Әлеуметтік қамсыздандыру құқығында еңбек стажы

1. Еңбек стажының түсінігі
2. Жалпы еңбек стажы
3. Үздіксіз еңбек стажы. Есептеу ерекшеліктері

Қазіргі кезде еңбек құқықтық қатынастар бұрындағыдай тек жұмыс кер мен мемлекеттік кәсіп орын мекеме, ұйым орынындағы қатынастар емес, жаңа жағдайда заңға сәйкес меншік түріне байланысты заңды. Тұлғалар мен жеке адамдар арасындағы еңбек қатынастарын құрайды.
Бұндағы еңбек бостандығы және өзінің еңбекке қабілеттілігіне ерік билік ету, қызмет пен кәсіп түрін таңдау мүмкіндігі үнемі мүмкіндік берілген. Белгілі тараптардан жеке еңбек және ұйымдық шарттар негізінде белгілі бір еңбек қызметін жүзеге асыруы ашынды туындайтын ашулка беруші мен қызметкерлер арасындағы қатынастар негізінде еңбек стажы құралады. Яғни қызмсеткерлердің еңбек қызметін растайтын құжаттар:
1. Еңбек кітап шасы
2. Жеке еңбек шарты не алушыға қабылдау мен жұмыстан босату туралы бұйрықтардың көшірмелері.
3. Жеке бас куәлігі не төл құжат.
4. Әлеуметтік жеке кодының берілгені туралы куәлік.
5. Зейнетақы шарты.
6. Кәсіби даярлығы туралы құжат (диалог) басқа да заңды көзделген өзі де құжаттар.
2001 жылғы 1 шілдеден бастап – еркектерге 63 жасқа толғанады, әйелдерге 58 жасқа толғанда таратылады.
Төтенше және барынша радиациялық қатерлі өңірлерде 1949 жылғы 29 тамыздан 1963 жылғы 5 шілдеге дейін кешенде 10 жыл тұрған азаматтар Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы Қ.Р. заңына сәйкес еркектер – жалпы жұмыс стажы 25 жылдан кем болмаған жағдай да 50 жаста, әйелдер жалпы, стажы 20 жылдан зейнетақы дайындалуына құқылы.
Ол 5 және одан да көп бала туып, оларды сегіз жасқа дейін тәрбиелеген әйелдер 50 жасқа толғанда жасына байланысты толық көлемді зейнетақы алуға құқылы.
Арнай мемлекеттік жәрдемақылар.
Негізінен жаңа жұмыс орындарын ашу және жалақылық мөлшерін көбейту арқылы кедейліктің азаюына қол жеткізіледі. Арнай мемлекеттік жәрдемақылар азаматтарға ақшалай және заттай, сондай-ақ ақы төленетін қоғамдық қоғамдық жұмыстар беру түрінде де көрсетіледі. Арнай мемлекеттік жәрдемақылар табыс деңгейі бақылау әдістерімен де жалғастырылады.
Заттай нысандағы жәрдемдер еңбек етуге қабілетсіз азаматтарға мысалы: балаларға, зейнеткерлерге, мүгедектерге ғана беріледі.
Әрбір мемлекетте жәрдемақылармен қамтамасыз ете отырып, қоғам мүшелерінің қоғамдық жұмыстардағы ақы деңгейі азаматтардың бұған ұзақ уақыт қатысуын ынталандырмай керсінше тұрақты жұмысты белсенді іздеуге итермелейтін негізде жүргізілуі қажет .
Арнйы мемелкеттік жәрдемақылар жергілікті әкімшілктердің қаржылық қорына негізделіп жүргізіледі.

Жұмыс берушінің қаражаты есебінен берілетін әлеуметтік
жәрдемақылар.
1-шіден қызметкерге жалпы ауруға еңбекте мертігуге және кәсіптік ауруға шалдығуна байланысты, жүктіоік және босану бойынша еңбекке уақытша жұмысқа жарамсыздық жөнінде (әлеуметтік жәрдемақыларды), сондай-ақ бала асырап алған әйелдерге (ер азаматтарға) әлеуметтік жәрдемақыларды жұмыс беруші өз қаражаты есебінен төлеген міндетті.
Егер еңбекті уақытша жарамсыздық еңбекте мертігуіне немес кәсіптік ауруға байланысты болса, әлеуметтік жәрдемақына жұмыс беруші еңбекке жарамсыздық орын алған бірінші күнен бастап жұмысқа шықнаға дейін немесе мүгедектігі анықталғанға дейін орташа жалақысының 100% мөлшерінде төленеді.
Егерде жұмыс беруші өзінің әлеуметтік жәрдемақылар төлеу жөніндегі міндеттемелерін орындамағаны немес керсінше рындамағаны үшін Қазақстан Республикасының заңдарынан белгіленгендей жауапты болады.
Баланы тууына байланысты бір жолғы жәрдем ақы.
Әрбіп әйел азаматшалардың жүктілік және босануына байланысты әлеуметтік сонымен қатар перзентханалардан бала асырап алған әйелдер мен ер азаматтарға әлеуметтік жәрдемақылар беріледі. Ад баланы тууына байланысты бір жолғы берілетін жәрдемақы сәби туылған күннен бастап алты ай ішінде тиісті құжаттарға өткізгеннен кейін беріледі. Ал қазіргі тариф бойынша 15,450 теңге.

1. ҚР зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңы 08.01.03
2. ОҚУ туралы ҚР еңбек құқығы Н. Абымаешева. 2002 ж.
3. 2006 жылы арналған Қ.Р. бюджет туралы заңы.