Бухгалтерлік баланс жүйесі
Тақырып 1. Бухгалтерлік есептің концепциялары мен қағидалары
Тақырып 2. Бухгалтерлік баланс
Такырып 3. Бухгалтерлік шоттар және екі жақты әдіспен шаруашылық операцияларды көрсету
4. Есептік цикл және қаржылық есеп беруді дайындау
Тақырып 5. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Тақырып 6. Ағымдағы активтердің есебі: ақша қаражаттары
Тақырып 7. Дебиторлық қарыздар есебі
Тақырып 8. Тауарлы.материалдык қорлар
Тақырып 10. Ағымдағы және ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі
11 тақырып. Меншікті капитал есебі
Тақырып 12. Қаржылық есеп беруді дайындау
2 БӨЛІМ. ӨЗІН ӨЗІ БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАР
Тақырып 1. Ақпараттық жүйе ретіндёгі бухгалтерлік
Тақырып 2. Бухгалтерлік баланс
Такырып 3. Бухгалтерлік шоттар және екі жақты әдіспен шаруашылық операцияларды көрсету
4. Есептік цикл және қаржылық есеп беруді дайындау
Тақырып 5. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Тақырып 6. Ағымдағы активтердің есебі: ақша қаражаттары
Тақырып 7. Дебиторлық қарыздар есебі
Тақырып 8. Тауарлы.материалдык қорлар
Тақырып 10. Ағымдағы және ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі
11 тақырып. Меншікті капитал есебі
Тақырып 12. Қаржылық есеп беруді дайындау
2 БӨЛІМ. ӨЗІН ӨЗІ БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАР
Тақырып 1. Ақпараттық жүйе ретіндёгі бухгалтерлік
Бухгалтерлік есеп кәсіпкерлер мен ұйымдардың Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңымен, бухгалтерлік есеп стандарттарымен, сонымен катар ұйымның есептік саясатымен реттелетін операциялары мен жағдайлары туралы ақпараттарды жинау, тіркеу және жалпылау жүйесін көрсетеді.
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп берудің мақсаты мүдделі тұлғаларды кәсіпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, кызметінің нәтижелері және қаржылық жағдайындағы өзгерістері туралы толық және шынайы ақпаратпен камтамасыз ету болып табылады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу мен каржылық есеп беруді құру қағидалары болып есептеу және үздіксіздік табылады. Қаржылық есеп берудің негізгі сапалық сипаттамалары: түсініктілік, орындылык. сенімділік, және салыстырмалылық (шынайы көрсету, тәуелсіздік, байқаушылық, толықтылык және г.б.) болып табылады.
Қолда бар күралдарды ұтымды пайдалану және олардың сактығы үшін бакылауды дұрыс ұйымдастыру құралдардын жіктеу қажеттілігін негіздейді.
Кәсіпорынның шаруашылық кұралдарының кұрамы (түрлері) орналасуы (1-схема) және қалыптасу көздері (2-схема) бойынша жіктеледі.
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп берудің мақсаты мүдделі тұлғаларды кәсіпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, кызметінің нәтижелері және қаржылық жағдайындағы өзгерістері туралы толық және шынайы ақпаратпен камтамасыз ету болып табылады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу мен каржылық есеп беруді құру қағидалары болып есептеу және үздіксіздік табылады. Қаржылық есеп берудің негізгі сапалық сипаттамалары: түсініктілік, орындылык. сенімділік, және салыстырмалылық (шынайы көрсету, тәуелсіздік, байқаушылық, толықтылык және г.б.) болып табылады.
Қолда бар күралдарды ұтымды пайдалану және олардың сактығы үшін бакылауды дұрыс ұйымдастыру құралдардын жіктеу қажеттілігін негіздейді.
Кәсіпорынның шаруашылық кұралдарының кұрамы (түрлері) орналасуы (1-схема) және қалыптасу көздері (2-схема) бойынша жіктеледі.
ПӘН БОЙЫНША ПРАКТИКАЛЫҚ ЕСЕПТЕР
Тақырып 1. Бухгалтерлік есептің концепциялары мен қағидалары
Бухгалтерлік есеп кәсіпкерлер мен ұйымдардың Қазақстан Республикасының
бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңымен, бухгалтерлік есеп
стандарттарымен, сонымен катар ұйымның есептік саясатымен реттелетін
операциялары мен жағдайлары туралы ақпараттарды жинау, тіркеу және жалпылау
жүйесін көрсетеді.
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп берудің мақсаты мүдделі тұлғаларды
кәсіпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, кызметінің нәтижелері және
қаржылық жағдайындағы өзгерістері туралы толық және шынайы ақпаратпен
камтамасыз ету болып табылады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу мен каржылық есеп беруді құру қағидалары
болып есептеу және үздіксіздік табылады. Қаржылық есеп берудің негізгі
сапалық сипаттамалары: түсініктілік, орындылык. сенімділік, және
салыстырмалылық (шынайы көрсету, тәуелсіздік, байқаушылық, толықтылык және
г.б.) болып табылады.
Қолда бар күралдарды ұтымды пайдалану және олардың сактығы үшін
бакылауды дұрыс ұйымдастыру құралдардын жіктеу қажеттілігін негіздейді.
Кәсіпорынның шаруашылық кұралдарының кұрамы (түрлері) орналасуы (1-
схема) және қалыптасу көздері (2-схема) бойынша жіктеледі.
Схема 1. Құралдардың түрлері мен орналасуы бойынша жіктелуі
Схема 2. Құралдардың қалыптасу көздері бойынша жіктелуі
Есеп № 1.1.
Төменде көрсетілген әр оқиға үшін бухгалтердің әрекеті мен шешім
қабылдау үшін қолданылған бухгалтерлік есеп қағидасын (сапалық
сипаттамасын) көрсетіңіз.
Табыстар
а) ғимараттың баланстық құны 100 000 теңге. Компания оған 150 000
теңге сұрады;
ә) компания бұрғылау жабдығын сатуды шешті, оның баланстық құны 500 000
теңге. Оның нарықтык кұны 700 000-нан 800 000 теңгеге дейін кұбылып тұр;
б) компания бұрын сенімсіз ретінде есептен шығарылған несиенің
өтелуі туралы клиентпен келісімге отырады.
Зияндар
а) қорлар есепте баланстық құны бойынша 75 000 теңгеде көрсетілген,
бірақ компания өткізудің ағымдағы таза құны шамамен 50 000 теңгеге тең
деп есептейді;
ә) клиент 5 айға төлем жүргізген жок, енді ол тағы 6 айға қалдыруды
ұсынып отыр. Ол осы акытта қарыздың бастапкы сомасын төлеймін деп
есеггтейді;
б) кассаны түгелдеу барысында 20 000 теңге сомасында қолма-қол
ақшаның жетіспеушілігі анықталды. Кассир 10 күн ішінде соманың орнын
толтыруға уәде берді.
Есеп№1.2.
Келесі әріптермен белгіленген қай қағидалар мен сапалы сипаттамалар
төмендегі баптарға колданылады:
а. дер мезгілділік
ә. шынайы көрсету
б. мәнділік
в. бағалау әдісі
г. байкаушылық (консерватизм)
ғ. салыстырмалылық
д. толыктылық
1. 2003 және 2004 ж.ж. ТМҚ бағалаудың бір әдісі колданылады.
2. Ірі компания қолданатын үсак құралдарды сатып алуды шығын ретінде
көрсетеді.
3. Қорлар ең төменгі өзіндік құн немесе нарықтық кұн бойынша бағаланады.
4. Активтер бастапкы танылуынан кейін әділ нарыктык кұн
бойынша бағаланады.
5. Дүкен ай сайынғы қаржылық есеп беруін дайындау максатында түгелдеу
жүргізбей, есептік мәліметтерді колданады.
6. Бухгалтерлік балансты кұру күніне ешқандай формальды
міндеттемесі болмағанның незінде, қаржылық есеп беруге компанияда ссуда
бойынша міндеттемесі пайда болу мүмкіндігі туралы түсініктеме хат
тіркеледі.
Ескерту: бір бапқа бірнеше қағидалар мен сапалы
сипаггамалар қолданылуы мүмкін.
Есеп № 1.3
Нұрсат компаниясынын бухгалтері сусындар өндірісі бойынша келесі
әрекеттерді орындады:
Оның кәсіпорнының кызметі шексіз ұзак жалғасады деп ұйғара отырып.
жаңа оңазытқыштың кызмет ету мерзімін бағалады.
Жаздық аулаға қажеті жоқ жабдықты өткізуін сатып алушыға шот көрсеткен
кезде тіркеді.
Жалдык келісім-шартқа сәйкес бір жыл алдын-ала аванспен төленген
жал төлемі бойынша шығындарды, бастапқыда шығындарды
активтер ретінде тіркей отырып,
тануды кейінге калдырды.
Ай сайынғы қаржылық есеп беруді, шамаланған және бағалауларға негізделе
тұрса да, пайдалылығын таныды.
Пайда болған, бірак тіркелінбеген еңбек акы бойынша шығындарды
корректуралык проводкаларды жасай отырып, таныды.
Есеп беру кезеңінде алынған табыстары мен жұмсаған
Жарғылық капитал 944 420
Жабдық 161160
Резервтік капитал 18 800
Құралдарды түрлері мен олардың калыптасу көздері бойынша
келесі нысанда топтастырыңыз:
Мүлік Сомасы Олардьтң кальгптасу Сомасы
көздсрі
Айналымнан тыс Меншікті:
кұралдар:
Айналым кұралдары: Қарыз кұралдары:
Тақырып 2. Бухгалтерлік баланс
Кәсіпорын қызметі бойынша негізделген басқарушылык шешімдер қабылдау
үшін кәсіпорын қолында мүліктің кандай түрлері бар және олар қандай
көздерден қалыптасқанын білу кажет. Бүндай мәліметтер жалпы ақшалай
бағалауда кәсіпорын мүлкін түрлері мен орналасуы (актив) және оның
қалыптасу көздері (капитал және міндеттемелер) бойынша белгілі бір мерзімге
акшалай бағалауда әкономикалык топтастыру мен жапы көрсетудің әдісі болып
табылатын бухгалтер.іік баланста келтіріледі.
Әрбір әкономикалық әлемент балстс бабы деп аталады. Баланс активінің
барлық баптарының қорытындысы баланс капиталы мен міндеттемелерінің барлық
баптарының қорытындысына тең болуы кажет, өйткені баланстың екі жақ
бөлігінде де бірдей шаруашылық кұралдар екі топтастыруда:
түрлері мен орналасуы және олардың қалыптасу көздері бойынша
көрсетіледі.
Баланстың мазмұны №30 Қаржылық есеп беруді керсету бухгалтерлік есеп
стандартымен (ҚЕХС №1 Қаржылык есеп беруді көрсету) реттеледі.
Бухгалтерлік баланс ісүралдар мен олардың қалыптасу көздерінің белгілі
бір мерзімге жағдайын көрсетеді. Шаруашылык әрекет процесінде құралдардьщ
үздіксіз қозғалысы, олардың қү.рамы мен қалыптасу көздерінде өзерістер
болады. Субъектілер әрекет процесінде шаруашылық операциялар жасайды және
құралдар мен олардың көздерінің кұрамында кандай да бір өзгерістерге
әкеледі. Баланста олар сәйкес баптың өсуі немесе кемуі түрінде көрсетіледі,
баланстың жаңа баптарының пайда болуына немесе олардың жойылуына әкеледі.
Шаруашылық операцияларды карастыра отырып, әркашан сақталынатын
балаистық тепе-теңдікті А—М.К+М ескеру кажет. Әр шаруашылық операция,
бухгалтерлік есептің екі объектісін қарастыра отырып, өзгерістердің торт
типіниі біреуіне жатуы мүмкін:
- Активті
- Пассивті
- Активті-пассивті көбею жағыыа
— Активті-пассивті азаю жағына
Есеп № 2.1
ЖШС Нұр мәліметтерінің негізінде бастапкы балансты қүру қажет:
Шоттар Атауы Сомаськ теңге
коды
122 Ғимараттар 1 353 200
201 Шикізаттар мен материалдар 342 000
211 Аяқталмаған өндіріс 120 000
451 Кассадағы ақшалар 400
687 Басқа да кредиторларға карыз 8 000
203 Отын 80 000
639 Бюджстке баска да салықтар. 6 000
жинаулар және міндеггі төлсмдср
681 Кызметкерлермен еңбек ақы бойынша 42 000
есеп айырысулар
671 Төленугс тиісті шоттар 39 400
441 Ағымдағы. коррсспонденттік 154 000
шоттардағы ұлттык валютадағы
акшалар
334 Баска да дебиторлык карыз 1 5 564
503 Салымдар мен жарналар 1 920 000
333 Жұмыскерлер мен басқа да 236
тұлғалардың қарызы
221 Дайын өнім 1 10 000
601 Қысқа мерзімді банк несиесі 160 000
Есеп № 2.2
1.3, 1.4, 1.5 есептердің негізінде бухгалтерлік баланс
құрыңыз. Баланстық тепе-теңдікті А=МК+М ескеріңіз.
Есеп № 2.3
Компания М балансында келесі баптары бар:
Көрсеткіштер Сомасы.
теңге
1 Материалдық емес активтср 500 000
2 Негізгі құралдар 400 000
3 Тауарлы-материалдык корлар 200 000
4 Дебиторлық карыз 300 000
5 Үзақ мсрзімді банк несиесі 1 000 000
6 Ағымдағы, корреспонденттік 600 000
шоттардағы ұлттык валютадағы акшалар
7 Бюджетпен есеп айырысу 300 000
8 Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп 1 00 000
айырысулар
9 Жабдықтаушылармен есеп айырысулар 1 50 000
10 Салымдар мен жарналар 450 000
Талап етіледі: Қандай баптар активтерге, міндеттемелерге, меншікті
капиталға жататындығын анықтау қажет.
Баланс кұру.
Есеп № 2.4
Төмендегі мәліметтердің негізінде бухгалтерлік баланс құрыңыз
(мың теңге):
Касса 10
Ағымдағы, корреспонденттік шоттардағы акшалар..2 000
Жарғылык капитал 10 000
Негізгі құралдар (машиналар мен жабдыктар)
бастапкы құны 80 000
Машиналар мен жабдыктардың тозуы 20 000
Бюджетпен есеп айырысулар 20 000
Дайын өнім 20 000
Банк қарыздары 5 000
Материалдык емес активтер (басқалары) 12 000
Материалдык емес активтердің амортизациясы (басқалары) 2
000
Материалдар 10 000
Резервтік капитал 980
Аякталмаған өндіріс 3 990
Есеп № 2.5
Фирмада есеп беру кезеңінде келесідей шаруашылық операциялар
жүргізілді:
№ Операциянын мазмұны Сомасы. тснгс
1 Еңбек акы төлеу үшін ағымдағы. 150 000
корреспонденттік шоттардан кассаға акшалар
келіп түсті
Ағымдагы, корреспонденттік шоттарға сатып 1 70 000
алушылардың карызы түсті
3 Кассадан фирма жұмысксрлсріне еңбек акы 125 000
берілді
4 Жұмыскерлердің сңбскакысынан жеке табыс 1 5 000
салығы ұсталды
5 Коймадан негізгі өндіріске материалдар 58 000
босатылды
6 Ағымдагы, корреспондснттік шоттардан банк 43 000
нссиесі бойынша карыз өтелді
1 Қүрылыс материалдары келіп түсті, 56 000
жабдыктаушылармен есеп айырысу жүргізілгсн
жок
8 Қьгска мерзімді банк несиесі есебінен 50 000
жабдықтаушылардын карызы өтелді
9 Колма-кол акшаға тауарлар өткізілді 40 000
10 Зейнеттік корлар алдындагы карыз өтелді 12 500
11 Бөлінбеген табыс ессбінен акционерлерге 35 000
дивидендтер есептелді
Талап етіледі:
Әрбір шаруашылық операция бойынша:
берілген шаруашылык операцияның әсерінен қандай баланстық баптар
өзгеретінін;
операцияның әсерінен баланстык баптар қалай
өзгеретінін;
операцияның нәтижесінен баланс валютасы қалай өзгеретінін
анықтау керек.
Шешімін келесі нысандағы кестеге жазу қажет:
мазмұныы теңге Ак- Капи Міндеттемс типі
тив тал
Алынғанннн 150000 Жаб- Жабдықтау- 3
жаб-
дыктар дык- шылармен
үшін
жабдыктаүшы тар сссп аГтырьгсу
шоты + -і-
акцептілснд
і
Есеп № 2.6
Келесідей окиғалар болып, келесідей операциялар жасалды:
В компаниясының иесі оны ұйымдастыруда 2003 жылы 1 казанда 3 000 000
теңге салды.
Компания 100 000 теңге карыз алды.
Компания колма-кол ақшаға станокты 150 000 теңгеге, жиһазды - 100 000
теңгеге сатып алды.
Талап етіледі: Баланстық тепе-теңдікті пайдалана отырып, жүргізілген
мәмілелерді және активтердегі, міндеттемелер мен капиталдағы өзгерістерді
көрсетіңіз.
Есеп № 2.7
Жаңа кәсіпорында келесідей операциялар жүзеге асырылды:
1. Иемденуші 5 000 теңге инвестиция салды.
3 000 теңгеге қолма-қол ақшаға материалдар алынды.
Қызметтер көрсеткені үшін 2 400 теңге алды.
Жұмыскерге 1 800 теңге еңбек акы төленді.
Банктен 4 000 теңге қарыз алды.
Бұл операцияларды жасағаннан кейін берілген кәсіпорынның активтері,
міндеттемелері мен капиталының корытындысы келесідей болады:
Активтер Міндеттемелер Капнтал
2 200 2 600 2200
7400 4 000 5
600
2 200 1600
7 600 2 200 5 400
Такырып 3. Бухгалтерлік шоттар және екі жақты әдіспен шаруашылық
операцияларды көрсету
Белгілі бір мерзімге шаруашылық ресурстардың бар болуы туралы
бухгалтерлік баланс беретін мәліметтер басшылыктьщ жедел басқаруы үшін
жеткіліксіз. Күи сайын шаруашылық құралдардың жеке түрлерінің қозғалысын,
олардың құралу көздерінің өзгерісін, шаруашылык процестердің нәтижелерін
және т.б. есепке алу кажет. Бүл барлық өзгерістер шоттарда көрсетіледі.
Шоттардың көмегімен есептің біртекті объектілеріне әкономикалық топтастыру,
сонымен қатар ағымдағы бақылау жүзеге асырылады.
Әр жеке шотта есепке алынатын объектінің бастапкы жағдайы, содан кейін
оның өзгерісі (көбеюі немесе азаюы) тіркеледі, бұл кез-келген сәтте
құралдар мен олардың құралу көздерінің топтарының жаңа жағдайын, шаруашылық
әрекеттің процестері мен нәтижелерін анықтауға мүмкіндік береді.
Шоттар баланспен байланысты. Актив, меншікті капитал мен
міндеттемелердің әрбір бабына сондай атауда сәйкес шоттар ашылады.
Ай басына шоттар алдыңғы айдың балансының негізінде ашылады. Шот ашу -
бұл яғни ай басына калдықты (сальдо) жазу. Активті шоттарда қалдық - дебеті
бойынша, ал пассивті шоттарда кредиті бойынша жазылады.
Шоттарда айдың ағымында жазылатын қорытынды сомалар айналымдар деп
аталады. Дебет жағьгнда жазылатын сомалар -дебеттік, ал кредит жағында
жазылатын сома кредиттік айналым деп аталады.
Ай соңында қа.ідық келесідей анықталады:
- активті шоттар бойынша
Қс - Қб + Ад – Ак
пассивті шоттар бойынша
Кс = Қб + Ак - Ад
мұндағы Қс - соңғы қалдық;
Қб - бастапкы қалдык; А - айналымдар (дебеттік, кредиттік).
Әр шаруашылық операцияда бухгалтерлік есептің өзара байланысқан екі
немесе бірнеше шоттар катысады. Екі жақты жазү шаруашылық операцияны
көрсету әдісі ретінде кәсіпорында болып жатқан барлық шаруашылык
процестерді есепке алу үшін қолданылады. Шоттар арасындағы лайда болатын
өзара байланыс - корреспонденция, ал шоттардың өзі корреспонденцияланатын
деп аталады. Операцияны шоттарға үлестірмес бүрын кандай шоттарда жазу
жүргізілу керектігін көрсететін шоттық формулалар — проводкалар құрылады.
Дебеттелетін және кредиттелетін шоттарды, шаруашылык операцияның сомасын
көрсету тек құжаттардың негізшде жасалатын бухгалтерлік проводка деп
атайды.
Бухгалтерлік проводкаларды құруда талкылаудың келесі логикасын ұстану
ұсынылады:
Берілген шаруашылық операция есептің қандай объектілерін
(шоттарыы) қарастырып отыр.
Бұл шоттарда не есепке алынады (активтер, капитал, міндеттемелер,
табыстар, шығындар).
Шаруашылық операцияның нәтижесінен бұл шоттарда кандай өзгерістер
болды.
Болған өзгерістерге сәйкес дебеттелетін және кредиттелетін
шоттарды аныктау.
Есеп № 3.1
Оспанов А., Бакиров А. және Сұлтанов Б. әртүрлі ыдыс және ыдыстық
заттарды шығыру бойынша ЖШС ашуды шешті олармен 500 000 теңге
мөлшерінде келесідей үлестермен жарғылык капитал кұрылды: Оспанов А.
кассаға 100 000 теңге колма-кол акша салды, Бакиров А. қүны 200 000 теңге
ғимарат берді, Сүлтанов Б. ағымдағы, корреспонденттік шотқа 200 000 теңге
аударды.
Талап епіледі:
ЖІЛС бухгалтері қандай шоттар ашу керектігін анықтау.
Ашылған шоттарға сипаттама беру.
ЖШС бастапқы балансын ашу.
Есеп № 3.2
№ 3.1 есептің шарты бойынша. Қызметін бастау үшін ЖШС 150 000 теңге
сомасында жабдық сатып алды, бірақ оған төлем жасаған жоқ, банктен 500 000
теңге қарыз алды.
Тсілап еппледі:
Бүл операцияларға Т-шоттар ашу.
Бухгалтерлік баланс құру.
Қандай шоттар активті, қандай шоттар пассивті екендігін көрсету.
Есеп № 3.3
№ 3.1 және № 3.2 есептердің шарттары бойынша. Құрылтайшы Оспанов А.
өзінің қаражаты есебінен 150 000 теңге мөлшерінде банк алдындағы қарызды
өтеуді шешті, өйткені банктен алынған ссуда қыска мерзімді болды және ЖШС
бекітілген мерзімдерде оны өтеуге үлгермеді. Сонымен бірге 70 000 тенге
сомасында материалдар сатып алынып, төленді.
Талап егпііеді:
Бұл операцияларды көрсетуде бухгалтерлік есептің қандай
концепцияларын қолдану керектігін аныктау.
Т-шоттың көмегімен ЖШС ағымдағы, корреспонденттік шотында
каражаттарының калдығын, шоттың дебеттік және кредиттік аиналымдарын
анықтау.
3. № 3.1, З.2., 3.3 есептерде көрсетілген операцияларды есепке ала
отырып баланс күру.
Есеп № 3.4
Шаруашылык операциялар бойынша проводкалар күрып, тіркеу
журналына жазыңыз.
Шаруашылық операциянын мазмұны Сомасы,
тг
1 Енбекакы төлеу үшін ағымдағы, 540 000
коррсспонденттік шоттан кассаға ақша
түсті
Сатып алушыға дайын өнім тиелді 250 000
(өзіндік кұнды есептен шығару)
3 Өткізілген өнім үшін сатып 325 000
алушыға шот көрсетілді
4 Алынған құрылыс матсриалдары 12 000
ушін жабдыктаушы шоты акцептіленді
Жабдыктаушы шотындағы ҚҚС сомасына 1 920
6 Ағымдағы, коррсспонденттік шоттан64 500
баска кредиторларға акша аударылды
7 Көмекші өндірістің жұмысшыларына еңбек 360 450
ақы есептелді
8 Кәсіпорын басшысына еңбек ақы есептелді35 000
9 Кассадан шаруашылық қажсттіліктерге10 500
есеп беруге тиісті тұлғаға ақша берілді
10 Әкімшілік ғимараты бойынша тозу 21 000
есептелді
1 1 Есеп айырысу шотына жал төлемі бойынша 3 200
аванс алынды
12 Үстеме шығындар нсгізгі өндіріс 20 000
шығындарына есептен шығарылды
13 Банк несиссі есебінен мердігердің 56 000
карызы өтелді
14 Агымдағы, корреспондснітік шотка 1 200 000
ұзақ мерзімді банк несиесі алынды
15 Еңбек акыдан жекс табыс салыгы 2 500
ұсталынды
16 Еңбек акы дспоненттелді 16 800
17 Негізгі өндіріске шикізаттар мсн 17 000
матсриал-дар жіберілді
18 Сатып алушы карызын колма-кол акшамен 3 500
өтеді
19 Дсмсушідсн акысыз компьютср алынды 90 000
20 Түгендсу ксзіндс отынның 50 000
жетіспеушілігі аныкталды
5. Алынған соңғы қалдықтарды келесі айдың басына баланста
көрсету.
Әдістемелік нұсқау:
1. Тапсырманы орындауда шоттарды келесі мысалдың кескінінде
ашу:
Есеп № 3.5
Берілген бухгалтерлік жазулардың мәліметтері бойынша шаруашылық
операциялардың мазмұнын қүрыңыз.
Корреспонденцияланатын шоттар
Дебет Кредит
Шикізаттар мен Төленуге тиіс шоттар
матсриал-дар
Шикізаттар мсн Жұмыскерлер мен баска да тұлғалардың
матсриал-дар қарызы
Төленуге тиіс шоттар Ағымдағы, коррсспондснт-тік шоттардағы
үлттык валю-тадағы акшалар
Дайын өнім Негізгі өндіріс
Қосалкы бөлшсктер Төлснуге тиіс шоттар
Басқа да дебиторлык карыз Ағымдағы. корресгюндснт-тік шоттардағы
ұлттык валю-тадағьт акшалар
Есеп № 3.6
Талап :
1. 01.09.200___ж. шоттарындағы калдыктар бойынша
ақпараттың негізінде бухгалтерлік есептің шоттарын ашу.
2. Шаруашылык операциялар бойынша проводкалар кұрып, тіркеу журналына
жазу.
3. Екі жақты жазу принципін пайдалана отырып операцияны
корреспонденцияланатын шоттар бойынша үлестіру.
4. Шоттарды жабу: айналымдарды және ай соңынақалдықты
есептеу.
Әдістемелік нұсқау
1. Тапсырманы орындауы шарттарды келесі мысалдың негізінде ашу.
2. Шаруашылык операцияларды келесі нысандағы тіркеу журналына жазыңыз:
3. Шығарылған өнімнің өзіндік кұны келесі формуламен аныкталады:
ДӨок=АӨб +Ш-АӨс
мұндағы ДӨөқ - дайын өнімнің өзіндік құны;
АӨб - есеп беру кезеңінің басына аякталмаған өндіріс;
Ш - есеп беру кезеңінің шығындары;
АӨс - есеп беру кезеңінің соңына аяқталмаған ендіріс.
Бастапқы мәліметтер:
1.01.09.200 ж. шоттар бойынша қалдықтар, теңге:
122 Ғимараттар меи күрылыс
жайлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1 353 200
201 Шикізаттар мен
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..342 000
211 Аяқталмаған
өндіріс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 120 000
451 Кассадағы
ақшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..400
687 Баска да креднторларға
қарыз ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..8 000
203
Отын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 80 000
639 Бюджетке баска да салыктар, жинаулар және міндетті
төлемдер ... ... ... ... ...6 000
681 Еңбек акы бойынша қызметкерлермен
есеп
айырысулар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42 000
671 Төленуге тиіс
шоттар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .39 400
441 Ағымдағы, корреспонденттік шоттардағы
ақшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..154 000
334 Баска да дебиторлық
карыз ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...15 564
503 Салымдар мен жарналар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .1 920 000
333 Жұмыскерлер мен басқа да тұлғалардың
карызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .236
221 Дайын өнім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 1 10 000
601 Қысқа мерзімді банк
несиесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...160 000
Қыркүйек айында жасалған шаруашылық операциялар:
№ Шаруашылык операцияның мазмұны Сомасы, теңге
1 Жабдыктаушыдан шикізаттар мен 64 000
матсриалдар келіп тусті
2 Нсгізгі өндіріске материалдар жіберілді 38 000
3 Есеп беруге тиісті сомалар 200
есебінсн канцеляриялык тауарлар кіріскс
алынды
4 Ессп бсруге тиісті сомалардың калдығы 36
кассаға кайтарылды
5 Негізгі өндіріс жұмыскерлеріне еңбек акы 32 000
есептелді
6 Қызметкерлердің еңбек ақысынан жеке 3 200
табыс салығы ұсталды
7 Есеп айырысу шотынан кассаға колма-кол 38 800
акшалар түсті
8 Бюджетке жеке табыс салығы аударылды 9 200
9 Кассадан еңбек акы берілді 38 800
10 Ағымдағы. корреспонденттік шоттан 21 200
жабдыктаушылардың карызы өтслді
11 Негізгі өндіріс кажсттіліктерінс отын 2 940
жіберілді
12 Ағымдағы. корреспондснттік шоттан каска 70 000
мерзімді банк несиесі өтелді
13 Кассадан сссгг беругс тиісті түлгаға акша 60
берілді
14 Ағымдағы. корреспонденттік шотка кыска 240 000
мерзімді банк несиесі түсті
15 Ағымдағы, корреспондснттік шоттан баска да 7 000
кредиторлардың карызы өтелді
16 Ағымдағы, корреспонденттік шотқа басқа да 7 704
дебиторлардан ақша түсті
17 Ай басындағы аякталмаған өндіріс қалдығы ?
негізгі өндіріс шығындарына аударылды
(сомасын анықтау)
18 Өнімнің өзіндік кұным есептеу үшін: ?
материалдар бойынша: еңбек акы бойынша
шығындар негізгі өндіріс шығындарына
косылады (сомасын анықтау)
19 Ай соңында аяқталмаған өндіріс калдығы 40 000
негізгі өндірістен есептсн шығарылды
(мәліметтер бойынша бағаланды)
20 Негізгі өндірістен дайын өнім шығарылды ?
(сомасын анықтау)
Есеп № 3.7
Талап етіледі:
1. Берілген бухгалтерлік жазулар бойынша шаруашылық онерациялардың
мазмұнын құрыңыз.
2. Құрастырылған шаруашылық операцияларды тіркеу журналына жазыңыз.
Корреспонденцияланатын шоттар Сомасы. тенге
Дебет Кредит тенге
1 Өндірістік жұмыскерлердің Еңбек ақы бойынша 1 80 000
сңбек ақысы (негізгі жұмыскерлсрмсн есеп
өндіріс) айырысулар
2 Енбек ақы бойынша Бюджетке баска да 2 890
қызметкерлермен есеп сальгктар, жи наүлар
айырысулар және міндетті
төлемдер
3 Төленугс тиісті шоттар Банктердің 19 000
карыздары
4 Дайын өнім Нсгізгі өндіріс 250 000
5 Өткізілген дайын өнімнің Дайын өнім 85 000
өзіндік кұны
6 Қосалкы бөлшектер Төленуге тиіс 56 000
шоттар
7 Багдарламалык қамтамасыз Төленбеген капитал35 000
ету
8 Алынуға тиіс шоттар Дайын өнімді 98 000
өткізуден табыс
9 Жұмысксрлер м ен басқа да Кассадағы ұлттык 20 000
тұлғалардың карьгзы валютадағы акшалар
10 Баска да дебиторлык қарыз Кассадағы ұлттык 15 000
валютадағы акша-лар
11 Әлеуметтік салык Ағымдағы. 70 000
коррсспонденттік
шоттардағы акшалар
12 Корпоративтік табыс с а л ы Төленугс тиіс 120 000
ғ ы 6 о й ы н і и а корпоративті табыс
шығындар салығы
13 Еңбек акы бойынша Жұмысксрлер мен 10 000
кызметкерлермен есеп басқа да тұлғалардың
айырысулар карызы
14 Кассадағы ұлттық валютада Жұмыскерлер мен 10 000
акшалар баска да тұлғалардың
қарызы
15 Есеп беру жылының бөлінбеген Басқа да рсзервтік 50 000
табысы капитал
Есеп № 3.8
Фирмада келесідей шоттар колданылады:
Жабдыктар
Атқарылмаған жал төлемі
Материалдардың қорлары
Иегердің капиталы
Төленуге тиіс шоттар
Алынған капитал
Жер
Бұл шоттар активтер, міндеттемелер мен капитал шоттары ретінде
келесідей жіктелінуі мүмкін:
Активтер Міндеттемелер Капитал
4. Есептік цикл және қаржылық есеп беруді дайындау
Есептік процестің шаруашылық операцияларды талдаудан қаржылық есеп
беруді күруға және шоттарды жабуға дейін кезеңдердің
кезектілігін есептік цикл деп атайды. Бұл цикл әр есеп беру жылында
қайталанады. Есептік циклді бірнеше қадамдарға немесе сатыларға бөлуге
болады:
КадамҚадамның мазмұны Мақсаты
1 Тіркеу үшін операцияны немесе Операциялар туралы алғашкы
фактіні бекіту кұжаттар түрінде акпараттар
жинау
2 Сәйкес ведомостер мен журналдарға Компанияға операциялардың
тіркеу экономикалык әсерін
аныктау және сипаттау
Ведомостер мен журналдардан Бас Шоттарда акпараттарды сактау
кітапқа көшіру әдісі
4 Алдын-ала баланс дайындау Дебет пен кредитті және
түзетілетін жазулар үшін
бастапқы нүктелерді тсксеру
үшін ыңғайлы тізім кұру
5 Түзетілетін журналдык жазуларды Алғашкы кұжаттарда жиі
тірксу (шоттардың трансформациясы) көрсетілмейтін есептсулерді,
ксйінгс қал д ы р ы л ға н
м е р з і м н і ң өтуін,
бағалауларды жоне баска да
фактілсрді тіркеу
6 Транзиттік шоттардың жабылуын тіркеуТранзиттік шоттарды жабу жоне
таза табыстың сомасын
бөлінбеген табыска аудару
7 Кесте дайындау (айналым ведомосі) Шоттарды жапқаннан кейін дебет
пен кредиттің тепе-теңдігін
тексеру
8 Қаржылық есеп берулерді дайындау Жалпыланған акттараттарды
сырткы пайдаланушыларға беру
Қаржылық есеп беруді кұру үшін бухгалтер ағымдағы есепберу кезеңіне
қатысты мәліметтерді жинау кажет. Бүл есептеулер, талдау жүргізуді,
құжаттардың жобаларын айындауды талап етеді. Бұлардың барлығы жұмыс
кұжаттары деп аталады.
Трансформация - каржылық есеп беруді құру үшін қажетті ақпараттарды алу
максатында алдым-ала баланстың шоттарының қалдығын өзгерту. Трансформация
корректуралық (трансформациялык) проводка деп аталатын бухгалтерлік жазумен
рәсімделеді.
Трансформациялық (корректуралық) проводкалар - бұл есептеу әдісі
бойынша есепті жүргізу құралы және осылайша олар әртүрлі кезеңдердің
қаржылық есеп берулерін салыстырмалы жәнс пайдаланушылардың қажеттіліктері
үшін орынды болуына көмектеседі.
Әдетте бухгалтерлер трансформациялық жазуларды жүргізу және есеп
берулерді кұру үшін трансформациялық кестені колданады. Трансформациялық
кестені қолдану трансформациялық жазудың калдырып кету ықтималдылығын
азайтады және шоттардағы арифметикалық есептеулерді нактылығын тексеруге
көмектеседі және каржылық есеп беруді құруды жеңілдетеді.
Трансформациялық кестені құрудың процедурасы алты кезеңнен түрады:
Алдынала баланстың бағандарына шоттардың калдығы енгізіледі.
Трансформациялық жазбалар жазылады.
Түзетілген алдын-ала баланстын бағандарына шоттардың
трансформацияланған қалдықтары жазылады.
Трансформацияланған (түзетілген) алдын-ала баланстың қалдығы табыстар
мен шығындар туралы есеп беру және бухгалтерлік баланстың бағандарына
көшіріледі.
Табыстар мен шығындар туралы есеп беру және бухгалтерлік
баланстың бағандарының қорытындысы есептеледі.
Таза табыс немесе зиян табыстар мен шығындар туралы есеп берудің
бағандарынан бухгалтерлік баланстың бағандарына көшіріледі.
Есеп№4.1
Төменде Меруерт тойханасының 2003 жылдың 31 желтоқсанына
шоттардың қалдығы берілген.
Касса 20 000
Алынуға тиіс шоттар 28 000
Газ баллондары 25 000
Алдын-ала төленген жал төлемі 360 000
Жабдықтар 300 000
Жабдық бойынша жинакталған тозу 25 000
Төленуге тиіс шоттар 40 000
Капитал салу 488 000
Еңбекақы бойынша шығындар 300 000
Жал төлемі бойынша шығындар 180 000
Тамақ өнімдеріне шығындар 400 000
Жабдықтың тозуына шығындар 25 000
Өткізуден табыс 1 100 000
Өнімдер 15 000
Есеп беру кезеңінің соңында бухгалтер келесілерді аныктады:
Туран-Алем банкінің қызметкерлеріне арналған 30 желтоқсанда
өткізілген кештен табыс тіркелінбеген. Шот бойынша жалпы сома 200 000
теңге, оның 100 000 теңгесі алдын-
ала төлем ретінде берілген. Алдын-ала төлем де тіркелінбеген.
Алдын-ала төленген жал төлемі шоты бойынша қалдык 2003 жылы 1
қазанда алты айға алдын-ала төленген жал төлемінен тұрады.
Желтоқсанда төленуі тиіс еңбек акы бойынша шығындар мен
міндеттемелер танылмаған. Төленуге тиіс еңбек ақының жалпы сомасы 100 000
теңге.
10 желтоқсанда сатып алынған газы бар баллондарға (5 баллон 2500
теңгеден) шығындар есеитен шығарылмаған. 31желтоқсанда қоймада тағы 2
баллон калған.
5. Кассадаы тойхана иесінің жеке қажеттіліктеріне алған 40 000 теңге
еселке алынбаған.
Талап етіледі: келесі нысандағы трансформациялык кестені толтыру:
Шот-тың Кіріспе баланс Түзетуші Түзетуден кейінгі
проводкалар кіріспе баланс
атауы Дебет Кредит
Дебет Кредит Дебет Кредит Дебет Кредит
8 9 10 11 12 13
Есеп № 4.2
2003 жылдын 31 желтоксанына Ерлан және К фирмасының түзетілмеген
алдын-ала балансы келесідей ( мың теңге):
Баптардың аталуы Дебет Кредит
Акша каражаттары 21600
Алынуға тітіс шоттар 12500
Канц.тауарлар 1800
Алдын-ала төленген сактандыру төлемі 2400
Кеңсе жабдығы 34000
Жинакталған тозу 6000
Төленуге тиіс шоттар 7000
Болашак кезең шығындары 4600
Ерлан капиталы 48700
Ерланның кайтарып алуы 4000
Кеңестік кызметтер көрсетуден табыстар 29000
Еңбек акы бойынша шығындар 15000
Жал бойынша шығындар 4000
Барлығы 95300 95300
Сонымен бірге келесідей ақпараттар белгілі (мың теңге):
Әрекет мерзімі желтоқсанда аяқталатын сақтандыру 400 тұрады.
Желтоксан айының соңына канцтауарлар корлары 750.
Желтоқсанда тозу 1 000 .
Желтоксан айының соңына есептелген еңбекақы 1 200.
Желтоқсанда көрсетілген қызметтерден тапкан табыстар 3 000,
олар бойынша шоттар әлі көрсетілген жок.
Аванспен төленген, қызметтерді көрсетуден тапкан табыстар 1 600.
Талап етіледі:
Т-шоттарды дайындап, сальдо шығару.
Желтоқсанға қажетті, түзететін проводкаларды анықтау және оларды
тікелей Т-шоттарына жазу;
Трансформациялык кестені толтыру.
Есеп № 4.3
Есеп беру кезеңінің басындағы мәліметтер:
Шоттар Баптардың атауы Сомасы,
теңге
122 Ғимараттар мен құрылыс жайлары 3 000 000
131 Ғимараттар мен кұрылыс жайлардың тозуы 2 000 000
123 Машиналар мен жабдықтар 158000
132 Машиналар мсн жабдыктардың тозуы 6583
125 Басқа да негізгі кұралдар 4000
201 Шикізат пен материалдар 125600
211 Аяқталмаған негізгі өндіріс 56240
451 Кассадағы ұлттык валютадағы акшалар 1200
441 Ағымдағы, корреспонденттік шоттағы ақшалар 46200
671 Төленуге тиіс шоттар 20400
334 Басқа да дебиторлык карыздар 1900
503 Салымдар және жарналар 1066897
681 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен ессп 90000
айырысулар
687 Басқа да кредиторлык карыздар 13200
561 Есептік жылдың бөлінбеген табысы 124000
639 Бюджетке баска да салықтар. алымдар және міндетті 6060
төлемдср
60! Банктердің қарыздары 44000
552 Өзге де резервтік капитал 22000
Ай бойында келесі шаруашылық операциялар жүзеге асты:
Шаруашылык операциялардың мазмұны Сомасы, тенге
1. Есеп беру кезсңінің басында аякталмаған өндіріс 56240
қалдықтары негізгі өндіріс шығындарына
ауыстырылды
2 Коймадан жіберілген материалдар бұйымды 120000
өндіруге есептен шығарылды
3 Келесілердің кұнынан айлык тозу есептелді:
а) цехтардағы шаруашылык инвснтарь 9000
ә) цсхтардың шаруашылык инвентары 2000
б) зауыт баскармасының ғммараты 4000
4 Қызметкерлердің әртүрлі категорияларына еңбек
ақы есептелді:
а) негізгі өндіріс жұмысшыларына 64000
ә) жабдыктарға кызмет көрсететін 36000
жұмысшыларға 30000
б) зауыт басқармасынын қызметкерлеріне
5. Зейнетақы салымдары (еңбек ақыдан 10%) ?
ұсталды
6. Әлеуметтік салық есептелді (зейнет ақы
салымдарынсыз (10%) еңбек акы корынан 21 %): а)
негізгі өндіріс жұмысшыларына ә)
жабдықтарға кызмет көрсететін
жұмысшыларына б) зауыт баскармасының
кызметкерлеріне
7. Қызметкерлердің еңбек акысынан табыс салығы ?
ұсталды
8. Уакытша еңбекке қабілетсіздігі бойынша 1950
кызметкерлерге жәрдемакы есептелді
9. Үстеме шығындар жинакталды:
а) цехтардағы жабдықтар мсн шаруашылык ?
инвентарьдың тозуы;
б) жабдыктарға қызмет көрсететін ?
жұмысшылардың еңбек ақысы
10. Үстеме шығындар негізгі өндіріс шығындарына ?
жатқызылды
11. Негізгі өндіріс шығындары жинақталды:
а) материалдық ?
ә) еңбектік ?
б) үстеме ?
12. Негізгі өндірістен 3 000 дана дайын бұйым ?
шығарылды. Егср ай соңына аякталмаған өндіріс
калдығы 58 260 теңге кұрағаны белгілі болса,
бұйымның нақты өзіндік кұнын анықтап есептеп
шығарыңыз
13. Ай бойында 2 600 дана дайын бұйым 125 ?
теңгеден тиелді (ҚҚС-сыз) а) кслісім құнына
сатып алушыларға шот көрсетілді ә) ҚҚС
сомасына
14. Өткізілген өнімнің өзіндік кұны ?
есептен шығарылды
15. Ағымдағы, корреспонденттік шотынан тиеу 2000
бойынша шығындар төленді
16. Ай соңында аяқталмаған өндіріс калдығы негізгі 58260
өндірістен есептен шығарылды
17. Жыл соңында:
а) табыстар жиынтық табысты ұлгайтуға есептен ?
шығарылды ?
ә) шығындар жиынтык табысты азайтуға есептен
шығарылды
18. Корпоративті табыс салығы есептелді (30%) ?
19. Корпоративті табыс салығы бойынша шығындар жиынтық?
табысты азайтуға ссептен шығарылды
20. Қаржылық нәтиже анықталды ?
Талап етіледі:
Есеп беру кезеңінің басына келтірілген мәліметтер негізінде
бастапқы бухалтерлік баланс жасау.
Берілген шаруашылык операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын құру,
қажет болғанда, операция сомасын анықтау.
Баланс негізінде Т-шоттарын ашу, шоттарда операцияларды
жазып, айдағы айналымды және ай соңына қалдықты есептеу.
Ай соңына айналым-сальдолық ведомості (алдын-ала балансты) кұру;
Шахматтық айналым ведомосін кұру;
Есеп беру кезеңінің соңына бухгалтерлік баланс құру.
Есеп № 4.4
Салтанат тігін фабрикасының синтетикалық және
аналитикалық есебінің шоттары бойынша 2005 жылдың 12 қаңтарына
қалдықтары, мың теңгеде:
Шикізат пен материалдар
127000
оның ішінде:
жүн мата
42 000
шыт мата
35 000
жібек мата
50 000
Ағымдағы, корреспонденттік шоттардағы ұлттық валютада ақшалар
74 000
Негізгі өндіріс
1034
Банк қарыздары
90000
Төленуге тиісті шоттар
112 034
Есеп беру кезеңінде фабрикада келесі шаруашылық операциялар
жұргізілген:
1. Қоймаға жабдықтаушыдан келіп түскен жүн матасына шот төлемге
қабылданды - 25200.
2. Қарыз бойынша берешекті азайтуға ағымдағы,
корреспондентгік шотынан аударылды - 5000
3. Қоймаға келіп түскен және қабылданған жібек матасы үшін жабдықтаушы
шоты акцептіленді - 40625
4. Жібек матасы үшін жабдықтаушының қарызын өтеуге ағымдағы,
корреспонденттік шотынан аударылды - 25200
5. Қоймаға келіп түскен және кабылданған шыт матасы үшін жабдықтаушы
шоты төлемге қабылданды - 40435
6. Киім тігу үшін материалдар қоймадан жіберілді:
жүн мата 24000
шыт мата 12000
жібек мата 30000
Барлығы: 66000
Талап етіледі:
Жоғарыда келтірілген мәліметтер негізінде келесілерді орындау керек:
1. Т-шоттарды ашып, онда кезең басындағы қалдықтарды толтыру.
Шаруашылық операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын
құру және шаруашылық операцияларды шоттарда көрсету.
Айналымды есептеу, қалдық шығару және айналым ведомосін кұру.
Тақырып 5. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Бухгалтерлік есеп ерекшеліктерінің бірі болып атқарылып жатқан
шаруашылык процестерді жалпы және үздіксіз бакылау және оларды құжаттарда
көрсету табылады.
Құжаттау - барлық шаруашылық операцияларға жасалатын кұжаттар жиынтығы.
Ондағы бар барлык мәліметтер әрі карай ағымдағы бухгалтерлік есептегі
шаруашылық операцияларды керсету үшін жалғыз негіз болады.
Егер кұжат болмаса, бірде бір шаруашылық операция есепке алынбайды.
Сондықтан әрбір құжат белгілі бір талаптарды сақтаумен жасалып,
операцияларды жасауға және рәсімдеуге катысқан барлық тұлғалардың қолымен
бекітілу керек. Онымен олар шаруашылық операциялар расымен болғанын
растайды.
Құжаттардың растаушы күші оларды жасаудың ерекше ережелерімен
реттеледі. Бухгалтерлік есептегі құжаттардың ролін олардын жіктелуі
сипаттайды. Қүжаттардың жіктелуі олардың толтыруы мен қолдануы дүрыстығын
қамтамасыз етеді. Жіктеу негізінде кұжаттардың әртүрлі белгілері жатыр,
Түгендеу - бухгалтерлік есеп тәсілі, оның көмегімен субъектінің
құралдарындағы есептік мәліметтер олардың нақты бар болуымен, осы
көрсеткіштер арасындағы сәйкестікті қамтамасыз ету мақсатында,
салыстырылады және реттеледі.
Қаржылық есеп беруге қойылатын талаптар оның шынайылылығы (баптардың
растығы) табылады. Сондықтан есеп беру мәліметтерін растау үшін түгелдеу
өткізу қажет.
Кәсіпорын бүхгалтериясында бастапкы құжаттар арифметикалық
есептеулердің экономикалық мақсаттылығы,
қаңтарына қалдықтары, мың теңгеде:
Шикізат пен материалдар
127 000
оның ішінде:
жүн мата
42 000
шыт мата
35 000
жібек мата
50 000
Ағымдағы, корреспондентгік шоттардағы ұлттық валютада ақшалар .
74 000
Негізгі өндіріс
1 034
Банк қарыздары
90 000
Төленуге тиісті шоттар
112 034
Есеп беру кезеңінде фабрикада келесі шаруашылық операциялар
жүргізілген:
Қоймаға жабдықтаушыдан келіп түскен жүн матасына шот төлемге қабылданды
- 25200.
Қарыз бойынша берешекті азайтуға ағымдағы, корреспонденттік
шотынан аударылды - 5000
Қоймаға келіп түскен және қабылданған жібек матасы үшін жабдықтаушы
шоты акцептіленді - 40625
Жібек матасы үшін жабдықтаушының карызын өтеуге ағымдағы,
корреспондентттік шотынан аударылды - 25200
Қоймаға келіп түскен және кабылданған шыт матасы үшін жабдықтаушы шоты
төлемге қабылданды - 40435
Киім тігу үшін материалдар қоймадан жіберілді:
жүн мата 24000
шыт мата 12000
жібек мата 30000
Барлығы: 66000
Талап етіледі:
Жоғарыда келтірілген мәліметтер негізінде келесілерді орындау керек:
1. Т-шоттарды ашып, онда кезең басындағы қалдықтарды толтыру.
Шаруашылық операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын
құру және шаруашылық операцияларды шоттарда көрсету.
Айналымды есептеу, калдық шығару және айналым ведомосін кұру.
Тақырып 5. Бухгалтерлік есепті уйымдастыру
Бухгалтерлік есеп ерекшеліктерінің бірі болып атқарылып жатқан
шаруашылық процестерді жалпы және үздіксіз бакылау және оларды құжаттарда
көрсету табылды.
Қүжаттау - барлық шаруашылық олерацияларға жасалатын кұжаттар жиынтығы.
Ондағы бар барлык мәліметтер әрі карай ағымдағы бухгалтерлік есептегі
шаруашылық операцияларды көрсету үшін жалғыз негіз болады.
Егер кұжат болмаса, бірде бір шаруашылық операция есепке алынбайды.
Сондықтан әрбір құжат белгілі бір талаптарды сақтаумен жасалып,
операцияларды жасауға және рәсімдеуге катысқан барлық тұлғалардың қолымен
бекітілу керек. Онымен олар шаруашылық операиялар расьгмен болғанын
растайды.
Құжаттардың растаушы күші оларды жасаудың ерекше ережелерімен
реттеледі. Бухгалтерлік есептегі құжаттардың ролін олардың жіктелуі
сипаттайды. Құжаттардың жіктелуі олардың толтыруы мен колдануы дұрыстығын
қамтамасыз етеді. Жіктеу негізінде кұжаттардың әртүрлі белгілері жатыр,
Түгелдеу - бухгалтерлік есеп тәсілі, оның көмегімен субъектікің
қүралдарындағы есептік мәліметтер олардың нақты бар болуымен, осы
көрсеткіштер арасындағы сәйкестікті қамтамасыз ету мақсатында,
салыстырылады және реттеледі.
Каржылық есеп беруге койылатын талаптар оның шынайылылығы (баптардың
растығы) табылады. Сондықтан есеп беру мәліметгерін растау үшін түгелдеу
өткізу қажет.
Кәсіпорын бухгалтериясында бастапкы қүжаттар арифметикалық
есептеулердің әкономикалық мақсаттылығы,заңдылығы және дүрыстығы
жағынан бақыланады. Бұдан кейін операциялар туралы ондағы тіркелген
мәліметтер есептік регистрлерде тіркеледі.
Есептік регистрлер дегеніміз арнайы түрде бағандарға бөлінген парақтар,
онда ағымдағы есептік жазулар жүргізіледі. Онда шаруашылык күралдар мен
олардың көздерінің жағдайы мен қозғалысы туралы мәліметтер синтетикалык
және аналитикалық шоттар бойыиша топталадьг және жүйеленеді. Есептік
регистрлер негізінде есеп беру жасалады. Бухгалтерлік есеп тәжірибесінде
сырткы түрі, мазмұны бойынша әртүрлі есептік регистрлер қолданылады. Бос
парақтар, карточкалар және кітаптар пайдаланылады. Бір типті есептік
регистрді тандау накты учаскеден есепті үйымдастырумен шартталады.
Бастапқы акпаратты өңдеу процесінде бастапкы бухгалтерлік қүжаттарда
да, есептік регистрлерде де қателер болуы мүмкін. Бұл кателер түзетілу
керек. Бухгалтерлік есепте қате жазуларды түзетудің бірнеше әдістері
қолданылады: корректуралық, косымша жазу, кері жазу, қызыл сторно.
Есепті дұрыс ұйымдастырудың маңызды шарты болып бухгалтерлік есептің ең
тиімдірек нысанын қолдану табылады.
Есептің келесі нысандары бар: мемориалды-ордерлік, журнал-ордерлік,
автоматтандырылған, қарапайымдандырылған.
Есеп № 5.1
Бастапкы мәліметтер: кіріс кассалық ордер, төлем талап, шығыс кассалык
ордер, сенім хат, жұмысқа кабылдау туралы бұйрық, талап, шектеулі-заборлы
карта, тауар-көлік накладнойы, шот-фактура, еңбек ақыны беруге төлемдік
ведомость, кіріс ордері, материалдарды кабылдау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырып 1. Бухгалтерлік есептің концепциялары мен қағидалары
Бухгалтерлік есеп кәсіпкерлер мен ұйымдардың Қазақстан Республикасының
бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңымен, бухгалтерлік есеп
стандарттарымен, сонымен катар ұйымның есептік саясатымен реттелетін
операциялары мен жағдайлары туралы ақпараттарды жинау, тіркеу және жалпылау
жүйесін көрсетеді.
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп берудің мақсаты мүдделі тұлғаларды
кәсіпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, кызметінің нәтижелері және
қаржылық жағдайындағы өзгерістері туралы толық және шынайы ақпаратпен
камтамасыз ету болып табылады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу мен каржылық есеп беруді құру қағидалары
болып есептеу және үздіксіздік табылады. Қаржылық есеп берудің негізгі
сапалық сипаттамалары: түсініктілік, орындылык. сенімділік, және
салыстырмалылық (шынайы көрсету, тәуелсіздік, байқаушылық, толықтылык және
г.б.) болып табылады.
Қолда бар күралдарды ұтымды пайдалану және олардың сактығы үшін
бакылауды дұрыс ұйымдастыру құралдардын жіктеу қажеттілігін негіздейді.
Кәсіпорынның шаруашылық кұралдарының кұрамы (түрлері) орналасуы (1-
схема) және қалыптасу көздері (2-схема) бойынша жіктеледі.
Схема 1. Құралдардың түрлері мен орналасуы бойынша жіктелуі
Схема 2. Құралдардың қалыптасу көздері бойынша жіктелуі
Есеп № 1.1.
Төменде көрсетілген әр оқиға үшін бухгалтердің әрекеті мен шешім
қабылдау үшін қолданылған бухгалтерлік есеп қағидасын (сапалық
сипаттамасын) көрсетіңіз.
Табыстар
а) ғимараттың баланстық құны 100 000 теңге. Компания оған 150 000
теңге сұрады;
ә) компания бұрғылау жабдығын сатуды шешті, оның баланстық құны 500 000
теңге. Оның нарықтык кұны 700 000-нан 800 000 теңгеге дейін кұбылып тұр;
б) компания бұрын сенімсіз ретінде есептен шығарылған несиенің
өтелуі туралы клиентпен келісімге отырады.
Зияндар
а) қорлар есепте баланстық құны бойынша 75 000 теңгеде көрсетілген,
бірақ компания өткізудің ағымдағы таза құны шамамен 50 000 теңгеге тең
деп есептейді;
ә) клиент 5 айға төлем жүргізген жок, енді ол тағы 6 айға қалдыруды
ұсынып отыр. Ол осы акытта қарыздың бастапкы сомасын төлеймін деп
есеггтейді;
б) кассаны түгелдеу барысында 20 000 теңге сомасында қолма-қол
ақшаның жетіспеушілігі анықталды. Кассир 10 күн ішінде соманың орнын
толтыруға уәде берді.
Есеп№1.2.
Келесі әріптермен белгіленген қай қағидалар мен сапалы сипаттамалар
төмендегі баптарға колданылады:
а. дер мезгілділік
ә. шынайы көрсету
б. мәнділік
в. бағалау әдісі
г. байкаушылық (консерватизм)
ғ. салыстырмалылық
д. толыктылық
1. 2003 және 2004 ж.ж. ТМҚ бағалаудың бір әдісі колданылады.
2. Ірі компания қолданатын үсак құралдарды сатып алуды шығын ретінде
көрсетеді.
3. Қорлар ең төменгі өзіндік құн немесе нарықтық кұн бойынша бағаланады.
4. Активтер бастапкы танылуынан кейін әділ нарыктык кұн
бойынша бағаланады.
5. Дүкен ай сайынғы қаржылық есеп беруін дайындау максатында түгелдеу
жүргізбей, есептік мәліметтерді колданады.
6. Бухгалтерлік балансты кұру күніне ешқандай формальды
міндеттемесі болмағанның незінде, қаржылық есеп беруге компанияда ссуда
бойынша міндеттемесі пайда болу мүмкіндігі туралы түсініктеме хат
тіркеледі.
Ескерту: бір бапқа бірнеше қағидалар мен сапалы
сипаггамалар қолданылуы мүмкін.
Есеп № 1.3
Нұрсат компаниясынын бухгалтері сусындар өндірісі бойынша келесі
әрекеттерді орындады:
Оның кәсіпорнының кызметі шексіз ұзак жалғасады деп ұйғара отырып.
жаңа оңазытқыштың кызмет ету мерзімін бағалады.
Жаздық аулаға қажеті жоқ жабдықты өткізуін сатып алушыға шот көрсеткен
кезде тіркеді.
Жалдык келісім-шартқа сәйкес бір жыл алдын-ала аванспен төленген
жал төлемі бойынша шығындарды, бастапқыда шығындарды
активтер ретінде тіркей отырып,
тануды кейінге калдырды.
Ай сайынғы қаржылық есеп беруді, шамаланған және бағалауларға негізделе
тұрса да, пайдалылығын таныды.
Пайда болған, бірак тіркелінбеген еңбек акы бойынша шығындарды
корректуралык проводкаларды жасай отырып, таныды.
Есеп беру кезеңінде алынған табыстары мен жұмсаған
Жарғылық капитал 944 420
Жабдық 161160
Резервтік капитал 18 800
Құралдарды түрлері мен олардың калыптасу көздері бойынша
келесі нысанда топтастырыңыз:
Мүлік Сомасы Олардьтң кальгптасу Сомасы
көздсрі
Айналымнан тыс Меншікті:
кұралдар:
Айналым кұралдары: Қарыз кұралдары:
Тақырып 2. Бухгалтерлік баланс
Кәсіпорын қызметі бойынша негізделген басқарушылык шешімдер қабылдау
үшін кәсіпорын қолында мүліктің кандай түрлері бар және олар қандай
көздерден қалыптасқанын білу кажет. Бүндай мәліметтер жалпы ақшалай
бағалауда кәсіпорын мүлкін түрлері мен орналасуы (актив) және оның
қалыптасу көздері (капитал және міндеттемелер) бойынша белгілі бір мерзімге
акшалай бағалауда әкономикалык топтастыру мен жапы көрсетудің әдісі болып
табылатын бухгалтер.іік баланста келтіріледі.
Әрбір әкономикалық әлемент балстс бабы деп аталады. Баланс активінің
барлық баптарының қорытындысы баланс капиталы мен міндеттемелерінің барлық
баптарының қорытындысына тең болуы кажет, өйткені баланстың екі жақ
бөлігінде де бірдей шаруашылық кұралдар екі топтастыруда:
түрлері мен орналасуы және олардың қалыптасу көздері бойынша
көрсетіледі.
Баланстың мазмұны №30 Қаржылық есеп беруді керсету бухгалтерлік есеп
стандартымен (ҚЕХС №1 Қаржылык есеп беруді көрсету) реттеледі.
Бухгалтерлік баланс ісүралдар мен олардың қалыптасу көздерінің белгілі
бір мерзімге жағдайын көрсетеді. Шаруашылык әрекет процесінде құралдардьщ
үздіксіз қозғалысы, олардың қү.рамы мен қалыптасу көздерінде өзерістер
болады. Субъектілер әрекет процесінде шаруашылық операциялар жасайды және
құралдар мен олардың көздерінің кұрамында кандай да бір өзгерістерге
әкеледі. Баланста олар сәйкес баптың өсуі немесе кемуі түрінде көрсетіледі,
баланстың жаңа баптарының пайда болуына немесе олардың жойылуына әкеледі.
Шаруашылық операцияларды карастыра отырып, әркашан сақталынатын
балаистық тепе-теңдікті А—М.К+М ескеру кажет. Әр шаруашылық операция,
бухгалтерлік есептің екі объектісін қарастыра отырып, өзгерістердің торт
типіниі біреуіне жатуы мүмкін:
- Активті
- Пассивті
- Активті-пассивті көбею жағыыа
— Активті-пассивті азаю жағына
Есеп № 2.1
ЖШС Нұр мәліметтерінің негізінде бастапкы балансты қүру қажет:
Шоттар Атауы Сомаськ теңге
коды
122 Ғимараттар 1 353 200
201 Шикізаттар мен материалдар 342 000
211 Аяқталмаған өндіріс 120 000
451 Кассадағы ақшалар 400
687 Басқа да кредиторларға карыз 8 000
203 Отын 80 000
639 Бюджстке баска да салықтар. 6 000
жинаулар және міндеггі төлсмдср
681 Кызметкерлермен еңбек ақы бойынша 42 000
есеп айырысулар
671 Төленугс тиісті шоттар 39 400
441 Ағымдағы. коррсспонденттік 154 000
шоттардағы ұлттык валютадағы
акшалар
334 Баска да дебиторлык карыз 1 5 564
503 Салымдар мен жарналар 1 920 000
333 Жұмыскерлер мен басқа да 236
тұлғалардың қарызы
221 Дайын өнім 1 10 000
601 Қысқа мерзімді банк несиесі 160 000
Есеп № 2.2
1.3, 1.4, 1.5 есептердің негізінде бухгалтерлік баланс
құрыңыз. Баланстық тепе-теңдікті А=МК+М ескеріңіз.
Есеп № 2.3
Компания М балансында келесі баптары бар:
Көрсеткіштер Сомасы.
теңге
1 Материалдық емес активтср 500 000
2 Негізгі құралдар 400 000
3 Тауарлы-материалдык корлар 200 000
4 Дебиторлық карыз 300 000
5 Үзақ мсрзімді банк несиесі 1 000 000
6 Ағымдағы, корреспонденттік 600 000
шоттардағы ұлттык валютадағы акшалар
7 Бюджетпен есеп айырысу 300 000
8 Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп 1 00 000
айырысулар
9 Жабдықтаушылармен есеп айырысулар 1 50 000
10 Салымдар мен жарналар 450 000
Талап етіледі: Қандай баптар активтерге, міндеттемелерге, меншікті
капиталға жататындығын анықтау қажет.
Баланс кұру.
Есеп № 2.4
Төмендегі мәліметтердің негізінде бухгалтерлік баланс құрыңыз
(мың теңге):
Касса 10
Ағымдағы, корреспонденттік шоттардағы акшалар..2 000
Жарғылык капитал 10 000
Негізгі құралдар (машиналар мен жабдыктар)
бастапкы құны 80 000
Машиналар мен жабдыктардың тозуы 20 000
Бюджетпен есеп айырысулар 20 000
Дайын өнім 20 000
Банк қарыздары 5 000
Материалдык емес активтер (басқалары) 12 000
Материалдык емес активтердің амортизациясы (басқалары) 2
000
Материалдар 10 000
Резервтік капитал 980
Аякталмаған өндіріс 3 990
Есеп № 2.5
Фирмада есеп беру кезеңінде келесідей шаруашылық операциялар
жүргізілді:
№ Операциянын мазмұны Сомасы. тснгс
1 Еңбек акы төлеу үшін ағымдағы. 150 000
корреспонденттік шоттардан кассаға акшалар
келіп түсті
Ағымдагы, корреспонденттік шоттарға сатып 1 70 000
алушылардың карызы түсті
3 Кассадан фирма жұмысксрлсріне еңбек акы 125 000
берілді
4 Жұмыскерлердің сңбскакысынан жеке табыс 1 5 000
салығы ұсталды
5 Коймадан негізгі өндіріске материалдар 58 000
босатылды
6 Ағымдагы, корреспондснттік шоттардан банк 43 000
нссиесі бойынша карыз өтелді
1 Қүрылыс материалдары келіп түсті, 56 000
жабдыктаушылармен есеп айырысу жүргізілгсн
жок
8 Қьгска мерзімді банк несиесі есебінен 50 000
жабдықтаушылардын карызы өтелді
9 Колма-кол акшаға тауарлар өткізілді 40 000
10 Зейнеттік корлар алдындагы карыз өтелді 12 500
11 Бөлінбеген табыс ессбінен акционерлерге 35 000
дивидендтер есептелді
Талап етіледі:
Әрбір шаруашылық операция бойынша:
берілген шаруашылык операцияның әсерінен қандай баланстық баптар
өзгеретінін;
операцияның әсерінен баланстык баптар қалай
өзгеретінін;
операцияның нәтижесінен баланс валютасы қалай өзгеретінін
анықтау керек.
Шешімін келесі нысандағы кестеге жазу қажет:
мазмұныы теңге Ак- Капи Міндеттемс типі
тив тал
Алынғанннн 150000 Жаб- Жабдықтау- 3
жаб-
дыктар дык- шылармен
үшін
жабдыктаүшы тар сссп аГтырьгсу
шоты + -і-
акцептілснд
і
Есеп № 2.6
Келесідей окиғалар болып, келесідей операциялар жасалды:
В компаниясының иесі оны ұйымдастыруда 2003 жылы 1 казанда 3 000 000
теңге салды.
Компания 100 000 теңге карыз алды.
Компания колма-кол ақшаға станокты 150 000 теңгеге, жиһазды - 100 000
теңгеге сатып алды.
Талап етіледі: Баланстық тепе-теңдікті пайдалана отырып, жүргізілген
мәмілелерді және активтердегі, міндеттемелер мен капиталдағы өзгерістерді
көрсетіңіз.
Есеп № 2.7
Жаңа кәсіпорында келесідей операциялар жүзеге асырылды:
1. Иемденуші 5 000 теңге инвестиция салды.
3 000 теңгеге қолма-қол ақшаға материалдар алынды.
Қызметтер көрсеткені үшін 2 400 теңге алды.
Жұмыскерге 1 800 теңге еңбек акы төленді.
Банктен 4 000 теңге қарыз алды.
Бұл операцияларды жасағаннан кейін берілген кәсіпорынның активтері,
міндеттемелері мен капиталының корытындысы келесідей болады:
Активтер Міндеттемелер Капнтал
2 200 2 600 2200
7400 4 000 5
600
2 200 1600
7 600 2 200 5 400
Такырып 3. Бухгалтерлік шоттар және екі жақты әдіспен шаруашылық
операцияларды көрсету
Белгілі бір мерзімге шаруашылық ресурстардың бар болуы туралы
бухгалтерлік баланс беретін мәліметтер басшылыктьщ жедел басқаруы үшін
жеткіліксіз. Күи сайын шаруашылық құралдардың жеке түрлерінің қозғалысын,
олардың құралу көздерінің өзгерісін, шаруашылык процестердің нәтижелерін
және т.б. есепке алу кажет. Бүл барлық өзгерістер шоттарда көрсетіледі.
Шоттардың көмегімен есептің біртекті объектілеріне әкономикалық топтастыру,
сонымен қатар ағымдағы бақылау жүзеге асырылады.
Әр жеке шотта есепке алынатын объектінің бастапкы жағдайы, содан кейін
оның өзгерісі (көбеюі немесе азаюы) тіркеледі, бұл кез-келген сәтте
құралдар мен олардың құралу көздерінің топтарының жаңа жағдайын, шаруашылық
әрекеттің процестері мен нәтижелерін анықтауға мүмкіндік береді.
Шоттар баланспен байланысты. Актив, меншікті капитал мен
міндеттемелердің әрбір бабына сондай атауда сәйкес шоттар ашылады.
Ай басына шоттар алдыңғы айдың балансының негізінде ашылады. Шот ашу -
бұл яғни ай басына калдықты (сальдо) жазу. Активті шоттарда қалдық - дебеті
бойынша, ал пассивті шоттарда кредиті бойынша жазылады.
Шоттарда айдың ағымында жазылатын қорытынды сомалар айналымдар деп
аталады. Дебет жағьгнда жазылатын сомалар -дебеттік, ал кредит жағында
жазылатын сома кредиттік айналым деп аталады.
Ай соңында қа.ідық келесідей анықталады:
- активті шоттар бойынша
Қс - Қб + Ад – Ак
пассивті шоттар бойынша
Кс = Қб + Ак - Ад
мұндағы Қс - соңғы қалдық;
Қб - бастапкы қалдык; А - айналымдар (дебеттік, кредиттік).
Әр шаруашылық операцияда бухгалтерлік есептің өзара байланысқан екі
немесе бірнеше шоттар катысады. Екі жақты жазү шаруашылық операцияны
көрсету әдісі ретінде кәсіпорында болып жатқан барлық шаруашылык
процестерді есепке алу үшін қолданылады. Шоттар арасындағы лайда болатын
өзара байланыс - корреспонденция, ал шоттардың өзі корреспонденцияланатын
деп аталады. Операцияны шоттарға үлестірмес бүрын кандай шоттарда жазу
жүргізілу керектігін көрсететін шоттық формулалар — проводкалар құрылады.
Дебеттелетін және кредиттелетін шоттарды, шаруашылык операцияның сомасын
көрсету тек құжаттардың негізшде жасалатын бухгалтерлік проводка деп
атайды.
Бухгалтерлік проводкаларды құруда талкылаудың келесі логикасын ұстану
ұсынылады:
Берілген шаруашылық операция есептің қандай объектілерін
(шоттарыы) қарастырып отыр.
Бұл шоттарда не есепке алынады (активтер, капитал, міндеттемелер,
табыстар, шығындар).
Шаруашылық операцияның нәтижесінен бұл шоттарда кандай өзгерістер
болды.
Болған өзгерістерге сәйкес дебеттелетін және кредиттелетін
шоттарды аныктау.
Есеп № 3.1
Оспанов А., Бакиров А. және Сұлтанов Б. әртүрлі ыдыс және ыдыстық
заттарды шығыру бойынша ЖШС ашуды шешті олармен 500 000 теңге
мөлшерінде келесідей үлестермен жарғылык капитал кұрылды: Оспанов А.
кассаға 100 000 теңге колма-кол акша салды, Бакиров А. қүны 200 000 теңге
ғимарат берді, Сүлтанов Б. ағымдағы, корреспонденттік шотқа 200 000 теңге
аударды.
Талап епіледі:
ЖІЛС бухгалтері қандай шоттар ашу керектігін анықтау.
Ашылған шоттарға сипаттама беру.
ЖШС бастапқы балансын ашу.
Есеп № 3.2
№ 3.1 есептің шарты бойынша. Қызметін бастау үшін ЖШС 150 000 теңге
сомасында жабдық сатып алды, бірақ оған төлем жасаған жоқ, банктен 500 000
теңге қарыз алды.
Тсілап еппледі:
Бүл операцияларға Т-шоттар ашу.
Бухгалтерлік баланс құру.
Қандай шоттар активті, қандай шоттар пассивті екендігін көрсету.
Есеп № 3.3
№ 3.1 және № 3.2 есептердің шарттары бойынша. Құрылтайшы Оспанов А.
өзінің қаражаты есебінен 150 000 теңге мөлшерінде банк алдындағы қарызды
өтеуді шешті, өйткені банктен алынған ссуда қыска мерзімді болды және ЖШС
бекітілген мерзімдерде оны өтеуге үлгермеді. Сонымен бірге 70 000 тенге
сомасында материалдар сатып алынып, төленді.
Талап егпііеді:
Бұл операцияларды көрсетуде бухгалтерлік есептің қандай
концепцияларын қолдану керектігін аныктау.
Т-шоттың көмегімен ЖШС ағымдағы, корреспонденттік шотында
каражаттарының калдығын, шоттың дебеттік және кредиттік аиналымдарын
анықтау.
3. № 3.1, З.2., 3.3 есептерде көрсетілген операцияларды есепке ала
отырып баланс күру.
Есеп № 3.4
Шаруашылык операциялар бойынша проводкалар күрып, тіркеу
журналына жазыңыз.
Шаруашылық операциянын мазмұны Сомасы,
тг
1 Енбекакы төлеу үшін ағымдағы, 540 000
коррсспонденттік шоттан кассаға ақша
түсті
Сатып алушыға дайын өнім тиелді 250 000
(өзіндік кұнды есептен шығару)
3 Өткізілген өнім үшін сатып 325 000
алушыға шот көрсетілді
4 Алынған құрылыс матсриалдары 12 000
ушін жабдыктаушы шоты акцептіленді
Жабдыктаушы шотындағы ҚҚС сомасына 1 920
6 Ағымдағы, коррсспонденттік шоттан64 500
баска кредиторларға акша аударылды
7 Көмекші өндірістің жұмысшыларына еңбек 360 450
ақы есептелді
8 Кәсіпорын басшысына еңбек ақы есептелді35 000
9 Кассадан шаруашылық қажсттіліктерге10 500
есеп беруге тиісті тұлғаға ақша берілді
10 Әкімшілік ғимараты бойынша тозу 21 000
есептелді
1 1 Есеп айырысу шотына жал төлемі бойынша 3 200
аванс алынды
12 Үстеме шығындар нсгізгі өндіріс 20 000
шығындарына есептен шығарылды
13 Банк несиссі есебінен мердігердің 56 000
карызы өтелді
14 Агымдағы, корреспондснітік шотка 1 200 000
ұзақ мерзімді банк несиесі алынды
15 Еңбек акыдан жекс табыс салыгы 2 500
ұсталынды
16 Еңбек акы дспоненттелді 16 800
17 Негізгі өндіріске шикізаттар мсн 17 000
матсриал-дар жіберілді
18 Сатып алушы карызын колма-кол акшамен 3 500
өтеді
19 Дсмсушідсн акысыз компьютср алынды 90 000
20 Түгендсу ксзіндс отынның 50 000
жетіспеушілігі аныкталды
5. Алынған соңғы қалдықтарды келесі айдың басына баланста
көрсету.
Әдістемелік нұсқау:
1. Тапсырманы орындауда шоттарды келесі мысалдың кескінінде
ашу:
Есеп № 3.5
Берілген бухгалтерлік жазулардың мәліметтері бойынша шаруашылық
операциялардың мазмұнын қүрыңыз.
Корреспонденцияланатын шоттар
Дебет Кредит
Шикізаттар мен Төленуге тиіс шоттар
матсриал-дар
Шикізаттар мсн Жұмыскерлер мен баска да тұлғалардың
матсриал-дар қарызы
Төленуге тиіс шоттар Ағымдағы, коррсспондснт-тік шоттардағы
үлттык валю-тадағы акшалар
Дайын өнім Негізгі өндіріс
Қосалкы бөлшсктер Төлснуге тиіс шоттар
Басқа да дебиторлык карыз Ағымдағы. корресгюндснт-тік шоттардағы
ұлттык валю-тадағьт акшалар
Есеп № 3.6
Талап :
1. 01.09.200___ж. шоттарындағы калдыктар бойынша
ақпараттың негізінде бухгалтерлік есептің шоттарын ашу.
2. Шаруашылык операциялар бойынша проводкалар кұрып, тіркеу журналына
жазу.
3. Екі жақты жазу принципін пайдалана отырып операцияны
корреспонденцияланатын шоттар бойынша үлестіру.
4. Шоттарды жабу: айналымдарды және ай соңынақалдықты
есептеу.
Әдістемелік нұсқау
1. Тапсырманы орындауы шарттарды келесі мысалдың негізінде ашу.
2. Шаруашылык операцияларды келесі нысандағы тіркеу журналына жазыңыз:
3. Шығарылған өнімнің өзіндік кұны келесі формуламен аныкталады:
ДӨок=АӨб +Ш-АӨс
мұндағы ДӨөқ - дайын өнімнің өзіндік құны;
АӨб - есеп беру кезеңінің басына аякталмаған өндіріс;
Ш - есеп беру кезеңінің шығындары;
АӨс - есеп беру кезеңінің соңына аяқталмаған ендіріс.
Бастапқы мәліметтер:
1.01.09.200 ж. шоттар бойынша қалдықтар, теңге:
122 Ғимараттар меи күрылыс
жайлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1 353 200
201 Шикізаттар мен
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..342 000
211 Аяқталмаған
өндіріс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 120 000
451 Кассадағы
ақшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..400
687 Баска да креднторларға
қарыз ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..8 000
203
Отын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 80 000
639 Бюджетке баска да салыктар, жинаулар және міндетті
төлемдер ... ... ... ... ...6 000
681 Еңбек акы бойынша қызметкерлермен
есеп
айырысулар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42 000
671 Төленуге тиіс
шоттар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .39 400
441 Ағымдағы, корреспонденттік шоттардағы
ақшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..154 000
334 Баска да дебиторлық
карыз ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...15 564
503 Салымдар мен жарналар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .1 920 000
333 Жұмыскерлер мен басқа да тұлғалардың
карызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .236
221 Дайын өнім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 1 10 000
601 Қысқа мерзімді банк
несиесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...160 000
Қыркүйек айында жасалған шаруашылық операциялар:
№ Шаруашылык операцияның мазмұны Сомасы, теңге
1 Жабдыктаушыдан шикізаттар мен 64 000
матсриалдар келіп тусті
2 Нсгізгі өндіріске материалдар жіберілді 38 000
3 Есеп беруге тиісті сомалар 200
есебінсн канцеляриялык тауарлар кіріскс
алынды
4 Ессп бсруге тиісті сомалардың калдығы 36
кассаға кайтарылды
5 Негізгі өндіріс жұмыскерлеріне еңбек акы 32 000
есептелді
6 Қызметкерлердің еңбек ақысынан жеке 3 200
табыс салығы ұсталды
7 Есеп айырысу шотынан кассаға колма-кол 38 800
акшалар түсті
8 Бюджетке жеке табыс салығы аударылды 9 200
9 Кассадан еңбек акы берілді 38 800
10 Ағымдағы. корреспонденттік шоттан 21 200
жабдыктаушылардың карызы өтслді
11 Негізгі өндіріс кажсттіліктерінс отын 2 940
жіберілді
12 Ағымдағы. корреспондснттік шоттан каска 70 000
мерзімді банк несиесі өтелді
13 Кассадан сссгг беругс тиісті түлгаға акша 60
берілді
14 Ағымдағы. корреспонденттік шотка кыска 240 000
мерзімді банк несиесі түсті
15 Ағымдағы, корреспондснттік шоттан баска да 7 000
кредиторлардың карызы өтелді
16 Ағымдағы, корреспонденттік шотқа басқа да 7 704
дебиторлардан ақша түсті
17 Ай басындағы аякталмаған өндіріс қалдығы ?
негізгі өндіріс шығындарына аударылды
(сомасын анықтау)
18 Өнімнің өзіндік кұным есептеу үшін: ?
материалдар бойынша: еңбек акы бойынша
шығындар негізгі өндіріс шығындарына
косылады (сомасын анықтау)
19 Ай соңында аяқталмаған өндіріс калдығы 40 000
негізгі өндірістен есептсн шығарылды
(мәліметтер бойынша бағаланды)
20 Негізгі өндірістен дайын өнім шығарылды ?
(сомасын анықтау)
Есеп № 3.7
Талап етіледі:
1. Берілген бухгалтерлік жазулар бойынша шаруашылық онерациялардың
мазмұнын құрыңыз.
2. Құрастырылған шаруашылық операцияларды тіркеу журналына жазыңыз.
Корреспонденцияланатын шоттар Сомасы. тенге
Дебет Кредит тенге
1 Өндірістік жұмыскерлердің Еңбек ақы бойынша 1 80 000
сңбек ақысы (негізгі жұмыскерлсрмсн есеп
өндіріс) айырысулар
2 Енбек ақы бойынша Бюджетке баска да 2 890
қызметкерлермен есеп сальгктар, жи наүлар
айырысулар және міндетті
төлемдер
3 Төленугс тиісті шоттар Банктердің 19 000
карыздары
4 Дайын өнім Нсгізгі өндіріс 250 000
5 Өткізілген дайын өнімнің Дайын өнім 85 000
өзіндік кұны
6 Қосалкы бөлшектер Төленуге тиіс 56 000
шоттар
7 Багдарламалык қамтамасыз Төленбеген капитал35 000
ету
8 Алынуға тиіс шоттар Дайын өнімді 98 000
өткізуден табыс
9 Жұмысксрлер м ен басқа да Кассадағы ұлттык 20 000
тұлғалардың карьгзы валютадағы акшалар
10 Баска да дебиторлык қарыз Кассадағы ұлттык 15 000
валютадағы акша-лар
11 Әлеуметтік салык Ағымдағы. 70 000
коррсспонденттік
шоттардағы акшалар
12 Корпоративтік табыс с а л ы Төленугс тиіс 120 000
ғ ы 6 о й ы н і и а корпоративті табыс
шығындар салығы
13 Еңбек акы бойынша Жұмысксрлер мен 10 000
кызметкерлермен есеп басқа да тұлғалардың
айырысулар карызы
14 Кассадағы ұлттық валютада Жұмыскерлер мен 10 000
акшалар баска да тұлғалардың
қарызы
15 Есеп беру жылының бөлінбеген Басқа да рсзервтік 50 000
табысы капитал
Есеп № 3.8
Фирмада келесідей шоттар колданылады:
Жабдыктар
Атқарылмаған жал төлемі
Материалдардың қорлары
Иегердің капиталы
Төленуге тиіс шоттар
Алынған капитал
Жер
Бұл шоттар активтер, міндеттемелер мен капитал шоттары ретінде
келесідей жіктелінуі мүмкін:
Активтер Міндеттемелер Капитал
4. Есептік цикл және қаржылық есеп беруді дайындау
Есептік процестің шаруашылық операцияларды талдаудан қаржылық есеп
беруді күруға және шоттарды жабуға дейін кезеңдердің
кезектілігін есептік цикл деп атайды. Бұл цикл әр есеп беру жылында
қайталанады. Есептік циклді бірнеше қадамдарға немесе сатыларға бөлуге
болады:
КадамҚадамның мазмұны Мақсаты
1 Тіркеу үшін операцияны немесе Операциялар туралы алғашкы
фактіні бекіту кұжаттар түрінде акпараттар
жинау
2 Сәйкес ведомостер мен журналдарға Компанияға операциялардың
тіркеу экономикалык әсерін
аныктау және сипаттау
Ведомостер мен журналдардан Бас Шоттарда акпараттарды сактау
кітапқа көшіру әдісі
4 Алдын-ала баланс дайындау Дебет пен кредитті және
түзетілетін жазулар үшін
бастапқы нүктелерді тсксеру
үшін ыңғайлы тізім кұру
5 Түзетілетін журналдык жазуларды Алғашкы кұжаттарда жиі
тірксу (шоттардың трансформациясы) көрсетілмейтін есептсулерді,
ксйінгс қал д ы р ы л ға н
м е р з і м н і ң өтуін,
бағалауларды жоне баска да
фактілсрді тіркеу
6 Транзиттік шоттардың жабылуын тіркеуТранзиттік шоттарды жабу жоне
таза табыстың сомасын
бөлінбеген табыска аудару
7 Кесте дайындау (айналым ведомосі) Шоттарды жапқаннан кейін дебет
пен кредиттің тепе-теңдігін
тексеру
8 Қаржылық есеп берулерді дайындау Жалпыланған акттараттарды
сырткы пайдаланушыларға беру
Қаржылық есеп беруді кұру үшін бухгалтер ағымдағы есепберу кезеңіне
қатысты мәліметтерді жинау кажет. Бүл есептеулер, талдау жүргізуді,
құжаттардың жобаларын айындауды талап етеді. Бұлардың барлығы жұмыс
кұжаттары деп аталады.
Трансформация - каржылық есеп беруді құру үшін қажетті ақпараттарды алу
максатында алдым-ала баланстың шоттарының қалдығын өзгерту. Трансформация
корректуралық (трансформациялык) проводка деп аталатын бухгалтерлік жазумен
рәсімделеді.
Трансформациялық (корректуралық) проводкалар - бұл есептеу әдісі
бойынша есепті жүргізу құралы және осылайша олар әртүрлі кезеңдердің
қаржылық есеп берулерін салыстырмалы жәнс пайдаланушылардың қажеттіліктері
үшін орынды болуына көмектеседі.
Әдетте бухгалтерлер трансформациялық жазуларды жүргізу және есеп
берулерді кұру үшін трансформациялық кестені колданады. Трансформациялық
кестені қолдану трансформациялық жазудың калдырып кету ықтималдылығын
азайтады және шоттардағы арифметикалық есептеулерді нактылығын тексеруге
көмектеседі және каржылық есеп беруді құруды жеңілдетеді.
Трансформациялық кестені құрудың процедурасы алты кезеңнен түрады:
Алдынала баланстың бағандарына шоттардың калдығы енгізіледі.
Трансформациялық жазбалар жазылады.
Түзетілген алдын-ала баланстын бағандарына шоттардың
трансформацияланған қалдықтары жазылады.
Трансформацияланған (түзетілген) алдын-ала баланстың қалдығы табыстар
мен шығындар туралы есеп беру және бухгалтерлік баланстың бағандарына
көшіріледі.
Табыстар мен шығындар туралы есеп беру және бухгалтерлік
баланстың бағандарының қорытындысы есептеледі.
Таза табыс немесе зиян табыстар мен шығындар туралы есеп берудің
бағандарынан бухгалтерлік баланстың бағандарына көшіріледі.
Есеп№4.1
Төменде Меруерт тойханасының 2003 жылдың 31 желтоқсанына
шоттардың қалдығы берілген.
Касса 20 000
Алынуға тиіс шоттар 28 000
Газ баллондары 25 000
Алдын-ала төленген жал төлемі 360 000
Жабдықтар 300 000
Жабдық бойынша жинакталған тозу 25 000
Төленуге тиіс шоттар 40 000
Капитал салу 488 000
Еңбекақы бойынша шығындар 300 000
Жал төлемі бойынша шығындар 180 000
Тамақ өнімдеріне шығындар 400 000
Жабдықтың тозуына шығындар 25 000
Өткізуден табыс 1 100 000
Өнімдер 15 000
Есеп беру кезеңінің соңында бухгалтер келесілерді аныктады:
Туран-Алем банкінің қызметкерлеріне арналған 30 желтоқсанда
өткізілген кештен табыс тіркелінбеген. Шот бойынша жалпы сома 200 000
теңге, оның 100 000 теңгесі алдын-
ала төлем ретінде берілген. Алдын-ала төлем де тіркелінбеген.
Алдын-ала төленген жал төлемі шоты бойынша қалдык 2003 жылы 1
қазанда алты айға алдын-ала төленген жал төлемінен тұрады.
Желтоқсанда төленуі тиіс еңбек акы бойынша шығындар мен
міндеттемелер танылмаған. Төленуге тиіс еңбек ақының жалпы сомасы 100 000
теңге.
10 желтоқсанда сатып алынған газы бар баллондарға (5 баллон 2500
теңгеден) шығындар есеитен шығарылмаған. 31желтоқсанда қоймада тағы 2
баллон калған.
5. Кассадаы тойхана иесінің жеке қажеттіліктеріне алған 40 000 теңге
еселке алынбаған.
Талап етіледі: келесі нысандағы трансформациялык кестені толтыру:
Шот-тың Кіріспе баланс Түзетуші Түзетуден кейінгі
проводкалар кіріспе баланс
атауы Дебет Кредит
Дебет Кредит Дебет Кредит Дебет Кредит
8 9 10 11 12 13
Есеп № 4.2
2003 жылдын 31 желтоксанына Ерлан және К фирмасының түзетілмеген
алдын-ала балансы келесідей ( мың теңге):
Баптардың аталуы Дебет Кредит
Акша каражаттары 21600
Алынуға тітіс шоттар 12500
Канц.тауарлар 1800
Алдын-ала төленген сактандыру төлемі 2400
Кеңсе жабдығы 34000
Жинакталған тозу 6000
Төленуге тиіс шоттар 7000
Болашак кезең шығындары 4600
Ерлан капиталы 48700
Ерланның кайтарып алуы 4000
Кеңестік кызметтер көрсетуден табыстар 29000
Еңбек акы бойынша шығындар 15000
Жал бойынша шығындар 4000
Барлығы 95300 95300
Сонымен бірге келесідей ақпараттар белгілі (мың теңге):
Әрекет мерзімі желтоқсанда аяқталатын сақтандыру 400 тұрады.
Желтоксан айының соңына канцтауарлар корлары 750.
Желтоқсанда тозу 1 000 .
Желтоксан айының соңына есептелген еңбекақы 1 200.
Желтоқсанда көрсетілген қызметтерден тапкан табыстар 3 000,
олар бойынша шоттар әлі көрсетілген жок.
Аванспен төленген, қызметтерді көрсетуден тапкан табыстар 1 600.
Талап етіледі:
Т-шоттарды дайындап, сальдо шығару.
Желтоқсанға қажетті, түзететін проводкаларды анықтау және оларды
тікелей Т-шоттарына жазу;
Трансформациялык кестені толтыру.
Есеп № 4.3
Есеп беру кезеңінің басындағы мәліметтер:
Шоттар Баптардың атауы Сомасы,
теңге
122 Ғимараттар мен құрылыс жайлары 3 000 000
131 Ғимараттар мен кұрылыс жайлардың тозуы 2 000 000
123 Машиналар мен жабдықтар 158000
132 Машиналар мсн жабдыктардың тозуы 6583
125 Басқа да негізгі кұралдар 4000
201 Шикізат пен материалдар 125600
211 Аяқталмаған негізгі өндіріс 56240
451 Кассадағы ұлттык валютадағы акшалар 1200
441 Ағымдағы, корреспонденттік шоттағы ақшалар 46200
671 Төленуге тиіс шоттар 20400
334 Басқа да дебиторлык карыздар 1900
503 Салымдар және жарналар 1066897
681 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен ессп 90000
айырысулар
687 Басқа да кредиторлык карыздар 13200
561 Есептік жылдың бөлінбеген табысы 124000
639 Бюджетке баска да салықтар. алымдар және міндетті 6060
төлемдср
60! Банктердің қарыздары 44000
552 Өзге де резервтік капитал 22000
Ай бойында келесі шаруашылық операциялар жүзеге асты:
Шаруашылык операциялардың мазмұны Сомасы, тенге
1. Есеп беру кезсңінің басында аякталмаған өндіріс 56240
қалдықтары негізгі өндіріс шығындарына
ауыстырылды
2 Коймадан жіберілген материалдар бұйымды 120000
өндіруге есептен шығарылды
3 Келесілердің кұнынан айлык тозу есептелді:
а) цехтардағы шаруашылык инвснтарь 9000
ә) цсхтардың шаруашылык инвентары 2000
б) зауыт баскармасының ғммараты 4000
4 Қызметкерлердің әртүрлі категорияларына еңбек
ақы есептелді:
а) негізгі өндіріс жұмысшыларына 64000
ә) жабдыктарға кызмет көрсететін 36000
жұмысшыларға 30000
б) зауыт басқармасынын қызметкерлеріне
5. Зейнетақы салымдары (еңбек ақыдан 10%) ?
ұсталды
6. Әлеуметтік салық есептелді (зейнет ақы
салымдарынсыз (10%) еңбек акы корынан 21 %): а)
негізгі өндіріс жұмысшыларына ә)
жабдықтарға кызмет көрсететін
жұмысшыларына б) зауыт баскармасының
кызметкерлеріне
7. Қызметкерлердің еңбек акысынан табыс салығы ?
ұсталды
8. Уакытша еңбекке қабілетсіздігі бойынша 1950
кызметкерлерге жәрдемакы есептелді
9. Үстеме шығындар жинакталды:
а) цехтардағы жабдықтар мсн шаруашылык ?
инвентарьдың тозуы;
б) жабдыктарға қызмет көрсететін ?
жұмысшылардың еңбек ақысы
10. Үстеме шығындар негізгі өндіріс шығындарына ?
жатқызылды
11. Негізгі өндіріс шығындары жинақталды:
а) материалдық ?
ә) еңбектік ?
б) үстеме ?
12. Негізгі өндірістен 3 000 дана дайын бұйым ?
шығарылды. Егср ай соңына аякталмаған өндіріс
калдығы 58 260 теңге кұрағаны белгілі болса,
бұйымның нақты өзіндік кұнын анықтап есептеп
шығарыңыз
13. Ай бойында 2 600 дана дайын бұйым 125 ?
теңгеден тиелді (ҚҚС-сыз) а) кслісім құнына
сатып алушыларға шот көрсетілді ә) ҚҚС
сомасына
14. Өткізілген өнімнің өзіндік кұны ?
есептен шығарылды
15. Ағымдағы, корреспонденттік шотынан тиеу 2000
бойынша шығындар төленді
16. Ай соңында аяқталмаған өндіріс калдығы негізгі 58260
өндірістен есептен шығарылды
17. Жыл соңында:
а) табыстар жиынтық табысты ұлгайтуға есептен ?
шығарылды ?
ә) шығындар жиынтык табысты азайтуға есептен
шығарылды
18. Корпоративті табыс салығы есептелді (30%) ?
19. Корпоративті табыс салығы бойынша шығындар жиынтық?
табысты азайтуға ссептен шығарылды
20. Қаржылық нәтиже анықталды ?
Талап етіледі:
Есеп беру кезеңінің басына келтірілген мәліметтер негізінде
бастапқы бухалтерлік баланс жасау.
Берілген шаруашылык операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын құру,
қажет болғанда, операция сомасын анықтау.
Баланс негізінде Т-шоттарын ашу, шоттарда операцияларды
жазып, айдағы айналымды және ай соңына қалдықты есептеу.
Ай соңына айналым-сальдолық ведомості (алдын-ала балансты) кұру;
Шахматтық айналым ведомосін кұру;
Есеп беру кезеңінің соңына бухгалтерлік баланс құру.
Есеп № 4.4
Салтанат тігін фабрикасының синтетикалық және
аналитикалық есебінің шоттары бойынша 2005 жылдың 12 қаңтарына
қалдықтары, мың теңгеде:
Шикізат пен материалдар
127000
оның ішінде:
жүн мата
42 000
шыт мата
35 000
жібек мата
50 000
Ағымдағы, корреспонденттік шоттардағы ұлттық валютада ақшалар
74 000
Негізгі өндіріс
1034
Банк қарыздары
90000
Төленуге тиісті шоттар
112 034
Есеп беру кезеңінде фабрикада келесі шаруашылық операциялар
жұргізілген:
1. Қоймаға жабдықтаушыдан келіп түскен жүн матасына шот төлемге
қабылданды - 25200.
2. Қарыз бойынша берешекті азайтуға ағымдағы,
корреспондентгік шотынан аударылды - 5000
3. Қоймаға келіп түскен және қабылданған жібек матасы үшін жабдықтаушы
шоты акцептіленді - 40625
4. Жібек матасы үшін жабдықтаушының қарызын өтеуге ағымдағы,
корреспонденттік шотынан аударылды - 25200
5. Қоймаға келіп түскен және кабылданған шыт матасы үшін жабдықтаушы
шоты төлемге қабылданды - 40435
6. Киім тігу үшін материалдар қоймадан жіберілді:
жүн мата 24000
шыт мата 12000
жібек мата 30000
Барлығы: 66000
Талап етіледі:
Жоғарыда келтірілген мәліметтер негізінде келесілерді орындау керек:
1. Т-шоттарды ашып, онда кезең басындағы қалдықтарды толтыру.
Шаруашылық операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын
құру және шаруашылық операцияларды шоттарда көрсету.
Айналымды есептеу, қалдық шығару және айналым ведомосін кұру.
Тақырып 5. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Бухгалтерлік есеп ерекшеліктерінің бірі болып атқарылып жатқан
шаруашылык процестерді жалпы және үздіксіз бакылау және оларды құжаттарда
көрсету табылады.
Құжаттау - барлық шаруашылық операцияларға жасалатын кұжаттар жиынтығы.
Ондағы бар барлык мәліметтер әрі карай ағымдағы бухгалтерлік есептегі
шаруашылық операцияларды керсету үшін жалғыз негіз болады.
Егер кұжат болмаса, бірде бір шаруашылық операция есепке алынбайды.
Сондықтан әрбір құжат белгілі бір талаптарды сақтаумен жасалып,
операцияларды жасауға және рәсімдеуге катысқан барлық тұлғалардың қолымен
бекітілу керек. Онымен олар шаруашылық операциялар расымен болғанын
растайды.
Құжаттардың растаушы күші оларды жасаудың ерекше ережелерімен
реттеледі. Бухгалтерлік есептегі құжаттардың ролін олардын жіктелуі
сипаттайды. Қүжаттардың жіктелуі олардың толтыруы мен қолдануы дүрыстығын
қамтамасыз етеді. Жіктеу негізінде кұжаттардың әртүрлі белгілері жатыр,
Түгендеу - бухгалтерлік есеп тәсілі, оның көмегімен субъектінің
құралдарындағы есептік мәліметтер олардың нақты бар болуымен, осы
көрсеткіштер арасындағы сәйкестікті қамтамасыз ету мақсатында,
салыстырылады және реттеледі.
Қаржылық есеп беруге қойылатын талаптар оның шынайылылығы (баптардың
растығы) табылады. Сондықтан есеп беру мәліметтерін растау үшін түгелдеу
өткізу қажет.
Кәсіпорын бүхгалтериясында бастапкы құжаттар арифметикалық
есептеулердің экономикалық мақсаттылығы,
қаңтарына қалдықтары, мың теңгеде:
Шикізат пен материалдар
127 000
оның ішінде:
жүн мата
42 000
шыт мата
35 000
жібек мата
50 000
Ағымдағы, корреспондентгік шоттардағы ұлттық валютада ақшалар .
74 000
Негізгі өндіріс
1 034
Банк қарыздары
90 000
Төленуге тиісті шоттар
112 034
Есеп беру кезеңінде фабрикада келесі шаруашылық операциялар
жүргізілген:
Қоймаға жабдықтаушыдан келіп түскен жүн матасына шот төлемге қабылданды
- 25200.
Қарыз бойынша берешекті азайтуға ағымдағы, корреспонденттік
шотынан аударылды - 5000
Қоймаға келіп түскен және қабылданған жібек матасы үшін жабдықтаушы
шоты акцептіленді - 40625
Жібек матасы үшін жабдықтаушының карызын өтеуге ағымдағы,
корреспондентттік шотынан аударылды - 25200
Қоймаға келіп түскен және кабылданған шыт матасы үшін жабдықтаушы шоты
төлемге қабылданды - 40435
Киім тігу үшін материалдар қоймадан жіберілді:
жүн мата 24000
шыт мата 12000
жібек мата 30000
Барлығы: 66000
Талап етіледі:
Жоғарыда келтірілген мәліметтер негізінде келесілерді орындау керек:
1. Т-шоттарды ашып, онда кезең басындағы қалдықтарды толтыру.
Шаруашылық операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын
құру және шаруашылық операцияларды шоттарда көрсету.
Айналымды есептеу, калдық шығару және айналым ведомосін кұру.
Тақырып 5. Бухгалтерлік есепті уйымдастыру
Бухгалтерлік есеп ерекшеліктерінің бірі болып атқарылып жатқан
шаруашылық процестерді жалпы және үздіксіз бакылау және оларды құжаттарда
көрсету табылды.
Қүжаттау - барлық шаруашылық олерацияларға жасалатын кұжаттар жиынтығы.
Ондағы бар барлык мәліметтер әрі карай ағымдағы бухгалтерлік есептегі
шаруашылық операцияларды көрсету үшін жалғыз негіз болады.
Егер кұжат болмаса, бірде бір шаруашылық операция есепке алынбайды.
Сондықтан әрбір құжат белгілі бір талаптарды сақтаумен жасалып,
операцияларды жасауға және рәсімдеуге катысқан барлық тұлғалардың қолымен
бекітілу керек. Онымен олар шаруашылық операиялар расьгмен болғанын
растайды.
Құжаттардың растаушы күші оларды жасаудың ерекше ережелерімен
реттеледі. Бухгалтерлік есептегі құжаттардың ролін олардың жіктелуі
сипаттайды. Құжаттардың жіктелуі олардың толтыруы мен колдануы дұрыстығын
қамтамасыз етеді. Жіктеу негізінде кұжаттардың әртүрлі белгілері жатыр,
Түгелдеу - бухгалтерлік есеп тәсілі, оның көмегімен субъектікің
қүралдарындағы есептік мәліметтер олардың нақты бар болуымен, осы
көрсеткіштер арасындағы сәйкестікті қамтамасыз ету мақсатында,
салыстырылады және реттеледі.
Каржылық есеп беруге койылатын талаптар оның шынайылылығы (баптардың
растығы) табылады. Сондықтан есеп беру мәліметгерін растау үшін түгелдеу
өткізу қажет.
Кәсіпорын бухгалтериясында бастапкы қүжаттар арифметикалық
есептеулердің әкономикалық мақсаттылығы,заңдылығы және дүрыстығы
жағынан бақыланады. Бұдан кейін операциялар туралы ондағы тіркелген
мәліметтер есептік регистрлерде тіркеледі.
Есептік регистрлер дегеніміз арнайы түрде бағандарға бөлінген парақтар,
онда ағымдағы есептік жазулар жүргізіледі. Онда шаруашылык күралдар мен
олардың көздерінің жағдайы мен қозғалысы туралы мәліметтер синтетикалык
және аналитикалық шоттар бойыиша топталадьг және жүйеленеді. Есептік
регистрлер негізінде есеп беру жасалады. Бухгалтерлік есеп тәжірибесінде
сырткы түрі, мазмұны бойынша әртүрлі есептік регистрлер қолданылады. Бос
парақтар, карточкалар және кітаптар пайдаланылады. Бір типті есептік
регистрді тандау накты учаскеден есепті үйымдастырумен шартталады.
Бастапқы акпаратты өңдеу процесінде бастапкы бухгалтерлік қүжаттарда
да, есептік регистрлерде де қателер болуы мүмкін. Бұл кателер түзетілу
керек. Бухгалтерлік есепте қате жазуларды түзетудің бірнеше әдістері
қолданылады: корректуралық, косымша жазу, кері жазу, қызыл сторно.
Есепті дұрыс ұйымдастырудың маңызды шарты болып бухгалтерлік есептің ең
тиімдірек нысанын қолдану табылады.
Есептің келесі нысандары бар: мемориалды-ордерлік, журнал-ордерлік,
автоматтандырылған, қарапайымдандырылған.
Есеп № 5.1
Бастапкы мәліметтер: кіріс кассалық ордер, төлем талап, шығыс кассалык
ордер, сенім хат, жұмысқа кабылдау туралы бұйрық, талап, шектеулі-заборлы
карта, тауар-көлік накладнойы, шот-фактура, еңбек ақыны беруге төлемдік
ведомость, кіріс ордері, материалдарды кабылдау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz