Гравитациялаушы және кедергілі ортадағы бейстационар үш ості эллипсоид тартылыс өрісіндегі материялық нүктенің қозғалысы

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ҚОРЫТЫНДЫ
ДИССЕРТАЦИЯ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ЖАРИЯЛАНҒАН ЖҰМЫСТАРДЫҢ ТІЗІМІ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Гравитациялаушы дененің массасы мен өлшемінің өзгеру салдары бейстационар нақты ғарыштық жүйе динамикалық эволюциясының негізгі факторларының бірі болып табылады. Осы жұмыста массасы, өлшемі және пішіні айнымалы еркін екі дене мәселесі шектелген қойылымда қарастырылып, оның интегралданатын жағдайлары табылған және оларға талдау жасалған.
Бейстационар гравитациялаушы аспан денелерінің қозғалысын зерттеуде алынған бірқатар маңызды нәтижелер Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылыми Академиясының академигі Т.Б. Омаровтың және оның ғылыми мектебінің түлектері Т.С.Кожановтың, А.А. Бековтың, Қ.С. Омарқұловтың, Е.А. Малковтың және М.Ж. Минглибаевтің докторлық диссертацияларында келтірілген. Бейстационар эллипсоид өрісіндегі дене қозғалысының әртүрлі динамикалық моделін құрып, оларды ауқымды түрде зерттеген Romain G., Pierre B. және А.А. Бековтың жұмыстарын ерекше атап өтуге болады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі кездегі астрономиялық бақылаулар ғарыштық объектілердің массалары, өлшемдері және пішіндері уақытқа тәуелді айнымалы болатындығын көрсетіп отыр. Аталған айнымалы параметрлердің динамикалық салдарын зерттеу бейстационар гравитациялаушы жүйелердің ерекше эволюциялық сипаттамаларын ашып береді. Бейстационар құрылымды гравитациялық жүйе эволюциясын зерттеу ғаламдағы ірі өлшемді құрылымдар мен құбылыстардың динамикалық табиғатын түсінуге мүмкіндік береді. Сондықтан да сәйкес моделдер негізінде әр түрлі тәсілдерді пайдаланып бейстационар аспан денелерінің қозғалысын аналитикалық зерттеу – бүгінгі күндегі аспан механикасының өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Жұмыстың мақсаты. Диссертациялық жұмыста гравитациялаушы және кедергілі ортадағы массасы, пішіні мен өлшемі айнымалы, дербес жағдайда өлшемі тербелмелі, үш ості дененің тартылыс өрісіндегі материялық нүктенің қозғалысын қарастырып оның динамикалық эволюциясын зерттеу негізгі мақсат болып табылады.
Зерттелетін мәселелер. Гравитациялаушы және кедергілі ортадағы екі және үш ості дененің үш сипаты – массасы, пішіні мен өлшемі айнымалы болғандағы оның ньютондық өрісіндегі нүкте қозғалысын зерттеуде туындайтын мәселелер.
Зерттеу нысаны. Гравитациялаушы және кедергілі ортадағы массасы, өлшемі және пішіні айнымалы екі және үш ості эллипсоид өрісіндегі материялық нүкте қозғалысы.
Зерттеу әдістері. Квазиконустық қима бойынша апериодтық қозғалыс негізіндегі ұйытқу теориясы кеңінен пайдаланылады. Қозғалыс теңдеуі әртүрлі жүйедегі ұйытқыған лездік элементтер арқылы қарастырылады. Осы жұмыста канондық ұйытқу теориясы, динамикалық жүйенің фазалық кеңістіктегі зерттеу тәсілдері және эллиптикалық функциялар теориясы пайдаланылған. Сонымен қатар Maple, Mathlab және тағы басқа математикалық программалардың аясында графиктерді алу тәсілдері қолданылған.

1. Байдолда Д. Гравитациялаушы және қарсыласатын ортадағы өлшемі айнымалы және периодты айнымалы орталық дененің өрісіндегі нүкте қозғалысы // Бесінші халықаралық ғылыми конференция – «Қазіргі уақыттағы физика жетістіктері мен іргелі физикалық білім», Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ. Алматы, 2007. – Б. 204-206.
2. Минглибаев М.Ж., Омарова Г.Т., Байдолда Ф.Д. Гравитациялаушы және қарсыласатын ортадағы массасы мен өлшемі айнымалы екі дененің шектелген есебі // Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы. Физ. сериясы – 2007. – №1 (23). – Б.19-24.
3. Байдолда Ф.Д. Гравитациялаушы және тығыздығы бейстационарлы қарсылықты ортадағы массасы мен өлшемі айнымалы екі дененің шектелген есебі. Республикалық ғылыми-практикалық конференция – «Қазіргі Қазақстанға инновациялық даму мен ғылымның қажеттігі». Бірінші Президент Қоры, Алматы, 2007. – Б. 175-181.
4. Минглибаев М.Ж., Байдолда Ф.Д. Гравитациялаушы және кедергілі ортадағы нүктенің бейстационар эллипсоид өрісіндегі қозғалысы // Алтыншы халықаралық ғылыми конференция – «Қазіргі уақыттағы физика жетістіктері мен іргелі физикалық білім», Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Алматы, 2009. – Б.133-135.
5. Байдолда Ф.Д. Минглибаев М.Ж. Бейстационар сфералы емес дене өрісіндегі нүктенің қозғалыс теңдеуінің аналитикалық шешімдері // Академик Т.Н. Бияровтың 60 – жылдық мерейтойына арналған «Математика, информатика, механика және басқару теориясының өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция, ҚазБТУ, Алматы, 2009. – Б. 121-125.
6. Байдолда Ф.Д. Гравитациялаушы және кедергілі ортадағы массасы мен өлшемі айнымалы екі дененің шектелген есебінің қатаң дербес шешімдері // ҚР ҰҒА Хабарлары. Физ.- матем. сер. – 2009. – №4 (266). – Б 38-41.
7. Минглибаев М.Ж., Байдолда Ф.Д. Бейстационар эллипсоид өрісіндегі нүкте орбитасы жазықтығының орнықтылығы жөнінде // Академик Ш.М. Айталиевтің 75 – жылдық мерейтойына арналған «Механика және троаспорттық қондырғы құрылысы» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция, КазГАСА. Алматы, 2010. – Б. 427-430.
8. Минглибаев М.Ж., Байдолда Ф.Д. Гравитациялаушы және кедергілі ортадағы нүктенің үш ості бейстационар эллипсоид өрісіндегі қозғалысы // ҚР ҰҒА баяндамалары – 2010. – №1. – Б. 57-63.
9. Минглибаев М.Ж., Байдолда Ф.Д.Үш ості бейстационар эллипсоид өрісіндегі нүкте қозғалысы // Үшінші Фесенковтық оқулар – «Қазіргі астрофизика: дәстүрлері мен болашағы» атты халықаралық ғылыми конференция. В.Г. Фесенков атындағы Астрофизика институты. Алматы, 2010. – Б. 139-143.