Америка Құрама Штаттары мен Өзбекстанның қатынастары: жаңа қауіптер жағдайындағы саясат ерекшеліктері

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ФАКУЛЬТЕТІ

Халықаралық қатынастар

және ҚР сыртқы саясаты кафедрасы

АМЕРИКА ҚҰРАМА ШТАТТАРЫ МЕН ӨЗБЕКСТАННЫҢ ҚАТЫНАСТАРЫ: ЖАҢА ҚАУІПТЕР ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ САЯСАТ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

(ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ)

Ғылыми жетекші:

Қорғауға жіберілді:

« » . 20__

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

ақш - өЗБЕКСТАН ҚАТЫНАСТАРЫ ЖӘНЕ АҚШ-тың стратегиялық мүдделеріндегі Орталық Азия. АҚШ - Өзбекстан қатынастарының қалыптасып даму эволюциясы. Қазіргі кездегі АҚШ - тың сыртқы саясатындағы Өзбекстан. Америка қауіпсіздік контекстіндегі Орталық Азия және аймақтағы АҚШ-тың экономикалық әскери-саяси мүдделері.
ЖАҢА ҚАУІПТЕР ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ЖӘНЕ АҚШ-ТЫҢ АЙМАҚТАҒЫ САЯСАТЫНДАҒЫ ӨЗБЕКСТАН ФАКТОРЫ. XXI-ғасырдың басындағы жаһандық халықаралық қатынастар жүйесіндегі Орта Азия елдері және АҚШ-тың Орталық Азияға қатысты стратегиясының өзгеру. АҚШ - тың Орталық Азияға қатысты саяси жобалары және аймақтағы саясатына Өзбекстан факторының ықпалы.

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда, Орталық Азия елдері өз тәуелсіздіктерін алғандарына он жеті жыл өткенімен әлемдік қуатты мемлекеттердің аймаққа деген қызығушылықтары әлі бәсеңдеген жоқ. Орталық Азия өзінің геосаяси маңыздылығы және табиғи-шикізат көздерінің байлығы тұрғысынан алғанда алпауыт мемлекеттер тарапынан бұндай қызығушылық бола беретіндігі анық.

«Қырғи-қабақ» соғыстың аяқталуы және Кеңестер Одағының ыдырауы халықаралық қатынастардың жаһандық жүйесі мен оның аймақтық құрылымдарында іргелі өзгерістердің пайда болуына әсер етті. Еуразиялық құрлықтың кіндігінде жаңа тәуелсіз бес мемлекеттің: Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркменстан және Өзбекстанның - пайда болуы Орталық Азияда жаңа халықаралық-саяси кеңістіктің қалыптасуына жағдай жасады. Орталық Азия мемлекеттерінің өз тәуелсіздігі мен егемендігін нығайтуға деген ұмтылыстары аймақтың тез арада әлемдік саясаттың дербес субъектісі ретінде халықаралық қатынастар жүйесіне интеграциялануына әсер етті. Сонымен қатар, Орталық Азия аймағында өзімен көршілес мемлекеттер - Ресей, Қытай, Иран, Түркия, Пәкістан сияқты мемлекеттердің және халықаралық қатынастардың жаһандық акторларының мүдделері тоғысқан және олардың сыртқы саяси әсер ету объектісіне айналды. Осы аталғандардың арасында Орталық Азиядағы халықаралық қатынастардың сипатына және даму динамикасына, аймақтың ішкі және сыртқы саясатына әсер етуге қабілетті мемлекет - АҚШ болып табылады. АҚШ-қа бұндай мүмкіндіктерді беретін бірқатар факторлар бар. Біріншіден, АҚШ қазіргі кездегі әлемдік тәртіпті анықтаушы жетекші мемлекет. Екіншіден, АҚШ қазіргі кездегі әлемдік саясаттың негізгі орталығы. Үшіншіден, АҚШ-тың жоғары технологияға негізделген өнеркәсібіне арқа сүйеген қуатты экономикасы бар. Төртіншіден, биполярлы әлемдік тәртіп кезінен қалыптасып, осы күнге дейін үздіксіз дамып келе жатқан қарулы күштері бар қазіргі әлемдегі бірден-бір қуатты мемлекет. Сондықтан, Орталық Азия аймағындағы ықпал ету үшін бәсекелестік күресте Қытай және Ресеймен салыстырғанда, АҚШ-та бірқатар артықшылықтар бар.

Егер Қазақстан АҚШ үшін геосаяси, «еуразиялық» мағынаға ие болса, онда Өзбекстан тікелей аймақтық мағынаға ие. ХХ ғасырдың 90 жылдарының ортасында Құрама Штаттар мемлекет Орталық Азияның «стратегиялық ядросы» фактісіне сүйене отырып, Өзбекстанда өз күш-жігерлерін шоғырландырды.

Ал 90 жылдардың ортасына қарай жағдай біршама өзгере бастады: Вашингтон Өзбекстанның аймақта ең тұрақты мәдени-тарихи дәстүрге, соғысқа қабілетті(тіпті болмағанда - ірі) армияға ие екендігіне және аймақтық гегемон рөлін ойнай алатындығына назар аударды. Ол уақытқа қарай Қазақстан Ресей шеңберіне қарай, әсіресе Каспий мәселесі бойынша ауыса бастаған болатын, ал Өзбекстан керісінше Мәскеуден қашықтай бастады. Бұған бірнеше себептер ықпал етті, ең алдымен, көрші Тәжікстандағы жағдайдың реттелуі басты себеп болса, одан ары Өзбекстан өзін Орталық Азияда Ресейге қарама-қарсы салмақ ретінде көрсете бастады. Аймаққа қатысты «Тэлбот доктринасынан» басқа стратегиясы болмаған клинтондық әкімшілікте мұны өздігінше түсініп, сәйкесінше бағалады. Осы кезеңде өзбек-американдық геосаяси қатынас қарқынды дами бастады, оның нақты көрінісін 2005 жылы байқауға болады. [1]

Белгілі бір кезеңде Кәрімов АҚШ-қа жағу үшін нағыз демократияны орнатпауға, батыстық либералдарды сендіру үшін жай сиқын көрсетуге болатынын түсіне бастады. 1996 жылы шілдедегі И. Кәрімовтың АҚШ-қа ресми сапарынан кейін Ташкенттің геосаяси бағыттары түбегейлі өзгеріске ұшырады, сапар барысында У. Клинтон өзбек әріптесіне оның әкімшілігі Өзбекстанды Орталық Азиядағы аймақтық көшбасшы мемлекет ретінде қарастыратынын байқатты.

2000 жылы жазда содырлардың Орталық Азияға екінші шабуылының бетін қайтарғаннан кейін, күзде өзбек бағыты Ресейден Батысқа қарай қайтадан ауытқыды. Ташкент діни экстремизмге қарсы бірлескен шараларға байланысты аймақтық деңгейдегі және ТМД шеңберіндегі кездесулерден бас тарта бастады. Одан басқа, Ташкент өзінің басты жауы - талибтер режимімен жақындаса бастады. Бұл өзгерістер Өзбекстанға американдық әскери көмектің көбеюімен тұспа-тұс келді, сонымен қатар Ташкент Вашингтоннан оның ішкі ауғандық реттеуге қатысты ұстанымының өзгеруі туралы хабар алды. [2]

Вашингтон Ташкентке қатысты саясатын келесі міндеттемелерден шыға отырып құрды. Олар: ұзақ мерзімге өзінің әскери қатысуын бекіту, Ташкентті экономикасын түбегейлі либерализациялауға және ірі көлемдегі әлеуметтік-экономикалық және қаржылық реформаларға үгіттеу, ТМД, ГУУАМ, ҰҚКҰ, және ШЫҰ-на қатысты Өзбекстанның «ерекше» ұстанымын қолдау, Өзбекстанның Солтүстік Ауғанстандағы мүдделеріне түсіністікпен қарау, бірақ қажеттілікке қарай Ташкенттің сыртқы саяси мақсаттарын шектемеу, өзінің бақылауымен Ташкенттің аймақтық талаптарын кеңейту, АҚШ-қа қажетті емес елдегі оқиғаларға - ірі әлеуметтік-саяси төңкерістер, биліктің тез арада өзгеруі, исламистердің күшеюі т. б. жол бермеу.

2001жылы қыркүйекте Өзбекстан Құрама Штаттарға базаларын бергендігі үшін 25 млн. доллар көлемінде әскери көмек алды. 2002 жылы қаңтарда Өзбекстан лаңкестікке қарсы күрес туралы арнайы заң негізінде бөлінген 4 млрд. доллардың 100 млн. долларын алатыны жариялады. 2002 жылы Вашингтонның Өзбекстанға көмегі үш есе өсті. 2002 жылы тамызда Мемлекеттік департамент Өзбекстанға 51 млн. доллар көлемінде медициналық құрал-жабдықтар мен дәрі-дәрмектер берді. Американдықтар Әмудария бойындағы өзбек-ауған шекарасын нығайтуға да өз көмегін көрсетті.

ХХІ ғасыр басында екі еларасындағы дипломатиялық және әскери-саяси байланыстар белсендене түсті. Өзінің Орталық Азиядағы қатысуын кеңейте отырып, американдық әскерилер Өзбекстанда өзбек армиясының сержанттық құрамын тағайындайтын біршама оқу орындарын ашты. 2001 жылы американдық қарулы күштер бөлімшелері өзбек қарулы күштерімен бірлескен бірқатар оқу-жаттығуларды өткізді. 2001жылы АҚШ пен Өзбекстанның әскери ынтымақтастығының бюджеті 3 млн. доллардан астам қаржыны құрады.

Жалпы Өзбекстанға қатысты американдық стратегия біршама қарама-қайшылықтарға толы болды. Ташкентті Орталық Азиядағы маңызды тірегі ретінде қарастыра отырып, АҚШ әдістемелік(демократизация, адам құқықтары) және стратегиялық(режимнің қудалаушы саясаты негізіндегі радикалды және исламистік көңіл-күйлердің өсуінен қорқыныш) көзқарастар тұрғысынан Кәрімовты сынауға мәжбүр болды. Бұл басты қарама-қайшылық 2004 жылы наурыздың соңы мен сәуірдің басындағы лаңкестік оқиғалар кезінде айқын көрінді. Батыс И. Кәрімовты өз саясаты арқылы елдегі әлеуметтік наразылықты тудыруымен айыптады.

2005 жылы мамырдағы Әндижан оқиғаларынан кейін, әсіресе ШЫҰ-ның Астана саммитінен кейін өзбек-американдық қатынастар тоқырау жағдайына келіп тірелді. Ташкент Бишкек жасағандай, тек декларация жариялаумен шектелмей, АҚШ-ты Ханабадтағы базаны жабуға мәжбүрледі, бұл оқиға 2005 жылы қарашаның аяғында орын алды. Өз жағынан Вашингтон Әндіжан оқиғаларына байланысты адам құқытарының бұзылуы және елдегі жалпы жағдайдың нашарлауымен Өзбекстанға қысым жасауды тоқтатпады.

Қазіргі кезде екіжақты қатынастар Өзбекстанның тәуелсіз мемлекет ретінде өмір сүргеннен бері ең төмен деңгейде сақталуда. АҚШ-тың И. Кәрімовты орнынан түсіру үшін шаралар жасауы да жоққа шығарылмайды. Сонымен бірге И. Кәрімов өзінің режимін либерализациялау бойынша Батыс талаптарын қабылдаса, АҚШ-пен жақындасуға мүмкіндік табылады.

2005-2006 жылдардағы екіжақты қатынастардың нашарлауына қарамастан, екі мемлекет те трансұлттық қауіптерге - халықаралық лаңкестік, жаппай қырып жою қару түрлерінің таралуы, есірткінің заңсыз айналымы, ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес саласында ынтымақтастықтарын жалғастыра берді. [3]

Қазіргі таңда статистикалық мәліметтерге сүйенсек мемлекеттік комитеттің мәліметтеріне сәйкес 2008 жылдың 1 қаңтарында республикада американдық инвесторлардың қатысуымен құрылған 318 мекеме тіркелген, оның ішінде 75 мекеме 100%-дық шетелдік капитал арқылы қызмет етеді. [4]

Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері ХХ -шы ғасырдың 90 - шы жылдарынан бүгінгі күнге дейінгі аралықты қамтиды.

Бітіру жұмысының мақсаттары мен міндеттері.

Бітіру жұмыстың негізгі мақсаты: жаңа қауіптер жағдайындағы Америка Құрама Штаттары мен Өзбекстанның қатынастарындағы саясат ерекшеліктерін

жүйелі және кешенді түрде зерттеп ашып көрсету болып табылады. Осындай мақсатқа сәйкес зерттеу жұмысының алдына мынадай міндеттер қойылды:

АҚШ - Өзбекстан қатынастарының қалыптасып даму эволюциясы толық зерттеп ашып көрсету; Қазіргі кездегі АҚШ - тың сыртқы саясатындағы Өзбекстан бағытын саралау; Америка қауіпсіздік контекстіндегі Орталық Азия және аймақтағы АҚШ-тың экономикалық әскери-саяси мүдделерін қарастыру; XXI-ғасырдың басындағы жаһандық халықаралық қатынастар жүйесіндегі Орта Азия елдері және АҚШ-тың Орталық Азияға қатысты стратегиясының өзгеруін сараптау; АҚШ - тың Орталық Азияға қатысты саяси жобалары және аймақтағы саясатына Өзбекстан факторының ықпалын ашып көрсетіп, талдау;

Бітіру жұмысының зерттелу деңгейі. Бітіру жұмысында тақырыпты зерттеу барысында пайдаланылған еңбектер қатарында алдымен ҚР Президенті және қазақстандық дипломаттардың еңбектерін айтуға болады. Мысалы, Н. Назарбаевтың «Ғасырлар тоғысында»[5], «Сындарлы он жыл»[6] Эпицентр мира[7] атты еңбектері еліміздің егемен ел ретінде ішкі және сыртқы саясатын қалыптастырып, даму бағытары мен қоса аймақтағы басты геосаяси ойыншылардың саясаты қарастырған. Оның ішінде ОА елдерінің АҚШ пен қатнастары, АҚШ - тың бұл мемлекеттермен және өзара тиімді экономикалық, саяси, достық, әріптестік байланыстарды дамытудың қажеттілігі баяндалады. Қазақстанның егемен ел ретінде сыртқы саяси бағыттарын айқындауы, оның халықаралық қауымдастыққа толыққанды мүше ретінде кіруі және Қазақстанның аймақ елдерімен дипломатиялық қатнастарын және Америка Құрама Штаттары мен Өзбекстанның қатынастарының жаңа қауіптер жағдайындағы саясат ерекшеліктері АҚШ - тың аймақтағы саясатына Өзбекстан факторының ықпалын ҚР экс - сыртқы істер министрі, қазіргі таңда ҚР Сенат төрағасы Қ. Тоқаевтың «Под стягом независимости[8] », «Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации»[9], «Беласу»[10] атты еңбектерінде қарастылады.

Сонымен бірге қазақстандық дипломаттармен саяси қайраткерлердің де зерттеу еңбектері мен түрлі ақпарат құралдарына берген сұқбаттары жұмыстың негізін құрайды. Олардың қатарында Қ. Саудабаев, М. Тажин, Е. Идырысовты атап өтуге болады.

Бұл еңбектерде ОА елдерінің сыртқы саясаттағы қол жеткізген жетістіктеріне талдау жасай отырып, Қазақстанның экономикалық даму және экономикалық салалаларды реформалаудың ерекшеліктеріне, ортақ жақтарына және АҚШ тың Орталық Азиядағы саясатына баға беріледі.

Сонымен қатар жұмыстың тақырыбын ашуда АҚШ, Ресей және Орталық Азия республикалары басшыларының және саяси қайраткерлерінің еңбектері де пайдаланылды. Олардың қатарында Өзбекстан президенті И. Каримовтың[11], Түркменстан президенті С. Ниязовтың [12] Мадлен Олбрайт[13], З. Бжезинский[14], Г. Киссинджердің[15] еңбектерін атап өтуге болады.

Америка Құрама Штаттары мен Өзбекстанның қатынастары: жаңа қауіптер жағдайындағы саясат ерекшеліктерін, Өзбекстанның жалпы сыртқы саяси бағыты мен оның АҚШ және Орталық Азияға қатысты жүргізген саясатына талдау жасауға бірқатар Ресей зерттеушілері мен ғалымдарының еңбектері арналған. Олардың ішінде Е. Примаков[16], А. Д. Воскресенский[17], А. Г. В. Гусейнов, А. Денисов, Н. Савкин, С. Демиденко[18] И. С. Иванов[19], В. М. Кулагин [20] А. В. Торкунов, [21] А. И. Уткин[22] Е. Ф. Троцкий[23] сияқты зерттеушілерді атауға болады.

Қазақстандық зерттеушілер Орталық Азия мемлекеттерінің сыртқы саясатында мемлекеттік маңызы бар мәселелер турасында жазған белгілі тарихшы-ғалымдардың еңбектері бар.

Орталық Азия елдерінің тәуелсіздік алғаннан кейінгі ұлттық, аймақтық, ғаламдық, саяси, экономикалық, әскери қауіпсіздігі, сонымен қатар Орта Азиядағы геосаяси жағдай мен өңірдің әлемдік саясатта алатын орны, АҚШ -Өзбекстан қатынастары сияқты мәселелер белгілі ғалым Ө. Қасеновтің, [24] С. Абдулпаттаевтың[25] еңбектерінде қарастырылып, жан-жақты талдау жасалынған.

Сонымен бірге зерттеуші К. Л. Сыроежкиннің, [26] М. Т. Лаумулиннің[27], М. С. Ашимбаева, А. Ж. Шоманова[28], Е. Н. Оразалиннің[29] бірқатар басылымдарда жарық көрген еңбектерінде Орта Азиядағы АҚШ рөлі, аймақтағы Өзбекстан факторы, АҚШ пен ОА елдерінің қарым-қатынасы тұрғысындағы батыс зерттеушілерінің, әсіресе американдық зерттеушілердің, көзқарасын баяндайды. Олардың ішінде Г. Фуллер, Дж. Гинсбург, Ч. Анделенд, Н. Платт, Кайзер, М. Олкотт және т. б. бар.

Орта Азия геосаясатына және АҚШ - тың саяси ұстанымына арналған өзбек, қырғыз зерттеушілерінің еңбектері зерттеу жұмысының тақырыбын ашуда пайдаланылды.

Қазақстан сыртқы саясаты мен ОА геосаяси жағдайға және аймақтағы басты геосаяси ойыншыларға қатысты әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің халықаралық қатынастар факультетінің халықаралық қатынастар және Қазақстанның сыртқы саясаты кафедрасының оқытушылары Ж. У. Ибрашевтың, [30] Қ. Е. Байзақованың, [31] Ф. Т. Көкееваның, [32] И. Л. Бурнашевтың[33] И. А. Черныхтың [34], және т. б. еңбектері бар.

Зерттеудің деректік негізі. Америка Құрама Штаттары мен Өзбекстанның қатынастары: жаңа қауіптер жағдайындағы саясат ерекшеліктері мәселелерін

зерттеудің деректік негізгі көздерін төмендегідей бес топқа бөлуге болады.

Зерттеу көздерінің бірінші тобын дипломатиялық құжаттар құрайды. Олар АҚШ пен Орталық Азия елдері арасындағы дипломатиялық қатнастарды дамыту барысында қол жеткізілген келісімдер, декларациялар, коммюникелер.

Деректік көздерінің екінші тобына ел басыларының, сыртқы істер министрлерінің, елшілердің баяндамалары, өзара сапарлар барысындағы сөйлеген сөздері және әртүрлі ақпарат құралдарына берген сұхбаттары кіреді. Олар берілген жұмыстың теориялық-әдістемелік негізін құрайды.

Зерттеу жұмысында қолданылған деректердің үшінші тобын Өзбектанның, Қазақстанның, Ресейдің шығыстанушыларының, соның ішінде саясатшы, тарихшы ғалымдардың зерттеулері мен монографиялары құрайды.

Ал деректердің төртінші тобын отандық және шетелдік мерзімді басылымдарда кездесетін алуан түрлі ақпарат құжаттары кіреді. Ондай мәліметтер Қазақстанның «Казахстан спектр», «Аналитик», «Қоғам және Дәуір», «Егемен Қазақстан», «Казахстанская правда», «Жас Алаш», «Деловая неделя», «Панорама» газеттерінде және «Дипломатия жаршысы», «Ақиқат», «Саясат», , «Центральная Азия и Кавказ», «Казахстан: экономика и жизнь», «Казахстан и современный мир», «Аналитическое обозрение», «Континент» журналдарында бар. Ал Ресейдің «Правда», «Известия», «Аргументы и факты», «Независимая газета» газеттері мен «Проблемы Дальнего Востока», «Мировая экономика и международные отношения», «Азия и Африка сегодня», «Нефть и газ», «Железнодорожный транспорт» журналдары пайдаланылды.

Зерттеу жұмысында пайдаланылған деректердің бесінші тобын Қазақстан мен жетекші мемлекеттердің ақпарат агенттіктерінің хабарлары құрайды. Мұндай ақпарат агенттіктердің қатарында Қазақстанның «Хабар», «ҚазААГ», «Интерфакс-Казахстан», Қырғызстанның «Кабар», Тәжікстанның «Ховар», Ресейдің «Новости», «ИТАР-ТАСС» агенттіктері бар. Ақпарат агенттіктерінің хабарлары, негізінен, интернет желісінен алынған.

Деректерді пайдалану жұмыстың алдына қойған мәселелерді мейлінше толық зерттеуге және жұмыстың мақсаттары міндеттерін ашуға мүмкіндік бергені сөзсіз.

Диплом жұмысының әдістемелік негізі. Зерттеу жұмысының теориялық негізін отандық және шетелдік ғалымдардың ғылыми қорытыныдылары құрайды. Бітіру жұмысы тарихи оқиғаларға және сан-саладағы мемлекетаралық құжаттарға жинақтау, талдау, жүйелеу әдістері қолданылды. Сонымен қатар кеңінен қолданылатын тарихи-салыстырмалы және жүйелеу әдістері де зерттеу жұмысына арқау болды. Бұл әдістер Ресейдің ұлттық қауіпсіздік концепциясын және Ресейдің ұлттық қауіпсіздік концепциясындағы террриториялар мәселесімен Ресей - Жапон шекара дауын жүйелі түрде айқындауға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысын ғылыми негізде жүйелеп, оның нәтижесін шығару үшін, сол арқылы баяндау, талдау және болжау түрінде негізгі мақсаттарға қол жеткізу үшін ғалымдар әртүрлі әдістерді зерттеген. Сыртқы саясаттың дамуына, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде батыс зерттеушілері, әсіресе американдық саясаттанушылар, өз үлестерін қосқан. Олар зерттеудің билікті-элиталық, плюралистік, ұйымдастырушылық-құрылымдық, рационалды, бюрократиялық-саяси модельдерін ұсынып, сыртқы саясат пен халықаралық қатынастарды зерттеу мен талдаудың көптеген әдістемелерін дамытқан.

Зерттеу жұмысында саяси құбылыстарға баға берудің тағы бір әдісі ретінде ойындар теориясы пайдаланылады. Бұдан 40 жыл бұрын метематик Джон фон Нойманн мен экономист Оскар Моргенштерн экономикалық мәселелерді шешудің тиімді жолдарын табуға тырысқан, сол орайда өздерінің "Ойындар теориясы және экономиканың тәртібі" атты ортақ еңбегінде көрсетілген классикалық ойындар теориясын жасап шығарған. Оның негізінде рационализм принциптері бойынша жұмыс істейтін субъектілердің типтеріне талдау және болжау модельдері құрылатын мүмкіндік теориясы жатыр. Біртіндеп бұл ойындар теориясы ғылымның басқа да салаларына қолданылатын құралға айналды. Саясат ғылымында ол құрылым мен процесс тұрғысынан алғанда, мемлекетаралық келіссөздер сияқты саяси құбылыстарды зерттеудің салыстырмалы әдісі болып табылады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттерден тұрады. Дипломның жалпы көлемі 76 бет.

1. ақш - өЗБЕКСТАН ҚАТЫНАСТАРЫ ЖӘНЕ АҚШ-тың стратегиялық мүдделеріндегі Орталық Азия.

АҚШ - Өзбекстан қатынастарының қалыптасып даму эволюциясы.

ХХ ғасырдың 90 жылдарының басында американдық саясаткерлер мен стратегтер Өзбекстанға жеткілікті түрде салқын қарады, ол уақытта бәйге оның мұнай келешегі және ядролық қаруы бар Қазақстанға тігілген болатын. Клинтиндік стратегтер Кәрімовтың атын нарықтық және демократиялық реформаларға қарсылық саясатымен, ескі экономикалық үлгінің жинақталуымен, кеңестік үлгідегі репрессиялармен, сондай-ақ Ресеймен өте тығыз қатынастарымен теңестірді. Құқық қорғаушы ұйымдар Кәрімовты сайлаулар және оппозицияға қарсы қатаң саясаты үшін сынады.

Егер Қазақстан АҚШ үшін геосаяси, «еуразиялық» мағынаға ие болса, онда Өзбекстан тікелей аймақтық мағынаға ие. 1990 ж ортасында Құрама Штаттар мемлекет Орталық Азияның «стратегиялық ядросы» фактісіне сүйене отырып, Өзбекстанда өз күш-жігерлерін шоғырландырды.

Орталық Азиядағы өз мүдделерін алға жылжыту үшін американдықтар бас бәйгені Өзбекстанға тікті. Неғұрлым үлкен әскери әлеуетке ие бола отырып, орталық азиялық мемлекеттер арасында орталықтық жағдайға ие бола отырып және этникалық тұрғыдан біртекті халыққа ие бола отырып, бұл ел Батыста әскери-стратегиялық көзқарас тұрғысынан Орталық Азия аймағында алдыңғы орынды алады және Орталық Азияның әскери-саяси жағдайын дамытуда белсенді роль ойнай алады. [35]

Бірақ 1990 жылдардың ортасына қарай жағдай біршама өзгере бастады: Вашингтон Өзбекстанның аймақта ең тұрақты мәдени-тарихи дәстүрге, ең соғысқа қабілетті(тіпті болмағанда - ірі) армияға ие екендігіне және аймақтық гегемон ролін ойнай алатындығына назар аударды. Ол уақытқа қарай Қазақстан Ресей шеңберіне қарай, әсіресе Каспий мәселесі бойынша ауыса бастаған болатын, ал Өзбекстан керісінше Москвадан алыстай бастады. Бұған бірнеше себептер ықпал етті, ең алдымен, көрші Тәжікстандағы жағдайдың реттелуі басты себеп болды. Одан ары түсінсе де, түсінбесе де, Өзбекстан өзін Орталық Азияда Ресейге қарама-қарсы салмақ ретінде көрсете бастады. Аймаққа қатысты «Тэлбот доктринасынан» басқа жөні түзу стратегиясы болмаған клинтондық әкімшілікте мұны түсінді және сәйкесінше бағалады. Осы кезеңде өзбек-американдық геосаяси роман қарқынды дами бастады, оның аяғын 2005ж байқауға болады.

АҚШ Өзбекстан Республикасының тәуелсіздігін 1991 жылы 25 желтоқсанда мойындады. Олардың дипломатиялық қатынастары 1992 жылы 19 ақпанда орнады. Ташкенттегі АҚШ елшілігі 1992 жылы наурызда ашылды, ал Өзбекстанның Вашингтондағы елшілігі 1993 жылы ақпанынан қызмет ете бастады.

Екіжақты қатынастардың келісім шарттық-құқықтық негізін 60-тан астам құжаттар құрайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.