1921-1925 жылдардағы қазақ баспасөзі

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

1921-1925 жылдардағы қазақ баспасөзі

«Сана» журналы

«Сана» журналы1923 жылдың қаңтарында жарияланған. Журнал бетінде білім-ғылым, тарихи материалдар жарияланды. Журналға Жансүгіров пен Әуезов жанашырлық жасағанмен 1, 5 жылдан соң «Саясат» бөлімі болмағандықтан, сол күннің көкейтесті әлеуметтік-саяси мәселелерін көтеріп, жаңаны насихаттамағаны және ескіні өткенді сөз еткендігі үшін деген. Айыппен 1924 жылдың қараша айында жабылды. Әйтсе де Сана журналоын ауызға алар болсақ, ең алдымен Х. Досмұхамедовтың есімі аузымыздан шығады. Себебеі Халел 1920 жылы Ташкент қалдасында халық ағарту институтында оқытушылық қызмет атқарумен қатар, ғылыми педагогикалық жұмыстармен де айналысқан. Ол қазақ-қырғыз білім коммисиясының төрағасыф ретінде қазақ мекетптері мен жоғары оқу орныдарында оқытылатын пәндердің бағдарламасын жасауға, түрлі саладағы оқулық кітаптарды жазуға, ғылыми терминология қалптастыру ісіне белсене кіріседі. Осы қызметте жүріп Досмұхамбетов ғылдыми-көпшілік «Сана журналоын шығарған болатын. Ондағы басты мақстаы-елдің ағарту ісіне үлес қосу болатын. «Сана» урналында «Қазақ мекетептері үшін қосымша жоба және әділет заңы» деп аталатын материалдар жарияланған. Мұнымен қатар №ақылбайдың «Зұлыс поэмасы, Абайдың бұрын баспа бетін көрмеген «Сап-сап көңілім өлеңі, Мұхтар Әуезовтың «Қорғансыздар әңгімесі жарияланды. Ал кейбір деркетерде «Сана журналы-археология, этнография, медицинаастрономия және химия ғылымдарын таныстыруға, жұртшылыққа өнер-білім маңыздылығын насихаттауға арналған ғылыми журнал делінген

«Ақ жол»

Қазақстанныңқоғамдық-саяси ойының және мәдени ағарту ісінің дамуына үлкен ықпал еткен газет. 1920-24 жж аралығында Ташкент түркістан Компартиясы ОК мен ТУРАКСР-ы ОАК-ң органы, 1924-25 жж Шымкентте БК (б) П Сырдария губкомының органы ретінде шығарылды. Алғашқы редакторы-Сұлтанбек Қлжанов. Кейін газетті шығарушы редакторларының ішінде Н. Төреқұлов, С. Оспанов, И. Тоқтыбаев т. б болды. Басылым беттерінде алаш қозғалысының қайраткерлері қазақ халқының мүддесіне қатысты тақырыптарды қозғап, құнды мақалалар жариялады. Газеттің идеялық-саяси бағыты құрылтайшыларына ұнамады. Оның жұмысына көп кедергілер жасады. Коммунистер «қызыл деген сөз бар атауды алмай, газеттің «ақ жол атауының өзінен күдікті мән іздеді. Осыған орай С. Қожанов «Ақ жол біздің ақ батамыз, ақ жүргімізал көңіліміз екенін, қазақ-қырғыз жұрты ақыцлмен біліп, жүрегімен сезеді»-деп жазды[2] 1925 жылы 29 мамырда И. В. Сталин РК (б) П қазақ өлкелік комитетіне жолдаған «Қазақ баспасөзі» туралы хатында «Ақ жол мен «ақ гвардияшлы эмигрант» Мұстафа Шоқай расында идеялық бірліктің байқалатындығын жазып, партияда жоқ интеллегенттерді коммунистік басылымға жорлатпаулды талап етті. Сталиннің хаты ескі интеллегенцияны қуғындауға жол ашып, 20-шы жылдардың алғашқы жартысында Қазақстанда жарық көрген ұлттық бюасылымдарға үлкен соққы болып тиді және жариялық пен демократия атаулыны әміршіл-әкімшіл жүйемен ауыстыруға \ борышын адал орындаған, ұллтық рухын көтеретін басылымдардың бірі болған [3]

«Жас қазақ» газеті

«Жас қазақ» газеті-қазақ жапстарының тұңғыш қоғамдық-саяси және әдеби журналы. 1923 жылдың қазан айынан 1925 жылдың сәуіріне дейін Орынборда шығып тұрған. Редакторлары-Е. алдоңғаров, А. Оразбаева, А. Сегізбаев. Журнал қазақ жатарының арасындағы сауатсыздықты жоюға, өнер білімге ұмтылуға, халық шаруашылығын қалпына кеотіруге тырысты. «Жас қазақ» сол кездегі қазақ ақын, жазушыларының шығармаларын, көне әдебиет мұраларын жариялап тұрған. 1925 жылы Ташкентте шығатын «Жас қайрат» журналымен бірігіп «Лениншіл жас» болып өзгертілді. Журнал 2005 жылдан бастап «Жас Қазақ» деген таптен шығады [4]

«Жетісу әйелі» журналы

«Жетісу әйелі»-қоғамдық-саяси, әдеби журнал. 1924 жылдың басында 2 саны ған жарық көрген. Таралымы 3000 дана. Көлемі 4 бет. Редакторы-С. Есова. Журналда қазақ әйелдерінің хал-жайы, олардың жаңа әлеуметтік жағдайға баулу туралы мақала, очерк, өлеңдер, әңгілмелер басылған. [5]

«Кедей сөзі» газеті

«Кедей сөзі» газеті, РК (б) П-сі бір облыстың бюросының, Ақмола губерниясының бюромсының органы ретінде шығып тұрған. Алғашқы саны 1920 ж ақпанда Омбы қаласында жарық көрген. Газеттің міндеті қазақ еңбекшілеріне революциялық заң, тәртіптік насихаттау. Қазақ ауылдарында Кеңес өкіметінің орнығуына кеөмектесу. Жалпы жұрттың сана-сезімін ояту болған. Бұл парызды өтеу қиынға түтсі. Өйткені халық шаруашылығы күйзелісте болатын. Әрі газеттің полиграфиялық нашар, журналист мамандар жетіспеген, тіпті редакцияның үйі де болмаған. Дегенмен журнал алыс ауылдарға, ауданджарға тарады, еңбекшілергүе жаңалықтарпды жеткізіп отырды. Газетте С. Садуақасовтың «Біздің макқсаттарымыз» М. Дулатовтың «Октябрь» төңкерісінің 3-ші жылы мақалалары және «А», мәмбет» сықақ-сұхбаты жарияланды. »Кедей сөзі» 1921 ж 14 наурызда Петоропавлға ауыстырылып, «Бостандық туы» деген атпен Ақмола Губкомының газеті баслып шыға бастады. [6]

«Қамқор » журналы

«Қамқор» журналы Кеңес Түркістан өлкелік қазақтардың несие одағының орғаны ретінде Ташкентте 1925 жылы маусымында біріккен 2 номері жарық көрді. Журнал ауылдық жерлерде коперациялар құру, қазақ еңбеушілеріне бұл ұйымның маңызын түсындіру, оның жұмысын одан әрі күшейту мәселелерін күшейту. [7]

«Жас алаш» газеті

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.