Экономикалық құбылыс ретінде инфляция

Жоспар
Кіріспе

1 Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы
2 Ашық инфляция
3 Күтілмейтін инфляцияның негізгі зардаптары
4 Инфляцияға қарсы саясат
5 Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде. Оның пайда
болуын ақшаның шығуымен, қызметімен байланыстырады. Инфляция термині латын
сөзі — inflatio —(вздутие)— қампаю, тұңғыш рет Солтүстік Америкада
1861—1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып, айналымдағы қағаз
ақшалардың тым көбейіп кетуі процесін білдірген. XIX ғасырда бұл термин
Англия мен Францияда қолданыла бастады. Экономикалық әдебиеттерде инфляция
түсінігі XX ғасырда бірінші дүние-жүзілік соғыстан кейін жиі қолданылып,
кенес өкіметінің экономикалық әдебиеттерінде 20-жылдардың орта кезінде
керінді.
Инфляция—қағаз ақшаның құнсыздануынан болатын әлеуметтік-экономикалық
процестер жиынтығы. Инфляция жалпы баға деңгейінің көтерілуімен байқалады.
Инфляцияға ықпал етуші ішкі себептер мыналар:
1. Мемлекеттік шығындар мен табыстардың теңсіздігі.
Мемлекеттік
шығындардың ұлғаюымен байланысты мемлекеттік бюджеттің
тапшылығы;
2. Бір жағынан, трансұлттық корпорациялар ретінде жеке биліктік
ірі
институттардың пайда болуы, екінші жағынан, ірі
корпорациялар,
фирмалар мен кәсіпорындардың монополиясы. Қандай да монополист
бағаның жоғарғы дәрежесін ұстап тұруға мүмкіндік беретін тапшылықтың
болуын қалайды. Кәсіподақтар да өздерінің мүшелерін қолдау мақсатында
осындай саясатты жүргізеді. Бұл баға мен жалақының өсуіне алып келеді;
Тауар тапшылығының әсерінен сұраныстың ұсыныстан алшақтануы және
осының негізінде бағаның өсуі;
1. Жалақының өсуінің еңбек өнімділігінің өсуінен алшақтығы;
2. Ұлттық экономиканың ашықтығының өсуі және әлемдік шаруашылық
байланыстардың кеңеюі "импортталған инфляцияның" қауіптілігін
тудырады;
3. Қағаз ақшалардың эмиссиясына бақылаудың болмауы. Бұл нарықта
тауармен қамтамасыз етілмеген ақша массасының пайда болуына алып
келеді. Нәтижесінде тауарларға баға өсіп, инфляциялық процестерге негіз
пайда болады:
4. Тұтыну заттарын өндіретін салалардың өндіріс құралдарын өндіретін
салалардан едәуір артта қалуынан көрінетін
экономиканың
деформациялық жағдайы;
5. Экономиканың циклдық ауытқуынан көрінетін микро
және
макродеңгейдегі теңсіздік;
Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы — айналымдағы ақша массасының
қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің құнсыздануына және тауар
бағаларының соғүрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым процесін
құнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз. Инфляция
тауар бағаларының өсуінен көрінгенімен, ол тек ақшаға тан "ғажайып" құбылыс
емес. Ол — күрделі әлеуметтік-экономикалық құбылыс, оны тудырушы рынок
шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестілігінің бұзылуы.
Инфляция дүние жүзіндегі кептеген елдердің экономикалық өміріндегі ең өткір
проблемалардың бірі.
Сыртқы себептері:
1. Әлемдік қүрылымдық дағдарыстар (шикізаттық, энергетикалық, азық-
түліктік және экологиялық). Олар шикізатқа бағаның көп реттік өсуімен
қатар жүреді. Олардың импорты монополиялармен бағаны шапшаң өсіру
үшін негіз болады.
2. Банктермен үлттық валютаның шетелдік валютаға айырбасы. Ол қағаз
ақшаларды қосымша эмиссиялау қажеттілігін тудырады.
Қазақстан Республикасындағы өтпелі кезеңдегі инфляция себептеріне
мыналарды жатқызуға болады:
- ұлттық экономикада өндірістің терең құлдырауынан болған
тауар
тапшылығы;
* өндірілген өнімдерге энергетиканың, материалдардың, еңбектің жоғарғы
мөлшерде жүмсалуы;
* өз тауарлары мен қызметтеріне бағаны негізсіз көтеруге мүмкіндік берген
жеке тауар өндірушілер монополизмі;
* мемлекетгік бюджеттің тапшылығы, оны бүркемелеу үшін мемлекет қағаз
ақша шығарады;
* мемлекеттің өнімсіз шығындарының жоғары деңгейі;
* басқа мемлекеттердегі экономикалық дағдарыстардың ықпалы.
Инфляцияның бірнеше түрлері бар. Инфляция ашык және басыңқы инфляция
деп бөлінеді.
Ашық инфляция - еркін баға қүрылымы экономикасына тән және тауар мен
қызмет көрсетуге үнемі бағаның өсуін байқатады. Егер макроэкономикальщ тепе-
теңділік сүраныс жағына қарай өзгерсе және түрақты бағаның өсуімен
байқалса, онда бүны ашық инфляция деп атаймыз. Ашық инфляция бірнеше
көрсеткіштер бойынша жіктеледі:
1. Бағаның өсу қарқыны
2. Әртүрлі тауар топтары бойынша бағаның өсу деңгейінің алшақтауы
3. Инфляцияның күтілуі және алдын-ала болжануы
Бірінші белгі, яғни бараның өсу қарқыны тұрғысынан инфляция 3 түрге
бөлінеді:
* Баяу
* Қарқынды
* Үшқыр
Баяу ипфляция кезінде бағалар баяу өседі (жылына 10%-ке дейін).
Инфляция 2-3% болған жағдайда нарық үшін орынды құбылыс болып табылады.
Мысалы, 1992 жылы инфляция Францияда - 2,7%, Германия мен АҚШ-та - 3,8%
күрады.
Қарқынды инфляция кезінде баға жылдам, ырғи-ырғи өседі (жылына 20%-тен
200%-ке дейін). Мұндай инфляцияға жол бермеу керек, себебі ол өте ауыр
әлеуметтік-экономикалық салдарға ұшыратады (тұрғындардың өмір сүру деңгейі
төмендейді, кәсіпорын күйзеліске ұшырайды).
Үшқыр инфляция кезінде айналымдағы ақшаның саны мен баға астрономиялық
жылдамдықпен 1000% және одан да жоғары өседі.
Екінші белгі бойынша инфляция балансталгап және баланстанбаган инфляция
болып бөлінеді. Баланстанған инфляцияда әртүрлі тауарлар мен қызметтер
көрсетудің бір-біріне қатынасында баға өзгермейді, ал баланстанбаған
инфляцияда әртүрлі тауар мен қызмет көрсетудің бағасы бір-бірімен
салыстырғанда түрақсыз және әртүрлі пропорцияда өзгереді. Ол шағын және
орта бизнестің дамуына кедергілер келтіреді.
Үшінші белгі бойынша күтілетін және күтілмейтін инфляция болып
бөлінеді. Күтілу факторы инфляцияның салдарынан білінеді. Егер фирмалар мен
хальщ келесі жылы баға 5 есе өсетінін білсе, онда тиімді нарық жағдайында
олар келесі жылы өздерінің тауар бағасын 5 есе көтереді және ешкім
күтілетін инфляциядан зардап шекпейді. Ал күтілмейтін инфляцияда бағаның
10%-ке өсуі экономикалык жағдайды нашарлатады.
Басыңқы инфляция оны кейде жасырын инфляция деп те атайды. Ол жалпылама
мемлекеттің бағаны бақылауымен жүзеге асатын инфляция. Сондай-ақ тауар
тапшылығы, өнім сапасының төмендеуі, көлеңкелі экономиканың дамуы мен
бартерлік іс-әрекетте көрінеді. Басыңқы инфляция мемлекеттің бағаны сұраныс
пен үсыныс тепе-теңдігінен төмен болуын қолдау арқылы пайда болады.
Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда
құнсызданады. Инфляцияны бұлай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты
құнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпылама эквивалент деп
қарастыруда жатыр. Ең алдымен бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның
ұсынысынан артық болуымен байланысты. Белгілі тауар рыноғында сұраныс пен
ұсыныстың сәйкестілігінің бұзылуы әлі инфляция емес. Инфляция елдегі баға
деңгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақтылы экономикалық жағдайлар да әсер
етеді. Мысалы, 70-жылдардағы энергетикалық дағдарыс тек мұнай бағасының
есуінен (мұнай бағасы 20 есеге есті) емес, басқа да тауар мен қызмет
көрсету бағаларының есуімен байланысты. 1973 жылы жалпы бағаның деңгейі 7%-
ке, 1979 жылы — 9%-ке артты. Ақша әсерінен тыс, тауар бағаларының өзгеруі
еңбек өнімділігінің артуынша, циклдық және маусымдық толқуларға, ұдайы
өндірістегі құрылымдық өзгерістерге, бағаның монополиялануы мен экономйканы
мемлекеттік реттеуге, салықтың жаңа ставкаларын енгізуге, ақша елшемінің
девальвациялануы мен ревальвациялануына, рынок коньююстурасының өзгеруі мен
сыртқы экономикалық байланыстардың ықпалына және т. б. байланысты. Демек,
бағаның есуіне көптеген неше түрлі себептердің әсері болады.
Коньюнктураның циклдық толқуынан болатын бағаның ескін, инфляцияға
жатқызуға болмайды. Циклдың түрлі фазаларынан өту барысында (әсіресе XIX—XX
ғасырдың бас кезіне тән "классикалық түрі") бағалардың динамикасы езгеріп
отырады. Аласапыранның бас кезіндегі оның өсуі дағдарыс пен депрессия
фазасында төмеңдеп, жандану кезінде баға тағы да көтеріледі. Еңбек
өнімділігін арттыру бағаның төмендеуіне әкелуі тиіс. Циклдық толқулардың
тағы бір көрінісі жалақының өсуі еңбек өнімділігінен артып кетуінде. Мұндай
құбылыс шығыннын инфляциясы деп аталады, ол өз кезегінде баға деңгейінін
жалпы өсуіне алып келеді. Кездейсоқ апаттар да бағаның инфляциялық өсуіне
көп әсер етпейді. Айталық, су басып кеткен аймақтардағы құрылыс
материалдарының бағалары өседі. Бұл құрылыс материалдарын шығаратын
өндірісті ұлғайтады, ал олар рынокты толықтыру барысында, баға төмендеуі
тиіс.
Сонымен, баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз? Инфляция
көп сәйкессіздіктермен байланысты екенін еске ұстап, оның ішіндегі ең
бастыларын атайық.
Біріншіден, мемлекеттік шығыстар мен кірістердің тепетеңдігінін бұзылуы,
баланстың болмауы. Ол мемлекеттік бюджеттің тапшылығынан көрінеді. Егер
дефицит Орталық эмиссия банкісінен заем арқылы қаржыланды-рылса, басқаша
айтқанда "ақша станогы" белсенді пайда-ланылса, онда айналыста ақша массасы
көбейеді. Айырбас-тың сандық теңдігін MV - РО еске түсірсек, М мен Р
көрсеткіштері өсуінің байланысы анық.
Екікшіден, осындай жолмен, әдіспён инвестицияны қаржыландыру жүргізілген
жағдайда да бағаның инфляция-лық өсуі болады. Әсіресе экономиканы
милитариландыру-мен байланысты инвестиция инфляцияны өршітеді. Үлттық
табысты әскери мақсатқа пайдалану, өндірістік емес шығындар — олар қоғамдық
байлықты текке рәсуа етеді. Әскери ассигнациялар бір сәтке ғана қосымша
төлем қабілеті бар сүраныс туғызып, тауармен қамтамасыз етілмеген ақша
массасынын өсуіне әкеледі. Әскери шығындардың есуі мемлекеттік бюджетті
түрақты тапшы-лық жағдайына және мемлекеттік қарыздың үдайы өсуіне
үрындырады.
Үшіншіден, бага деңгейінің жалпы өсуі қазіргі рынок-тық экономиканъщ
ерекшелігіне байланысты. Бүл кезең жетілген бәсеке кезівдегі рынокта
көптегеи өндірушілер болып, өнімдердің түрі аз, капитал ауысуы оңай уақытқа
мүлдем үқсамайды. Қазіргі рынок белгілі дәрежеде олиго-пиялық рынок. Ал
олигополист (жетілмеген бәсекелес) едәуір дәрежеде бағаны билейді.
Олигопиялар бағаны өсіруді бірінші болып бастамаса да, олар оны қолдауга
ынталы. Жетілмеген бәсекелес бағаның жоғары деңгейін үстап түру үщін
өндіріс пен тауар үсынуды қысқарту арқылы дефицит жасауға тырысады. Өздері
билік жүргізетін рынокта бағаның темендеуін болдырмау үшін олигополия мен
монополия икемді тауар үсыныеына қарсы болады. Салаға жаңа өндірушілердің
келуін тежеу үшін олигополистерге жиынтық сұраныс пен үсыныстың сәйкес
келмеуі кемектеседі.
Тертіншіден, елдің экономикасының ашық болуы оның бірте-бірте әлемдік
шаруашылық байланыстарға тартылуы барысывда "импорттық" инфляцияның қаупі
туады. Жоғарыда аталған 1979 жылғы энергияға бағанъщ ша-рықтауы
(энергетикалық дағдарыс) сырттан әкелетін мүнайға бағаны өсіріп,
технологиялық тізбек бойынша басқа тауарлар бағасының қымбаттауына әкелді,
"Импорт-тық" инфляциямен күресу мүмкіндігі шектеулі, Әрине өз валютасын
ревальвациялау үлттық валютаніың қүнын жоғарылату арқылы мұнай импортын
арзандатуға болады. Бірақ ревальвация отавдық тауарлардың экспорттық
бағасын да қымбаттатады, ал бүл дүниежүзілік рынокта бәсекелестік қабілетті
темендетеді.
Бесіншіден, инфляция өзіне-өзі дем беретін сипат ала-ды, ол "инфляцияны
күту" нәтижесівде орын алады. Ба-тыс елдерінің көптеген экономистері және
біздің елімізде де, осы факторды ерекше көрсетуде. Халық пен өндірушілердің
инфляцияны күту себептерін жою инфля-цияға карсы саясаттың ең басты
міндеті.
КР-да 1992 жылға дейін жасырын инфляция басым болып, ол кейінірек ашық
қарқынды инфляциялық сипатқа ие болды. Сосын үшқыр инфляцияға үласты. 1993
жылы инфляция 2260% күраса, 1994 жылы 1258%, ал 1995 жыл аяғында теңге
түрақтана бастады, бүл кезде инфляция төмендеп, 56-58%-ке қысқарды.
Инфляция 1996 жылы 30%-тің маңайында болса, 1997 жылы 20%, ал 2000 жыл
аяғында 7%-ке түрақтады. Инфляцияның жалпы деңгейін сипаттайтын түтыну
бағаларының индексі 1997 жылы-11,2 %, 1998 жылы -1,9, 2000 жылы - 9,8, 2001
жылы - 6,4 % қүрады.
Инфляцияны тудыратын факторларға тәуелді инфляцияны екі типке жіктейді:
* Сүраныс инфляциясы
* Үсыныс инфляциясы
Сұраныс инфляциясы - артық сұраныстан пайда болатын бағаның жоғарылау
процесі. Барлық қолда бар ресурстар іске қосылғанда сұраныстың өсуі тауар
келемінің ұлғаюына алып келмейді, бірак өндірілген тауарларға бағаның
өсуіне алып келеді.
Үсыныс инфляциясы - өнім бірлігіне келетін шығындардың өсуі салдарынан
пайда болатын инфляция. Шығынның артуы қалыптасқан баға деңгейінде фирмалар
ұсынуға дайын өнім көлемін қыскдртады. Нәтижесінде өзгеріссіз сұраныс
жағдайында тауарлардың ұсынысы қысқарады да баға өседі.
Инфляцияның өлшенуі:
ТБИ а.ж.-ТБИ б.ж.
Инфляция деңгейі (баға индексі)= ---------------------100%
ТБИ б.ж.
Инфляцияның табысқа тигізетін ықпалын түсіну үшін ақшалай немесе
номиналды және нақты табыс арасындағы айырмашылықты білу қажет. Номиналды
табыс - бұл жалақы, рента, процент немесе пайда түрінде алатын ақша саны.
Нақты табыс - номиналды табысқа алуға болатын тауарлар мен қызметтердің
саны. Егер номиналды табыс баға деңгейіне қарағанда жоғары қарқынмен өсетін
болса, онда нақты табыс көтеріледі.
Жұмысбастылық пен инфляция арасында байланыс бар. Бұл байланыс
экономист Филлипспен көрсетілген. Қисык инфляция деңгейі аз болған жағдайда
жүмыссыздық жоғары, ал инфляция өскенде жүмыссыздық азаятындығын көрсетеді.
1958ж. Филлипс номиналды жалақы мен жүмыссыздық арасындағы байланысты
қарастырды. Ол келесі шешімге келді: жүмыссыздық дәрежесінің төмендеуі
бағаның және жалақының өсуімен бірге болады (сурет-20.4 Филипс қисығы).
Қаншаға инфляция дәрежесі жоғары болса, соншаға жұмыссыздаг үлесі төмен.
Мемлекеттің араласуы жиынтық сұранысты көбейтіп отырыг: жұмыссыздықтың
дәрежесін төмендете алады. Осы жағдайда пайда болатъ-еңбек нарығындағы
күйзеліс жалақыны, бағаның инфляциялық өсуіне жағдай жасайды.
Инфляцияны төмендету үшін сұранысты шектейтін саясат жүрг керек. Ал ол
өндірістің қысқаруына және жүмыссыздықтың өсуіне альш келеді. Бірақ
тәжірибе көрсеткендей, бүл жағдай тек қысқа мерзімге тән Ұзақ мерзімде
(5-10 жыл) жұмыссыздықтың өте темен дәреже;. инфляцияның
өсуінен сақтайды.
Статистика көрсеткіштері көрсеткендей, инфляцияны 1% төмендету үшін жыл
бойы жүмыссыздықтың табиғи дәрежесі 2% жоғары болуы керек Еңбекке деген
сүраныс жоғары болған жағдайда өзіне қажетгі жұмысшыларды тарту.үшін жүмыс
берушілер жалақының жоғары ставкасык үсынады. Жүмыссыздық деңгейінің түсуі
баға мен жалақы өсіміне әкеледі. Бірақ бұл жағдай қысқа мерзімге тән сипат.
ұзақ мерзімде (5-10жыл) жүмыспен қамтылудың төменгі деңгейінің өзі инфляция
өсімімен сақталмайды. Инфляцияны 1%-ке түсіру үшін жыл бойына жүмыссыздык
2% табиғи деңгейден жоғары болуы тиіс. Бірақ бүл жағдай да бір шешімге
келген емес.
Өндірістің терең қүлдырауы, яғни экономикалық өсімнің тоқтаүы стагнация
деп аталады. Инфляцияның стагнациямен қатар жүруі стагфляция деп аталады.
Иңфляциялык күту жағдайындағы экономикаға ықпал етудің механизмі қандай?
Баға деңгейінің жалпы есуі жағдайында емір сүруге үйренген халық, бағаның
одан әрі есуін күтеді. Мүндай жағдайда еңбекшілер жалакыны кебейтуді талап
етеді. Халық тауарларды көптеп алады, өйткені олардың бағасы ертең тағы да
есуі мүмкін ғой. Өндірушілер ез өнімдеріне өте жоғары баға белгілейді,
сөйтіп қысқа мерзімде шикізат, материал, қосалқы белшектер қымбаттайды.
Мысалы Ресей экономикасындағы (қаңтар — көкек 1992 жылы) инфляцняның жоғары
қарқыны түсында әндірушілер өздерін жабдықтаушылар-дын бағаны кетеру
мүмкіндігінен сақтанып, алдын ала өз өнімдерінің бағасын жоғарылатты.
Нәтижесінде Ресей эко-номикасындағы басқа да ТМД елдеріндегі бағалар
бүрынғы телем қабілеті бар сүраныс деңгейінен ғана емес, инфля-цияны күткен
деңгейден де асып түсті.
Дүниежүзілік қоғамдастықтың барлық елдерінде де ин-фляция өршуінің сан
түрлі себептері бар. Алайда бүл қүбылысты қоздыратын факторлардың
комбинациясы же-келеген елдің нақты экономикалық жағдайына байланыс-ты.
Айталық Батыс Еуропада II дүниежүзілік соғыс біткеннен соң инфлйция
кеитеген тауарлардың тапшы-лығынан пайда болады. Одан к^йінгі жылдарда
инфляция-лық қүбьйшстың күшеюіне мемлекеттік шығыстар, баға мен жалақының
арақатысы, инфляцияның басқа елдерден келуі жэне т. б. факторлар себепші
болды. Бүрътғы КСРО-ны алсақ жалпы заңдылықтармен қатар, соңғы жылдардағы
инфляцияның себептеріне экономикадагы ерекше тепе-теңсіздік (диспропорция)
жатады, ол әміршілдік-әкімшілдік жүйе салдары еді. Кеңес экономи-касына тән
жагдай ЖҮӨ-дегі әскери шығывдар үлесінің көптігі, өндіру, бөлу және қаржы-
несие жүйесін моноііо-лиялавдырудың жоғары деңгейі, үлттық табыстагы жалақы
үлесінің аздығы және т. б. ерекшеліктер.
Батыс экономистері жасаған теорияларда инфляцияныи альтернативті қайнар
кездері ретіңде сүраныс инфляциясы мен шығындар инфляциясьш көрсетеді. Бүл
концепциялар инфляция болуының әр түрлі себептерін атайды.
Сұраныс инфляциясы. Сүраныс пен үсыныстьвд арақатысьшын, бүзылуы
сүраныстан көрінеді. Мұндағы негізгі себептер: мемлекетгік тапсырыстардың
үлғаюы (әскери, әлеуметтік шығыңдар), толық жұмыспен қамтылған кездегі
вндіріс қүрал-жабдйқтарына сүраныстың өсуі, өндірісгік қуаттардың толық
жүмыс істеуі, кәсіподақтар әрекетінің нәтижесінде еңбекшілердің сатып алу
қабілетінің жоғарылауы (жалақының өсуі) т. б, Осының салдарынан айналымға
тауар көлемінен артық акша түсіп, багалар өседі. Мүндай жағдайда өндірісте
жүмыспен қамту толық болғанымен евдірушілер үлғайған сүранысқа тауар үсыны-
сымен жауап бере алмай қалады. Басқаша айтқанда айна-лымдағы төлем
қаржыларының көбеюі шектелген тауар ұсынысьша тап болады, сөйтіп бағаның
жалпы дедгейі өседі.
Шығывдар инфляциясы бағалардын есуін, өндіріс шығындарының үлғаюымен
түсіндіреді. Шығындардың көбеюі баға белгілеудің олигополиялық
тәжірибесінен, мемлекеттің экономикалық және финанстық саясатъшан, шикізат
багасының өсуінен, кәсіподақтын жалақыны көте-ру талабынан және т. б.
болады. Тәжірибеде инфляцияның бір түрін екітііісінен айыру оңай емес, олар
бір-бірімен тығыз байланыста, совдықтан жалақының өсуі, мысалы, сүраныс
инфляциясы немесе шығындар инфляциясы ретівде де көрінуі мүмкін.
XIX ғасырдың екінші жартысында экономикасы да-мыған елдердің бәріңде
дерлік үзақ уақыт бойы толық жүмыспен қамту, еркін рьшок немесе бағаның
түрақты-лығы болмағанын атап өту керек. Экономиканың тоқырауы мен қүлдырауы
кезеңдерінде де өндіріс ез қуаттарын толық пайдаланбаган уақытта да бағалар
үнемі өсіп отырады. Барлық бағалардың бір мезгілде өсуі XIX— XX ғасырдың
бірінші жартысындағы циклдық езгерістердің алапат қүбылысы кезінде орын
алды. Мұвдай қүбылыс стагфляция деп аталады, ол экономикалық дағдарыс пен
стагнация (өндірістін тоқырауы) жағдайьшдағы бағаның, инфляцияның өсуі.
Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта ин-фляция, әдетте, төтенше
жағдайларға байланысты пайда болатын еді. Мысалы, соғыс жылдарында
мемлекеттер әскери шығындарын жабу үшін көп келемде қағаз ақшаларды
шығаруға мәжбүр болды. Соңғы жылдары бірқатар елдердін экономикасы үшін ол
айықпас ауруга, үдайы өндірістің түрақты факторына айналды.
Инфляция қарқынының жай, орташа жүруі кезінде бағаның өсуі 10%-тен
аспайды. Экономикалык теория, мысалы, кейнсшілер, мүндай инфляцияны
экономикалық даму үшін оңды жағдай деп, ал мемлекетті тиімді эконо-микалық
саясат жүргізуші субъекті деп есептейді. Мүндай инфляция өндіріс пен
сүраныстың езгерген жагдайларына қарай бағаларды түзеп отыруга мүмкіндік
береді.
Жоғары қарқынды (галопирующая) инфляция түсында бағаның өсуі 20-дан 200
процентке жетеді. Ал бүл эконо-мика үшін үлкен салмақ. Бірақ көптеген
контракт, келісімдер бағаның мүвдай өсу қарқынын есепке алады.
Аса зор, шексіз инфляция (гиперинфляция) айналым-дағы ақша мөлшері мен
тауар бағасы деңгейінің тым шарықтап, шектен тыс өсуін білдіреді. Мысалы,
Никара-гуада, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.