Жеті Жарғы заңының жеті бабы



1 "Жеті Жарғы" заңы
2 «Қазақ хандығының» ішкі және сыртқы қал.ахуалы
1. Бүкіл дүниені жаратушы Алла алдында барлық
тең қүқықты. Ислам пенделер (адамдар)дінін таныған, мойын ұсынған, өз
ықтиярымен Мүсылмандық жолды ұстанған əрбір адам Алланың
дін қағидаларын, бүйрықтарын орындайды жəне орындап отыруға парыз.
2. Тіл — əрбір адамның тіршілікте түсініп, бір-бірімен жақсы
қарым-қатынас жасау құралы. Əрбір халықтың өзімен бірге
дүниеге келген ана тілі бар. Ана тілін білу, қадірлеу — адам
жанының сұлулығы, Алла алдындағы борышы. Тіл иманның
кілті. Əрбір адам отбасында, ел алдында көпшілікке түсінікті
Алланың берген ана тілімен хақ-тағалаға сыйынып, тəубеге келіп,
жақсы сөздер айтса, ол адамның тəубесі қабыл болып, күнəсі
жеңілдейді. Туған анасынан үйренген ана тілін, халықтың
тілін терең біліп, қадірлеп өсу — жас үрпақтың борышы.
3. Бүкіл əлемді жаратқан Аллаға қүлшылық істеу, Алла парыз
етіп міндеттеген қағидаларды орындап отыру — əрбір
Мұсылманның борышы.
4. Өмір — Алланың адамға берген сыйы мен бақыты. Өсімдік,
жан-жануар, тау, теңіз, су, оларды көтеріп түрған жер — Құдайдың
адам өмірі үшін жасаған қажеттілігі. Əрбір адам жер
бедерін, табиғатпен байланысын бүзбай, Алланың жаратқан
тіршілік теңдігін қастерлей сақтап отыруға міндетті.
5. Туысқандық арасы жеті атадан өтпей қүда-жекжат болып,
қыз алып, қыз беруге тыйым салынсын.
6. Əрбір адамның қаны таза, жүрегі мейірімді, ұлтжанды,
парасатты, туған халқының лайықты азаматы болып өсуін, кемелге
келуін сақтап отыруы үшін аралас некеге тыйым салынсын.
7. Əрбір отбасындағы келіспеушілік, ел ішіндегі, ру, қауым
арасындағы жесір, жер дауы, тағы басқа да тұрмыстағы
үйлеспеушіліктер "Жеті жарғының" қағидаларын, низамын
басшылыққа алған билер, Əзіреттер алдында қаралып, шешімін тапсын.
Бұндай мəселелерді жеке адамдардың, батырлардың, өзімшілдікке
барып өш алу, қан төгу жолымен қарымта қайтарып шешуіне
тыйым салынсын.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
"Жеті Жарғы" заңының жеті бабы төмендегіше:
 
     1. Бүкіл дүниені жаратушы Алла алдында барлық
тең қүқықты. Ислам пенделер (адамдар)дінін таныған, мойын ұсынған, өз
ықтиярымен Мүсылмандық жолды ұстанған əрбір адам Алланың
дін қағидаларын, бүйрықтарын орындайды жəне орындап отыруға парыз.
     2. Тіл — əрбір адамның тіршілікте түсініп, бір-бірімен жақсы
қарым-қатынас жасау құралы. Əрбір халықтың өзімен бірге
дүниеге келген ана тілі бар. Ана тілін білу, қадірлеу — адам
жанының сұлулығы, Алла алдындағы борышы. Тіл иманның
кілті. Əрбір адам отбасында, ел алдында көпшілікке түсінікті
Алланың берген ана тілімен хақ-тағалаға сыйынып, тəубеге келіп,
жақсы сөздер айтса, ол адамның тəубесі қабыл болып, күнəсі
жеңілдейді. Туған анасынан үйренген ана тілін, халықтың
тілін терең біліп, қадірлеп өсу — жас үрпақтың борышы.
     3. Бүкіл əлемді жаратқан Аллаға қүлшылық істеу, Алла парыз
етіп міндеттеген қағидаларды орындап отыру — əрбір
Мұсылманның борышы.
     4. Өмір — Алланың адамға берген сыйы мен бақыты. Өсімдік,
жан-жануар, тау, теңіз, су, оларды көтеріп түрған жер — Құдайдың
адам өмірі үшін жасаған қажеттілігі. Əрбір адам жер
бедерін, табиғатпен байланысын бүзбай, Алланың жаратқан
тіршілік теңдігін қастерлей сақтап отыруға міндетті.
     5. Туысқандық арасы жеті атадан өтпей қүда-жекжат болып,
қыз алып, қыз беруге тыйым салынсын.
     6. Əрбір адамның қаны таза, жүрегі мейірімді, ұлтжанды,
парасатты, туған халқының лайықты азаматы болып өсуін, кемелге
келуін сақтап отыруы үшін аралас некеге тыйым салынсын.
    7. Əрбір отбасындағы келіспеушілік, ел ішіндегі, ру, қауым
арасындағы жесір, жер дауы, тағы басқа да тұрмыстағы
үйлеспеушіліктер "Жеті жарғының" қағидаларын, низамын
басшылыққа алған билер, Əзіреттер алдында қаралып, шешімін тапсын.
Бұндай мəселелерді жеке адамдардың, батырлардың, өзімшілдікке
барып өш алу, қан төгу жолымен қарымта қайтарып шешуіне
тыйым салынсын. Отбасының, руының, қауымының, бүкіл елдің
бірлігін сақтап, үлтына адал болып өсу — əрбір адамға Алланың
берген зердесі. Алланың берген ана тілін аялап, парасатты, діні
берік, қайратты, ұлтжанды үрпақты тəрбиелеп өсіруден ауытқымау —
əрбір адамның келешек алдындағы парызы.
Қазақстан-ZAMAN газетіне 2009 жылы 26 ақпанғы санында т.ғ.к Зікірия
ЖандарбекҚазақ тарихының ашылмаған қырлары мен сырлары атты сұхбаты жари
тің яланды. Сұхбатты басынан аяғына дейін мұқият оқып шығып, автордың
көшпелі қазақ өркениетінің құқықтық жүйесі мен құқықтық мәдениетінен хабары
жоқ екендігін аңғардым.
Сұхбаттың мазмұнын түгел талдауға уақытым да, зауқым да жоқ. Бірақ, Ұлы
даланың аса ірі мемлекет басшысы – ханы, заманының ірі реформаторы дарынды
қолбасшы, қазақ елін бір орталықтан басқаратын мемлекет құрған, көзі
тірісінде Әз Тәуке (діни ұғым бойынша Құдайдың нұры түскен - дана,
данышпан адам) атанған, билігін қырғыздар мен қарақалпақтарға да жүргізген,
қазақ мемлекетінің құқықтық парламенті – Билер кеңесін құрған Әз Тәуке
ханға қарсы ешқандай тарихи ақиқатқа сай келмейтін пікірлер айтуын ғылыми
тұрғыдан кешіруге болмайды. Тағы да тарихты бұрмалау, қисынсыз, ғылыми
негізсіз тұжырым жасау, ақиқаттан алшақ кету Зікірия Жандарбек мырзаның
абыройын арттырмайтыны сөзсіз.
Автор Әз-Тәуке хан туралы мынандай ақылға симайтын, ғылыми негізсіз пікір
білдіреді: Тәуке ханның Жеті жарғысы сырттай қарағанда қазақ қоғамының
қажетін өтеуге толық лайықталған заң болып көрінгенмен, Яссауи тариқаты
өкілдерінің рухани билік жүйесін ысырған, сөйтіп, дәстүрлі қазақ қоғамының
құрылымдық жүйесін бұзған заң жобасы ретінде тарихта қалды.... Жеті
жарғы қабылданғаннан кейін рухани билік Нахшбанди тариқатының өкілдерінің
қолына беріліп, қоғамдық қатынастарды реттеу құралы болған әдеп заңы әр
ру, әр тайпа, жүзден шыққан билердің қолына берілді. Бұл қоғамдағы әділдік
принциптерінің бұзылуына әкелді.... Жеті жарғыда дәстүріл қазақ қоғамын
ыдыратуға бағытталған саясаттың жемісі болған бұл жерде мемлекеттік мүдде
емес, рулық, тайпалық мүдденің басым болғандығын көруге болады.... Тәуке
хан қабылдаған Жеті-жарғыда дәстүрлі қазақ қоғамын ыдыратуға бағытталған
баптардың тікелей ықпалы болғанына тарих куә.
Мынандай тұжырымды оқыған соң Әз-Тәуке хан мен Жеті-жарғы туралы терең
мазмұндағы мәлімет беріп, 30-ші жылдардағы Кеңес Үкіметі жүргізген либкезді
қайта жандандыруды жөн көрдім.
Біріншіден, көшпелі қазақ қоғамында Нахшбандия тұрмақ, жалпы ислам дінінің
таралуының өз ерекшеліктері және қиындықтары болды. Зікірия Жандарбек
мырзаның сауатын ашу үшін елімізге танымал, бірнеше зертеушілеріміздің
пікірлерін келтірейін:
Шоқан Уалиханов: Мұсылмандық әзірше біздің сүйегіміз бен қанымызға сіңіп
бола қойған жоқ. Біздің бақсыларымыз қырдың көп жерлерінде мәнін жоғалта
қойған жоқ.
Менің ұлағатты ұстазым академик С.Зиманов: Исламская религия имела весьма
незначительное распространение в Казахстане горазда меньше чем в
среднеазиатских ханствах. Это обьяснялось многими причинеоми. Отдаленность
от центре ислама, кочевой образ жизни народа отсутствие... городов.
Көрнекті тарихы Е.Бекмаханов: Слабое внедерение ислама в казахской степи
обьясняется экстенсивно пастибищным кочевым хозейством. Три постоянных
перекочевках не давало возможности стройт мечети и медресе.
А.Байтұрсынов: Қазақ шала мұсылман. Билік туралы жазылғанда қазақтың дін
істерін. Басқа дүниеуи, яғни, тіршілік істері шариғатқа қарамай, билік
қарауында болуы керек.
Орыс зерттеушісі И.Гейер: Сличком поверхностиое знакомство с арабским
языком, на котором изложень магаометские молитвы и ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасының қылмыстық заңының дамуы
Ұжымдық шарттын тараптары
Қылмыстық заңның түсінігі және міндеттері
Тауке ханның ішкі және сыртқы саясаты
Жеті жарғы – құқықтық әдеп-ғұрып ретінде
Қазақ хандарының негізгі заңдары қазақ тарихының дерек көзі
Тәуке хан және «Жеті жарғы»
Тәуке ханның Жеті жарғысы, ішкі және сыртқы саясаты
Заттық құқық
ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ ПРИНЦИПТЕРІНІҢ ЖҮЙЕСІ
Пәндер