Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениеті
Жоспар
1. Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны
2. Жалпы адамзаттық мәдениет
3. Мәдениеттің біртұтас дамуы
1. Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны
2. Жалпы адамзаттық мәдениет
3. Мәдениеттің біртұтас дамуы
Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны ерекше. Өйткені, бұл кезең тарихи оқиғаларға, қантөгіс соғыстарға, сан-қилы дағдарыстарға толы сындарлы заман болды. Ғылым мен техниканың қарышты қадамы, жарқын болашаққа деген сенім өркениетті дамығае елдерде біртұтас жалпы адамзаттық мәдениеттің дамып, қалыптасуына әсерін тигізбей қойған жоқ. Ғасыр аяғында планетамызда парасаттылық пен ізгіліктің кеңінен өріс алуы жалпы адамзаттық мәдениетінің дамуына және оның ұлттық түрлерінің нәрленуіне, олардың өзара қарым-қатынастарының жаңа арнаға түсуіне ерекше әсер етті. Міне, осы жағдайларды ескере отырып, ХХ ғасыр мәдениетінің мазмұнын ашып көрсетуде екі басты мәселеге баса назар аударғанды жөн көрдік. Оның біріншісі, ХХ ғасыр мәдениеті дамуының басты бағыттары (ХХ ғасыр мәдениетінің қалыптасуының сабақтастығы мен дәстүрлері, қазіргі заман мәдениетінің тоқырауға ұшырауы мен одан шығу жолдары және бұл процестің түрлі мәдени концепцияларда көрініс табуы және т.б. мәселелері), екіншісі, ХХ ғасыр мәдениетінің жалпы адамзаттық және ұлттық сипаты (жалпы адамзат мәдениеті қалыптасуының басты себептері және оның құндылықтары, жалпы адамзаттық және ұлттық диалектика және т.б.).
Бүгінгі таңда дүниежүзінде 200 мемлекетке жетіп, мыңдаған халықтарға бөлінген, саны жағынан 6 млрд. Жеткен адамзат баласы 2 млн. Жуық өсімдіктер мен жануарлардың бір түрі ғана. Адам баласы өмір сүрген кезден бастап мыңға жуық ұрпақ ауыстырған екен. Осынша халықтың ішінде екі адамның бір-біріне мүлде ұқсас болмай, өзіндік қайталанбас ерекшеліктерінің болуы да таңқаларлық жайт. Адам бір-бірінен жеке тұлға есебінде ерекшеленіп қана қоймайды, сонымен қатар топтық айырмашылықтарға да тәуелді болып келеді. Осыншама айырмашылықтар бола тұрса да адамзат баласының басын біріктіретін не нәрсе? Ол- ең алдымен дүниенің тұтастығына негізделген «жалпы адамзаттық мәдениет». «Дүниенің тұтастығы» дегеніміз- дүниежүзілік көлемде өндірісті дамыту мен әлемдік мәселелердің туындауы негізінде пайда болған адамдар мен халықтардың өзара тығыз байланысы мен өзара тәуелділігі. «Дүниенің тұтастығы»- қазіргі замандағы адамзат пен бірыңғай жалпы адамзаттық мәдениеттің қалыптасуына негіз болды. Демек, адамзат баласының басын біріктіретін «жаңа заман мәдениетінің» тағдыры- адамзаттық құндылықтарға, гуманизмге, адам құқын қорғау қозғалысын дамытуға, ғылыми білім мен алдыңғы қатарлы технологияны дамытуға, ұлттық мәдениеттердің өзара байланысына, қоршаған орта мен өмірге, экологиялық қатынасқа тікелей байланысты. ХХ ғасыр дүниежүзінде түрлі мәдениеттердің өмір сүретіндігін жоққа шығарған, бірыңғайға келтірілген «гуманистік моно-мәдениеттің» екі үлгісін бастан кешірді. Оның біріншісі- «дүниежүзілік» пролетарлық революция идеясы. Ол таптық құндылықтарды асыра бағалауға негізделген. Екінші модель, бір ғана ұлттық мәдениеттің, бір ғана ұлт пен мыңжылдық рейх (герман фашизмі) мемлекетінің үстемдігіне негізделді.
Бүгінгі таңда дүниежүзінде 200 мемлекетке жетіп, мыңдаған халықтарға бөлінген, саны жағынан 6 млрд. Жеткен адамзат баласы 2 млн. Жуық өсімдіктер мен жануарлардың бір түрі ғана. Адам баласы өмір сүрген кезден бастап мыңға жуық ұрпақ ауыстырған екен. Осынша халықтың ішінде екі адамның бір-біріне мүлде ұқсас болмай, өзіндік қайталанбас ерекшеліктерінің болуы да таңқаларлық жайт. Адам бір-бірінен жеке тұлға есебінде ерекшеленіп қана қоймайды, сонымен қатар топтық айырмашылықтарға да тәуелді болып келеді. Осыншама айырмашылықтар бола тұрса да адамзат баласының басын біріктіретін не нәрсе? Ол- ең алдымен дүниенің тұтастығына негізделген «жалпы адамзаттық мәдениет». «Дүниенің тұтастығы» дегеніміз- дүниежүзілік көлемде өндірісті дамыту мен әлемдік мәселелердің туындауы негізінде пайда болған адамдар мен халықтардың өзара тығыз байланысы мен өзара тәуелділігі. «Дүниенің тұтастығы»- қазіргі замандағы адамзат пен бірыңғай жалпы адамзаттық мәдениеттің қалыптасуына негіз болды. Демек, адамзат баласының басын біріктіретін «жаңа заман мәдениетінің» тағдыры- адамзаттық құндылықтарға, гуманизмге, адам құқын қорғау қозғалысын дамытуға, ғылыми білім мен алдыңғы қатарлы технологияны дамытуға, ұлттық мәдениеттердің өзара байланысына, қоршаған орта мен өмірге, экологиялық қатынасқа тікелей байланысты. ХХ ғасыр дүниежүзінде түрлі мәдениеттердің өмір сүретіндігін жоққа шығарған, бірыңғайға келтірілген «гуманистік моно-мәдениеттің» екі үлгісін бастан кешірді. Оның біріншісі- «дүниежүзілік» пролетарлық революция идеясы. Ол таптық құндылықтарды асыра бағалауға негізделген. Екінші модель, бір ғана ұлттық мәдениеттің, бір ғана ұлт пен мыңжылдық рейх (герман фашизмі) мемлекетінің үстемдігіне негізделді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Хайруш А. Тарихыңды таны. А., 2002 жыл.
2. Қуатов Б. Отанымыздың тарихы түралы саяси әңгіме. А., 1995 жыл.
3. Қозыбаев М. Өркениет және ұлт. А., 2002 жыл.
4. Сапарбек Әсіп. Қазақ қәсіреті. Қоғамдық – саяси зерттеулер мен толғаулар. А., 1994 жыл.
5. Албани Байузақ. Тарихи таным. А., 1994 жыл.
6. Тоғыспайұлы Б. Тарихтың ашылмаған беттері. Астана, 2001 жыл.
1. Хайруш А. Тарихыңды таны. А., 2002 жыл.
2. Қуатов Б. Отанымыздың тарихы түралы саяси әңгіме. А., 1995 жыл.
3. Қозыбаев М. Өркениет және ұлт. А., 2002 жыл.
4. Сапарбек Әсіп. Қазақ қәсіреті. Қоғамдық – саяси зерттеулер мен толғаулар. А., 1994 жыл.
5. Албани Байузақ. Тарихи таным. А., 1994 жыл.
6. Тоғыспайұлы Б. Тарихтың ашылмаған беттері. Астана, 2001 жыл.
Жоспар
1. Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны
2. Жалпы адамзаттық мәдениет
3. Мәдениеттің біртұтас дамуы
1. Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны
Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны ерекше. Өйткені,
бұл кезең тарихи оқиғаларға, қантөгіс соғыстарға, сан-қилы дағдарыстарға
толы сындарлы заман болды. Ғылым мен техниканың қарышты қадамы, жарқын
болашаққа деген сенім өркениетті дамығае елдерде біртұтас жалпы адамзаттық
мәдениеттің дамып, қалыптасуына әсерін тигізбей қойған жоқ. Ғасыр аяғында
планетамызда парасаттылық пен ізгіліктің кеңінен өріс алуы жалпы адамзаттық
мәдениетінің дамуына және оның ұлттық түрлерінің нәрленуіне, олардың өзара
қарым-қатынастарының жаңа арнаға түсуіне ерекше әсер етті. Міне, осы
жағдайларды ескере отырып, ХХ ғасыр мәдениетінің мазмұнын ашып көрсетуде
екі басты мәселеге баса назар аударғанды жөн көрдік. Оның біріншісі, ХХ
ғасыр мәдениеті дамуының басты бағыттары (ХХ ғасыр мәдениетінің
қалыптасуының сабақтастығы мен дәстүрлері, қазіргі заман мәдениетінің
тоқырауға ұшырауы мен одан шығу жолдары және бұл процестің түрлі мәдени
концепцияларда көрініс табуы және т.б. мәселелері), екіншісі, ХХ ғасыр
мәдениетінің жалпы адамзаттық және ұлттық сипаты (жалпы адамзат мәдениеті
қалыптасуының басты себептері және оның құндылықтары, жалпы адамзаттық және
ұлттық диалектика және т.б.).
Бүгінгі таңда дүниежүзінде 200 мемлекетке жетіп, мыңдаған халықтарға
бөлінген, саны жағынан 6 млрд. Жеткен адамзат баласы 2 млн. Жуық өсімдіктер
мен жануарлардың бір түрі ғана. Адам баласы өмір сүрген кезден бастап мыңға
жуық ұрпақ ауыстырған екен. Осынша халықтың ішінде екі адамның бір-біріне
мүлде ұқсас болмай, өзіндік қайталанбас ерекшеліктерінің болуы да
таңқаларлық жайт. Адам бір-бірінен жеке тұлға есебінде ерекшеленіп қана
қоймайды, сонымен қатар топтық айырмашылықтарға да тәуелді болып келеді.
Осыншама айырмашылықтар бола тұрса да адамзат баласының басын біріктіретін
не нәрсе? Ол- ең алдымен дүниенің тұтастығына негізделген жалпы адамзаттық
мәдениет. Дүниенің тұтастығы дегеніміз- дүниежүзілік көлемде өндірісті
дамыту мен әлемдік мәселелердің туындауы негізінде пайда болған адамдар мен
халықтардың өзара тығыз байланысы мен өзара тәуелділігі. Дүниенің
тұтастығы- қазіргі замандағы адамзат пен бірыңғай жалпы адамзаттық
мәдениеттің қалыптасуына негіз болды. Демек, адамзат баласының басын
біріктіретін жаңа заман мәдениетінің тағдыры- адамзаттық құндылықтарға,
гуманизмге, адам құқын қорғау қозғалысын дамытуға, ғылыми білім мен алдыңғы
қатарлы технологияны дамытуға, ұлттық мәдениеттердің өзара байланысына,
қоршаған орта мен өмірге, экологиялық қатынасқа тікелей байланысты. ХХ
ғасыр дүниежүзінде түрлі мәдениеттердің өмір сүретіндігін жоққа шығарған,
бірыңғайға келтірілген гуманистік моно-мәдениеттің екі үлгісін бастан
кешірді. Оның біріншісі- дүниежүзілік пролетарлық революция идеясы. Ол
таптық құндылықтарды асыра бағалауға негізделген. Екінші модель, бір ғана
ұлттық мәдениеттің, бір ғана ұлт пен мыңжылдық рейх (герман фашизмі)
мемлекетінің үстемдігіне негізделді. Бұл жағдайлардың салдарынан
миллиондаған адамдар қазіргі заман мәдениетінің жалпы адамзаттық сипаты
туралы идеяны басқаша қабылдады. Осы себепті мәдениеттің қарсы мәдениетке
айналуы етек алып, әлеуметтік қозғалыстың бұрмаланған түрі пайда болды. Осы
орайда, жалпы адамзаттық мәдениетке апаратын қозғалыстың өте күрделі
процесс екендігін ерекше атап өткен жөн. Орын алған қарама-қайшылықтарды
шешуде түрлі мәдени бағыттарды, көзқарастарды, пікірлерді есепке алмасқа
тағы болмайды. Жалпы адамзаттық мәдениет-жолындағы қайшылыққа толы алғашқы
Біз-Олар жолы- өте күрделі процесс, ал бұл формулаға сүйенсек, тағылық
заманға қайтып оралған болар едік.
2. Жалпы адамзаттық мәдениет
Жалпы адамзаттық мәдениет - көркемдік-поэтикалық, ғылыми, өндірістік
қызметтің ең жетілген түрлері, әр түрлі халықтар мен ұрпақтардың ғасырлар
бойы қалыптасқан өмір мен шындықты және дүниені танып білуінің бірыңғай
тәсілдері. Адамзат баласы осы қағидалардың негізінде таптық және
нәсілшілдік өшпенділігіне жол бермейтін, адам мен халықтар құқы
бұзылмайтын, қайыршылық пен сауатсыздық, экономикалық және мәдени
отаршылдықтан ада біртұтас өркениет құруға бағытталуда. Мәдениеттің бұл
үлгілері мәдениетті қалыптастыруда басты бағдар болып отыр. Адамзаттық
мәдениеттің қалыптасуын халықаралық қауымдастық мүшелерінің құндылықтарының
белгілі бір жүйесін жай ғана қабылдау деп, дәлірек айтқанда, түрлі мәдениет
салаларын бірыңғайлау деп қарастыруға тағы болмайды.
Өйткені, мәселе аймақтық және ұлттық мәдениеттердің өзара рухани
байланысуының өсуі туралы болып отыр. Уақыт өткен сайын түрлі халықтар
мәдениеттерінің арасындағы байланыстардың арнасы кеңейе түсуде, бір
мәдениет саласындағы өзгеріс басқаларын да өз ықпалын тигізуде. Ғаламдық
мәдени жетістіктер дүниежүзіне кеңінен тарауда. Ендеше, біз ғылымдық
гуманистік құндылықтардың дамуының мүлде жаңа кезеңіне өткенімізді
мойындауымыз керек. Біртұтас әлемдік өркениеттің қалыптасуының негізі-
саяси-экономикалық және мәдени байланыстардың белең алуында жатыр. Соның
негізінде жаңа сапалы жүйе- жалпы адамзаттық мәдениет қалыптасып, түрлі
елдер мен халықтардың арасындғы байланыс нығая түсуде, тіпті біртұтас
өркениеттің бір жағында болған мәдени тоқырау құбылыстары немесе
жетістіктері басқа жақтарға да өз әсерін тигізбей қймады. Мұндай құбылысқа
қарап, дүниені қабылдау тәсілдері бір ізге салынып, мәдени нормалары
бірыңғай жүйеге келтіріліп, ұлттық сипат жойылып бара жатыр деген ұғым туып
қалмауы керек, өйткені әрбір ұлт, әрбір әлеуметтік топ жалпы адамзаттық
мәдениет қорынан тек өзіне қажеттісін ғана, өзінің даму дәрежесіне сай
келетін мәдени құндылықтарды өз мүмкіндігіне байланысты ғана қабылдайды.
Ұлттық мәдениет дәстүрлерін сақтап қалу бағытының ерекше етек алып
отырғандығы да жоғарыда айтылған ойымызды айқындай түсетін сияқты. Әрине,
қазіргі өркениетті түрлі ғаламдық өркениеттердің басын жай ғана біріктіре
салу деп түсіну мүлде қате болған болар еді. Бұл процесс эрі күрделі және
толып жатқан қарама-қарсылықтарға толы болып келеді. Оған дәлел ретінде,
қазіргі замандағы Батыс мәдениетіне Жапония мен Таяу Шығыстың басқа да
елдерінің өндірістік мәдениетінің зор ықпалын келтіруге болады.
Шындығында да, бұл аталған елдердің мәдениетіне негізделген қызметтің
өндірістік түрлерінің Батыстың дәстүрлі құндылықтарымен салыстырғанда
көптеген артықшылықтары бар екендігі айқын аңғарылады. Ендеше, қазіргі
жалпы адамзаттық мәдениетті қалыптастырып, дамытуда мәдени құндылықтарды
өзара байланыста игеру, мәдениетті дамытуды ғалымдық дәрежеге көтеру-
бүгінгі таңдағы басты мәселе болмақ. Ал адамзаттың біртұтас ғаламдық
мәдениеті мәселесінің ерекше қойылуының басты себептері қандай?
Біріншіден, адамзат тіршілігінің түрлері мен тәсілдерінің үлгілерінің
терең өзгеріске ұшырауына байланысты ұлы әлеуметтік революция жүзеге асты.
Оған дәлел ретінде, ХХ ғасырда дүниежүзілік көлемде дәстүрлі қоғамға тән
жеке еңбек етуден- жалданып еңбек етуге, коллективте, еңбек ету және
бақылау арқылы еңбек етуге көшу жүзеге асырылды. Жаппай урбанизация
жағдайында адамдардың өмірді, қоршаған ортаны қабылдау тәсілдері мен
түрлері өзгерді, халықтың өмір салты адам айтқысыз өзгерістерге ұшырады.
Сөзіміз дәлелді болу үшін цифрлар келтірейік. ХХ ғасырдың басында Батыстың
ең алдыңғы қатарлы 9 еліндегі өнеркәсіп саласында еңбек етушілер 43%-і
болса, ХХ ғасырдың ортасында бұл көрсеткіш, яғни жалданып жұмыс
істеушілердің саны 60%-ке жетті, өз кезегінде бұл көрсеткішпен қатар
мұндай мемлекеттердің саны да арта түсті. Мұндай құбылыс дамушы елдерде
етек алды, тіпті жалданып жұмыс істеушілердің саны жағынан олар Батыс
елдерін озып шықты. ХХ ғасырдың басында дүниежүзіндегі қала халқы адамзат
баласының небәрі 3%-ін ғана құраса, ХХ ғасырдың ортасында олардың үлесі 28%-
ке, ал 90 жылдары 40%-тен асып кетті. Кең байтақ мегополистер пайда болды.
Мысалы, АҚШ-тың солтүстік-шығысында, Жапонияда Хоккайдода және т.б. қала
мәдениеті жағдайында адамның мәдени жандүниесі күрделі өзгерістерге
ұшырады. Қала халқының алдында өзіндік өзгеше өмірдің есігі айқара ашылды.
Адам телевидение және компьютерлік жүйелер арқылы толассыз хабарлар алу
мүмкіндігіне ие болды, өмір салты, еңбек ету айтарлықтай өзгеріске ұшырады,
білім берудің мазмұны мен түрлері жаңа сатыға көтерілді. Сөйтіп, ауыл-село
халқының көпшілігі қалаға қоныс аударды, ал бұл жағдай түрлі ұлттардың
өзара жақындасуына, мәдени байланыстарының кеңеюіне әсер ете отырып, оларды
біртұтас жалпы адамзаттық мәдениет арнасында тоғыстырды.
Екіншіден, ХХ ғасырда адамның мәдени құндылықтарды игеру бағытында,
жалпы адамзаттық біртұтас негіздердің қалыптасуында айтарлықтай өзгерістер
болды, ал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны
2. Жалпы адамзаттық мәдениет
3. Мәдениеттің біртұтас дамуы
1. Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны
Адамзат тарихында ХХ ғасыр мәдениетінің алатын орны ерекше. Өйткені,
бұл кезең тарихи оқиғаларға, қантөгіс соғыстарға, сан-қилы дағдарыстарға
толы сындарлы заман болды. Ғылым мен техниканың қарышты қадамы, жарқын
болашаққа деген сенім өркениетті дамығае елдерде біртұтас жалпы адамзаттық
мәдениеттің дамып, қалыптасуына әсерін тигізбей қойған жоқ. Ғасыр аяғында
планетамызда парасаттылық пен ізгіліктің кеңінен өріс алуы жалпы адамзаттық
мәдениетінің дамуына және оның ұлттық түрлерінің нәрленуіне, олардың өзара
қарым-қатынастарының жаңа арнаға түсуіне ерекше әсер етті. Міне, осы
жағдайларды ескере отырып, ХХ ғасыр мәдениетінің мазмұнын ашып көрсетуде
екі басты мәселеге баса назар аударғанды жөн көрдік. Оның біріншісі, ХХ
ғасыр мәдениеті дамуының басты бағыттары (ХХ ғасыр мәдениетінің
қалыптасуының сабақтастығы мен дәстүрлері, қазіргі заман мәдениетінің
тоқырауға ұшырауы мен одан шығу жолдары және бұл процестің түрлі мәдени
концепцияларда көрініс табуы және т.б. мәселелері), екіншісі, ХХ ғасыр
мәдениетінің жалпы адамзаттық және ұлттық сипаты (жалпы адамзат мәдениеті
қалыптасуының басты себептері және оның құндылықтары, жалпы адамзаттық және
ұлттық диалектика және т.б.).
Бүгінгі таңда дүниежүзінде 200 мемлекетке жетіп, мыңдаған халықтарға
бөлінген, саны жағынан 6 млрд. Жеткен адамзат баласы 2 млн. Жуық өсімдіктер
мен жануарлардың бір түрі ғана. Адам баласы өмір сүрген кезден бастап мыңға
жуық ұрпақ ауыстырған екен. Осынша халықтың ішінде екі адамның бір-біріне
мүлде ұқсас болмай, өзіндік қайталанбас ерекшеліктерінің болуы да
таңқаларлық жайт. Адам бір-бірінен жеке тұлға есебінде ерекшеленіп қана
қоймайды, сонымен қатар топтық айырмашылықтарға да тәуелді болып келеді.
Осыншама айырмашылықтар бола тұрса да адамзат баласының басын біріктіретін
не нәрсе? Ол- ең алдымен дүниенің тұтастығына негізделген жалпы адамзаттық
мәдениет. Дүниенің тұтастығы дегеніміз- дүниежүзілік көлемде өндірісті
дамыту мен әлемдік мәселелердің туындауы негізінде пайда болған адамдар мен
халықтардың өзара тығыз байланысы мен өзара тәуелділігі. Дүниенің
тұтастығы- қазіргі замандағы адамзат пен бірыңғай жалпы адамзаттық
мәдениеттің қалыптасуына негіз болды. Демек, адамзат баласының басын
біріктіретін жаңа заман мәдениетінің тағдыры- адамзаттық құндылықтарға,
гуманизмге, адам құқын қорғау қозғалысын дамытуға, ғылыми білім мен алдыңғы
қатарлы технологияны дамытуға, ұлттық мәдениеттердің өзара байланысына,
қоршаған орта мен өмірге, экологиялық қатынасқа тікелей байланысты. ХХ
ғасыр дүниежүзінде түрлі мәдениеттердің өмір сүретіндігін жоққа шығарған,
бірыңғайға келтірілген гуманистік моно-мәдениеттің екі үлгісін бастан
кешірді. Оның біріншісі- дүниежүзілік пролетарлық революция идеясы. Ол
таптық құндылықтарды асыра бағалауға негізделген. Екінші модель, бір ғана
ұлттық мәдениеттің, бір ғана ұлт пен мыңжылдық рейх (герман фашизмі)
мемлекетінің үстемдігіне негізделді. Бұл жағдайлардың салдарынан
миллиондаған адамдар қазіргі заман мәдениетінің жалпы адамзаттық сипаты
туралы идеяны басқаша қабылдады. Осы себепті мәдениеттің қарсы мәдениетке
айналуы етек алып, әлеуметтік қозғалыстың бұрмаланған түрі пайда болды. Осы
орайда, жалпы адамзаттық мәдениетке апаратын қозғалыстың өте күрделі
процесс екендігін ерекше атап өткен жөн. Орын алған қарама-қайшылықтарды
шешуде түрлі мәдени бағыттарды, көзқарастарды, пікірлерді есепке алмасқа
тағы болмайды. Жалпы адамзаттық мәдениет-жолындағы қайшылыққа толы алғашқы
Біз-Олар жолы- өте күрделі процесс, ал бұл формулаға сүйенсек, тағылық
заманға қайтып оралған болар едік.
2. Жалпы адамзаттық мәдениет
Жалпы адамзаттық мәдениет - көркемдік-поэтикалық, ғылыми, өндірістік
қызметтің ең жетілген түрлері, әр түрлі халықтар мен ұрпақтардың ғасырлар
бойы қалыптасқан өмір мен шындықты және дүниені танып білуінің бірыңғай
тәсілдері. Адамзат баласы осы қағидалардың негізінде таптық және
нәсілшілдік өшпенділігіне жол бермейтін, адам мен халықтар құқы
бұзылмайтын, қайыршылық пен сауатсыздық, экономикалық және мәдени
отаршылдықтан ада біртұтас өркениет құруға бағытталуда. Мәдениеттің бұл
үлгілері мәдениетті қалыптастыруда басты бағдар болып отыр. Адамзаттық
мәдениеттің қалыптасуын халықаралық қауымдастық мүшелерінің құндылықтарының
белгілі бір жүйесін жай ғана қабылдау деп, дәлірек айтқанда, түрлі мәдениет
салаларын бірыңғайлау деп қарастыруға тағы болмайды.
Өйткені, мәселе аймақтық және ұлттық мәдениеттердің өзара рухани
байланысуының өсуі туралы болып отыр. Уақыт өткен сайын түрлі халықтар
мәдениеттерінің арасындағы байланыстардың арнасы кеңейе түсуде, бір
мәдениет саласындағы өзгеріс басқаларын да өз ықпалын тигізуде. Ғаламдық
мәдени жетістіктер дүниежүзіне кеңінен тарауда. Ендеше, біз ғылымдық
гуманистік құндылықтардың дамуының мүлде жаңа кезеңіне өткенімізді
мойындауымыз керек. Біртұтас әлемдік өркениеттің қалыптасуының негізі-
саяси-экономикалық және мәдени байланыстардың белең алуында жатыр. Соның
негізінде жаңа сапалы жүйе- жалпы адамзаттық мәдениет қалыптасып, түрлі
елдер мен халықтардың арасындғы байланыс нығая түсуде, тіпті біртұтас
өркениеттің бір жағында болған мәдени тоқырау құбылыстары немесе
жетістіктері басқа жақтарға да өз әсерін тигізбей қймады. Мұндай құбылысқа
қарап, дүниені қабылдау тәсілдері бір ізге салынып, мәдени нормалары
бірыңғай жүйеге келтіріліп, ұлттық сипат жойылып бара жатыр деген ұғым туып
қалмауы керек, өйткені әрбір ұлт, әрбір әлеуметтік топ жалпы адамзаттық
мәдениет қорынан тек өзіне қажеттісін ғана, өзінің даму дәрежесіне сай
келетін мәдени құндылықтарды өз мүмкіндігіне байланысты ғана қабылдайды.
Ұлттық мәдениет дәстүрлерін сақтап қалу бағытының ерекше етек алып
отырғандығы да жоғарыда айтылған ойымызды айқындай түсетін сияқты. Әрине,
қазіргі өркениетті түрлі ғаламдық өркениеттердің басын жай ғана біріктіре
салу деп түсіну мүлде қате болған болар еді. Бұл процесс эрі күрделі және
толып жатқан қарама-қарсылықтарға толы болып келеді. Оған дәлел ретінде,
қазіргі замандағы Батыс мәдениетіне Жапония мен Таяу Шығыстың басқа да
елдерінің өндірістік мәдениетінің зор ықпалын келтіруге болады.
Шындығында да, бұл аталған елдердің мәдениетіне негізделген қызметтің
өндірістік түрлерінің Батыстың дәстүрлі құндылықтарымен салыстырғанда
көптеген артықшылықтары бар екендігі айқын аңғарылады. Ендеше, қазіргі
жалпы адамзаттық мәдениетті қалыптастырып, дамытуда мәдени құндылықтарды
өзара байланыста игеру, мәдениетті дамытуды ғалымдық дәрежеге көтеру-
бүгінгі таңдағы басты мәселе болмақ. Ал адамзаттың біртұтас ғаламдық
мәдениеті мәселесінің ерекше қойылуының басты себептері қандай?
Біріншіден, адамзат тіршілігінің түрлері мен тәсілдерінің үлгілерінің
терең өзгеріске ұшырауына байланысты ұлы әлеуметтік революция жүзеге асты.
Оған дәлел ретінде, ХХ ғасырда дүниежүзілік көлемде дәстүрлі қоғамға тән
жеке еңбек етуден- жалданып еңбек етуге, коллективте, еңбек ету және
бақылау арқылы еңбек етуге көшу жүзеге асырылды. Жаппай урбанизация
жағдайында адамдардың өмірді, қоршаған ортаны қабылдау тәсілдері мен
түрлері өзгерді, халықтың өмір салты адам айтқысыз өзгерістерге ұшырады.
Сөзіміз дәлелді болу үшін цифрлар келтірейік. ХХ ғасырдың басында Батыстың
ең алдыңғы қатарлы 9 еліндегі өнеркәсіп саласында еңбек етушілер 43%-і
болса, ХХ ғасырдың ортасында бұл көрсеткіш, яғни жалданып жұмыс
істеушілердің саны 60%-ке жетті, өз кезегінде бұл көрсеткішпен қатар
мұндай мемлекеттердің саны да арта түсті. Мұндай құбылыс дамушы елдерде
етек алды, тіпті жалданып жұмыс істеушілердің саны жағынан олар Батыс
елдерін озып шықты. ХХ ғасырдың басында дүниежүзіндегі қала халқы адамзат
баласының небәрі 3%-ін ғана құраса, ХХ ғасырдың ортасында олардың үлесі 28%-
ке, ал 90 жылдары 40%-тен асып кетті. Кең байтақ мегополистер пайда болды.
Мысалы, АҚШ-тың солтүстік-шығысында, Жапонияда Хоккайдода және т.б. қала
мәдениеті жағдайында адамның мәдени жандүниесі күрделі өзгерістерге
ұшырады. Қала халқының алдында өзіндік өзгеше өмірдің есігі айқара ашылды.
Адам телевидение және компьютерлік жүйелер арқылы толассыз хабарлар алу
мүмкіндігіне ие болды, өмір салты, еңбек ету айтарлықтай өзгеріске ұшырады,
білім берудің мазмұны мен түрлері жаңа сатыға көтерілді. Сөйтіп, ауыл-село
халқының көпшілігі қалаға қоныс аударды, ал бұл жағдай түрлі ұлттардың
өзара жақындасуына, мәдени байланыстарының кеңеюіне әсер ете отырып, оларды
біртұтас жалпы адамзаттық мәдениет арнасында тоғыстырды.
Екіншіден, ХХ ғасырда адамның мәдени құндылықтарды игеру бағытында,
жалпы адамзаттық біртұтас негіздердің қалыптасуында айтарлықтай өзгерістер
болды, ал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz