Еңбек құқығы және құқықтық қатынастар

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

1. Еңбек құқығы және құқықтық қатынастар

Еңбек құқығының пәні және әдісі

Еңбек құқығы адамның қоғамдық қызметінің негізгі түрін - еңбекке қатысуын жанама түрде білдіретін құқықтық маңызды саласы болып табылады. Еңбек құқығы пәнінің негізін еңбекті қолдану жөніндегі жеке-дара қатынастар құрайды. Олар қызметкер мен жұмыс беруінің арасында қалыптасады. Олар қызметкер мен жұмыс берушінің арасында қалыптасады және жұмысқа алу, жұмыс уақыты, демалыс уақыты, жалақы төлеу, еңбек тәртібі және басқа бірқатар мәселелер бойынша түрлі әлеуметтік байланыстарды қамтиды. Еңбек процесінің өмірде болу фактісінің өзі еңбек құқықтарымен байланысты және сондай-ақ еңбек құқығының қолданылу аясына енетін қоғамдыө қатынастардың тұтас кешенінің пайда болуына объективті түрде алып келеді. Олардың біреулері еңбек қатынастарынан бұрын (мысалы, жұмыспен қамтылмаған халықты еңбекке орналастыру жөніндегі қатынастар), екіншілері олармее қатар жүреді (мысалы, жұмыс беруші, еңбек ұжымы, кәсіптік одақтар және өзге де ұйымдар арасында қалыптасатын ұйымдастыру - басқарушылық қатынастар), үшіншілері - соларан туындайды (мысалы, қызметкердің денсаулығына келтірілген зиянды өтеу жөніндегі іс жүргізу - еңбек қатынастары және т. б. ) .

Сонымен, еңбек құқығының пәні еңбекке қабілеттілікті іске асыру, еңбекті ұйымдастыру мен басқару жөніндегі мемлекеттік және жеке ұйымдарды азаматтырдың еңбегін қолдану жөнінде қалыптасатын жеке-дара да, сондай-ақ ұжымдық та қоғамдық қатынастарды құрайды.

Еңбек құқығының әдісітері саланың пәніне енетін жоғарыда аталған қатынастарды реттеуді жолдары мен тәсілдерін сипаттайды.

Оларға мыналар жатады: еңбек құқықтық қатынастарын орнықтырудың шырпық сипаты; өзара міндеттемелерді орындаудың ерекше режимі; еңбек жағдайларын орталықтан және жергілікті жерде, нормативтік және шарттық реттеуді үйлестіру; сыйақының ұжымдық және жеке-дара еңбек нәтижелеріне байланыстылығы; санкцияларды қолданудың соттан тыс тәртібі және т. б.

Құқықтық реттеудің йрықшаланған пәні мен өзіне тән әдісінің болуы еңбе құқығының құқық жүйесіндегі дербес сала ретіндегі орнын белгілеп береді.

2. Жеке еңбек шерты

Жеке еңбек шартының ұғымы, оның мазмұны мен түрлері

Еңбек заңдарының негізгі институттарының бірі жеке еңбек шарты болып табылады. Жеке еңбек шартының негізінде жұмыс беруші және жұмысшы мен қызметші арасындағы еңбек құқықтық қатынастары белгіленеді. Жеке еңбек шартының негізгі белгілері. Еңбек туралы заңның 9-бабында көрсетілген, және еңбек шарты қызметкер мен жұмыс берушінің арасыда жазбаша нысанда жасалған екі келісімге сәйкес қызметкер жұмыс берушінің актісін орындай отырып белгілі бір мамандық, біліктілік немесе қызмет бойынша жұмыс атқаруға міндеттенеді, ал жұмыс беруші қызметкерге еңбек ақысын, заңмен және тараптардың елісімімен көзделген ақшалай төлемдерді дер кезінде, толық көлемінде төлеуге және еңбек туралы заң мен ұжымдық шартта көзделген еңбек жағдайын қамтамасз етуге міндеттенеді.

Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы заңның 10-бабына сәйкес және еңбек шартының мерзімі:

белгісіз мерзімге;
белгілі бір мерзімге;
белгілі бір жұмысты орындау уақытына немесе жұмыста уақытша болмаған қызметкерді ауыстыру уақытына жасалуы мүмкін.

Барлық жағдайларда жеке еңбек шартында және жұмыс берушінің бұйрығында жеке еңбек шартының қандай мерзімге жасалатыны көрсетіледі.

Егер жеке еңбек шартында оның қолданылу мерзімі айтылмаса, шарт белгісіз мерзімге жасалған деп есептеледі.

Жеке еңбек шартын жасау үшін жұмыс беруші еңбек қызметін растайтын құжаттар талап етуге құқылы, олар мысалы: еңбек кітапшысы (ол болған жағдайда), немесе жеке еңбек шарты не жұмысқа қабылдау мен жұмыстан босату туралы бұйрықтардың көшірмелері қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжаттар болып табылады (Еңбек туралы занның 13-бабы) . Жұмыс беруші аталған құжаттардан басқа жеке бастың куәлігін (паспорт), әлеуметтік жеке кодының берілгендігі туралы куәлікті, 16 жасқа толмағандардан туу туралы куәлігін, білімі немесе кәсіптік даярлығы туралы құжатты және заңдарда көзделген басқа құжаттарды талап етуге құқылы.

Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмысқа қабылдау кезінде жұмыс беруші қызметкерді кәсіби аурудың пайда болуының неғұрлым ықтимал мерзімі туралы ескертуге міндетті. Денсаулық жағдайы бойынша істеуге болмайтын жұмысқа азаматтарды қабылдауға тыйым салынады («Еңбекті қорғау туралы» Заңның 18-бабы) .

Еңбек құқықтық қатынастарын атқару процесінде басқа жұмысқа ауыстыру ережелері бойынша олардың өзгертілуі мүмкін.

Жеке еңбек шартының қажетті жағдайларының бірі - еңбек функциясын немесе жұмыс орнын өзгерту ауыстыруды, ал екінші жағдайда басқа орынға ауыстыруды айтып отырмыз.

Жеке еңбек шартының қажетті талаптарын белгілеу тараптардың келісімі бойынша болатындықтан, оларды өзгерту де келісуді талап етеді және ауыстыруды қызметкердің жазбаша келісімінсіз жүзеге асыруға болмайды. Заң бұл ережеге мынадай екі жағдайды ғана қоспайды: өндірістің қажеттілік болған жағдайда басқа жұмысқа уақытша ауыстыру (ЕтЗ 20-бабы) ; іркіліске байланысты басқа жұмысқа уақытша ауыстыру (ЕтЗ 21-бабы) .

Егер еңбек функциясын өзгертуді көздейтін басқа жұмысқа ауысутыру ерекше түсініктемелерді қажет етпейтін болса, жұмыстың басқа орнын ауыстыруды көбіне басқа жұмыс орнына алмастырумен шатастырады, бірақ бұлардың айырмашылығы бар.

3. Жұмыс уақыты және демалысу уақыты

Жұмыс уақытының ұғымы және оның түрлері

Жұмыс уақыты - қызметкерлер жұмыс берушінің актілері мен жеке еңбек шартының талаптарына сәйкес еңбек міндеттерін орыйдайды.

Жұмыс уақыты мен демалыс уақыты қазіргі кезде негізінен Ет3-ны І - V тарауларымен реттеледі. Ет3-нің 45-бабына сәйкес қызметкердің жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан тиіс.

Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс уақытының қысқартылған қзақтығы: он төрт жастан он алты жасқа дейінгі қызметкерлер үшін - аптасына 24 сағаттан; ол алтыдан он сегіз жасқа дейін - аптасына 36 сағаттан аспайтын; ауыр дене жұмыстарында және еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін аптасына 36 сағаттан аспайтын болып белгіленеді (Ет3-ның 46-бабы) .

Жұмыс аптасына, әдетте, екі демалыс күні бар бес күндік болып табылады. Өздірістің сипаты мен жұмыс жағдайлары бойынша бес күндік жұмыс аптасын енгізу орынсыз ұйымдастыру бір күндік жұмысс аптасын енгізу орфнсыз ұйымдарда бір күндік демалыс бар алты күндік жұмыс аптасы белгіленеді (Ет3-ның 47-бабы) .

4. Еңбек тәртібі және материалдық жауапкершілік

Қызметкерлердің еңбек қатынастарындағы негізгі міндеттері Ет3-ның 7-бабында көрсетілген. Осы бапқа сәйкес қызметкерлері жеке еңбек, ұжымдық шарттарда және жұмыс берушінің актілерінде жазылған еңбек міндеттерін адал орындауға; еңбек тәртібін сақтауға; жұмыс процесінде жұмыс берушіге мүліктік зиян өндірістік санатория жөніндегі ережелердің талаптарына орындауға міндетті және т. б.

«Қызметкерлерді көтермелеу әне жазалау шаралары» деп аталатын Х тарауда жұмыс берушінің қызметкерге еңбектегі табыстары үшін көтермелеуге әр алуан түрлерін қолдану көзделген.

Көтермелеудің түрлері мен тәртібі жеке еңбек, ұжымдық шарттармен және жұмыс берушінің актңлерімен белгіленеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.