Зымыран тасымалдаушының ұшырулуынын қоршаған отаға әсері

Кіріспе

Атмосфераның антропогендік ластануы –жер жер бетінде өте қауіпті экологиялық мәселелердің бірі.Адамзаттың технотронды әрекеті нәтижесінде соңғы онжылдықта атмосфераның аз газды құрамы ұлғайып кетті.Оның құрамында азот оксиді, сүтегі күкірт,көміртегі ,аммиак ,метан және басқа көмірсүтектер,күкірт сутегі ,хлорфторкөміртегі,галокарбондар,сонымен қатар ,күрделі органикалық қосылыстар кіреді.Осы газдардың аз мөлшердегі жиынтығына қарамастан негізі құрушы газдармен O2 және N 2 салыстырғанда табиғи фоннан олардың құрамының өсуі жер бетіндегі тіршілікке едәуір деңгейде өзгеріске ұшыратуы мүмкін.Мысалы : көміроксиді атмосферада жүріп жатқан күрделі физикалық химиялық процестердің жиынтығы арқылы адамзатқа тікелей әсер етеді.Антропогендік әрекет кезінде атмосфера ның жоғарғы қабатында оттегіне күннің ультракүлгінді сәулесі қалыптасады да ,ол озон шоғырын өзгеріске ұшыратады.
Кейбір зерттеу жұмыстары озонның бұзылуын каталитикалық циклмен толықтыру керектігін көрсетті.Олардың маңыздылары – сутекті,азоты және хлорлы.Яғни ,ультракүлгін сәуленің ролі басым.
Соңғы 10-15 жылда атмосферадағы озон құрамының азаюы жайында нақты тенденция туындады.Сондай-ақ орта ендікте ол жылына шамамен 0,4-0,5 % деп есептелді.Дегенмен ,жекелеген географиялық аймақтардыа бұл кему процесі одан да жоғары.Антарктидада 1992 жылдың қыркүйегінде қазан айының басында 1979 жылдың осы кезеңдермен салыстырғанда 40 %-ды құрады.
Хлорфторкөміртегі мен галоген негізіндегі басқа қоспалардың ,сонымен қатар азот оксидінің стратосфераға түсуі –озон қабатының бұзылуының басты себебі болып табылады.
Аталған заттармен қатар бұзылудың каталитикалық цикліне метан ,сутегі оксиді, күкірт және оның қоспалары кіреді.Галоген құрылымды ластану әсерінен озон қабатында оқшаулануды байқауға болады. Қазіргі кезде ол хлорлы қоспа қалдықтары әсерінен бұзылуда.Галокарбонның тропосферадан стратосфераға түсуі ультракүлгінді сәуленің әрекеті кезінде оларды ыдыратып жібереді және атомның немесе О3 –мен реакцияға түсу әрекеті жоғары басқада галогендердің босап қалуына әкеп соғады.Галогендің босаған атомы каталитикалық реакция қатарының нәтижесінде озон молекуласымен дүркін-дүркін реакцияға түсуі мүмкін.Азот оксиді хлорға қарағанда газды каталитикалық циклде белсенді.\18\

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Зымыран тасымалдаушының ұшырулуынын қоршаған отаға
әсері .

2,1 Ғарыштық ұшырулуыдың озон қабатын глобольді бұзуы-өзекті мәселе.

Атмосфераның антропогендік ластануы –жер жер бетінде өте
қауіпті экологиялық мәселелердің бірі.Адамзаттың технотронды әрекеті
нәтижесінде соңғы онжылдықта атмосфераның аз газды құрамы ұлғайып
кетті.Оның құрамында азот оксиді, сүтегі күкірт,көміртегі ,аммиак ,метан
және басқа көмірсүтектер,күкірт сутегі
,хлорфторкөміртегі,галокарбондар,со нымен қатар ,күрделі органикалық
қосылыстар кіреді.Осы газдардың аз мөлшердегі жиынтығына қарамастан
негізі құрушы газдармен O2 және N 2 салыстырғанда табиғи фоннан
олардың құрамының өсуі жер бетіндегі тіршілікке едәуір деңгейде өзгеріске
ұшыратуы мүмкін.Мысалы : көміроксиді атмосферада жүріп жатқан күрделі
физикалық химиялық процестердің жиынтығы арқылы адамзатқа тікелей әсер
етеді.Антропогендік әрекет кезінде атмосфера ның жоғарғы қабатында
оттегіне күннің ультракүлгінді сәулесі қалыптасады да ,ол озон шоғырын
өзгеріске ұшыратады.
Кейбір зерттеу жұмыстары озонның бұзылуын каталитикалық
циклмен толықтыру керектігін көрсетті.Олардың маңыздылары – сутекті,азоты
және хлорлы.Яғни ,ультракүлгін сәуленің ролі басым.
Соңғы 10-15 жылда атмосферадағы озон құрамының азаюы жайында нақты
тенденция туындады.Сондай-ақ орта ендікте ол жылына шамамен 0,4-0,5 %
деп есептелді.Дегенмен ,жекелеген географиялық аймақтардыа бұл кему
процесі одан да жоғары.Антарктидада 1992 жылдың қыркүйегінде қазан
айының басында 1979 жылдың осы кезеңдермен салыстырғанда 40 %-ды
құрады.
Хлорфторкөміртегі мен галоген негізіндегі басқа қоспалардың
,сонымен қатар азот оксидінің стратосфераға түсуі –озон қабатының
бұзылуының басты себебі болып табылады.
Аталған заттармен қатар бұзылудың каталитикалық цикліне метан
,сутегі оксиді, күкірт және оның қоспалары кіреді.Галоген құрылымды ластану
әсерінен озон қабатында оқшаулануды байқауға болады. Қазіргі кезде ол
хлорлы қоспа қалдықтары әсерінен бұзылуда.Галокарбонның тропосферадан
стратосфераға түсуі ультракүлгінді сәуленің әрекеті кезінде оларды
ыдыратып жібереді және атомның немесе О3 –мен реакцияға түсу әрекеті
жоғары басқада галогендердің босап қалуына әкеп соғады.Галогендің
босаған атомы каталитикалық реакция қатарының нәтижесінде озон
молекуласымен дүркін-дүркін реакцияға түсуі мүмкін.Азот оксиді хлорға
қарағанда газды каталитикалық циклде белсенді.\18\
Суық антарктикалық стратосферадағы полярлы стратосфералық
бұлт қалыптасқан мұз кристалдарында және су конденсациясында азот
қышқылының үш гидраты бөлшегі болған жағдайда озондың бұзылуы жедел
артады.Бөлшектер бетінде озонды бұзушы-CL және CLO компоненті қалыптасқан
фотодиссоциация кезінде CL, CLO2 HOCL және CLNO2 .
Молекулалардың таралуына себеп болатын гетерогендік химиялық
реакция жүріп жатады.Қыста полярлы стратосфералық бұлттың түзілуі
полярлы атмосфераны денитрификацияға және дегитратицияға ұшыратады,ал
жазда күннің ысуы мен CL2 CLO2 HOCL CLNO2 -ның фотодиссоциациясы
байланысты озон тесігі қалыптасады.Әбден нашарлауы қыркүйекте және
қазанның басында байқалады.
Гетерогенді реакция стратосфералық аэрозольдердің қатысуымен орта
ендіктерде де жүреді,күшті жанартаудың атқылауы мен стратосфералық
авиацияның ұшуы кезінде.
Әлемдік қауым озонның үздіксіз кемуі ,стратосферадағы қауіптірек
экологиялық апаттардың бірінің болуы мүмкіндігі бар екендігіне көз
жеткізді.1985 жылы жердің озон қорғау жайында Вендік конвенциясы
қабылданды.1987 жылы көптеген елдер үкіметтері озонды бұзушы заттар
жайында Монреал протоколына қол қойды.

Озон қабатын және жер бетіндегі және тропосферадағы ультракүлгін сәулелер
мөлшерін үнемі бақылауға алу;
Атмосферадағы озонның қалыптасуы мен бұзылуын анықтайтын процестерді
тререңдек үйрену;
Атмосфераның газды және аэрозольді құрамының өзгеруіндегі динамикалық
процестер мен олардың ролін анықтау;
Озон шоғырының өзгеруін климат пен биосфераға әсерін анықтау;

Озонның антропогендік және табиғи бұзылуының басты себептерін
талдау,
Жердің озон қабатын қайта қалпына келтіруге бағытталған
Ғылыми-техникалық шараларды қарастыру.
Оның қайта қалпына келуінің әртүрлі әдістерінің эффективті және
экологиялық қауіпсіздігін талдау;
Табиғи құбылыстан тыс технотронды әрекет адам қоғамын глобальд
экологиялық апатқа ұшыратуы мүмкін.Халықаралық қауымдастар атмосфераға
әсер етудің активті әдісін қабылдауға дайын болуы қажет.Озонды
жоғалтудағы бірлігін тонна деп алсақ,Шаттл -300 мың тонна,Союз -35-38
тонна ,Энергия -15 тонна жояды.
1997 жылы 8-ші наурызда Ресей аумағында екі озон тесігі
қалыптасты.Біріншісі Ресейдің Европалық территориясының батыс бөлігін
шамамен 1000 км радиуста жауып алды:Қара жердің орталық ауданы
,Новгород,Санкт-Петербург және Псков облысы,шетелдің аз бөлігін
қамтыды:Латвияны ,Литваны Эстонияны,Батыс Беларусты және батыс
Украинаны.Екінші теңдессіз ірі тесік Якутия аспанын жаралады.Дегенмен ,
наурыз айының салқын ауасы озон тесігінің улы заттарына төтеп
берді.Салқындық ауа массасының бағытын өзгертіп,озон тесігі көлемін
кемітті.Сонымен ,13 –ші наурызда Европалық тесігі
жойылды.Дегенмен,стратосферадағы озон мөлшері 20-30% -ға кеміді.Үрейлі
Якуттық аномалия үш есеге кеміді.Бұл аймақтың озон қабаты 35 % -дан
астам мөлшерге түсіп кетті.
80-ші жылдың басында Антарктида да планетаны бүлдіруші өткір
ультракүлгінді сәулелерден сақтап тұрған озон қабатынан алғаш рет
тесік табылды,яғни нормасынан үш есе кем болып отыр.Содан соң,басқа
құрлықтардың үстінен ұсақ тесіктер пайда бола бастады.
Жердің қоғаушы қолшатырының тесітерінің келешегі қалай болар екен?
Озонның тілімденген қабаты тозған бөгеттен су аққандай ,жерге
терелеуын қарқынды жүзеге асырып жатқан ультракүлгінді сәулеге
қаншалықты төзе алар екен.Якуттық тайга ультракүлгінді сәлені шектеулі
нормадан 40% -дан астам дерлі алды.Бұл тұрғындарға және табиғатқа қалай
байқалатындығы белгісіз.Әрине, әлемдік ғылым өткір ультракүлгінді сәле
нәтижесінде астық түсімі кеміп, кей адамдарды ауруға шалдықтыратындығын
дәлелдеді.Американдық мамандар стратосферадағы озонның әр пайызға кемуі
,көзді шел басу ауруын 03-0,6% -ға,ал тері рагі ауруын 3% -ға
арттыратындығына көз жеткізіп отыр.Батыс елдерінде арнайы қызмет көрсету
орындары тұрғындарды ультракүлгінді сәулелердің деңгейі жайлы
мәліметпен құлақтандырып ,нақты ұсыныстар беріп отырады:ыстық күндері
қанша минут қыздырынып,қыдырып жүргізуге болады т.с.с.
Сонымен қатар ,осы фактының жаңа дәлелі алынды,атап айтқанда
ультракүлгінді сәулелер сүйектің мықтылығын арттырады:рахиттың пайда
болуына кедергі жасап,оны түрлі қауіптерден сақтайды.
Озон тесігі тек батыс елдерін алаңдатып отырған жоқ.Ресей гтдромет
жүйесінде ,1973 жылдан бері 30 озонды бақылау станциядан тұратын торап
жұмыс істейді.Ал 1987 жылдан бері озон қабатынынң жағдайын арнайы
бақылау жүйесі бақылайды.Бұл Ресейдің және шектесіп жатқан
территориялардың ультракүлгінді сәулелену картасын алуға мүмкіндік
береді.
Ресей гидрометінің орталық аэрологиялықз лабороториясы бөлімінің
меңгерушісі Г Крученскийдің пікірі бойынша,ультракүлгінді мәселесі
бар,бірақ оның келтіретін зиян мөлшері белгісіз.Глобальді радиоактивті
айналым ендік бойынша таралса ,онда мұнда озон тесмігі қатерлі орын
алады;радиациялық фонның деңгейінің ұлғаюы планетадағы барлық тірі
организмдің жойылуына әкеліп соғатын 3 тен 22 сағатқа созылатын озон
тесігін қалыптастырады.
Биосферадағы радиациялық фондық мөлшерінің деңгейі солтүстікте
қаншалықты өссе,оңтүстік ендіктеде соншалықты,яғни озондық қалыптасуымен
адамзаттың озонды өлімі сәйкес келеді.\5\
1989 жылы әлемдік ауа-райы қызметі -базаға мониторинг станциясының
екі торабы ауаның фонды ластануы және озонды сақтаудағы глобальді жүйесі
құрылғандығын ,яғниатмосфераның глобальді қызметін тіркеді.Қазіргі
таңда біріншіден шамамен 200 станция бақылау жұмысын жүргізуде ,оның
ішінде 18 станйия Ресей территориясына жатады,олардың екеуі глобальді
маңызға ие –Туруханск қаласы мен Пятигорск қаласында.Озонды бақылаудың
екінші жүйесінде 140 станция бар (60 елде) ,оның 30 станциясы Ресейде
.Көптеген елдер атмосфераның глобальді қызметін көрсетуін (ГСА)
жимнақталған,өңделген жәліметтермен қамтамасыз етеді.Сондай-ақ Канада да
озон бойынша ,Жапонияда –булы газ бойынша ,АҚШ та қышқылды жауын бойынша
,Ресейде –күн радиациясы жиынтығы бойынша мәләмет беретін әлемдік
орталықтар бар.Қазақстанда жер ресурсы және экология министрлігі
жүйесінде республиканың күнделікті ультракүлгінді сәулелену картасын
алатын озонометрлік станциясы ұйымдастырылмаған.
Озон-алып химиялық реактивлік пен улы заттан тұратын оттегінің үш
атомды молекуласы .(О3) ОЗОНОСФЕРА –полюстерде 7-8 км ,экваторда 17-18 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.