Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы және биосфера мен адам өміріндегі маңызы жайлы

Кіріспе
Негізгі бөлім
Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы және биосфера мен адам өміріндегі маңызы.
Атмосфераның ластануы және ластаушы көздер.
Атмосфераның шумен ластануы.
Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Жер атмосферасы ( грекше; атмос- бу және сфера- шар) –Жерді қоршап тұрған газды қабықша. Атмосфера деп жерді онымен бірге айнала жүргіп оны қоршап тұрған газды ортаны айтамыз. Атмосфераның массасы 5,15-5,9 * 10 тонна. Атмосфера жер бетіндегі барлық тіршілік процестерінің жүруін қамтамасыз етіп, адамзат тіршілігінің барлық жақтарына үлкен әсер етеді.
Атмосфераның құрлысы бірнеше қабат құрлымнан тұрып, тропосфера, стратосфера, мезосфера және термосферадан тұрады 1000 км және одан ары қарай экзосфера болып, онда атмосфералық газдар әлем кеністігіне таралады. Осы қабата атмосфера бірте-бірте плонета арқылы кеністіке ауысады.
Атмосфераның жер бетіне ең жақын қабат «тропосфера» деп аталады. Тропосфераның жоғарғы жағында 40км – ге созылатын стратосфера қабаты орналасқан. Онда ылғалдылық төмен, атмосферадағы озоның көп бөлігі осы қабатта жинақталған, озон күнің ултракүлгін сәулелерін сіңіріп, атмосфераны қызып кетуден сақтайды.
Стротосферадан кейін 5км биіктікте мезосфера қабаты орналасқан. Мезосферада температура одан әрі қарай төмендеп, 80 км биіктікте- 70С-қа түседі. Мезосферадан жоғары шекарасы жоқ тропосфера орналасқан.
Ең сонында жерден ең алыста 800-1600 км қашықтықта экзосфера орналасқан.
Атмосфералық ауа – түрлі газдардың қоспасы. Оның құрамында 78,08 азот, 20,9 оттегі, 0,93 аргон, 0,03 көмір қышқыл газы бар. Ал қалған 0,01 басқа неон, гелий, метан, радон, ксенон т.б. газдардың үлесіне тиеді. Жер бетінде оттексіз тіршілік жоқ.. Ол жасыл өсімдіктердің тіршілік әрекетері нәтежесінде түзіледі. Көмір қышқыл газы атмосфераға тірі организмдердің тыныс алуы, отын түрлерінің жануы, органикалық заттардың ыдырауы мен шіруі кезінде бөлінеді. Ауаның құрамындағы көмірқышқыл газы мөлшерінің көбеюі адам мен жануарлар организміне зиянды әсер етеді. Табиғат үшін атмосфералық ауаның маңызы ерекше және әртүрлі. Ол, біріншіден, фотосинтез үшін көмірқышқыл газының және тыныс алу үшін оттектің көзі. Ол тірі организімдерді космостық сәулелерден қорғайды, жерде жылуды сақтайды, климатты реттейді, зат алмасудың газ тәрізді өнімдерді қабылдайды, плонетада су буларын тасмалдайды, бұлт, жауын – шашын түзілетін және де метрологиялық процестер жүретін орын, топрақтың қүнарлануына әсер етеді.
Ғалымдардың пікірінше, қазіргі заманғы атмосфераның шығу тегі екінші реттік және ол жердің қабықшасының плонета түзілгенен кейін бөлінген газдардан түзілген. Жердің атмосферасы түрлі факторлар: атмосфералық газдардың космос кеңістігіне бөлінуі, вулкандардын әрекетінен газдардын бөлінуі,күннің ультракүлгін сәулелері әсерінен молекулаларының ыдрауы газдар әсерінен үлкен эвалутцияны басынан кешірді.

1. А.Ж.Ақбасова., Е.Ү. Жамалбеков., «Экологиялық энциклопедия» Алматы, 2007ж. 32 бет.
2. А.Ж.Ақбасова., Г.Ә.Сайнова., «Экология» Алматы, 2003ж. 98-бет.
3. Ж.Жатқанбаев., «Экология терминдердің түсіндірме сөздігі» Алматы, 2004ж. 16 бет.