Ақын жыраулардың мұраларындағы эстетикалық тәрбие ойлары

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Ақын жыраулардың мұраларындағы эстетикалық тәрбие ойлары

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі. Қоғам дамып, үнемі жаңа сипатқа көшкен сайын адамдардың әр нәрсеге көзқарастары да өзгеріп отыратыны белгілі. Бұл көркемдік-эстетикалық талғам, құндылық, мұрат, адамдар арасындағы қарым-қатынас, махаббат, сүйіспеншілік, табиғатқа, адамдық қасиеттерге деген мәміленің де жаңғырып отыруына себеп болуда. Эстетика және оның адам өміріндегі маңызы мен психологиялық мәні, тәлім-тәрбиедегі алатын орны әрқашан ғалымдар арасында пікірталастар туғызып келген және үнемі мемлекетіміздің, оның басшысының назарында болып келеді.

Жастардың сұлулық тәрбиесіне қазақтың халық педагогикасында ерекше мән берілген. Ежелгі жазба ескерткіштерден («Күлтегін», «Тоныкөк», «Қорқыт ата кітабы», «Оғызнама») сөз өнерінің көркемдік сезім тәрбиесіндегі мәніне ерекше көңіл бөлінгенін көреміз. Сонымен қатар, қазақ топырағында туып-өскен Әл-Фараби, Махмұд Қашғари, Жүсіп Баласағұни, Ахмед Йүгнеки, Ахмед Яссауи, т. б. ғұлама ғалымдардың еңбектерінен де эстетикалық тәрбие идеяларын кездестіреміз. Олардың жалғасы ретінде ХҮІІІ-ХІХ ғасырларда өмір сүрген қазақ ақын-жырауларының мұраларында эстетикалық тәрбие идеяларының болуы заңды құбылыс.

Кез келген өнер туындысы қазір адамдардың көркем сезімдерін оятуға емес, бизнес көзі ретінде сатылуына, кіріc әкелуіне қарай бағаланатын болып отыр. Осының өзі эстетикалық талғам мен құндылықтардың дағдарысқа ұшырауының басты себептерінің бірі. Өткен ғасырдың 30-шы жылдары белгілі әлеуметтанушы П. А. Сорокин «Өнердің «абсолютті құндылықтар патшалығынан өндіріс тауарлары деңгейіне дейін төмендегенін, кофе, дәрі-дәрмек, бензин, сағыз және сол секілділердің жарнамаларының қосымшасына айналғанын» айтқан болатын. Осы іспетті көпшілік мәдениетпен қатар, жастар арасында өзінше субмәдениет пайда болып отырғанын да көріп отырмыз. Жастардың эстетикалық талғамы мен құндылықтары, ішкі жан дүниесі көп жағдайда көркем сезімге, жоғары эстетикалық санаға ұмтылмай, жеңіл-желпі көзқарастан: киім-бұйымға қызығу, мінез-құлық пен қарым-қатынастағы дөрекілік, сыртқы пішін-бейнесінен, жеңіл музыкаға қызығуынан, “селкілдеп” босқа уақыт өткізу сияқты өмір салтынан байқалады. Мұндай келеңсіздіктерді жастар арасында азайтып, дұрыс жолға салудың басты мекені - тәлім-тәрбие мекемелері және ондағы мақсатты ұйымдастырылған эстетикалық тәрбие жұмыстары. Бүгінгі күні эстетикалық тәрбие жастар өмірінің барлық салаларынан мықтап орын алуы тиіс. Олай болмаған күнде бұрыннан келе жатқан бар дәстүрімізден айрылып қалу, шетелдік ойсыз, пайдасыз, тіпті ұлттық сипатымыз бен адамзаттық болмысымызға қарсы көріністердің жетегінде кету қаупі бар. Бұл кең мағынада алғанда ұлттық қасиеттердің әлсіреп, күйреуіне, ал жеке тұлғалық тұрғыдан алғанда «мәңгүрттік», «ойсыздық» секілді дерттердің жастар арасында таралуына алып келеріне көз жеткізіп жүрміз.

Эстетиканың басты құралдарының бірі - әдебиет туындылары. Олар адамдарды жақсыға еліктетіп, кез келген істердің, құбылыстардың жақсы жағын көре білуге, оны байытып, дамытуға жұмылдырады. Қазіргі кезде орта, жоғары оқу орындарындағы және басқа да оқу-тәрбие мекемелеріндегі эстетикалық тәрбие балалар мен жастардың рухани әлемін байытудың басты әрі өте қуатты құралы болуы керек. Өйткені, біздің қоғамда бұрын болып көрмеген сипаттағы сана және сезім күресі орын алуда. Олар шетелдерден келіп жатқан, бір қарағанда «керемет», «ғажайып», «таңқаларлық» болып көрінетін, бірақ адамның бойындағы көркем сезімдер мен ізгі ниеттерді емес, керісінше, жыртқыштық, хайуандық жасырын күштерге қозғау салып оятатын, тіпті кейде еліктетіп әкететін «өнер туындыларына» көбірек еліктеуде. Себебі ол туындыларды қазіргі заманғы техника құралдары мен материалдарын пайдаланып, адамды тартып әкететін тәсілдерді қолданып, көргенде көз тойдыратын қанық бояулар, бет әлпеті сұлу, мүсінді артистердің өнерін пайдалану арқылы жасайды.

Эстетикалық тәрбие - шетелдерден келген идеологиялық «басқыншылық» пен өнердегі «жасандылық», жастар арасына дендеп еніп келе жатқан бағасыз талғам, көркемдікті тани алмайтын көзқарасқа қарсы сезім қауқарын күшейтіп, сана қуатын арттыруға бағытталуы тиіс. Осыған орай қазіргі кездегі эстетикалық тәрбиенің міндеттері, ғалымдардың айтуынша, біріншіден, эстетикалық сана мен сезімін, эстетикалық қабылдауын ұйымдастыру арқылы тәрбиелеу; екіншіден, эстетикалық ұғымдар, түсініктер мен эстетикалық ойлауын және бағалауын қалыптастыру және, үшіншіден, эстетикалық іс-әрекетке бағыттау болуы тиіс.

Бұл ретте институт, университет, мектеп, тағы басқа да тәлім-тәрбие мекемелерінің басты міндеті - мәселенің күрделі де қиындығына қарамастан өткеннен келе жатқан эстетикалық құндылықтарды жас буындарға жеткізу, бойына сіңіру. Көзделген міндетті атқаруда жастардың қазіргі кездегі психо-этикалық, эстетикалық талғамдары мен ерекшеліктерін заман үрдістерін ескере отырып оқу үрдісінде және сабақтан тыс уақытта тәрбиелеуді жүзеге асыру мүмкіндігі кең қолданылмай келе жатқаны белгілі. Кейінгі кезде студент жастар мен мектеп оқушыларына эстетикалық тәрбие беру мәселесіне қатысты еңбектердің жетімсіздігі және олардың оқу-тәрбие мекемелерінде мүлде ескерілмей қалатыны да белгілі. Осы және басқа да студент жастарға эстетикалық тәрбие беру мәселелерін шешудің ұрымтал жолдарының бірі - оқу үрдісі мен сабақтан тыс жұмыстарда ақын-жазушылардың шығармаларындағы эстетикалық ой-пікірлерді тиімді пайдалану.

Осы орайда ХVІІІ-ХІХ ғасыр ақын-жырауларының шығармаларындағы эстетикалық ой-пікірлерді жастарға эстетикалық тәрбие беру мақсатында қолдану жолдарын ғылыми-педагогикалық тұрғыда зерттеуді ұйғардық.

Зерттеу жұмысымызда отанымыздағы ғылымның дамуына ерен үлес қосқан ғалым әрі ағартушылар Ж. Аймауытов, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, М. Дулатов, С. Сейфуллин, Қ. Жұмалиев, Қ. Жұбанов, С. Қирабаев, тағы басқалармен қатар, этникалық педагогиканың әр аспектілері бойынша зерттеу жүргізген белгілі педагог ғалымдар Т. Әлсатов, Қ. Бөлеев, Қ. Б. Жарықбаев, Е. Жұматаева, С. Қалиев, Ә. Қалыбекова, К. Ж. Қожахметова, К. Қ. Құнантаева, Н. Ә. Мыңжанов, Г. Меңлібекова, Ж. Ж. Наурызбай, Ә. Қ. Нұрғалиева, Ә. Табылдиев, т. б. еңбектеріндегі оқу-тәрбиеге қатысты пікірлерін негізге алдық.

Этнопедагогикалық мәселелерге қатысты кейінгі кездері көптеген зерттеулер жүргізілді. Олардың бірқатарында этнос субъектісін қалыптастыру, этномәдени білім беру мәселелері қарастырылады.

Эстетикалық тәрбие беру мәселелеріне қатысты С. Ш. Әбенбаев, З. Әбілова, М. Х. Балтабаев, Р. Қ. Дүйсенбінова, Ж. Зейнуллина, Т. Тәжібаев, Г. І. Төретаева, С. Ұзақбаева, І. Р. Халитова, Г. Шәймерденова және т. б. ғалымдардың іргелі еңбектері мен жекелеген мақалаларын айтуға болады. Осы және басқа да зерттеушілердің ұлттық тәлім-тәрбиені қарастырған еңбектерінен ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие туралы толыққанды пікірлерді аз кездестірдік. Ақын-жыраулар шығармаларының қуатты эстетикалық әлеуеті мен оның жастарды тәрбиелеуде пайдаланылмауы арасында; оқу-тәрбие үрдісінде ақын-жыраулар шығармаларын қолдану мүмкіндігінің болуы мен оның осы уақытқа дейін оқушылар мен студенттерге эстетикалық тәрбие беруде қолданылмауы арасындағы қайшылықтар зерттеу жұмысының тақырыбын “Ақын-жыраулар мұраларындағы эстетикалық тәрбие ойлары (ХVІІІ-ХІХ ғғ. ) ” деп белгілеуге мүмкіндік берді.

Зерттеу нысаны: Ақын-жыраулар мұраларындағы педагогикалық ойлар.

Зерттеу пәні: ХVІІІ-ХІХ ғғ. қазақ ақын-жырауларының мұраларындағы эстетикалық тәрбиеге қатысты ойлар.

Зерттеу мақсаты: ХVІІІ-ХІХ ғғ. қазақ ақын-жырауларының мұраларындағы эстетикалық тәрбие идеяларын ғылыми-теориялық жағынан негіздеп, олардың бүгінгі оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудағы маңызын ашып көрсету.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егерде ақын-жыраулар мұралары арқылы эстетикалық тәрбие берудің ұтымды жүйесі жасалса, онда ХҮІІІ-ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармалары арқылы сабақ және сабақтан тыс жұмыстарда жастарға эстетикалық тәрбие беру нәтижелі және тиімді болады, өйткені бұл әдеби мұраларды эстетикалық мақсатта пайдалану арқылы жастардың эстетикалық көзқарасын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Зерттеу міндеттері:

1) педагогика теориясы мен практикасындағы әдебиет арқылы эстетикалық тәрбие берудің мәні және оның тарихилық сипатын ашу;

2) ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларында эстетикалық тәрбие беру туралы ойлардың қалыптасуының алғышарттары мен генезисін айқындау;

3) ХVІІІ - ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие беру ойларын талдау;

4) ХVІІІ - ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие беру туралы ойларды қазіргі тәрбие процесінде пайдаланудың мүмкіндіктерін анықтау.

Зерттеудің жетекші идеясы - оқу-тәрбие үрдісінде ақын-жыраулар шығармалары арқылы эстетикалық тәрбие беруді педагогикалық, психологиялық, философиялық тұстарын қарастыру, соның негізінде эстетикалық тәрбие беруді жүзеге асыруға себепші болатын ғылыми-әдістемелік нұсқаулар даярлау олардың тәрбиелік әлеуетін толық пайдалануға жол ашады.

Зерттеудің әдіснамалық негіздері: философиялық және психологиялық-педагогикалық тұжырымдамалар; жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарды олардың бірлігі мен өзара байланысында қарастыратын жалпының және жалқының қатынасы диалектикасы туралы қағидалар; адамды қоғамдық дамудың ең басты құндылығы ретінде қарастыратын аксиологиялық тұғыр; қазақ халық әдебиетін ұрпақтардың рухани сабақтастығының маңызды көзі және құралы ретінде қарастыратын мәдениеттанулық тұғыр.

Зерттеу көздері: ҚР Заңдары және тұжырымдамалар, оқу бағдарламалары мен оқытудың жаңа технологиясына қатысты материалдар, ақын-жыраулар шығармаларына қатысты педагогикалық, психологиялық және философиялық зерттеулер, классик педагогтардың эстетикалық тәрбие және білім беру жайлы ойлары.

Зерттеу кезеңдері:

Бірінші кезеңде (2004-2005 ж. ж. ) зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттер мен зерттеулерге педагогикалық-теориялық талдау жасалды; тақырыптың зерттелу дәрежесі, мақсат, міндеттері, болжамы, әдіснамасы, жетекші пікірі және басқа да ғылыми тетіктері анықталды; ақын-жыраулар мұраларындағы тәлім-тәрбиелік ой-пікірлердің эстетикалық тәрбиеге қатысты тұстары айқындалды.

Екінші кезеңде (2005-2007ж. ж. ) Ақын-жыраулар мұраларына байланысты материалдарға, олардың шығармаларына әдеби-педагогикалық талдау жасалды.

Үшінші кезеңде (2007-2008 ж. ж. ) жалпы зерттеу жұмысының нәтижелері жинақталып, зерделенді, ой елегінен өткізіліп, ғылыми-әдістемелік қорытынды жасалды, нақты нұсқаулар мен ұсыныстар дайындалды, диссертациялық зерттеу жұмысы рәсімделіп, әдеби даярлығы аяқталды.

Зерттеу әдістері: ғылыми-педагогикалық, теориялық әдебиеттерге талдау беру арқылы жіктеу, топтастыру, салыстыру; тарихи-педагогикалық сипаттама беру, әдеби-педагогикалық талдау, салыстыру, жинақтау, қорыту, т. б.

Зерттеу базасы: Қазақ қыздар мемлекеттік педагогикалық университеті.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:

1) педагогика теориясы мен практикасындағы әдебиет арқылы эстетикалық тәрбие берудің мәні және оның тарихилық сипаты ашылды;

2) ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларында эстетикалық тәрбие беру туралы ойлардың қалыптасуының алғышарттары мен генезисі айқындалды;

3) ХVІІІ - ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие беру ойлары әдеби-педагогикалық тұрғыда талданды;

4) ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие беру туралы ойларды қазіргі тәрбие процесінде пайдаланудың мүмкіндіктері анықталды.

Зерттеудің практикалық мәнділігі:

Зерттеу жұмысын жүргізу нәтижесінде:

а) мұғалімдерге, оқытушыларға арналған «ХVІІІ-ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулардың мұраларындағы эстетикалық тәрбие ойларын тәрбие процесінде пайдалану» арнайы семинары;

ә) оқушылар мен студенттерге арналған «ХVІІІ-ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулардың мұраларындағы эстетикалық тәрбие ойлары» арнайы курсы;

б) «ХVІІІ-ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулар және олардың эстетикалық тәрбие туралы ойлары» монографиясы дайындалып, ұсынылды.

Зерттеу нәтижесінде қол жеткізген теориялық қорытындылар мен ұсыныстарды жастарға эстетикалық тәрбие беру жұмыстарында қолдануға болады.

Қорғауға ұсынылады:

1) педагогика теориясы мен практикасындағы әдебиет арқылы эстетикалық тәрбие берудің мәні және оның тарихилық сипаттамасы;

2) ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларында эстетикалық тәрбие беру туралы ойлардың қалыптасуының алғышарттары мен генезисі;

3) ХVІІІ - ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие туралы ойларының әдеби-педагогикалық тұрғыдағы талдауы.

Зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі зерттеу әдіснамасының қойылған проблемаға сәйкестігімен, зерттеу объектісінің, оның мазмұндық және процес-суалдық сипаттарының теориялық деңгейде жан-жақты қарастырылуымен, зерттеу объектісіне байланысты ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие беру туралы ойлардың талдануымен, оларды іс жүзінде қолдануға болатынымен қамтамасыз етілді.

Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және іс-тәжірибеге ендіру жалпы педагогика мен кәсіби білім беру мәселелеріне арналған халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда баяндама жасау (Алматы - 2007; 2008; Семей - 2008), ғылыми басылымдарда («Қазақстан мектебі» - 2005; 2006; 2007; «Қазақстанның ғылыми әлемі» - 2008) ғылыми мақалалар жариялау және «ХVІІІ-ХІХ ғасырлардағы ақын-жыраулар және олардың эстетикалық тәрбие туралы ойлары» атты монография шығару арқылы жүргізілді.

Диссертацияның құрылымы:

Диссертация кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі, мақсаты, нысаны, пәні, міндеттері, зерттеу болжамы, зерттеу әдістері мен зерттеудің негізгі кезеңдері беріліп, диссертацияның практикалық мәні, ғылыми жаңалығы және қорғауға ұсынылған қағидалар баяндалды.

«ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар мұраларындағы эстетикалық тәрбие проблемасының теориялық негіздері» деп аталатын бірінші бөлімде педагогика теориясы мен практикасындағы әдебиет арқылы эстетикалық тәрбие берудің мәні және оның тарихилық сипаты көрсетіліп, ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларында эстетикалық тәрбие беру туралы ойлардың қалыптасуының алғышарттары мен генезисі айқындалды.

«ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар мұраларындағы эстетикалық тәрбиеге қатысты ойлардың мәні және оларды тәрбие процесінде қолдану» деп аталатын екінші бөлімде ХVІІІ ғасыр - ХІХ ғасырдың басында өмір сүрген жыраулар мен ақындар шығармашылығындағы эстетикалық ойлар мен ХІХ ғасырдағы ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие беру ойларының көрінісі әдеби-педагогикалық тұрғыда талданып, ХVІІІ - ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларындағы эстетикалық тәрбие беру туралы ойларды қазіргі тәрбие процесінде пайдаланудың мүмкіндіктері айқындалды.

Қорытындысында жалпы тұжырымдар жасалып, ғылыми негізделген ұсыныстар берілген және бұл өзекті мәселенің болашақта зерттелу мүмкіндігі анықталған.

Негізгі бөлім

Бүгінгі күні қалыптасып отырған әлеуметтік-мәдени жағдайда қоғам өмірінің барлық саласында шығармашыл тұлғаның орын мен ролі ерекше мәнге ие болып отыр. Бұл ғасырлар тоғысында адамзат баласы жасаған техника мен технология жетістіктерін тиімді пайдалануда шығармашылық тұрғыдан келу қажеттігінен туындайды. Осыған байланысты педагогикалық процеске қойылатын талаптар өзгереді, себебі қазіргі әлеуметтік жағдайда жинақталған мәдени-тарихи мұраны игеру адамды дамытудың негізгі көзі болып табылады. Бұл дегеніміз - осы тәжірибені меңгеру барысында бұрыннан қалыптасқан оны көшіруден саналы түрде игеруге басымдық беру. Міне, нақ осы идея қазіргі білім беру жүйесі алдына қойылатын негізгі жұмыс принципіне айналып отыр, ол өз кезегінде білім беру және тәрбиелеу мақсатына, оның мазмұнына, әдістері мен ұйымдастыру формаларына өз әсерін тигізеді. Бұл жерде шығармашыл тұлға қалыптастырудың негізгі құралдарының бірі ретінде эстетикалық тәрбиеге ерекше маңыз беріледі. Ал эстетикалық тәрбие берудің бір жолы ретінде педагогикалық ойлар тарихындағы оның көрінісін саралау қажеттігі дау тудырмас мәселе.

Зерттеу жұмысының пәнін жан-жақты ашып көрсету үшін «эстетика», «эстетикалық тәрбие», «эстетикалық тәрбие беру» ұғымдарына тоқталып, олардың мәнін, әдіснамалық және тұжырымдық негіздері мен тарихилық сипатын ашу керек.

Энциклопедиялық сөздіктерде «эстетика» термині жан-жақты қарастырылып, оның адамның сезімдік қабылдауының көрінісі ретіндегі мәні терең ашылған. Жалпы «эстетика» термині ежелгі гректің «aijsgavnomas» - «сезу», «aijsghtikov» - «сезіммен қабылданатын» деген сөздерінен шығады. Оның негізгі мәні - нәтижесінде адам өзінің қоршаған ортаға қатынасын рухани-сезімдік дәрежеде сезінетін адамның болмысқа шығармашылық және сезімдік қатынасын меңгерудің тәжірибесін зерттейтін ғылым. «Эстетика» термині қазіргі ғылымда мәдениеттің эстетикалық құрамдас бөлігін көрсету үшін де қолданылады. Кейбір оқулықтарда (мысалы, Ю. Боревтің) қазіргі эстетиканың әлемдік көркем тәжірибені қорытатындығы айтылады. Ю. Б. Боревтің айтуынша, эстетика - жалпыадамзаттық құндылықтар мәні, олардың тууы, болмысы, оларды қабылдау және бағалау, сонымен қатар адамның кез келген іс-әрекеті процесінде дүниені эстетикалық қабылдаудың жалпы принциптері туралы философиялық ғылым болып табылады.

Эстетиканың басты категориялары болып эстетикалық, әсемдік, ұсқынсыздық, қасірет, сайқымазақтық табылады.

Эстетикалық тәжірибе адам баласына өте ерте замандардан тән болды, оның алғашқы көрінісі архаикалық адамның протоэстетикалық практикасынан көрінеді. Яғни олардың өз тұрмысын әрлендіру үшін жасаған, қазіргі кезде біз өнер саласына жатқызатын феномендер оның алғашқы көрінісі болып табылады. Кейінірек эстетикалық тәжірибе мен эстетикалық сана өнерде, күнделікті өмірде тығыз байланыста көрініс береді. Ертедегі Үндістанда, Қытайда, Грекияда мазмұнында эстетикалық мәселелер теориялық деңгейде көтерілген өнер туралы трактаттар мен философиялық мәтіндер пайда болды. Ғарыштың (космостың) хаостан пайда болу тұжырымдамасы («космос» сөзі ежелгі грек тілінде ғарыштан басқа «әшекей», «сұлулық», «тәртіп» деген мағыналарға ие), әсемдікті, үйлесімдікті, тәртіпті, ритмді, өнердегі ұқсастықты санадан өткізуге және сипаттауға ұмтылыс шын мәнінде эстетикалық сананың алғашқы рефлексиясы, эстетиканың ғылым ретінде пайда болуының алғашқы қадамы болып табылады. Яғни, эстетиканың ғылым ретіндегі қалыптасуы өз бастауын осы ежелгі дүниедегі идеялардан алады әрі қазіргі эстетиканың терминологиялық базасын ежелгі грек тілінің сөздері құрайды.

Тарихи тұрғыда эстетиканың орталық мәселесі ретінде екі проблема қойылды: а) әсемдік, әдемілік терминдері арқылы ашылатын эстетикалықтың өзі; ә) кең мағынасында өнер. Өнер және әсемдік философиясы ретіндегі эстетика - антикалық дәуірден бастау алатын классикалық эстетиканың дәстүрлі бейнесі. Ежелгі грек философтары (Платон, Аристотель, Плотин, т. б. ) мен әртүрлі әнер теоретиктері еңбектерінде әдемілік мәселесі (оның үйлесімділік, тәртіп, ритм, симметрия т. б. құрылымдық принциптеріндегі) тиісінше онтологиялық сферада шешіліп, космологиямен байланысты қарастырылды.

Орта ғасырларда эстетика, эстетикалық қабылдау дінмен тығыз байланыста қарастырылса, жаңа заманда оған философиялық тұрғыда сыни баға беріледі.

Эстетикалықты қалыптастыру «эстетикалық тәжірибе», «эстетикалық сана», «эстетикалық құндылықтар мен идеялар» және «эстетикалық тәрбие» ұғымдарымен тығыз байланысты. Бұл жерде «тәжірибе» білім және тәрбие беру процесінен тыс жатады (негізінен сол арқылы қалыптастырылса да), өйткені «эстетикалық түсініктер» тек тәрбие процесінде ғана емес, сонымен қатар адамның күнделікті өмірінің барлық сфераларында қалыптасады.

Зерттеу барысында жалпы эстетикалық тәрбиеге, оны қалыптастыруға бағытталған жұмыстарда біртектіліктің жоқтығы байқалды. Бұл осы мәселенің көп жақты, көп қырлы екендігінің, күрделігінің бір мысалы. Мәселен, В. Н. Шацкая эстетикалық тәрбиенің алдына мынадай мақсат қояды: «Эстетикалық тәрбие оқушылардың өнер туындыларына белсенді эстетикалық қатынасын қалыптастыруға, қызмет етеді, сол сияқты өнерде, еңбекте, шығармашылықта әсемдікті жасауға қал-қадарынша қатысуға итермелейді». Бұл анықтамадан көрініп тұрғандай, автор эстетикалық тәрбиедегі маңызды орынды өнерге береді. Өнер - эстетикалық мәдениеттің маңызды, құрамдас бөлігі, дегенмен ол адам іс-әрекетінің бір ғана сферасын қамтиды. Эстетикалық тәрбиенің ауқымы одан да кең, ол өнермен қатар, тұрмыс, мінез-құлық, еңбек, қарым-қатынас эстетикасын да қамтиды. Эстетикалық тәрбие адамды тек қана өнер үшін емес, белсенді эстетикалық өмірлік іс-әрекет үшін дамытады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.