Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы және биосфера мен адам өміріндегі маңызы жайлы



Кіріспе
Негізгі бөлім
Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы және биосфера мен адам өміріндегі маңызы.
Атмосфераның ластануы және ластаушы көздер.
Атмосфераның шумен ластануы.
Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Жер атмосферасы ( грекше; атмос- бу және сфера- шар) –Жерді қоршап тұрған газды қабықша. Атмосфера деп жерді онымен бірге айнала жүргіп оны қоршап тұрған газды ортаны айтамыз. Атмосфераның массасы 5,15-5,9 * 10 тонна. Атмосфера жер бетіндегі барлық тіршілік процестерінің жүруін қамтамасыз етіп, адамзат тіршілігінің барлық жақтарына үлкен әсер етеді.
Атмосфераның құрлысы бірнеше қабат құрлымнан тұрып, тропосфера, стратосфера, мезосфера және термосферадан тұрады 1000 км және одан ары қарай экзосфера болып, онда атмосфералық газдар әлем кеністігіне таралады. Осы қабата атмосфера бірте-бірте плонета арқылы кеністіке ауысады.
Атмосфераның жер бетіне ең жақын қабат «тропосфера» деп аталады. Тропосфераның жоғарғы жағында 40км – ге созылатын стратосфера қабаты орналасқан. Онда ылғалдылық төмен, атмосферадағы озоның көп бөлігі осы қабатта жинақталған, озон күнің ултракүлгін сәулелерін сіңіріп, атмосфераны қызып кетуден сақтайды.
Стротосферадан кейін 5км биіктікте мезосфера қабаты орналасқан. Мезосферада температура одан әрі қарай төмендеп, 80 км биіктікте- 70С-қа түседі. Мезосферадан жоғары шекарасы жоқ тропосфера орналасқан.
Ең сонында жерден ең алыста 800-1600 км қашықтықта экзосфера орналасқан.
Атмосфералық ауа – түрлі газдардың қоспасы. Оның құрамында 78,08 азот, 20,9 оттегі, 0,93 аргон, 0,03 көмір қышқыл газы бар. Ал қалған 0,01 басқа неон, гелий, метан, радон, ксенон т.б. газдардың үлесіне тиеді. Жер бетінде оттексіз тіршілік жоқ.. Ол жасыл өсімдіктердің тіршілік әрекетері нәтежесінде түзіледі. Көмір қышқыл газы атмосфераға тірі организмдердің тыныс алуы, отын түрлерінің жануы, органикалық заттардың ыдырауы мен шіруі кезінде бөлінеді. Ауаның құрамындағы көмірқышқыл газы мөлшерінің көбеюі адам мен жануарлар организміне зиянды әсер етеді. Табиғат үшін атмосфералық ауаның маңызы ерекше және әртүрлі. Ол, біріншіден, фотосинтез үшін көмірқышқыл газының және тыныс алу үшін оттектің көзі. Ол тірі организімдерді космостық сәулелерден қорғайды, жерде жылуды сақтайды, климатты реттейді, зат алмасудың газ тәрізді өнімдерді қабылдайды, плонетада су буларын тасмалдайды, бұлт, жауын – шашын түзілетін және де метрологиялық процестер жүретін орын, топрақтың қүнарлануына әсер етеді.
Ғалымдардың пікірінше, қазіргі заманғы атмосфераның шығу тегі екінші реттік және ол жердің қабықшасының плонета түзілгенен кейін бөлінген газдардан түзілген. Жердің атмосферасы түрлі факторлар: атмосфералық газдардың космос кеңістігіне бөлінуі, вулкандардын әрекетінен газдардын бөлінуі,күннің ультракүлгін сәулелері әсерінен молекулаларының ыдрауы газдар әсерінен үлкен эвалутцияны басынан кешірді.
1. А.Ж.Ақбасова., Е.Ү. Жамалбеков., «Экологиялық энциклопедия» Алматы, 2007ж. 32 бет.
2. А.Ж.Ақбасова., Г.Ә.Сайнова., «Экология» Алматы, 2003ж. 98-бет.
3. Ж.Жатқанбаев., «Экология терминдердің түсіндірме сөздігі» Алматы, 2004ж. 16 бет.

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім
Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы және биосфера мен адам
өміріндегі маңызы.
Атмосфераның ластануы және ластаушы көздер.
Атмосфераның шумен ластануы.
Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Жер атмосферасы ( грекше; атмос- бу және сфера- шар) –Жерді
қоршап тұрған газды қабықша. Атмосфера деп жерді онымен бірге айнала
жүргіп оны қоршап тұрған газды ортаны айтамыз. Атмосфераның массасы
5,15-5,9 * 10 тонна. Атмосфера жер бетіндегі барлық тіршілік
процестерінің жүруін қамтамасыз етіп, адамзат тіршілігінің барлық
жақтарына үлкен әсер етеді.
Атмосфераның құрлысы бірнеше қабат құрлымнан тұрып, тропосфера,
стратосфера, мезосфера және термосферадан тұрады 1000 км және одан
ары қарай экзосфера болып, онда атмосфералық газдар әлем
кеністігіне таралады. Осы қабата атмосфера бірте-бірте плонета
арқылы кеністіке ауысады.
Атмосфераның жер бетіне ең жақын қабат тропосфера деп
аталады. Тропосфераның жоғарғы жағында 40км – ге созылатын
стратосфера қабаты орналасқан. Онда ылғалдылық төмен, атмосферадағы
озоның көп бөлігі осы қабатта жинақталған, озон күнің ултракүлгін
сәулелерін сіңіріп, атмосфераны қызып кетуден сақтайды.
Стротосферадан кейін 5км биіктікте мезосфера қабаты
орналасқан. Мезосферада температура одан әрі қарай төмендеп, 80 км
биіктікте- 70С-қа түседі. Мезосферадан жоғары шекарасы жоқ тропосфера
орналасқан.
Ең сонында жерден ең алыста 800-1600 км қашықтықта экзосфера
орналасқан.

Атмасфера туралы түсінік, оның құрамы және биосфера мен адам
өміріндегі маңызы.
Атмосфералық ауа – түрлі газдардың қоспасы. Оның құрамында
78,08 азот, 20,9 оттегі, 0,93 аргон, 0,03 көмір қышқыл газы
бар. Ал қалған 0,01 басқа неон, гелий, метан, радон, ксенон т.б.
газдардың үлесіне тиеді. Жер бетінде оттексіз тіршілік жоқ.. Ол
жасыл өсімдіктердің тіршілік әрекетері нәтежесінде түзіледі. Көмір
қышқыл газы атмосфераға тірі организмдердің тыныс алуы, отын
түрлерінің жануы, органикалық заттардың ыдырауы мен шіруі кезінде
бөлінеді. Ауаның құрамындағы көмірқышқыл газы мөлшерінің көбеюі адам
мен жануарлар организміне зиянды әсер етеді. Табиғат үшін
атмосфералық ауаның маңызы ерекше және әртүрлі. Ол, біріншіден,
фотосинтез үшін көмірқышқыл газының және тыныс алу үшін оттектің
көзі. Ол тірі организімдерді космостық сәулелерден қорғайды, жерде
жылуды сақтайды, климатты реттейді, зат алмасудың газ тәрізді
өнімдерді қабылдайды, плонетада су буларын тасмалдайды, бұлт, жауын –
шашын түзілетін және де метрологиялық процестер жүретін орын,
топрақтың қүнарлануына әсер етеді.
Ғалымдардың пікірінше, қазіргі заманғы атмосфераның шығу тегі
екінші реттік және ол жердің қабықшасының плонета түзілгенен
кейін бөлінген газдардан түзілген. Жердің атмосферасы түрлі
факторлар: атмосфералық газдардың космос кеңістігіне бөлінуі,
вулкандардын әрекетінен газдардын бөлінуі,күннің ультракүлгін
сәулелері әсерінен молекулаларының ыдрауы газдар әсерінен үлкен
эвалутцияны басынан кешірді.
Қазіргі кезде адамның шаруашылық тіршілік әрекетінің
әсерінен атмосфераның озон қабатының бұзылуы байқалуда. Мысалы, озон
қабатының бұзылуына әсер ететін ферондар (хладондар) деп аталатын
галогенді қосылыстар. Бұл қосылыстар бөлме температурасында қайнайды,
өте ұшқыш, жер бетінде химиялық инертті, мұздатқыш қондырғылаода
қолданады. Озон қабатының бұзылуның үлкен зардаптарыға әкелуіне
байланысты бір қатар елдер қазіргі кезде ферондар өндірісі мен оны
пайдалануды қысқартып отыр.
Көптеген бақылаулар бойынша озон қабаты атмосферада
біркелкі таралмаған. Солтүстік жарты шар атмосферада оңтүстіке
қарағанда френондардың концентратциясы 8-9 жоғары.

Атмосфераның ластануы және ластаушы көздер.
Өндірістің қарқындап дамуына және отын түрлерін кен маштапта
жағуға байланысты атмосферадағы бос оттектің қоры азайып, ал
көмірқышқыл газының мөлшері жоғарлауда. Нәтежесінде табиғаттағы
көміртектің айналуымы бұзылды деуге болады. Академик А.П. Веноградов
зерттеулер нәтижесінде көмірқышқыл газының концентратциясы жыл сайын
0,2 ға ұлғайып отырғанын анықтады. Көмір айналымының бұзылуы мен
атмосферада көмірқышқыл газының концентратциясының жоғарлауы жердегі
барлық химиялық тепе- тендікке үлкен әсер етеді.
Атмосфера табиғи және жасанды жолмен ластанады.
Табиғи ластану Атмосферада белгілі мөлшерде шаң болады. Шаң
табиғатта жүретін табиғи процестер нәтежесінде түзіледі.
Шаңның 3 түрі болады: миниралдық, органикалық және космостық.
Тау жыныстарының үгілуі, бұзылуы, вулкандар атқылауы, орман, дала,
торфтардың өртенуі, теңіз беттерінің булануы миниралдық шаңның
түзілуіне себеп болады. Органикалық шаң ауада аэропланктондар-
бактериялар, саңырауқүлақтардың споралары мен өсімдіктердің тозаңдары.
Түрінде және өсімдіктер мен жануарлардың ыдырауы, ащуы, шіруі
өнімдері түрінде болады. Космостық шаң жанған метроиттердің
қалдықтарынан түзіледі.
Жер бетіндегі заттардың биологиялық ыдырауы, оның ішіндегі
топрақ бактерияларының тіршілігі күкіртсутек, аммияк, көмірсутектер,
азот көмір окситтерінің орасан зор мөлшерінің түзілуіне әкеп
соғады.
Жасанды ластану. Атмосфераны ластаушылардың ең негізгілері
транспорт түрлері, әсіресе автомобильдердің жанар майлардың жану
өнімдері болып табылады. Франсуз ғалымы Ж. Детридің есептеуі
бойынша, автомобильден бөлінген газдардың құрамында көмірқышқыл
газы-9 көміртек оксиді-4 көмірсутектер-0,5 оттек-4 сутек-2
альдигитер-0,004 азот окситтері бірге бинзинің құрамына кіретін
канцерогенді заттар, мысалы 3,4-бензоперин мен қорғасын өте зиянды
әсер етеді .
Атмосфераға транспортан бөлінген газдардың құрамында 25-27
қорғасын болатыны анықталды. Және оның 40 диаметірі 5 мкм ге дейін
болатындықтан ауада ұзақ уақыт сақталып, онымен бірге адам
организіміне түсетіндігі белгілі болды.
Қазіргі кезде бүкіл әлемде шамамен 500 млн аса автомобиль
жүріп түрса, үлкен қалалардағы атмосфералық ауаның тазалығын сақтау
адамзат үшін маңызды екені түсінікті. Мысалы, Лос- Анжелес қаласының
ауасы үнемі 2,5млн автомобиль, Парижде- 900 мың, т.с.с . ластайды. Ал
әрбір мың автомобильден күніне ауаға 3000 кг көміртек окситтері, отының
толық емес жану өнімдерді бөледі. Бұл физиологиялық қоспалар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
В.И. Вернадский мен А.Л. Чижевскийдің еңбектері
ЭКОЛОГИЯ ЖƏНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ. Оқу құралы
Атмосфераның ластануы мен ластаушы көздер: автомобильдер әсері
Атмосфералық ауаны ластанудан сақтау және қорғау жолдары
Атмосфера туралы түсінік
Атмосфера туралы түсiнiк жəне биосфера мен адам өмiрiндегi маңызы
«Қазіргі жаратылыстану концепциялары» курсы бойынша дәрістер
Әлем – шексіз жұлдыздар жүйесі
Экология ғылымы туралы түсінік
Жалпы Физикалық география
Пәндер