға алып, Қазақстан деген ұлы мемлекетті болашаққа апарар ұрпақтың алдынғы қатарлы арқа сүйер өкіліне айналмақ. “Ұлт боламын десең, бесігіңді түзе” деген сөз бар. Демек, келешегімізді ойласақ, бүгінгі ұрпаққа жағдай жасауымыз керек-ақ.

Сол ұрпақтың бір буыны ақыл-ойы жетілген, қоғамның саналы мүшесі - бүгінгі студент жастар. Ал студент жастар дегеніміз кім? - ол мектеп табалдырығын келешекке үлкен үміттпен аттап, болашақ маман иесі болуды армандап жоғарғы оқу орындарына келген жастарды айтамыз.

Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде, оқу-тәрбие жұмысының жаңару заманында студенттік кезеңдегі психологиялық жетілудің орасан мәселелері бар. Атап айтқанда, ол қазақ студенттердің әлеуметтік-психологиялық бейімделу процесін анықтау арқылы олардың жеке басын, кәсіби біліктілігін дамытуға бағыттау.

Қоғамда болып жатқан өзгерістер елімізде және басқа елдерде де дамып келе жатқан білім беру мекемелеріндегі студенттердің қоғамдағы ерекше арнайы әлеументтік топ болып қалыптасуына алғы шарт болады. Бүгінгі күнде студенттің ролі ерекше мәнділік пен өсіп келеді.

Студенттің әлеуметтік - психологиялық бейімделу сипаты ерекше назар аудартады. Қоғамда студент ең алдымен әлеументтік жүйенің органикалық түйіні. Екіншіден студенттің ерекшелігі, мінезі, дүниетанымы, қоғамның мақсат талабына сай келеді.

Арнайы әлеументік демографиялық топ - жастардан құрылады. Сондықтан студенттерді ерекше әлеументтік топ деп қарастыру дұрыс болар еді. Студенттің субмәдениетінің ерекшелігі болып студенттік орта, оқу мақсаты, интелектуалды потенциалы жоғары. Студенттердің танымдық құрлысы оның мінезінің бір ерекшелігі, бұл қазіргі уақытта мақсат бағдарлылықпен жоғарғы әлуметтік бағдарды көрсетеді. Студентті сипаттайтын ең негізгі мінездік ерекшелігіне еңбек, таным және қарым-қатынас, сонымен бірге әлеуметтік рольдерді жүзеге асыруындағы студенттің өмірлік іс-әрекетін ұйымдастыру жатады.

Ал адамның негізгі әлеуметтік потенциялының дамуы үшін студенттік кезең сензитивті болып саналатыны белгілі. Жоғарғы білім адамның психикасына, жеке басының дамуына зор әсерін тигізеді. Жоғарғы оқу орнындағы білім алу кезінде студенттерге жағымды жағдай әсер еткен кезде, яғни әлеуметтік-психологиялық бейімделуі қалыпты денгейде өтсе, ол психиканың барлық деңгейлерінің одан ары жақсы дамуына жағдай жасайтыны анық. Олардың өзі тұлғаның кәсіби бағыттылығын сипаттайтын ойлауды қалыптастырады. Сонымен қатар адамның өмірін қызықпен әсемдікпен қамтамасыз ететін эмоционалдық жағдай студенттің оқу стилі мен оқу үлгеріміне, курстастары, сонымен қатар ұстаздарымен өзара қарым-қатынасына мәнді әсерін тигізеді. Студенттің оқу орнына оптималды бейімділігін қамтамасыз ететін тактика мен жоспарларды жасау үшін бірінші курс студенттерінің өмірлік жоспарлары мен қызығушылықтарын, басым мотивтерінің жүйесін, тартымдылық деңгейін, өзін бағалауын, мінез-құлқын саналы реттеу қабілетін және т. б. білу маңызды. Осы мәселені сәтті шешу жоғарғы оқу орнының психологиялық қызметінің дамуымен байланысты.

Көпшілік бірінші курс студенттері кеше ғана мектептегі мұғалімдерінің назары мен қамқорлығын сезінген олар оқу орны жағдайында алғашында дискомфортты сезінеді.

Әр студенттің бейімделу үрдісі әр түрлі жүреді. Әдетте, барлық оқу орындарында бірінші курс студенттерін оқу орны жағдайына бейімдеуге көмектесетін арнайы іс-шаралар жүйесі жоспарланады. Маңыздырақ іс-шаралар қатарына «Студенттерге арнау», «Мамандыққа кіріспе курсының оқытылуы” “Тренингтік ойындар” жүргізіледі.

Қазақ студенттерінің мінездік қалыптасуы болашақ қоғамымыздың толыққанды құрылымдық сатысын құрайды. Сондықтан студенттің әлеуметтік-психологиялық бейімделу ерекшелігінің қоғамда болып жатқан құбылыстарға сай қалыптасуы өте маңызды.

Осыған орай біз өзіміздің зерттеу жұмысымыздың тақырыбын - Ауыл жастарының қалаға әлеуметтік - психологиялық бейімделуін зерттеу деп алдық. Біздің жұмысымыздың мақсаты: Ауыл жастарының қалаға әлеуметтік - психологиялық бейімделуін анықтау.

Зерттеу обьектісі: Ауыл жастары.

Зерттеу пәні: Әлеуметтік - психологиялық бейімделу ерекшеліктері

Зерттеу міндеттері келесідей:

1) әлеуметтік - психологиялық бейімделудің әдебиеттерде қарастырылуын талдау

2) әлеуметтік - психологиялық бейімделудің мазмұнын сипаттау

3) ауыл жастарының әлеуметтік жағдайы жайлы мәліметтерді қарастыру

4) әлеуметтік -психологиялык бейімделуді анықтауға мүмкіндік беретін әдістер, әдістемелерді тағайындау

5) ауыл жастарының әлеуметтік - психологиялық бейімделуін экспериментальді зерттеу

6) Зерттеу жұмысында қолданылатын математикалық әдістер

Зерттеу болжамы: Ауыл жастарының қарым-қатынаста ашық болуына байланысты, олардың қалаға әлеуметтік-психологиялық бейімделуі қалыпты денгейде өтеді

ӘЛЕУМЕТТІК - ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІАуыл жастарының психологиясы жайлы мәлімет

Жоғарыда айтылғандай арнайы әлеументік демографиялық топ - жастардан құрылады дедік. Осыған орай зерттеу тақырыбымыздағы ауыл жастары деп алып отырғанымыз, ол қалаға білім алу мақсатында келген студент жастарымыз. Сондықтан студенттерді ерекше әлеументтік топ деп қарастыру дұрыс болар еді. Енді осы студент сөзіне тоқталатын болсақ «студент» сөзі - латын тілінен шығады, қазақша аударғанда «ынтамен жұмыс жасаушы, бір іспен шұғылданушы, яғни, білімдерді меңгеруші» [3, 56 ] .

Осы бөлімді бастамас бұрын студенттік жас кезеңінің психологиялық ерекшеліктерін ашып көрсетсек жөн болады.

Студент қандай да бір жас кезеңіндегі адам ретінде және жеке адам ретінде үш жақты сипатталады:

Жеке адамның психологиялық үрдістер, қалыптар және қасиеттерін біріктіретін психологиялық жағы. Психологиялық тұрғының маңыздысы - психикалық қасиеттер (бағыттылық, темперамент, мінез, қабілеттер) . Ал бұларға психикалық үрдістердің жүруі, психикалық қалыптардың пайда болуы, психикалық жасалулар тәуелді десек те, нақты бір студентті зерттей отырып, сонымен бірге сол индивидтің ерекшеліктерін, оның психикалық қалыптары мен үрдістерін есепке алу қажет;
әлеуметтік жағы, ол студенттің қандай да бір әлеуметтік топқа, ұлтқа жатуына орай туындайтын қоғамдық қатынастарды, қасиеттерін қамтиды.
Биологиялық жағы, оған - жоғары жүйке жүйесінің әрекеті, анализаторлардың құрылымы, шартсыз рефлекстер, инстинктер, физикалық күші, дене құрылысы, бойы, бетәлпеті, терісінің көзінің түсі және т. б. жатады. Бұл тұрғыда негізінен туа берілген ерекшеліктер мен тұқым қуалаушылықпен алдын ала болжанған, бірақ та, белгілі бір шекте өмір жағдайына байланысты да өзгеріске ұшырайды.

Егер студентті жеке адам деп зерттесек, онда 18-20 жас - бұл адамгершілік және эстетикалық сезімдердің белсенді дамуының, мінездің қалыптасып және тұрақтануының, әсіресе, ересек адамның әлеуметтік рөлдерінің толық жиынын: азаматтық, кәсіби-еңбектік және т. б. меңгерудің кезеңі. Бұл кезеңмен «экономикалық белсенділігінің» басталуы тығыз байланысты. Демографтардың пайымдауынша экономикалық белсенділік - ол адамның өз бетінше өндірістік іске араласуы, еңбек жолының бастауы және өз жанұясын құруы. Бір жағынан мотивациялардың, барлық құндылықтардың жүйесінің қайта жасалуы, екінші жағынан кәсібиленуге байланысты арнайы қабілеттерінің қалыптасуының шапшаңдығы осы жас кезеңін мінез бен интеллект дамуының орталық шағы ретінде бөліп қарастырады. Бұл спорттық рекордтардың уақыты, шығармашылық, техникалық және ғылыми жетістіктердің бастауы [ 15, 98 ] .

Студент жеке басына арналған зерттеулер ішкі әлемінің қарама-қайшылығы, өзінің өзбеттілігін табуымен және ашық байқалатын, жоғары мәдениетті индивидуалдылығының қалыптасуын көрсетеді.

Студенттік шақ сондай-ақ бұл кезеңдегі интеллектуалдық және физикалық күш дамуының оптимумының көпшілігіне қол жеткізілуімен де ерекшеленеді. Бірақ та, осы мүмкіндіктерімен олардың жүзеге асырылуының арасында қайшылықтар кезедсіп жататыны да рас. Сыртқы көріктіліктің ажарлануымен бірге жүретін үздіксіз өсіп отыратын шығармашылық мүмкіндіктер, интеллектуалдық және физикалық күштердің дамуының өзінде күштің өсуі «мәңгілікке» жалғасады, жақсы өмірдің бәрі алда, ойлаған нәрсенің бәріне оңай қол жеткізуге болады деген иллюзияларды жасырады.

Жоғарғы оқу орнында білім алу уақыты жастық шақтың екінші кезеңімен немесе жеке бас қасиеттерінің қалыптасу күрделілігімен ажыратылатын зерделік шақтың бірінші кезеңімен сәйкес келеді. Осы зерделік шақтың бірінші кезеңі Б. Г. Ананьев, А. В. Дмитриев, И. С. Кен, В. Т. Лисовский, З. Ф. Есаревтің және т. б. еңбектерінде талданады. Осы кездегі адамгершіліктік дамудың маңызды сипаты мінез-құлықтың саналы мотивтерінің күшеюі болып табылады. Жоғарғы сыныптардағы өте жеткіліксіз болған - мақсатқа бағыттылық, шешімталдық, табандылық, өзбеттілік, инициятива, өзін басқара алу сияқты қасиеттердің күшеюі анық білінеді. Адамгершілік (мақсаттар, өмір бейнесі, міндет, махаббат, сенімділік және т. б) . мәселелерге қызығушылық жоғарылайды [15, 36 ] .

Сонымен қатар жас ерешелік психологиясы мен физиологиясы аумағындағы мамандар 17-19 жастағы адамның өз мінез-құлқын саналы реттеу қабілеттері толыққанды дамымаған деп белгілейді. Мотивсіз тәуекел, өз қылықтарының салдарын алдын ала болжай алмаушылық, олардың негізінде әрқашан қажетті мотивтер болуы мүмкін. В. Т. Лисовский көрсеткендей 19-20 жаста бұл шексіз құрбандылық пен өзіндік толық берілумен, бірақ кейде жағымсыз көріністер де болады.

Жастық шақ - өзіндік талдау мен өзіндік бағалау шағы. Өзіндік бағалау идеалды «Меннің» реалдымен салыстыруы арқылы жүзеге асады. Бірақ идеалды «Мен» ой айқындалмаған және де кездейсоқ болуы мүмкін, ал реалды «Мен» жеке адамның өзі арқылы жан жақты бағаланбаған. Осындай жас жеке адамның дамуындағы объективті қарама-қайшылық өзіне іштей сенімсіздікті тудыруы мүмкін және кейде сыртқа агрессивтілігімен, түсінусіздік сезімімен бірге жүреді.

Эриксон бойынша жастық шақ әлеуметтік және индивидуалды жеке бастық таңдаулар, идентификациялар және өзіндік анықталулардың сериясынан тұратын бірегейлік дағдарысының аумағында құрылады. Егер жас адам осы міндеттерді шеше алмаса онда адекватты емес бірегейлік қалыптасады. Ол негізгі 4 бағытта жүруі мүмкін:

1) психологиялық интимдіктен кету, өте тығыз тұлға аралық қатынастардан қашу;

2) уақыт сезімін шаюы, өмірлік жоспарларды құруға қабілетсіздік, есею мен өзгерістер қорқынышы;

3) өнімділік, шығармашылық қабілеттерді шаюы, өзінің ішкі ресурстарын жұмылдыру қандай да бір негізгі іс-әрекетке тұрақтала алмау;

4) «негативті бірегейліктің» қалыптасуы өзіндік анықталудан бас тарту және еліктеуге жағымсыз бейнелерді таңдау [ 36, 201 ] .

Жоғарғы оқу орнына түсу жас адамда өз қабілет, мүмкіндіктеріне сенімін нығайтады, толыққанды және қызықты өмірге үмітін жалғайды. Сонымен қатар екінші және үшінші курстарда жоғарғы оқу орнын, мамандықты, кәсіпті таңдаудың дұрыстығы туралы сұрақтың кездесуі де жиі байқалады. Үшінші курстың аяғына таман кәсіби өзіндік анықталу туралы толық шешіледі. Бірақ та, осы уақытта келешекте мамандық бойынша жұмыс жасаудан бас тарту сияақты шешімдер де қабылданады. В. Т. Лисовскиймен берілген мәліметтерге сүйенсек Ленинградтық төрт үлкен жоғарғы оқу орындарының тек 64пайыз жоғары курс студенттері өздері үшін олардың болашақ кәсіптері олардың негізгі бейімділіктері мен қызығушылықтарына сәйкес келеді деп шешкен. Студенттердің көңіл-күйлеріндегі өзгерістердің жиілігі байқалады - оқу алғашқы айларындағы тамашалаудан оқу ортадағы тәртіп, оқыту жүйелері, жекелей оқытушыларды скептикалық бағалауы [41, 87 ] .

Адамның кәсіби таңдауын кездейсоқ факторлар анықтап жататыны жиі кездеседі. Бұл құбылыс әсіресе оқу орнын таңдауда келеңсіз, себебі бұндай қателіктер қоғамға және жеке адамға мәнді зиян келтіреді. Сондықтан да жоғарғы мектепке түсуші жас адамдармен кәсіби бағдар беру жұмысы өте маңызды. Жоғарғы оқу орнында оқытылатын қандай да бір кәсіпті меңгеру үшін қажетті қабілеттерді анықтау үшін профессиограммалардың күйі бұрынғы сипаттамасы талап етіледі. Адам психикасына ұсынылатын профессиограмманың талаптарына сәйкес үш деңгейді көрсетеді:

1) абсолютті қажетті;

2) салыстырмалы қажетті;

3) қалаулы.

Осы профессиограммаларды қолдану жақсы нәтижелерді береді.

Б. Г. Ананьевтің тұжырымы бойынша студенттік жас кезеңі адамның негізгі социогенездік потенцияларының дамуы үшін сензитивті кезең болып табылады. Жоғарғы білім адам психикасына, оның жеке басының дамуына үлкен әсер береді. Оқу орнында білім алу кезінде жағымды жағдайлар болғанда студенттерде психиканың барлық деңгейлерінің дамуы өтеді. Олар адам саналылығының бағыттылығын анықтайды, яғни, жеке адамның кәсіби бағыттылығын сипаттайтын ойлау қоймасы қалыптасады. Оқу орнында үлгерімді оқу үшін жалпы интеллектуалдық дамудың, соның ішінде қабылдау, елестеу, ес, ойлау, зейін, эрудицияланған, танымдық қызығушылықтардың кең аясы, белгілі бір логикалық операциялардың аумағын меңгеру және тағы сол сияқтылардың жеткілікті жоғары деңгейі қажет. Осы деңгейдің кейбір төмендеуі оқу әрекетіндегі жоғарғы мотивация немесе жұмысқа қабілеттілік, табандылық, мұқияттылық және ұқыптылықтың компенсациясы болуы мүмкін. Бірақ бұндай төмендеудің де шегі болады, мұнда компенсаторлық механизмдер көмектесе алмайды да студенттің оқудан шығарылуы да мүмкін. Әр түрлі оқу орнында осы деңгейлер аз да болсын ерекшеленеді, бірақ жалпы алғанда тіпті беделді және беделді емес мамандықтар деп аталынатын астаналық және периферилік оқу орындарын салыстыратын болсақ, олар бір-бірімен өзара ұқсас болып келеді. Оқу орнында гуманитарлық білімді жеткілікті меңгеру үшін адам интеллектінің айқын көрінетін вербальды типін игеруі керек [6, 201 ] .

Жоғарғы оқу орнына келіп түскеннен бастап болашақ мамандарға әлеуметтік қабылданған нормаларға жағымды қатынас, адамның өз мүмкіндіктерін шынайы бағалау сияқты жеке адамға тән қасиеттер дамиды.

Студенттің табысты іс-әрекетіне қажетті жағдай ішкі дискомфортты сезінуді жоғалтатын және қоршаған ортамен қайшылықтың болуының алдын алу. Ол үшін таңсық болған оқу орнындағы оқу ерекшеліктерін меңгеру болып табылады. Алғашқы курстарда студенттік ұғым пайда болады, ақыл-ой әрекетінің ұжымдастырудың дағды-үйреністері қалыптасады, таңдалған кәсіпке сәйкестік сезіледі, тұрмыстың бос уақыттың және еңбектің оптималды тәртібі жасалынады, жеке адамның кәсіби мәнді қасиеттеріне өзіндік тәрбиелеу мен өзіндік жасалулар бойынша жұмыс жүйелі түрде орнығады [35, 79] .

И. П. Павловтың ашқан психофизиологиялық құбылыс - динамикалық стереотип негізін құрайтын көпжылдық әдеттегі жұмыс стереотипінің күрт өзгеруі кейде жүйке тозулары мен стресстік реакцияларға әкеледі. Сол себепті бұрынғы стереотиптің күрт өзгеруімен байланысты бейімделу (адаптация) кезеңінің салдарынан алғашқы уақыттарда салыстырмалы түрдегі төменгі үлгерім және қарым-қатынастағы қиыншылықтарға әкелуі мүмкін.

Бірінші курстардың оқу орнына бейімделу үрдісіне орай жүргізілген көптеген зерттеулер келесідей негізгі қиындықтарға жіктеледі екен: кешегі мектептің ұжымындағы оқушылардың оның өзара көмегі мен моральдік қалауының кетуімен байланысты жағымсыз күйзелістер; кәсіпті таңдаудағы мотивацияның белгісіздігі, оған жеткіліксіз психологиялық даярлық, мінез-құлық пен іс-әрекетті психологиялық өзіндік реттей алмаушылық, оның күнделікті бақылауға ашылуын педагогтардың талап етуі, жаңа жағдайда еңбек пен демалыстың оптималды тәртібін қарастырып іздеу жұмыс пен өзіндік қызметті реттеу, әсіресе үй жағдайынан жатақханаға ауысу кезінде, соңғысы өзіндік жұмысқа дағдының болмауы, конспекті жасай алмау, алғашқы еңбек көздерімен, сөздіктермен, анықтама сілтемелермен жұмыс жасай алмаушылық.

Барлық осы қиыншылықтар өзінің шығуына байланысты әр түрлі. Оның кейбіреулері объективті құрыла алмайтын, енді біреулері субъективті сипатта және де әлсіз даярлықпен, мектеп және жанұя тәрбиесіндегі ақаулармен байланысты [21, 45 ] .

Студенттердің жоғарғы оқу орнына бейімделуі Стокаренко бойынша келесідей жіктеледі:

а) кәсіби бейімделу, оқу үрдісінің мазмұны, сипаты, жағдайлары мен ұымдастырылуына икемделу, оқыту және ғылыми өзбеттілік дағдыларының жасалуы;

б) әлеуметтік - психологиялық бейімделу - индивидтің топқа, онымен өзара қарым-қатынасқа икемделуі, өзіне тән мінез-құлық стилінің анықталуы.

Басқаша айтсақ, «бейімделу қабілет - ешқандай ішкі дискомфортты сезінбей және қоршаған орта мен қарама-қайшылықсыз адамның қоршаған ортаның әлеуметтік, физикалық, әр түрлі талаптарына бейімделе алу қабілеті ». Бейімделу - бұл белсенді іс-әрекеттің алғы шарты және оның тиімділігінің қажетті шарты. Бұдан индивидтің қандай да бір әлеуметтік рөлінің жақсы қызмет етуі үшін бейімделудің жағымды маңызы көрінеді [32, 97 ] .

Зерттеушілер бірінші курс студенттерінің оқу орнының жағдайына бейімделуінің үш түрін көрсетеді:

формальды бейімделу, студенттердің жаңа ортаға, жоғарғы мектеп құрылымына, ондағы оқыту мазмұнына және оның талаптарына қатысты;
қоғамдық бейімделу, яғни, бірінші курс студенттерінің топтық ішкі бірігуі және жалпы алғанда топтардың басқа студенттермен қосылу үрдісі;
Дидактикалық бейімделу, жоғарғы мектепте студенттердің оқыту жұмыстарының түрлері мен әдістеріне байланысты бейімделу.

Студенттердің үлгерімді оқуы көптеген факторларға тәуелді. Олардың ішінде ең бір маңыздысы болып табылатын - ақыл-ой әрекетінің көрсеткіші ретіндегі интеллектуалдық дамуы мен таным процесстерін реттеуші қызмет атқаратын - зейін.

Зерттеулерге сүйене отырып мысал келтірсек, техникалық оқу орнының бірінші курстарынан: «Бірінші курста сіздер әдеттегіден бөлек, жаңа қандай нәрселермен кездестіңдер?» деп сұрай келе мынадай қорытынды жасалған: өте үлкен өзіндік жұмыс көлеммен, жанұядан бөлек өз бетінше өмір сүру ерекшеліктері мен жаңа студенттік ұжымның нормаларымен кездесендігін көрсетті. Барлық осы факторлар студенттің жаңа оқу орны өмірінің жағдайларына бейімделу үрдісіне өте күшті ықпал етеді [10, 78] .

Зерттеулер көрсеткендей, бірінші курстар орта мектепте жеткіліксіз даярлық алуына байланысты әрқашан білімдерді меңгере алмағандығы емес, оның себебі, оларда мынадай жеке адамнық қасиеттер қалыптаспаған: оқуға даярлық, өзбетінше оқу бақылау және өзін бағалау, танымдық әрекеттегі өзіндік жеке дара ерекшеліктерін игеру, өз бетімен даярлану үшін өзінің жұмыс уақытын дұрыс бөле алуы. Кейбір мектептегі күнбе - күнгі қадағалау мен қамқорлыққа үйрен бірінші курс студенттер қарапайым шешімдерді де қабылдай алмай жатады. Оларда өзіндік жасалу мен өзіндік тәрбиеге ұмтылыс жеткіліксіз дамыған.

Көпшілік бірінші курс студенттері алғашқы кездері өзіндік оқу жұмысындағы дағдылардың болмауынан үлкен қиындықтарды басынан кешідеді, олар дәрісті конспектілей алмайды, оқулықтармен жұмысты, алғашқы бастаулардан білімді тауып және іздестіре алмайды, үлкен көлемді ақпаратты қорытындылай алмайды, өз ойын нақты және анық айтып бере алмайды.

Бірінші курс студенттерімен негізгі жұмыс міндеттерінің бірі - ол өз беттік жұмыстың рационализациялау мен оптимизациялаумен оларды таныстыру болып табылады.

Студенттердің өздік жұмысын семинар, практикалық және зертханалық сабақтары арқылы бақылайтын кейбір студенттер тарапынан сәйкес талаптарды орындаудан қашып және оған енжарлық танытулары да байқатады.

Мамандарды даярлаудың сапасын көтеру үшін үлкен резервтері студенттер білімін бақылауды жүзеге асыруды ашады. Емтихандық сессияларда үлгерімдікті бақылау жүйесі студенттердің тек сол кезде ғана дайындалып, кейіннен ұмытуға себепші болатын жағдай ғана. Студенттердің кітаппен жұмыс жасау, бүкіл семестр бойына жүйелі түрде дайындалмауы кездейсоқ емес [13, 230 ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.